Wroeten naar voorouders levert vanzelf bezieling op In donker worden mensen Respect voor bomen uitte zich in gebruiken wolven 't TUUNBOS Fluijt zich even achter de oren moest krabben. „Ik vis graag vanaf het strand. Eén keer zag ik plotseling een heel groot licht op me afkomen. Van over zee, terwijl er verder niets of niemand in de buurt was. En dat bleef maar duren. Zeker een kwartier. Dan ga je je allerlei dingen in je hoofd halen. Zouden er dan toch ufo's be staan? Achteraf bleek het te gaan om een verkeersvliegtuig dat z'n landingslichten had aanstaan. Waarom, dat is me nooit duidelijk geworden...." Niet bang „Het mooie aan de nacht, is dat je de natuur heel intens beleeft. Soms zitten wij van Staatsbos beheer wel eens uren achtereen in het donker te posten, op een plek waarvan je weet dat er iets minder fraais (stropers bijvoor beeld) staat te gebeuren. Dan moet je niet bang zijn. En wij zijn niet bang. Da's een genot!" Marcel Modde woensdag 15 november 2000 Zodra de schemer valt, gaan mensen schimmen zien. Duintoppen lijken tot leven te komen, krakende boomtakken doen een achtervolger vermoe den, de wind speelt een spook achtig tonenspel. En wat zijn die lichtjes toch daar in de ver te? Duisternis, maakt de door snee mens zenuwachtig. Het wakkert de angst voor het onbe kende aan. Je kunt immers niet zien óf er iets dreigt. „Moetje voor de gein eens oplet ten hoeveel mensen niet hardop beginnen te zingen en in zichzelf gaan praten, wanneer het te stil wordt in hun omgeving. In het bos is die neiging nog veel inten ser. In het donker van het bos veranderen mensen in wolven. In groepsverband gaan ze dan opeens verschrikkelijk hard schreeuwen naar elkaar. Ze la ten elkaar ook geen moment uit het oog en banjeren blind achter de leider van de gang aan. Paden of geen paden. Allemaal angst voor het onbekende. Het is op zo'n moment ook eng in het bos. Als je goed luistert, hoor je van zelf steeds meer. Alleen wat, dat is nu juist het grote mysterie. Takken die door de wind tegen elkaar tikken, de wind die on heilspellend langs de dennen naalden suist. Geritsel ergens in het struweel op de grond. Er kunnen wel allerlei beesten lo pen Maar juist wat het dieren rijk betreft, heeft de nachtelijke bezoeker van de doorsnee Ne derlandse natuurgebieden wei nig te vrezen, stelt Dirk Fluijt. „De wilde dieren zijn over het algemeen zo schuw, die komen echt niet naar je toe gelopen. Meestal nemen ze snel de wijk naar een rustiger plek." Beer Dat de bangigheid diep kan zit ten, bleek de afgelopen week nog eens. „Eigenlijk moet ik hel niet vertellen, want die me vrouw schaamde zich best wel een beetje achteraf. Ze belde ons met de vraag of we het ook had den zien hangen; het briefje aan een boom in de boswachterij, waarop werd gewaarschuwd voor een ontsnapte beer. Waar het dier precies liep, was ondui delijk. Dat kon overal zijn, luid de de weinig geruststellende boodschap ook nog eens. De da me in kwestie deed er een beetje lacherig over, maar toch ver trouwde ze het niet helemaal. Vandaar het telefoontje. Ik be doel maar.... Het bleek te gaan om een briefje dat was blijven hangen na één of andere speur tocht. De populariteit van dat fenomeen is nog steeds enorm, in uitgestrekte natuurgebieden. Je komt soms ook de meest bi zarre dingen tegen. Een collega van me heeft eens een keer een koeienschedel gevonden met waxinelichtjes er in." De boswachter zelf is een held. Dat staat natuurlijk buiten kijf. Als buitenmens kennen hij en zijn medewerkers de natuur als geen ander en dus weten ze dat je voor een bos in het donker nauwelijks banger hoef te zijn dan bij daglicht. Toch zijn er momenten geweest dat ook Bomen leven, ook al staan ze stil. Ze verspreiden de zuur stof en zuiveren de lucht. Zij le ven evenals de vogels die tussen hun takken nestelen, en de die ren en de mensen die onder hun kroon schaduw en beschutting zoeken. Bomen horen bij de na tuur en bij de aankleding van de aarde. En soms zijn ze ook nog nuttig als timmerhout of slechts als brandhout. In vroeger tijden hadden men sen meer respect voor hun bo men en dat kreeg vorm in ge bruiken en riten. Zo werd er recht gesproken onder een boom en zieken vonden genezing bij een boom. Sommige bomen wa ren heilig en andere verrichtten wonderen. In bijna alle mytho logieën begint het leven van de mensen bij de oerboom, die de middelaar is tussen hemel en aarde. Na een tijd van verwaar lozing begint het respect voor bomen weer terug te komen. Met deze verantwoording geeft J. H. Boom aan waarom het boek Bomen en Mensen, een oeroude relatie is uitgegeven. Een co-productie van de Bo- menstichting in Utrecht en Uit geverij Boom in Amsterdam. Het is na de verschijning van het boek Monumentale bomen in Nederland (1991), een waardig jubileumgeschenk voorde 30- jarigeBomenstichting. Een ver zameling verhalen, mythen en sagen over bomen. Over de his torie, de gebruiken, de rituelen en de verscheidenheid aan boomsoorten. Het boek bestaat uit twee delen: een beschrijvend deel en een overzicht van 19 in heemsebomen en struiken die al eeuwen metgezel zijn van de mens. Import 'Bomen en geschiedenis' behan delt de historie van de bomen in ons land, die na de laatste ijstijd vanaf 15.000 jaar geleden, ge leidelijk weer terugkeerden in noordelijk Europa. Met de komst van de Romeinen kwam de import van soorten in een stroomversnelling. Bomen en religie begint met een introduc tie over de plaats van bomen in wereldreligies en spitst zich ver volgens toe op de Nederlandse situatie. 'Bornen en de bijbel' is een uiteenzetting over de boom soorten en hun betekenis die in de bijbel worden genoemd. Van de Levensboom van het Para dijs tot de Levensboom uit Openbaringen. 'Bomen en volksleven' gaat in op functies van bomen in het da gelijks leven. Aan de orde ko men begrippen als meiboom, huwelijksbomen en kindertjes- bomen. Ook wordt aandacht be steed aan gebruiken in de kerst tijd en de rol die bomen vervul- den in dorpsgemeenschappen, zoals gerechtsbomen. 'Bomen en sprookjes' verklaart de rol van bomen en bossen die in vrij wel elk volksverhaal en sprook je wel voorkomen. Bomen en welzijn beschrijft de invloed van bomen op het fysieke en psychische welzijn van de mens. 'Bomen en hout' geeft inzicht in de vele toepassingen van hout. Bekende missionarissen als Willibrordus en Bonifatius heb ben in de eerste eeuw na de ge boorte van Christus hun uiterste best gedaan de heidense vere ring van bomen en bronnen uit te bannen. Het werd als afgode rij gezien, die met wortel en tak moest worden uitgeroeid. In een edict verbood Karei de Grote de verering van bomen en bronnen De bronnen konden worden om gevormd tot christelijke doop- putten (Willibrordusputjes). De bomen werden in veel gevallen omgehakt, om maar te bewijzen dat God sterker was dan de go den en godinnen in de bomen. Religie Toch is het nooit gelukt de vere ring van bomen de wereld uit te helpen. De mens bleef er bijzon dere eigenschappen aan ontle nen, alleen werd er een christe lijk jasje overgetrokken. Ooknu nog: bij Overasselt onder Nij megen staat een eikenboom, waarin mensen lapjes hangen om genezing van koorts af te smeken. In Limburg bevinden zich kapelbomen, meestal een lindeboom. In de schaduw er van staat een kapelletje of een wegkruis. Een handzame ma nier om de linde - gewijd aan Freya, godin van de liefde en vruchtbaarheid - te combineren met de christelijke religie. Bomen en Mensen bevat veel ge gevens over volksgeloof en volksgebruiken. Bi j elke be schrijving van een soort zijn er oeroude verhalen te vertellen Zoals over de meidoorn, in Zee land door de fruittelers verfoeid omdat er perevuur door wordt veroorzaakt (al wordt dat ook bestreden). De bloei van de mei doom is het hoogtepunt van de lente. Oude volkeren hoopten dat de bloei op 1 mei zou vallen, op tijd voor het lentefeest. Ger manen bevestigden een twijg van meidoorn aan hun huis ter afwering van spoken en kwade geesten. In Duitsland schrijft men een behoedende kracht te gen koorts toe aan de eerste drie meidoornbloesems die men vindt. Het omhakken van een bloeiende meidoom brengt on geluk. Gaat het daarom zo slecht in de fruitteelt? Rinus Antonisse Bomen en mensen, een oeroude relatie. Onder redactie van Frank Moens en Roelie de Weerd. Uitgave Boom Amster dam, Bomenstichting in samen werking met de Bomenstichting Nederland. Genealogie is de kennis van ons eigen geslacht en dus als zodanig een deel van de ge schiedenis van ons volk. Het is een weliswaar plechtige, maar wel allesomvattende omschrij ving van genealogie. Speuren in oude archieven naar informatie over voorouders. Niet alleen naar namen en jaartallen, ook naar gegevens die een beeld schetsen van de omstandighe den waaronder zij leefden. In 1946 is de Nederlandse Genea logische Vereniging (NGV) op gericht, in 1967 ontstond een af deling Zeeland (die ook Goeree- Overflakltee omvat). Met 500 le den is het een van de grootste in het land. Een portret. „Naast de grote geschiedenis die geschreven wordt, zie je een petite histoire ontstaan met heel veel bewijsmateriaal. Waren mannen het ermee eens dat vrouwen kiesrecht moesten krijgen, of was het keet thuis? Dat kun je achterhalen. Dan ben je pas echt met genealogie bezig. Vlees op de botten, niet volstaan met namen en datums. Een heel goed inzicht in tijden van eco nomische neergang en opgang - dat kun je heel goed aan een fa milie aflezen, net als het op klimmen op de maatschappelij ke ladder." Voorzitter J. W. Zon dervan van de NGV-afdeling Zeeland is zo'n bevlogen speur der die de archieven minutieus napluist op feiten en aanwijzin gen. Detectivewerk Pure nieuwsgierigheid, ver klaart hij de drang van de ge nealogen. „Je zult bijna van ie dereen horen: ik heb wel eens wat over mijn familie gehoord en ik wil er meer van weten. Er zijn lui die vergelijken voorou- deronderzoek met detective werk. Je mag het ook puzzelen noemen. Het laatste stukje moet op zijn plaats vallen. Het gaat al gauw de kant op van sociale om standigheden. En het is zo lek ker dichtbijWat zijn de reacties op de vroeger hoge kindersterf te? Bij de katholieken had je de engeltjescultuur en bij de pro testanten speciale begrafenis- gebruiken." Zondervan - zelf afkomstig uit Friesland, maar zijn echtgenote heeft Zeeuwse wortels - vertelt dat de NGV aanvankelijk een puur landelijke vereniging was. Later ontstonden er verschil lende afdelingen. Die in Zee land groeit gestaag. Een deel van de leden doet buiten de pro vincie onderzoek. Daar staat te genover dat leden van elders' weer in Zeeland snuffelen. De afdeling werkt nauw samen met het Genealogisch Centrum Zee land (gevestigd in het Zeeuws Archief te Middelburg). Dat be heert verzamelingen en een bi bliotheek. „We zijn helemaal geen concurrenten, integendeel. Er is een goede verstandhou ding", zegt Zondervan. De afde ling geeft een eigen kwartaal tijdschrift uit, Van Zeeuwse Stam. De eerste honderd afleve ringen zijn onlangs uitgebracht op cd-rom. Contact Die bundeling past prima in het doel van de vereniging. Zonder- yan: „Je kunt doodgewoon zeg gen dat vanuit de afdeling voor- ouderzonderzoek wordt gesti muleerd en ondersteund, voor namelijk in de vorm van publi caties. Bij de genealogie geldt heel sterk de voorbeeldfunctie. Je ziet iets gepubliceerd en wilt dan iets dergelijks doen. Het on derling contact is ook erg be langrijk. Genealogie bedrijven Dirk Fluijt (49) is als boswachter bij Staatsbosbeheer verantwoor delijk voor Schouwen-Duiveland, Tholen en Sint-Philipsland. Zijn werkgebied omvat een oppervlakte van in totaal drieduizend hec tare natuur. In deze rubriek doet hij wekelijks verslag van zijn werk en wedervaren. is een heel sociale bezigheid, heel gezellig ook. Mensen vin den het heerlijk naar een archief te gaan en te zoeken. Sommige genealogen zijn zo specialis tisch bezig dat ze geen tegen spraak hebben en zich wel eens vrijheden veroorloven bij het interpreteren van gegevens. Maar de meeste genealogen hebben veel contact met el kaar." Tijdrekenkunde De archieven zijn voor onder zoek onmisbaar. Door oorlogs handelingen (zoals bombarde ment op Middelburg in 1940) en de watersnoodramp van 1953 zijn nogal wat bescheiden ver loren gegaan. Er zijn echter nog voldoende ingangen overgeble ven. Naamkunde, paleografie en tijdrekenkunde zijn sleutel begrippen bij het onderzoek. Naamkunde spreekt voor zich en paleografie, oud-schriftkun- de, eveneens. Tijdrekenkunde is ook onmisbaar. Zondervan legt uit dat de genealoog altijd reke ning moet houden met verschil lend kalendergebruik. Tot 1582 de Juliaanse kalander en daar na de Gregoriaanse. Om het in gewikkelder te maken zijn er ook de Joodse kalender (die be gint 3760 voor Christus) en de Revolutiekalender ten tijde van de Franse revolutie. Enige ken nis van oud geld is mooi meege nomen; het grootste deel van de uit de 16e tot de 19e eeuw be waard gebleven archiefstukken handelt over geld. Genealogisch onderzoek be perkt zich lang niet altijd tot de eigen voorouders. Zondervan is met een werkgroep bezig de oor konde-verzameling, chartulari- um, van de heren Van Borssele als heren van Veere geschikt te maken voor een breder publiek. De oorkonden zijn door de Goe- se oud-archivaris L. J. Abelman ontdekt in de universiteitsbi bliotheek van Gent. „We zijn de verzameling aan het transcribe ren vanuit het oude schrift naar het huidige schrift. De oudste is van 1282 en het loopt tot in het begin van de 16e eeuw door. Het is de bedoeling er een boek over uit te geven", aldus Zondervan. Hij wijst erop dat de NGV-afde ling voortdurend publicaties over historische onderwerpen uitgeeft; er is inmiddels een uit gebreide reeks ontstaan. Is er bevlogenheid nodig om ge nealogisch werk te doen? Voor zitter Zondervan gelooft dat de bezieling vanzelf komt. „Als je die nieuwsgierigheid hebt en je wilt doorzetten dan kun je een heel conglomeraat van leuke dingen ontdekken. Als je in na men en datums blijft steken dan ben je gauw klaar. De meesten krijgen toch meer interesse. Er zijn mensen die zoveel weten - er lopen kleine professortjes rond." Rinus Antonisse De afdeling Genealogie in de studiezaal van het Zeeuws Archief in Middelburg. foto's Dirk-Jan Gjeltema Tulpenboom in Middelburg. foto Dirk-Jan Gjeltema

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2000 | | pagina 33