PZC
Oud worden in de tuin
van Joséphine Baker
21
A_
Middelburgers
kopen deel van
Frans landgoed
zaterdag 28 oktober 2000
Aan de rivier de Dor-
dogne ligt verstild
het kasteel Les Milan-
des waar revuedanseres
Joséphine Baker en
haar man Jo Bouillon
jarenlang hebben ge
woond. Ze voedden
daar twaalf aangeno
men kinderen op. Met
hun 'regenboogkinde
ren' wilden ze laten zien
dat iedereen met elkaar
kan samenleven. Dat
was van 1947 tot 1969.
J aren later levert het
dorpje nog steeds een
eerbetoon aan Joséphi
ne Baker.
In het kasteel komt de danseres
tot leven. In de royale zalen en
kamers kun je de kinderstem
men horen, voel je de aanwezig
heid van de hoge gasten die re
gelmatig op bezoek kwamen en
Winkt revuemuziek zoals in het
Parijse Folies Bergère. Les Mi-
landes in zijn geheel straalt
warmte uit bij het oranjekleurig
licht van de ondergaande
herfstzon. Johanna en Roeland
Kooman kijken vanuit de tuin
van hun tweede huis uit op het
kasteel. Zij kunnen zich geen
mooiere plek in Frankrijk voor
stellen. Aan het voormalige Pla
ce Joséphine spreken zij over
hun derde leven. „Het is een cli
ché om te zeggen dat we als God
in Frankrijk leven. Ik hou er ei
genlijk ook niet van om me op
die manier uit te drukken. Maar
we voelen ons hier wel erg rijk
en gelukkig."
Voor het Middelburgse echtpaar
speelde bij de aankoop van de
bebouwing rondom het voor
malige Place Joséphine niet mee
dat 'de danseres met het bana-
nenrokje' daar jarenlang had
vertoefd. Het pleintje is nu afge
sloten en is Koomans privédo-
mein. „Joséphine is geen koop-,
maar ook geen verkoopargu
ment geweest", stelt Roeland
Kooman.
Op zoek
Ze werden circa twee jaar gele
den getipt dat er een 'object
naar hun zin' te koop stond. Ki
lometers hadden ze al gereden
door het Franse land, op zoek
naar een geschikt tweede ver
blijf. „Als we die keer geweten
hadden dat dit het Les Milandes
van Joséphine was, waren we
waarschijnlijk nog sneller naar
de Dordogne afgezakt."
Het was de bouwstijl van de hui
zen en de idyllische ligging
waarop ze op slag verliefd wa
ren. Vanuit het gewezen ge
meentehuis heb je een ruim uit
zicht over de Dordogne. „Deze
panden zijn authentiek geble
ven, zijn ongerept."
Dat geldt eveneens voor een
soort speelzaal, die ook aan Pla
ce Joséphine ligt. Jo Bouillon en
Joséphine Baker ontvingen
daar in andere tijden gasten.
Bouillon was een bekend diri
gent en hobbykok. Hij kookte
daar uitgebreide maaltijden en
ze zaten met vrienden tot laat
aan tafel. Kooman gebruikt de
kamer nu ook weer als een soort
ontvangstruimte voor gasten.
Juist in deze eetkamer kun je je
voorstellen dat Joséphine bin
nenwandelt, of danst en zingt
met haar door de pastis wat
rauw geworden stem.
Johanna en Roeland Kooman
wilden iets kopen dat ze konden
exploiteren. Vanaf ongeveer
hun twintigste 'zitten ze in de
business, dat wil zeggen in de
horeca'. „Wij hebben zeven da
gen per week gewerkt in de ho
reca. De Nieuwe Doelen aan de
Middelburgse Loskade is ons
huidige hotel. Onze zoon Edu-
ard heeft daar de leiding. We
konden nog jaren doorgaan en
sterven in het harnas. Dat wil
den én hoefden we niet. Nu we
nog de energie hebben om iets
nieuws aan te pakken, maken
we de overstap. Het is ons derde
leven. We wilden geen terugge
trokken geïsoleerd leven op het
Franse platteland. Dat zou een
te grote stap terug zijn, want we
houden ervan om mensen om
ons heen te hebben."
Ze verhuren in Les Milandes
drie vakantiehuizen in de hoge
re prijsklasse. Incidenteel zijn
ook enkele kamers in hun eigen
manoir bezet. „Dit object is bij
uitstek geschikt om te exploite
ren. Ik denk er ook aan om maal
tijden met elkaar te maken en
bereiden", zegt Johanna Koo
man.
Als ze nog verder de toekomst in
kijken, kunnen zij zich voorstel
len dat ze in Les Milandes goed
oud kunnen worden. „Met an
deren om ons heen, die elkaar
veel te vertellen hebben. In een
Nederlands bejaardenhuis ver
wacht ik alleen maar triester en
sneller te vergrijzen."
De bijzondere geschiedenis van
het plaatsje kreeg gaandeweg
de onderhandelingen voor de
aankoop meer vormIn de muur
bij de vroegere bakkerij en het
postkantoortje zijn de initialen
JB van Joséphine Baker gegrift.
Op de grond liggen kleurrijke
kiezelstenen waarin Lou Tortue
is te lezen, de bijnaam van Jo
Bouillon. Het was Joséphines
vierde echtgenoot.
Het kasteel Les Milandes waar Joséphine Baker en haar man Jo Bouillon van 1947 tot 1969 leefden. Daar hebben ze twaalf aangenomen kinderen opgevoed.
r
Parijs
FRANKRIJK
w, -"TV - l i ■>-. -
7r u
i- V
Limoges
Ferrand
Les Milandes
Toulouse
De Middelburgse Johanna Kooman op het voormalige Place Joséphine. Boven het raam zijn de initialen te zien van de Joséphine Baker.
foto Edith Ramakers
Les Milandes, waar ongeveer
twintig vaste bewoners wonen,
krijgt jaarlijks circa een half
miljoen bezoekers. De oudste
geadopteerde zoon van Joséphi
ne Baker, Akio uit Japan, komt
enkele keren per jaar een praat
je houden over zijn jeugd met
zijn beroemde moeder en zijn
negen broertjes en twee zusjes.
„Hij is nu bijna vijftig", weet de
kaartverkoopster bij het kasteel
te vertellen. „En heel aardig."
Veel bezoekers hebben Joséphi
ne ooit nog eens op zien treden
in een van de revues in de Folies
Bergère en het Casino de Paris.
„Ze heeft ook zo lang op de
planken gestaan. Voor Les Mi
landes heeft ze veel betekend",
merkt de verkoopster op. „Zij
introduceerde voor Les Milan
des en omgeving de schoolbus.
Haar kinderen moesten onder
wijs krijgen en er was ook heel
snel elektriciteit. Joséphine
nam geen genoegen met tweede
keus. Niet voor haarzelf en ook
niet voor haar kinderen."
Allures
In het dorp wonen niet veel
mensen meer die Joséphine van
dichtbij hebben meegemaakt.
Een uitbaatster van een bar an
nex winkeltje is jarenlang gids
in het kasteel geweest. Zij kan
zich nog herinneren hoe het
dorp stadse allures kreeg toen
de kleurrijke familie in 1947
neerstreek. Maar deze herfstdag
heeft ze geen tijd voor een ge
sprek. De notenoogst vraagt al
haar aandacht. „Kom over twee
weken maar terug", zegt ze. Ze
kan amper boven het geluid van
de machine uitkomen, waarin
de walnoten ronddraaien om
gewassen te worden. Ze wil nog
wel kwijt dat Joséphine een zeer
markante vrouw was.
Markant, excentriek en boeiend
was ze. Zo blijkt uit een bezoek
aan het kasteel. De Franse nieu
we eigenaar van het kasteel stelt
vertrouwen in zijn gasten. Sup
poosten ontbreken. Bezoekers
krijgen de kans alleen rond te
dwalen door de talloze kamers
waarin art déco spullen op rijke
tafels staan en talloze foto's van
de eens gelukkige familie en be
kende bezoekers aan de muren
hangen.
Enkele ontwerpers hebben van
Joséphine de opdracht gekregen
om badkamers naar kleur, geur
en vorm van haar favoriete par
fum in te richten. Het merk Ar-
pège komt tot uiting in zwarte
tegels met bladgoud omlijsting
In latere tijden was Diorama
Christina Dior haar favoriete
merk. Blauw en puur bladzilver
waren de toonaangevende kleu-
In de kasteelkeuken komt de
huiselijkheid van het gezinsle
ven tot uiting. Joséphine kon
geen kinderen krijgen en be
sloot ze te adopteren. Het ver
haal gaat dat ze geen nee kon
zeggen. Het echtpaar had bij
voorbeeld juist besloten dat tien
een mooi aantal was, toen ze nog
een elfde kind kregen aangebo
den. Ze gingen overstag. Het
was Kerstmis en ze hebben hem
Noël genoemd. Daarna is Stelli-
na ook nog aan de regenboog, de
'tribu arc-en-ciel', toegevoegd.
Rondom het kasteel zitten in het
park tientallen bijzondere roof
vogels in hokken, een hobby van
de nieuwe kasteelheer. Een wit-
Joséphine Baker als revuedanseres.
foto Edith Ramakers
te oehoe kijkt verstoord op naar
voorbijgangers en laat zijn een-
dagskuiken een moment voor
wat het is. Dagelijks zijn er voor
bezoekers voorstellingen met
roofvogels in de tuin.
Kans
Joséphine Baker voelde zich
thuis in Frankri j khoewel ze ge
boren is in Amerika in Sint
Louis, Missouri Via dans en ac
teren greep ze de kans om de ar
moede te ontvluchten. In 1921
werd ze uitgenodigd voor een
rol in een zwarte musicalZe de
buteerde wervelend in New
York. In La Revue Nègre maakte
ze een paar jaar later in Parijs
furore. Frankrijk sloot de vrouw
met het bananenrokje vanaf dat
moment in haar armen.
Maar ze heeft er voor moeten
knokken. „Ik hoor weieens ver
tellen dat het een vrouw is ge
weest met ongelooflijk veel
energie", zegt Kooman.
's Nachts na een optreden in Pa
rijs kwam ze in Les Milandes
aan en leefde verder zonder een
uurtje te slapen. Ook van de
mensen om haar heen verlangde
ze levendigheid en aandacht
Met geld kon ze met goed om
gaan. Dansen en zingen werden
steeds meer een noodzaak. Ze
moest wel om de zware lasten te
kunnen betalen. Schuldeisers
wilden dat zij het kasteel ver
liet. Zij kwam steeds meer al
leen te staan. Ook het huwelijk
met Bouillon liep spaak. In de
kasteelkeuken hangt in het
groot de foto van Joséphine, zit
tend op de stoep van het kasteel.
Ze weigert haar paleis te verla
ten. Toch krabbelt ze weer over
eind. Maar het kasteel blijft
voor haar na 1969 gesloten.
Geldproblemen knagen. Zelfs
in 1975, op 69-jarige leeftijd,
ging ze vooral uit financiële
nood weer de planken op. Bobi-
no, haar laatste produktie, werd
haar teveel. Vier dagen erna
overleed ze. Parijs liep voor
haar uit toen ze begraven werd.
De stoet passeerde de lichtre
clame waar Joséphine's laatste
optreden werd aangekondigd.
„Joséphine heeft echt geleefd en
iets betekend voor zoveel men
sen", vindt Johanna Kooman.
„Voor ons is het heel bijzonder
om hier rond te lopen waar zij
ook gewandeld heeft. En soms
lijkt het alsof haar geest hier
rondwaart. Dat voelt goed. Het
is een soort paradijs."
Edith Ramakers
