Na de emoties zijn er die bureaucraten
Ook wordt er broddelwerk geleverd
Eeuwige echo van
Italiaanse natuurrampen
zaterdag 28 oktober 2000
Binnen vijftien dagen is er fi
nanciële hulp voor de waters
noodslachtoffers beschikbaar, zei
begin deze week president Enzo
Ghigo van de noordelijke regio
Piemonte. De schade die de kol
kende watermassa's aanrichtten,
wordt op meer dan 10 miljard gul
den geschat. Voor de eerste scha
devergoedingsregelingen is zo'n
30 miljoen gulden beschikbaar.
Maar de slachtoffers in de Po-val
lei zien pas geld als er dikke pak
ken formulieren zijn ingevuld,
door minimaal drie instanties van
een stempel zijn voorzien, en als
de opgegeven schade is gecontro
leerd. Eerst zien, dan geloven,
klinkt het in de Po-vallei. Want
een blik zuidwaarts, richting Um-
brië en de Marken, leert de getrof
fen Noord-Italianen dat het jaren
en jaren kan duren voor de echo
van een natuurramp is verstorven.
Bouwkundig ingenieur Fabrizio
Menesto slaat een fatalistische
blik op het plafond van zijn kantoor.
In de i'eceptiekamer ernaast klinkt het
geratel van opgewonden Italianen
die, gewapend met stapels documen
ten, eindelijk aan de beurt willen ko
men. ,,Ik denk dat de gevolgen van de
watersnood in het Noorden sneller
zullen zijn opgelost. Ze zijn daar nu
eenmaal een stuk dynamischer",
zucht hij.
Toch zitten we niet in het diepe zuiden
van Italië, waar niets van een leien
dakje gaat. Het ingenieursbureau van
Menesto beheert een groot aantal re
constructieprojecten in het met een
pittoresk historisch centrum geze
gende stadje Foligno, regio Umbrië.
Foligno ligt ruim boven de scheidslijn
die noordelijke chauvinisten als Um-
berto Bossi van de Lega Nord dwars
over Italië hebben getrokken om het
'efficiënte, ijverige en betrouwbare
Noorden' te scheiden van het 'luie,
corrupte en hopeloze Zuiden'.
Maar in Umbrië, en in de Marken die
noordelijker liggen, zijn nog steeds
meer dan zevenduizend mensen in 36
meter langewooncontainers' ge
propt. Die kunnen ze voorlopig nog
niet omruilen voor een huis van steen
en cement. In september 1997 werd dit
gebied getroffen door een zware aard
beving dieslechts elf dodelijke slacht
offers maakte, maar wel 25.000 men
sen van hun huis beroofde.
Foligno, met 50.000 inwoners, werd
zwaar getroffen.We hebben hier zo 'n
dertig tot veertig procent van de totale
schade moeten verwerken", verzekert
de nietig ogende 55-jarige Sindaco, of
burgemeester, Maurizio Salari. On
der de enorme muurschildering ach
ter zijn bureau begint hij aan een lang
relaas over het waarom van duizen
den mensen die ruim drie jaar na de
ramp hun leven moeten slijten in con
tainerkampen.
Met de plannen tot wederopbouw leek
destijds niets mis. De regering, ge
steund door een meerderheid van het
parlement, kwam als de wiedeweerga
met speciale wetgeving die snelle re
constructie leek te garanderen. „De
voorschriften waren in ordë, glim
lacht Menesto, „maar het gaat in Ita
lië altijd weer om de praktische uit
voering." Zo was bepaald dat de
herbouw zou worden verricht door
privé-bedrijven. De daklozen moch
ten zelfs een bedrijf van hun keuze
uitzoeken. Afhankelijk van het inko
men betaalde de staat via de regio het
leeuwendeel van de werkzaamheden.
Daklozen die niet in een gratis contai
ner wilden wonenkonden huursubsi
die krijgen voor de periode dat het
herstel van hun huis duurde. Die sub
sidie kon, afhankelijk van het aantal
familieleden, oplopen tot 800.000 lire
(812 gulden).
Voorrang
Maar in de praktijk bleek het anders
te lopen. Het herstel van de beroemde
basilieken in Asissi, toeristentrekkers
van jewelste, kreeg voorrang. Ook pu
blieke voorzieningen als scholen en
ziekenhuizen kwamen hoog op de
prioriteitenlijst. En tenslotte werd de
lichtste schade, die vooral huizen in
Noord-Italië werd deze maand getroffen door hevige regenval, duizenden mensen moesten worden geëvacueerd.
foto Giorgio Benvenuti
werkzaamheden zat, heeft nu bepaald
dat dit geld slechts beschikbaar blijft
als alle bouwconcessies voor het einde
van deze maand zijn verleend. Eind
2001 zouden alle vernielingen moeten
zijn verholpen.
Dat verklaart de drukte in Menesto's
kantoor en de nervositeit van Salari.
Het dwingt de gemeente om de lang
durige onderhandelingen met bouw
bedrijven over de hoogte van offertes
drastisch te bekorten. Langer dralen
gaat geld kosten. Dus er moet een uit
gang in de vicieuze cirkel van trage
bureaucratie en onwillige container
bewoners worden gevonden.
„Misschien dat dit helpt", denkt Me
nesto, terwijl we naar een volgend
containerkamp rijden, even buiten
het plaatsje Capadacqua. Ook hier
honderd containers, met nauwelijks
twee, drie meter tussenruimte voor
ruim driehonderd bewoners.
Kruidenier Alessandro Ansuini en
zijn echtgenote Giuseppina Ferrer
hebben aan de ingang van het com
plex een container als winkel inge
richt. ,Hoe eerder we hier weg zijn
hoe beter", zegt Ansuini. Hun pro
bleem is dat herbouw van hun totaal
vernielde mini-supermarkt in Capo-
daqua onmogelijk is. Het gevaar voor
een nieuwe aardbeving op dezelfde
plek is te groot. Maar een andere, be
tere plaats is nog niet gevonden.
„De winkel was zestig jaar oud en was
eerst van m'n vader. Veel van onze
oude klanten zijn we kwijtgeraakt.
Mensen komen niet graag naar een
containerkamp, dat heeft toch iets af
geslotens", vertelt Ansuini. „Dat is
het slechte van hier wonen. Je wordt
door de buitenwacht ongewild als ab
normaal beschouwd. Niemand vindt
het hier gezellig."
Wantrouwen
Gaat Umbrië hetzelfde lot tegemoet
als Campania, waar in 1978 en 1980
krachtige aardbevingen woedden? In
Ipinia bij Napels leven mensen nog
steeds in de noodwoningen die des
tijds voor hen werden gebouwd Twee
haastig neei'gezette flatcomplexen in
Napels zijn in korte tijd zo gedegene
reerd dat ze tot de gevaarl ij kste wij
ken van de stad behoren. Het geld dat
de regering in miljarden lires tegelijk
voor de regio uittrok, verdween gro
tendeels in de zakken van maffiose
bouwondernemers die er prachtige
luchtkastelen voor leverden.
„Daarom hebben we juist hier naar
goede controlemogelijkheden ge
zocht en voor bouwmaterialen geko
zen die 'aardbevingbestendig' zijn",
verzekert Menesto. De lessen van
1982, toen de aarde onder Umbrië ook
beefde, zijn niet vergeten. Haastig
herstel van een groot aantal woningen
bleek voor niets te zijn geweest toen
de ramp zich vijftien jaar later her
haalde.
Maar voor al deze argumenten hebben
de 'containeristen' weinig begrip.
Vooral niet als ze van politici komen.
Een oude man schuifelt van een trapje
dat twee 'verdiepingen' container-
blokken scheidt. „Ik kom hier nooit
meerweg", moppert hij. „Vorigjaar
om deze tijd was die premier D'Alema
hier. Het was slecht weer. overal mod
derplassen. en het was koud. Hij was
aangedaan en beloofde ons dat we
hier onze laatste kerstmis zouden vie
ren. Nou, we hebben nog twee maan
den te gaan. Geloof het maar niet."
Eind vorige week kwam de top van de
nationale oppositie in de kampen op
bezoek. Mediamagnaat Berlusconi,
die zijn geld in de bouw verdiende,
riep dat het een 'schande' was „Als
wij aan de macht komen, heeft ieder
een hier binnen drie maanden een
huis, beloofde hij. Sommige mensen
klapten. Maar anderen wezen op het
spandoek met de cynische tekst: 'Ein
delijk, na drie jaar, heeft de cavaliere
ons gevonden. Geweldig!' De linkse
sindaco Salari: „Het is toch ver
schrikkelijk dat hij de ramp in Um
brië misbruikt om met zulke loze be
loften stemmen te winnen."
Memesto. tenslotte: „De autoriteiten
hier zouden moeten begrijpen dat een
meter documenten per bouwproject
niet wordt gezien als efficiënte aan
pak. Het enige goede ervan is dat het
donoren als de Europese Unie kan ga
randeren dat het geld goed wordt be
steed. Maar ja, in dit tempo halen we
de deadline eind 2001 nooit."
Hans Geleijnse
Fabrizio Menesto
het uit de Renaissance daterende cen
trum van Foligno had getroffen, met
voorrang aangepakt.
Het gevolg was dat particuliere
slachtoffers nauwelijks een bouwon
dernemer konden vinden. „De vraag
was groot, het aanbod laag", zegt Me
nesto. Dat is voor burgemeester Salari
excuus nummer één. „We hadden on
voldoende bouwbedrijven in Umbrië
zelf. Dus moesten we wachten op on
dernemingen uit de rest van Italië."
Excuus nummer twee is dat eigenaren
van huurhuizen probeerden een slaa
tje uit de ellende te slaan. „Ze waren
onwillig om de verplichte eigen bij
drage aan het herstel te leveren", ver
zekert Salari.
Huiseigenaren wachtten zo lang mo
gelijk met hun reparatie-inschrijving.
In de tussentijd probeerden ze hun
huurders te bewerken - desnoods met
steekpenningen - om het lopende
huurcontract op te zeggen.
Het volgende door Salari aangevoer
de excuus, en de frustraties daarover,
vinden we in de containerkampen
zelf. „Sommige mensen gebruiken die
containers als pressiemiddel. Ze
wachten net zo lang tot de huren weer
gaan dalen. Of tot wij. de gemeentelij
ke autoriteiten die uiteindelijk beslis
sen over bouwconcessies, akkoord
gaan met veranderingen die ze bij de
herbouw van hun huizen willen door
voeren."
Even buiten het gehucht Belfiore - dat
administratief onder Foligno valt -
wonen Luigi en Rosa Caraboni al
meer dan twee jaar in een van de ruim
honderd containers. Ze zijn opgesteld
op een grasveldje aan de voet van een
van die prachtige groene heuvels
waar Umbrië trots op is. Caraboni
trok er in met twee opgroeiende kin
deren. Na twee jaar zijn die uit het
piepkleine slaapkamertje achter het
keukenblok vertrokken. „Naar ande
re containers, want we willen alle
maal terug naar ons oude huis in Bel-
fiorë, vertelt de 55-jarige Caraboni.
Deze eigenzinnige man vertraagt de
herbouw van een cluster woningen.
Hij wil de zolder bewoonbaar maken,
waarvoor veranderingen aan de con
structie moeten worden toegepast.
„Maar veranderingen aan driehon
derd jaar oude huizen worden niet
toegestaan", zegt Menesto, die ons
vergezelt.
Caraboni denkt echter aan het langste
eind te trekken. Hij kan de eigen bij
drage - die in zijn geval tussen de hon
derd - en tweehonderdduizend gulden
bedraagt op een totaal van ruim vier
honderdduizend gulden - toch niet op
tafel leggen.
In zulke gevallen kan de gemeente in
stappen en de totale kosten op zich ne
menzodat de andere bewoners uit het
cluster huizen ook geholpen kunnen
worden. Maar om dat geld terug te be
talen moet Caraboni een kortlopende
lening bij een bank afsluiten, tegen
een hoge rente. Dat wil hij niet, en het
zal hem ook niet lukken.
Dus staat hijgewapend met een dikke
bundel papieren, gei'eed voor het zo
veelste bezoek aan het stadhuis om
zijn zaak te bepleiten. „We worden er
gek vaii, zegt echtgenote Rosa. Ze
klaagt over de slechte isolatie van de
containers. Zelfs een extra aange
bracht dak kan niet verhinderen dat
ze 's zomers bloedheet zijn en 's win
ters ijskoud.
„Kijk, dat is nou net het probleem. We
kunnen het niet iedereen naar de zin
maken", glundert Salari als we geval
len als dat van de Caraboni's bespre
ken. „Er zijn teveel mensen die ver
wachten dat de staat alles voor hen
oplost. Dat kan nou eenmaal niet."
Ultimatum
Salari vergeet echter de hand in eigen
boezem te steken. De Italiaanse staat
en de Europese Unie hebben voor het
lopende begrotingsjaar resp. 3,2 mil
jard en 1,2 miljard gulden voor de
hei-bouw ter beschikking gesteld.
Brussel, het langzame tempo van de
De positie van het slachtoffer van
een misdrijfdaar is de laatste
jaren meer aandacht voor gekomen.
Niettemin, wie zich benadeeld of be
schadigd voelt, ondervindt lang niet
altijd het begrip waarop hij of zij
dacht staat te kunnen maken. Voor
het slachtoffer is het moment waarop
recht wordt gesproken van buitenge
wone betekenis. Het wordt dikwijls
ervaren als de afsluiting van een pe
riode van woede en verwarring. Als
een zaak eenmaal is afgehandeld,
kan een nieuwe fase tegemoet gezien
worden. Zo wordt gedacht.
Maar vaak valt dat tegen. Naar het
gevoel van het slachtoffer wordt de
dader te mild bejegend. De toegeken
de schadeloosstelling blijft beneden
de verwachtingen. Of er wordt brod
delwerk geleverd, wat het slachtoffer
het idee geeft als te verwaarlozen
partij te worden gezien.
Afstand
Drie zaken, die in de afgelopen we
ken speelden voor de Middelburgse
politierechter. Eén waarbij het ver
moeden kan rijzen dat het slachtoffer
van een misdrijf enige reden voor
hernieuwde blij moedigheid kan heb
ben. Eén waarbij alle partijen, als zij
enige afstand hebben genomen, het
idee moeten hebben dat ze redelijk
zijn behandeld. En één waarbij het
slachtoffer is achtergelaten met het
Balans is een tweewekelijkse
rubriek over de rechtspleging.
gevoel voorlopig bij het grof vuil te
zijn gezet.
Hei-wonnen levensvreugde zal er zijn
voor de man uit België, die eind vorig
jaar nabij Axel het slachtoffer werd
van redeloos geweld. Dat werd ver
oorzaakt door een man uit Dor
drecht, die hem flink had zitten,
maar zich helemaal niet dronken
voelde, op het moment dat hij een
zware aanrijding veroorzaakte. Toen
hij onlangs voor de politierechter
verscheen, leed hij aan een ernstig fa
lend geheugen. Wat er na die aanrij
ding was gebeurd, hij kon zich daar
slechts enkele flitsen van herinneren
Hij meende nog te weten dat hij dat,
na de klap met zijn auto, een poging
had gedaan mobiel met zijn dochter
te bellen en dat iemand hem toen te
gen de grond had willen drukken.
Die iemand was een Belg, die de be
schonken en gewonde automobilist
had willen kalmeren en die als dank
daarvoor klappen had gekregen.
Daarbij had hij. zo werd ter zitting
duidelijk, schade opgelopen aan zijn
gebitsprothese. Een Vlaamse tand
arts produceerde na gedane arbeid
een nota van, omgerekend in Neder
lands geld, vijftienhonderd gulden.
Wat er precies aan reparaties was uit
gevoerd, bleef ter zitting onduidelijk.
De rechter constateerde dat het
handschrift van de tandarts onlees
baar was en meende dat zulks het
gevolg was van de oprukkende com
puter: haast niemand leert meer lees
baar schrijven. De geweldpleger uit
Dordrecht kreeg een tijdelijke ont
zegging van de rijbevoegdheid en hij
moest de vijftienhonderd gulden van
de onleesbare nota betalen, een be
drag waarvoor men in dit land een
complete gebitsprothese - onder en
boven - aangemeten kan krijgen. De
gemolesteerde Belg zal er een brede
glimlach aan overgehouden hebben.
De man uit Dordrecht zal nog wel
eens nadenken over de hoogte van de
rekening, temeer omdat hij zijn moe
der ook nog een kwart ton schuldig is.
Het was namelijk haar automobiel
dat hij volledig in de gort reed, voor
afgaand aan de knokpartij die hij zo
snel vergat.
Overvallen
Het is sinds jaar en dag gebruik dat
slachtoffers ter zitting via de Officier
van Justitie schadeclaims indienen.
Dat deden recent ook een jonge man
en een jonge vrouw van Schouwen.
Eind vorig jaar werden ze in hun huis
overvallen door een man, die tot en
kele maanden daarvoor het leven
gedeeld had met de jonge vrouw. De
ingeruilde geliefde slaagde er bij her-
haling niet in naar zin en genoegen
telefonisch contact met haar te heb
ben en drong haar pand binnen om
haar, in aanwezigheid van haar nieu
we levensgezel, in de slaapkamer zijn
waarheid te vertellen. Dergelijk op
treden wordt aangeduid als huisvre
debreuk.
Hij had daar spijt van, zo wist hij ter
zitting over te brengen. En hij morde
niet over de boete van zevenhonderd-
vijftig gulden die hem werd opge
legd. Wel verweerde hij zich tegen
een claim, die de slachtoffers hadden
ingediend omdat hij bij het verlaten
van het pand een mobiele telefoon,
een paar schoenen en een trui zou
hebben meegenomen. Dat was een
verzonnen diefstal, bracht hij te ber
de. De rechter geloofde hem. Ze stel
de vast dat hij bovenop de boete wel
enige immateriële schade moest ver
goeden, maar ze wees de claim, die
ging over het gestolen goed, af. Het
benadeelde stel toonde zich niet
zichtbaar teleurgesteldEen deel van
hun vordering was in ieder geval ge
honoreerd. En: de zaak was tenmin
ste afgedaan.
Zo loopt het lang niet altijd. Een
vrouw uit Middelburg werd dat on
langs gewaar toen ze zich ter recht
bank in hart woonplaats vervoegde.
Begin dit jaar werd ze op straat mis
handeld door een man. Het gaf haar,
niet alleen fysiek, maar vooral ook
psychisch, een dreun. Ze zocht en
vond steun bij Slachtofferhulp en bij
een bureau voor Rechtshulp en be
reidde zich grondig voor op de
rechtszaak. Via de Officier van Justi
tie diende ze een claim in ter vergoe
ding van schade van niet verzekerde
medische kosten en een vordering
wegens geleden immateriële schade.
Ze zag er erg tegen op ter zitting te
verschij nen en de confrontatie met de
dader aan te gaan. Ze wist wel dat ze
ook weg kon blijven en dat de zaak
dan in haar afwezigheid zou worden
afgehandeld. Maar ze wilde, omwille
van zelfrespect, persoonlijk aanwe
zig zijn om daarmee een streep onder
de affaire te zetten. Als de zaak een
maal zou hebben gediend, zou daar
mee een beroerde periode zijn afge
sloten, meende ze.
Ze kwam bedrogen uit. De mentale
aanloop, die ze had genomen leidde
voorshands tot niets en de vrije dag
die ze had opgenomen, ging teloor. In
de rechtszaal kreeg ze te horen dat de
dader in het buitenland vertoefde,
dat die kortgeleden en advocaat in de
arm had genomen en dat de raads
man niet genoeg tijd had gevonden
zich in de zaak te verdiepen. Er was
besloten de zaak aan te houden. Zon
der dat ze daarvan tevoren in kennis
was gesteld Dat was het gevolg van
een communicatiestoornis ergens op
het traject tussen het Openbaar Mi
nisterie en het slachtoffer. Slordighe
den in deze prijsklasse komen vaker
voor; te vaak. Het slachtoffer beseft
terdege dat ze in dat gebouw aan de
Kousteensedijk in Middelburg niet
meer is dan een van de vele 'gevallen
Men is er daar niet in geslaagd haar
het idee te geven dat ze serieus wordt
genomen. In januari komt de zaak
alsnog voor. Hoopt ze nu. Intussen
heeft ze het gevoel andermaal als
vuilnis te zijn behandeld.
De andere spelers op het veld van het
recht, het Openbaar Ministerie, de
dader en diens raadsman, zullen er
niet wakker van liggen.
Die vrouw wel.
A.J. Snel
Ouderen zien de container als hun doodskist.
foto Hans Geleijnse
