Charme en
nostalgie
in een stad
met 'n ziel
Verloren Stad
in ere hersteld
Betaalbaar
uitgaan in
Boedapest
Centrum van hoogstaande
indianencultuur Colombia
zaterdag 11 november 2000
Boedapest werkt hard aan
de ontwikkeling van het
culturele karakter van de
stad. Ook zonder dat heeft de
Hongaarse hoofdstad vol
doende charme en aantrek
kingskracht om er een lang
weekeinde door te brengen.
Boedapest is niet alleen
doortrokken van nostalgie,
het is ook een stad met een
ziel.
Als je pakweg twintig jaar
geleden in het Oostblok in
een touringcar zat en het ding
zag er westers comfortabel en
luxe uit, kon je er vergif op inne
men dat de bus van Hongaarse
makelij was. Zoals toen ook al
het leven in Boedapest frivoler
oogde dan elders achter het
IJzeren Gordijn en je er in elk
geval veel en veel beter kon eten
- en dat geldt waarachtig nog
steeds - dan in alle omringende
landen bij elkaar.
Het gaat sinds de val van de
Muur snel in de Hongaarse
hoofdstad. Het logo van McDo
nald's manifesteert zich her en
der nadrukkelijk als symbool
van de nieuwe tijd. Gelukkig is
het nog geen Efteling, zoals de
binnenstad van Praag, maar
Boedapest bloeit op als een
schone slaapster die onlangs
door de prins op het witte paard
is wakker gekust en nu wel eens
wil gaan swingen. De klok lijkt
daarmee eigenlijk een eeuw te
ruggedraaid, toen Hongarije
nog deel uitmaakte van het
Habsburgse rijk en het welva
rende Boedapest binnen de Oos
tenrijk-Hongaarse dubbelmo
narchie in een voortdurende
concurrentiestrijd met Wenen
was verwikkeld.
Alleen waren er in die tijd nog
Wener autoriteiten die het
stadsbestuur van Boedapest
konden verbieden hun opera
huis groter te maken dan de
Wiener Opera. De Hongaren
legden zich erbij neer, maar ar
chitect Miklós Ybl maakte zijn
in eclectische stijl opgetrokken
gebouw wel veel mooier en
overdadiger; met fresco's, por
tretten en schilderijen van be
roemde Hongaarse meesters als
Bertalan Székely, Mór Than en
Kóroly Lotz.
De Staatsopera uit 1875 is thans
zeker een van de meest gezichts
bepalende bouwwerken in Boe
dapest, maar staat bepaald niet
op zichzelf. Hoog boven de stad
torent het barokke koninklijk
paleis uit, de 13e-eeuwse burcht
waar de legendarische keizerin
Sisi nog heeft gewoond en waar
thans diverse musea zijn onder
gebracht.
Niet minder imposant is de ruim
700 jaar oude Matthiaskerk, die
bij de verbouwing begin deze
eeuw een neogotisch uiterlijk
kreeg waaraan bekende kunste
naars uit die tijd hebben meege
werkt. Wie nog verder terug in
de geschiedenis wil, wordt links
en rechts op zijn wenken be
diend, want op talloze plaatsen
in Boedapest zijn overblijfselen
uit de Romeinse tijd te zien.
'Armoede is een goed conserve
ringsmiddel', luidt een gevleu
gelde uitspraak in architecten
kringen. En als je dat ergens
terug kunt zien, is het wel in
Boedapest. Waar andere bin
nensteden in de jaren na de
Tweede Wereldoorlog hebben
gezucht onder vernieuwings
drang, bleef in het armlastige
Hongarije veel als vanouds. Na
tuurlijk groeide de metropool,
verrezen er uit Stalinistisch be
ton opgetrokken flatwijken.
Maar het rijk met Art Nouveau
gezegende centrum doet nog
denken aan chique winkelstra
ten in het Nederland van de ja
ren vijftig; dus voordat de mees
te winkelpuien op begane
I Boedapest
HONGARIJE
Goed en goedkoop eten bij Gundel.
grondniveau door de midden
standers werden verpest.
Wie het nog met eigen ogen wil
zien, moet wel snel zijn. De in
ternationale mode- en parfum
ketens rukken snel op en - zo
veel is reeds duidelijk - geen
schoonheidscommissie kan ze
tegenhouden met hun hightech
ornamenten, kunststof puien en
opvallende ordinaire reclame
uitingen.
Een absolute aanrader voor
liefhebbers van de Art Nouveau
is de Grote Markthal, een
prachtig voorbeeld van glasar
chitectuur ontworpen door de
beroemde Gustav Eiffel, die hier
nog een tijdj e heeft gewoond. De
markt is veranderd in een eigen
tijds winkelcentrum, of zoals
we tegenwoordig zeggen 'shop
ping mail', waar alleen de nood
zakelijke en gebruikersvriende
lijke roltrappen een ontsierend
element vormen.
Eveneens in schitterende Art
Nouveau uitgevoerd is ook het
uit 1918 daterende badhuis Gel-
lért in het stadsdeel Boeda.
Want als in het ABC van Boeda
pest de A voor Art Nouveau
staat, dan is de B zeker gereser
veerd voor badhuizen. Boeda
pest is gezegend met tachtig
geneeskrachtige minerale
warmwaterbronnen, die dage
lijks 70 miljoen liter water
produceren voor een reeks
zwembaden en badhuizen. De
Romeinen kenden de geneugten
hiervan al en na hen ook zeker
de Turken, die op de Gellértheu-
vel twee baden achterlieten: de
Rudas en het Racbad.
Het Gellért zelf, gelegen naast
het gelijknamige hotel, is verre
weg het elegantste badhuis,
maar ook het meest toeristisch
en met thermaal-, kuip-, cham
pagne- en golfbaden uiter
aard ook het duurste. Na een
verkwikkend bad kun je je er -
zoals in alle badhuizen hier - la
Er is veel en lekker te eten en het blijft allemaal
betaalbaar. We dineerden in het wereldbe
roemde Gundel (Allatkerti lit 2, tel. 321-3550)
voor pakweg 100 gulden per persoon en lunchten
in het al niet minder befaamde Café New York
(Erzsébet krt. 9, tel. 322-3849), de geboorteplaats
van de moderne Hongaarse literatuur, voor enke
le tientjes.
Dat klinkt niet supergoedkoop, maar bedenk dan
wel dat kaviaar en ganzenlever tot de vaste ingre
diënten behoren, naast de vlezigste goulashsoep
die een mens zich voor kan stellen.
Overal lijkt uit eten gaan hier nog op echt dineren,
aan tafels met gesteven linnen, bijgestaan door
gedienstige obers en omlijst met de sprankelende
klanken van zigeunerorkesten. En wat te denken
van restaurant Bel Canto (Dalszinhaz u. 8, tel.
269-3101), meteen om de hoek bij de Opera, waar
je niet alleen voortreffelijk eet, maar waar de be
diening wordt verzorgd door studenten van het
conservatorium die spontaan gezamenlijke reci
tals te horen geven.
Wie liever een echt concert bezoekt of een opera
dan wel dansvoorstelling bijwoont, kan al rond de
30 en 50 gulden terecht op de betere rangen. En
keus is er genoeg: Boedapest beschikt over 223
musea, 40 schouwburgen, 54 bioscopen en 7 con
certzalen.
ten masseren om vervolgens de
vermoeienissen van de grote
stad weer aanmerkelijk beter te
kunnen doorstaan.
Want Boedapest is een stad
waar een mens vooral veel moet
foto GPD
lopen. Ofschoon er een simpel,
mooi en goedkoop metrosys
teem is - de stad i s bovendien ge
zegend met een dicht tramnet
werk - nodigen de grote, Parijs'
aandoende boulevards en de
winkelstraten Vaci Utca en Pet-
ófi Sóndor Utca al snel uit tot
eindeloos wandelen. En bijna
onvermijdelijk komt een mens
dan terecht in Gerbaud, gelegen
aan het sfeervolle plein Vörös-
marty Tér. Wat is er mooier dan
een thee complet bij Gerbaud in
deze prachtige zaak in onge
schonden Art Nouveau-stijl, die
zich ook kwalitatief kan meten
met elke eerste klas Wiener
Konditorei.
Betaalbaar
De naam Wenen is al een paar
maal gevallen. Het is ook voor
de hand liggend deze twee voor
malige zustersteden, op een
steenworp afstand van elkaar
en zo door historie met elkaar
verbonden, te vergelijken. Toen
het IJzeren Gordijn er nog was,
viel het oordeel al snel ten gun
ste van de Oostenrijkse hoofd
stad uit. Maar nu ligt dat an
ders. Wenen merkt inmiddels
heel goed hoe toeristen het
vriendelijke en nog betaalbare
Boedapest verkiezen boven de
peperdure stad van Mozart en
Strauss. Of moeten we nu mis
schien ook zeggen de stad van
Haider?
Maar ook zonder het Haider-
imago dat (toeristisch) thans
aan Wenen kleeft, zag het Hon
gaars Nationaal Toeristenbu
reau de afgelopen jaren al het
aantal buitenlandse gasten
voortdurend stijgen. Liefst 72
procent van die toeristen is af
komstig uit de EU, maar ook de
Japanse vakantieganger kent
inmiddels de weg naar Boeda
pest. In 1999 kwamen er ruim
twee keer zoveel als het jaar
daarvoor en het cijfer lijkt
groeiende. De meeste grote ho
telketens hebben zich dan ook al
stevig aan of rond de Donau
gevestigd: Hilton, Interconti
nental, Marriott, Kempinski,
Novotel, Holiday Inn, Ramada,
Mercure en binnenkort opent
ook de internationale keten
Park Plaza er een viersterrenfi-
liaal.
Nu rekenen die luxehotels wel
iswaar de internationaal gel
dende toptarieven die de toerist
in alle wereldsteden neerlegt.
Maar het verblijf in Boedapest
blijft in veel opzichten toch aan
merkelijk prijsvriendelijker
dan in Wenen, Rome, Berlijn,
Madrid. Londen of Parijs. Met
name die veelvuldige, kleine
uitgaven bij stedenreizen voor
metro, taxi, een cappuccino
hier, een ijsje of drankje daar,
zijn nog overzichtelijk.
Boedapest is bovendien een
echte uitgaansstad. Volop kof
fiehuizen, zoals men daar aan
duidt wat wij eerder als grand
café aanmerken; plekken waar
oud en jong bijeen komt om te
praten, te eten en drinken, een
krant te lezen of verliefd te wor
den.
Het lijkt een tweede natuur van
de inwoners van Boedapest;
vijftig jaar communistisch be
wind heeft daar geen eind aan
kunnen maken. En als het even
kan, willen de Hongaren er ook
nog live muziek bij
Coos Versteeg
woud op achttienhonderd meter
hoogte. Op verschillende ni
veaus liggen enkele tientallen
van deze cirkels achter elkaar.
Gids Fernando vertelt dat op el
ke cirkel een rond huis stond
met een rieten dak. De langge
rekte stad telde ongeveer drie
honderd woningen en was eeu
wenlang het bestuurscentrum
van de Buriticavallei. Een
streek van honderdduizend
hectare groot met driehonderd
duizend mensen. De verschil
lende steden en dorpen stonden
onderling in verband met elkaar
via een vernuftig padenstelsel,
gemaakt van platte stenen. De
steile hellingen werden bouw
rijp gemaakt voor cassave en
maïs door de aanleg van talloze
terrassen, ondersteund door
keien en stenen die uit rotsen
zijn gehakt.
„Deze streek is zo bijzonder,
omdat ze was bewoond door de
eerste mensen die vanuit Mid
den Amerika, verwant aan de
Maya's, voet zetten in Zuid
Amerika, circa tienduizend jaar
geleden", vertelt Fernando, die
archeoloog is. Vanuit de kust
zijn de inwoners later meer
landinwaarts de bergen inge
trokken. Er zijn vestigingen ge
vonden tot op drie kilometer
hoogte, in totaal zo'n tweehon
derdvijftig.
De locatie Ciudad Perdida is
volgens de archeoloog bewoond
vanaf circa vijfhonderd na
Christus. Uit de gedetailleerde
verslagen van de Spaanse kro
niekschrijvers, zoals Friar Pe
dro Simon die de conquistado
res vergezelde, is de grote
betekenis van de stad en de soci
ale oi'ganisatie bekend gewor
den. Toen de Spanjaarden dit
gebied in 1525 betraden, heb
ben ze veel moeite moeten doen
om het te veroveren. Het duurde
liefst tot 1604 voordat het moe
zijn resoluut uitgemoord of
werden slaven voor de Span
jaarden. De dorpen, inclusief
Ciudad Perdida, werden volle
dig van de kaart geveegd.
Het duurde bijna vierhonderd
jaar voordat de historische plek
werd herontdekt. Plunderaars
op zoek naar goud en andere sie
raden stuitten in 1976 onver
wacht op de Verloren Stad. De
streek was begin jaren zeventig
bevolkt met Amerikaanse Viet-
dig verzet van de indianen defi
nitief was gebroken. De paar
den van de veroveraars waren
niet opgewassen tegen de schui
ne hellingen en de smalle stenen
bergpaadjes die waren ontwor
pen voor behendige indianen-
voeten. De indianen weerden
zich met pijlen, krachtige kata
pulten om stenen te werpen en
valkuilen met giftige slangen.
De ambitieuze Spanjaarden
vielen aan met kruisbogen en
speciaal getrainde mastino
honden die het hadden voorzien
op de ingewanden van de in
heemse bevolking. De bewoners
Wat de Inca's en de Ma-
chu Picchu zijn voor
Peru, zijn de Taironas en de
Ciudad Perdida voor Colom
bia. De centra van beide
hoogstaande indianencultu
ren werden door de Span
jaarden in de 16e eeuw zon
der pardon vernietigd. Vele
toeristen hebben de Incatrail
naar de ruinestad afgelegd,
drie dagen lopen vanaf Cuz-
co. Minder bekend is de Co
lombiaanse variant die pas
in 1976 is ontdekt, maar
daarom niet minder specta
culair en belangwekkend.
De Ciudad Perdida, ofwel
Verloren Stad.
Met een gids is het vier dagen
wandelen door de schitte
rende Sierra Nevada. Een onge
rept natuurgebied met nevel
wouden dat twaalf jaar terug
door Juan Mayr, de huidige mi
nister van milieu, tot nationaal
park is uitgeroepen. Ook kan
worden gekozen voor een heli-
koptervlucht. Dan is men er
binnen een uur. Enige stalen ze
nuwen zijn wel nodig.
De landingsbaan is een kale
ronde plek midden in het oer-
namveteranen die hier op grote
schaal marihuana verbouwden
voor de export naar de Verenig
de Staten. De Amerikaanse re
gering kreeg hier na een paar
jaar genoeg van en heeft de
wietplanten in de hele regio
massaal kapot gespoten met
pesticiden. Hierdoor ontstond
een kaal terrein waar het mak
kelijk graven was voor geluks
zoekers. Onder een zeventig
centimeter dikke grondlaag
werd de Verloren Stad terugge
vonden en in ere hersteld.
Peter de Jaeger
Een ingenieus padenstelsel verbond de dorpen. foto GPD/Peter de Jaeger
