Amerika dreigt tot een
grote soap te verworden
De entrecote is koud in Grand Hotel Pristina
Twee naties onder God
Nek-aan-nek-race in Florida
George»Bush
In Florida is een hertelling wettelijk vastgelegd
als de marge tussen twee kandidaten minder
dan een half procent is.
De Amerikaanse kiezers
hebben gesproken.
Maar de wereld wacht nog
altijd op de naam van presi
dent Clintons opvolger. Bush
of Gore? Amerika is verdeeld
in twee kampen van nage
noeg gelijke grootte. Temid
den van de chaos en de onze
kerheid over de uitslag staat
één ding vast: de nieuwe pre
sident krijgt het zwaar, on
geacht wie het wordt.
Hoe zullen toekomstige ge
neraties historici terugkij
ken op de eerste Amerikaanse
presidentsverkiezingen van het
nieuwe millennium? Dat hangt
mede af van de nog altijd onze
kere uitkomst van die verkie
zingen. Maar nu al lijkt zeker
dat er ook over honderd jaar nog
spottend zal worden gelachen
over de chaos in het Amerika
van vandaag.
Het is ruim dertig jaar geleden
dat de mens voor het eerst voet
zette op de maan. Natuurlijk
was hij een Amerikaan. De
Amerikanen lieten een vernuf
tige robot rondrijden op de pla
neet Mars. Amerika is de baker
mat van Internet en de digitale
revolutie. Dit is het land van Mi
crosoft, IBM, Lockheed Martin,
Boeing. De thuishaven van mul
tinationals die 's werelds ver
nuftigste machines en systemen
ontwikkelden. Wie hier niet
minstens één e-mail adres bezit,
telt niet mee. Maar voor het ant
woord op de vraag wie de nieu
we president wordt, dienen de
Amerikanen geduldig te wach
ten op een paar postzakken die
van overzee onderweg zijn naar
Florida.
Posterijen
Dit is het dus. Na een ontelbare
reeks spreekbeurten. Na een
rondtocht van bijna twee jaar
kriskras door een onmetelijk
groot land. Na een campagne
die meer dan een half miljard
gulden kostte. Na de voorge-
progammeerde optredens bij
Oprah Winfrey, Jay Leno, Da
vid Letterman. Na het schudden
van duizenden en nog eens dui
zenden handen. Na het optillen
van honderden en honderden
baby's, dik, dun, sponzig, te
zwaar, babykwijl, poepgeur.
Eindelijk het eindstation. Het
einde van een lange, slopende
reis. Wat blijkt? Wie Amerika's
nieuwe president wordt, hangt
af van de betrouwbaarheid van
de posterijen.
Het wachten op de briefstem-
men van overzee is niet het erg
ste. Riskanter is de groeiende
onzekerheid over de vraag of er
in de sleutelstaat Florida al dan
niet rare dingen zijn voorgeval
len. Dit zijn wat je noemt om
streden verkiezingen. En de rust
keert niet zomaar terug.
De uitslag van de congresver
kiezingen compliceert de situa
tie zeer. Het land blijkt in nage
noeg gelijke helften te zijn
verdeeld. De Senaat is 50/49,
met de race in de staat Washing
ton nog onbeslist. In het Huis
van Afgevaardigden behouden
de Republikeinen een minieme
meerderheid. In de race om het
presidentschap staat Bush op
een paar honderd stemmen
voorsprong in de sleutelstaat
Florida, terwijl Gore landelijk
gezien waarschijnlijk de meeste
kiezers achter zich heeft staan.
Dat is een keurig recept voor on
rust.
Rechtszaken
In die uitgangspositie wacht
Amerika op de naam van zijn
nieuwe president. Het gevolg?
Demonstraties in Florida.
Rechtszaken van kiezers die
zich bestolen voelen. Klachten
over i 1 legale stembilj ettenOver
discriminatie van zwarte kie
zers. Over zoekgeraakte
stembussen. Het is alsof de
Amerikanen met z'n allen in de
centrifuge zitten.
Voor ons als relatieve buiten
staanders is dit een maaltijd vol
smakelijke ingrediënten. Er is
de extremist Pat Buchanen, een
Hitler-bewonderaar, die zich
ongewild heeft ontpopt als het
Fantoom van West Palm Beach.
Waren de stembiljetten in dat
kiesdistrict van Florida over
zichtelijker geweest, dan was Al
Gore nu vrijwel zeker geweest
van het presidentschap. Het
moet voor de Democraat een
krankzinnig makende gedachte
zijn om op deze manier het Witte
Huis te verliezen. Opkomst:
honderd miljoen kiezers. Race
verloren door: twee verwarren
de gaatjes in een paar duizend
naar de andere de 21ste eeuw in.
Zonder achterom te kijken
Zonder even diep adem te halen.
En dat in een tijd van vrede en
ongekende economische voor
spoed. Gevoed door een op hol
geslagen mediacircus, laaft de
natie zich aan drama na drama.
Amerika dreigt te verworden tot
een langgerekte soapserie. Is het
een wonder dat de jongste crisis
in Washington door de rest van
de wereld met een mix van ver
wondering en leedvermaak
wordt gadegeslagen?
Drama's
Maandenlang waren de Ameri
kanen in de ban van O.J. Simp
son, de van dubbele moord ver
dachte sportheld. Toen O.J.
eindelijk werd afgeserveerd,
was er de mysterieuze moord op
het meisje Jon Benet Ramsey in
Boulder (Colorado). Natuurlijk,
dat tragische geval vroeg om in
tense nationale aandacht. De
voortijdige dood van prinses
Diana werd nergens zo lang uit
gemolken voor commerciële
doeleinden als in de VS, behalve
misschien in Groot-Brittannië
zelf. Het fatale vliegongeluk
van de mooie pseudo-prins John
Kennedy Jr. kreeg nog intensere
aandacht. Dan was er de reeks
fatale schietpartijen op middel
bare scholen, met de schokken
de gebeurtenissen op de Colum
bine High School in Littleton
(Colorado) als tragisch diepte
punt.
En wie herinnert zich niet de
schier eindeloze familiekroniek
over het zesjarige Cubaanse
vluchtelingetje Elian Gonzalez?
Cubaanse ballingen in Florida
krijgen ook nu nog het schuim
om de mond als ze denken aan
die gedenkwaardige nacht voor
paaszaterdag waarop Elian met
geweld uit het huis van zijn oud
oom in Miami werd gesleurd.
Allemaal de schuld van Clinton.
En Clinton dat is Gore. Clinton
is ook Castro. En Castro is de
duivel. In de logische redeneer
trant van de Cubaanse ballin
gen is Gore dus ook de duivel.
,,Dit is de wraak van Elian",
klonk het woensdag in Little
Havana, de Cubaans-Ameri
kaanse wijk van Miami, toen
Bush in Florida als winnaar te
voorschijn kwam.
Maar de grootste hype van alle
was natuurlijk de Monica Le
winsky-affaire, het smeuïge
verhaal over de geile president
die rotzooide met de sexy stagi
aire en die dat tevergeefs voor de
rest van de wereld verborgen
trachtte te houden. Stond Clin
tons legitimiteit als president
dertien maanden lang ter dis
cussie, hetzelfde risico dreigt nu
voor zijn opvolger.
Wie de laatste dagen de Ameri
kaanse televisie een beetje heeft
kunnen volgen, zal de overeen
komsten hebben gezien. De spe
culaties. De krankzinnige sce
nario's. De nervositeit. Het
gehol, Het gedrang. De her en
der opduikende randfiguren die
zich voor een paar minuten een
nationale beroemdheid mogen
wanen. De tegenstrijdige infor
matie. De collectieve blunders
van de media: Gore wint Flori
da; Gore wint Florida bij nader
inzien toch niet; Bush wint Flo
rida; Bush is de nieuwe presi
dent; Bush heeft bij nader inzien
toch nog niet gewonnen. NBC-
presentator Tom Brokaw aan
het eind van een ongekend cha
otische verkiezingsnacht: „Ik
zit hier niet met eigeel op mijn
gezicht, ik zit hier met een com
plete omelet op mijn gezicht."
Witte rook
Ten tijde van de Lewinsky-cri
sis was het land verdeeld over de
vraag of Bill Clinton als straf
voor zijn ontrouw al dan niet
voortijdig uit het Witte Huis zou
moeten worden verjaagd. Net
als nu viel ook in die hectische
dagen, weken en maanden ang
stig vaak het begrip 'constitu
tionele crisis'. Toen de afzet
tingsprocedure tegen Clinton in
de modder vastliep en de Senaat
hem had vrijgesproken, zeiden
de Republikeinen: „Zijn draag
vlak is weg. Nog even volhou
den en dat zijn we van deze pa
thologische leugenaar verlost.
Nog even en dan hebben we een
nieuwe president."
Nog evenj aMaar als er straks -
wie weet wanneer precies - ein
delijk witte rook zichtbaar is in
Florida, dan rijst opnieuw de
vraag: hoe groot is het draag
vlakvan deze president? Hoe
veel steun heeft hij in dit
verdeelde land met zijn uitge
sproken diversiteit, een land dat
op dit moment alleen in naam
'ondeelbaar' is, 'één natie onder
God'?
John Wanders
zaterdag 11 november 2000
Verkiezingsnacht in Nashville: het democratische kamp van Al Gore tussen hoop en wanhoop. foto Win McNamee
stembiljetten.
„Ik wil Ralph Nader vermoor
den", riep een Democraat
woensdagochtend in New York
op het verkiezingsfeestje voor
de nieuw gekozen senator Hil
lary Rodham Clinton Dat de
Groene kandidaat Nader de Re
publikeinen een meer dan ge
weldige dienst bewezen heeft,
blijkt wel uit zijn verkiezingsre
sultaat in Florida: 96.000 stem
men. Gore had daar graag een
paar duizend van willen over
nemen.
Dat de sleutel tot het Witte Huis
nu uitgerekend in Florida moet
liggen! Florida is een politieke
jungle. Twee jaar geleden nog
werd burgemeester Xavier Sua-
rez van de stad Miami - alom
aangeduid als 'Mayor Loco' (de
gekke burgemeester) - na tus
senkomst van de rechter uit zijn
functie ontheven. De reden? Hij
bleek zijn verkiezing mede te
danken te hebben aan talrijke
briefstemmen van kiezers die al
lang dood en begraven waren.
In die zonnige staat is Jeb Bush
de baas. Voor wie het nog niet
wist, de gouverneur is de broer
van de Republikeinse presi
dentskandidaat. Om de schijn
verwijten. Alle televisiestations
tetterden dat nieuws immers
rond. Al Gore zelf had hem al ge
feliciteerd. Bush is er nog steeds
een beetje confuus van dat Gore
een uur later terugkrabbelde,
lijkt het. Bush wil zijn volk
graag doen geloven dat hij
daadwerkelijk de nieuwe leider
van het land is. Hij krabbelt niet
terug.
Gemor
den op bijeenkomst na bijeen
komst. Maar het schandaal rond
zijn mogelijke benoeming is al
in volle gang. Hoe moet dat
straks in Washington als de
helft van het volk zich met deze
man in het Witte Huis ernstig
besodemieterd voelt?
In 1960 won de Democraat John
F, Kennedy het presidentschap
dankzij 8858 stemmen in Illi
nois, een sleutelstaat waar dat
jaar 4,8 miljoen stemmen wer
den uitgebracht. Ofschoon
Kennedy na zijn nipte verkie
zingsoverwinning op de Repu
blikein Richard Nixon uitgroei
de tot een populaire president,
bleef er nog heel lang na zijn ge
welddadige dood een schaduw
hangen over zijn resultaat in Il
linois. De Democraten werden
ervan verdacht dat ze in die
staat geknoeid hadden met de
stemmen. Daarbij werd de be
schuldigende vinger uitgesto
ken naar burgemeester Richard
Daley van Chicago. Het toeval
wil dat Daley's zoon William nu,
veertig jaar later, in de functie
van Gore's campagneleider,
knokt voor een paar duizend
stemmen in Florida.
Dit land holde van de ene crisis
Hoe Amerika per staat heeft gestemd
Wash
Wat de verhoudingen in dit ver
deelde land geen goed doet, zijn
de recente opmerkingen van
Bush over 'zijn' overgangspe
riode, de fase tussen de verkie
zingen en de inauguratie op 20
januari. De zoon van de 41ste
president van Amerika ging in
de verkiezingsnacht een uur
lang uit zijn bol. Dat is heel be
grijpelijk, want hij leefde in de
veronderstelling dat hij de
nieuw gekozen president was.
Ook dat valt hem moeilijk te
baas van het land is, want hij
zaait daarmee verdeeldheid on
der het volk", reageert de ander.
„Nietwaar, jullie zaaien ver
deeldheid onder het volk. Jullie
stoken de mensen op, terwijl wij
eerlijk gewonnen hebben."
„Wat een onzin, wij hebben ge
wonnen." „Nietes." „Welles."
Hebben we het hier soms over
verkiezingen op de Comoren of
in Burundi? Arm Amerika. Mis
schien moet Europa in 2004
maar eens een ploeg waarne-
sident op het spel, Mag de we
reld erop vertrouwen dat de
man die op 20 januari zijn hand
op de bijbel legt, rechtmatig ge
kozen is? Of krijgen de VS een
leider die er tot in de eeuwigheid
van zal worden verdacht dat hij
het Witte Huis heeft 'gestolen'?
„Ik zal als president een eind
maken aan de cynische cultuur
in Washington, aan de schanda
len waar Amerikanen in het hele
land de buik van vol hebben",
sprak Bush de afgelopen maan-
van belangenverstrengeling te
vermijden, heeft hij zich woens
dag uit van alles en nog wat te
ruggetrokken. Niemand die er
aan twijfelt dat hij achter de
schermen onverminderd aan de
touwtjes trekt. Is het een won
der dat Gore de stemmen in vier
kiesdistricten handmatig wil
laten hertellen, onder het scher
pe oog van Clintons oud-minis
ter van Buitenlandse Zaken
Warren Christopher?
De redenering achter die strate
gie is simpel: als je het maar
vaak genoeg roept, dan gaat het
vanzelf een eigen leven leiden.
Je lekt wat namen van kabinets
leden naar de media. Je benoemt
je kandidaat voor het vice-pre-
sidentschap tot regisseur van de
overgangsperiode. En voordat
je het weet, begint er op radio en
televisie, in kranten en in talk
shows, in cafés en supermark
ten een soort onbestemd gemor
te klinken. Over die rare Gore,
die nou eindelijk eens een keer
moet ophouden met dat oever
loze gezeur over juridische
stappen en nieuwe verkiezingen
in West Palm Beach.
Wat evenmin bijdraagt aan een
snelle oplossing van de huidige
crisis, zijn de messcherpe be
schuldigingen waarmee de
naaste adviseurs van Gore en
Bush elkaar voor de televisieca
mera's om de oren slaan. „Al
Gore kan lekker niet tegen zijn
verlie-hies", roept de een. „Bush
moet niet doen alsof hij al de
mers sturen naar de VS. Om er
op toe te zien dat de presidents
verkiezingen in het machtigste
land van de wereld een beetje
ordelijk verlopen. Het is ten
slotte ook in ons belang dat de
VS een wettig gekozen staats
hoofd krijgen.
Wat hier nu gaande is, is serieu
ze business. Daar kun je als bui
tenstaander om lachen, maar
intussen staat wel de legitimi
teit van Amerika's nieuwe pre-
Oregon
Calif.
Tkhad Irak gedaan, Afghanistan, Liba-
1 -Lnon, Noord-Ierland en Algerije. Maar
toen ik werd overgeplaatst naar de Balkan,
was bij mijn echtgenote een wenkbrauw
omhoog gegaan, Was dat niet de goden ver
zoeken?
En ja, op mijn allereerste reis naar Kosovo
liep ik gelijk al een hoofdwond op. Het dra
ma voltrok zich in het holst van de nacht, op
de laatste dag van mijn verblijf in Pristina.
Ik lag te woelen in bed, toen mijn hoofd ken
nis maakte met een spijker die ui tdagend uit
de houten lambrisering priemde.
Een oorlogsgebied is niet compleet zonder
een 5-sterrenhotel voor verslaggevers. De
gedachte daarachter is hen de kruitdampen
even te doen vergeten. Belfast had het Euro
pa Hotel, dat ruim dertig keer door bommen
werd getroffen, maar niettemin een fijn res
taurant bezat. Beiroet beschikte over de
'Commodore', waar journalisten zich amu
seerden met de papegaai bij de receptie, die
het geluid van inslaande granaten kon na
doen.
Maar Kosovo moet het enige oorlogsgebied
zijn waar het leven in het hotel nog beroer
der is dan erbuiten. De naam ervan roept het
beeld op van een koloniale facade waarach
ter gedienstige obers Afternoon Tea serve
ren aan dames van stand, terwijl de pianist
een 19e eeuwse componist speelt.
Maar het Grand Hotel Pristina is een beton
nen blokkendoos die zelfs in het ergste getto
van New York zou misstaan. De facade is
opgetrokken uit bruine stenen, donkere
glasplaten en grote badkamertegels.
Op het dak, het hoogste van Pristina, staan
vijf enorme sten-enMaar ook die misleiden.
Op de eerste avond van mijn verblijf viel de
stroom in mijn kamer vijf keer uit, eenmaal
voor elke ster. Op zich was dat geen ramp,
want een lust voor het oog was die kamer
niet. De deur ervan sloot slecht, omdat hij
ooit was opengebroken. Het groene tapijt
was bezoedeld, de groezelige gordijnen be
dekten slechts de helft van het kamerbrede
raam, het stopcontact hing uit de muur. Als
mijn bovenbuurman een douche nam, drup
te zijn water in mijn lichtbak. En behalve
uit de lambrisering staken ook uit het bed
verroeste spijkers.
Telefoon
De telefoon had tien cijfers, maar de enige
combinatie die werkte, was 999. Op dat
nummer zat de telefonist, die zelden over
buitenlandse lijnen beschikte. Dat was, zei
hij, omdat het telecomgebouw gebombar
deerd was. Maar zijn eigen centrale, waar
hij telefoondraden in een houten wand
plugde, boezemde de gast ook niet veel ver
trouwen in.
Ik was eenmaal eerder in het Grand Hotel
geweest, bijna twintig jaar daarvoor. Dat
was nog in de tijd dat de hoeren eerder bo
ven waren dan je koffers. Die plaag was nu
voorbij, maar ik werd wel op een ochtend
om zeven uur gewekt door een giechelend
kamermeisjes dat het bed vast wilde opma
ken. Van mijn eerdere verblijf herinnerde ik
mij een immens hotel met drie enorme eet
zalen die elk een eigen orkest hadden dat bij
gebrek aan gasten nooit speelde. De eetza
len waren er nog steeds. Maar de orkesten
zag ik niet meer, wat wellicht een teken was
van goed management omdat er nog steeds
geen eters waren.
Slechts een enkele gast at ook in het hotel. Ik
maakte die fout eenmaal, omdat ik niet de
venijnige storm buiten wilde trotseren
Maar binnen was het ook niet pluis. De vi
trage hing horizontaal en de obers waren in
de weer met rollen tochtstrip. De entrecote
werd die avond koud geserveerdIk vroeg de
receptionist of ik het gastenboek mocht le
zen, dat twintig jaar geleden literaire
scheldkanonnades bevatte. Maar de man
keek onbegrijpend en zei. „Een gastenboek,
sir? Wat is dat?"
Cees van Zweeden
