Van de DDR in de drup Ook koorzangers verdienen respect D7P ku,nst Twee ccTs aangenaam klassiek Zingende zeelui aan de wal Hartmut Haenchen chef-dirigent Superkitsch van Jan Vayne iLv cultuur ft Nederlandse Opera 15 Hartmut Haenchen: „Een overheid die de kunstwereld iets voorschrijft, wie verzint dat?" foto CeesZorn De jaarlijkse actie Aangenaam Klassiek is inmiddels zo n suc ces dat er nu een schepje boven op is gegooid. Tót nu toe ver scheen rond 1 oktober, voor nog geen tientje, een cd met een greep uit de talloze opnamen die de diverse platenmaatschappij en op klassiek gebied graag wat extra aandacht willen geven. Altijd goed voor een dik uur aangenaam klassiek verpozen Dit jaar biedt het doosje zelfs twee cd's, met alweer een gou den greep En ook nu zijn al die fragmenten van al die cd's weer gekoppeld aan een bundel kor tingsbonnen van minstens twintig gulden per stuk. Die bonnen horen dan bij de cdls waarvan stukken op de uitgave van Aangenaam Klassiek zijn verschenen. De verkoop van deze cd haalde vorig jaar bijna de 200 000 exemplaren, waardoor de CPG (de Stichting Collectieve Pro motie Geluidsdragers) ver wacht dat dit aantal de komen de drie en een halve maand wordt overschreden De prijs hoeft in elk geval geen beletsel te zijn. nog geen vijftien gulden voor een boordevolle dubbcl- cd Het uitgeven van een verzamel- cd met kortingsbonnen zet zo den aan de dijk, leren de ver koopcijfers van vorig jaar. Zo werden dankzij de !>onnenactie van een cd van cellist Pieter Wispelwey 9500 stuks verkocht en gingen van al wat oudere op namen van Cecilia Bartoli en Wibi Soerjadi toch nog ettelijke duizenden exemplaren over de toonbank. Ton Koopman en Yo-Yo Ma de den het met hun gepopulari seerde versie van 'geliefde Bach-werken' ook niet slecht. Vandaar dat er een nieuw album verschijnt onder de veelzeggen- cd de titel 'Simply Baroque 11', dat met een onderdeel op de nieuwe Aangenaam Klassiek is verte gen woordigd Voor de puristen is dat wellicht even slikken, zo als die ook niet echt verheugd zullen ziin over de aanwezig heid van het stemgeluid van het Britse tienernachtegaaltje Charlotte Church Maar hoe klassiek is eigenlijk de Portuge se fad<>-zangeres Amalia Rodri guez? Haar bijdrage is in elk ge val niet te versmaden. Hoe dan ook. er valt weinig in te brengen tegen een stukje 'Zau- berflöte' gezongen door Oelze, onder Gardiner en Chopin ge speeld door de onovertroffen Kissin, wiens Carnegie-Cho- pin-concert nu compleet op dubbel-cd staat. Over Chopin gesproken Pieter Wispelwey laat een stukje horen van zijn cd vol cellobewerkingen van Cho- pincomposities. Ook joodse lie deren doen het altijd goed op een cello, zo blijkt uit de opna me van Sonia Wieder-Atherton Een mooi voorproefje is op de cd te vinden van de schitterende manier waarop pianist Murray Perahia de Goldberg Variaties van Bach speelt Zijn collegu Christian Zacharias. die het ko mende seizoen veelvuldig op treedt met het Nederlands Kamerorkest speelt hier beeld schoon Mozart en Scarlatti Splinternieuw is de opname van de opera 'Paljas'. Een primeur, want het is de eerste keer dat het Koninklijk Concertgebouwor kest een complete opera op de cd zet. Het gebeurde met Jos Cu ra en Riccardo Chatlly had uiter aard de leiding. Nieuw is ook de bijzonder mooie registratie van de Mi sa Cnolla met Mercedes So sa Charlotte Margiono laat zich bij de Amsterdamse Bach- solisten horen met een reeks on bekende aria's uit minder be kende Mozartopera's. Hans Visser artmut Haenchen, chef-dirigent van het Nederlands Philharmonisch Orkest, stapt op als staatssecretaris Rick van der Ploeg definitief besluit het Nederlands Kamerorkest op te heffen en de 140 musici van het NedPhO, waarvan het kamerensemble deel uit maakt, niet de inmiddels al drie keer gevraagde 10 procent salarisverhoging krijgen. In mei adviseerde de Raad voor Cultuur aan de staatssecretaris om het Noordhollands Philharmonisch Orkest, het Radio Symfonie Orkest en het Nederlands Kamerorkest op te heffen. In zijn vorige week verschenen Cultuurnota zegt Van der Ploeg dit advies op te volgen. Wel laat hij nog een commissie van deskundigen de gevolgen onderzoeken. Maar veel vertrouwen heeft Haenchen daar niet in. „Die commissie heeft uiteindelijk toch als taak 7,6 miljoen gulden te bezuinigen Onbegrijpelijk, nu het met Nederland financieel zo goed gaat. Eigenlijk is het Nederlands Philharmonisch Orkest juist dringend toe aan meer geld. Allereerst zouden de salarissen van de musici met tien procent omhoog moeten. We zijn allang geen provinciaal orkest meer, maar staan op een niveau dat past bij een orkest dat in het Amsterdamse Concertgebouw speelt." „Maar in plaats van daarvoor te worden beloond, worden we nu bestraft. Bovendien wordt de prestatiedrang van de musici kapot gemaakt. De salarissen voor musici in Nederland zijn toch al laag. Zelfs de leden van het Koninklijk Concertgebouworkest verdienen eenderde van wat ze bij de Philharmonie in Berlijn krijgen. En dan heb ik het nog niet eens over de gastdirigenten en solisten die we wegens geldgebrek niet kunnen uitnodigen. Ik heb dus alle reden om boos te zijn." Haenchen kwam veertien jaar geleden als een soort vluchteling voor het rigide communistische regime van de DDR naar Nederland. Het Nederlands Philharmonisch Orkest, dat een jaar daarvoor was ontstaan uit een fusie van drie orkesten, bouwde hij op tot een internationaal gewaardeerd orkest, dat met stijgend succes een groot deel van de voorstellingen van de Nederlandse Opera begeleidt. Makkelijk was dat niet. eerder gaf Edo de Waart er al na een jaar de brui aan. Verder dwong de vorige staatssecretaris Nuis alle orkesten minstens 7 procent Nederlandse muziek te spelen. „Maar net als het Noordhollands Philharmonisch Orkest is ons dat gelukt. We spelen zelfs meer. Niet omdat het is gevraagd, maar uit overtuiging. Én intussen is ons publiek blijven groeien. Daar ben ik trots op." „En nu hebben we een staatssecretaris die zegt dat hij zich niet met de inhoud van de kunsten wil bemoeien, maar dat indirect toch doet. Een gevaarlijke zaak. Ik dacht juist dat ik wegens die staatsbemoeienis met de cultuur uit de DDR was weggegaan. Een overheid die de kunstwereld iets voorschrijft, wie verzint dat? Natuurlijk wil ook Van der Ploeg een jong publiek. Wij ook en daar slagen we in Maar intussen wordt de gemiddelde leeftijd in Europa steeds hoger. Zo langzamerhand begint dat jongerenbeleid ten opzichte van ouderen iets discriminerends te krijgen. Het advies om die drie orkesten af te schaffen is ook financieel ondoordacht. Je krijgt niet alleen te maken met vechten tot het eind, maar als het Kamerorkest echt verdwijnt, ga ik hier weg Over een andere nieuwe functie zijn de gesprekken al in een vergevorderd stadium. Het ziet er naar uit dat hij in Dresden de leiding krijgt van een drie weken durend festival, met zeventig concerten en opera- uitvoeringen. „Ik ga daar ook dirigeren, maar het wordt zeker geen Haenchen Festival. In 2003 bestaat het een kwart eeuw en dat jaar zal het voor het eerst helemaal onder mijn verantwoordelijkheid vallen." In Amsterdam dirigeerde hij de afgelopen maand bij De Nederlandse Opera 'Capriccio' van Richard Strauss. ..Prachtig voorbeeld van hoe het NedPhO een duur sociaal plan, maar je zit ook met de conservatoria, waar jaarlijks zestig musici vandaan komen. Waar moeten die straks naartoe?" „Met wat ik hier heb meegemaakt met Nuis en nu weer met Van der Ploeg, het is alsof ik na al die jaren in Nederland weer terug ben bij de situatie die ik ken van de DDR. waarde staat zich bemoeide met wat er werd gespeeld, hoeveel en door wie. Ik kan daarom echt niet aanzien dat iets waar ik zo veel van mezelf heb ingestopt nu wordt afgebroken. Ik zal functioneert als het meest economische orkest van Nederland Bij 'Capriccio' heb ik op het toneel een stnjksextet zitten, maar in de bak zit er, naast het NedPhO. nog een. Dat is alleen maar te doen als je zo'n grote organisatie hebt Stel je voor dat je die twaalf extra strijkers moet inhuren. Dat zou ook een verschil in klankkleur opleveren. En juist in die eenheid schuilt onze kwaliteit." „En wat zou De Nederlandse Opera moeten zonder ons Kamerorkest? Het inhuren van zulke ensembles is erg duur, helemaal als je die uit het buitenland zou moeten halen, want het is maar de vraag of Nederlandse ensembles tijd hebben voor opera Als ze dat al zouden willen Er wordt inmiddels ook al hier en daar gesproken over eventuele fusies, maar daar wil Haenchen niet van horen. Hij weet maar al te goed wat het is om uit de leden van drie orkesten een geheel nieuw te moeten vormen „Welk alternatief scenario je ook schetst, het blijft een verlies. Vandaar dat ik weiger om over wat voor scenario dan ook te praten „Nederland heeft nu twaalf symfonie-orkesten Vergeleken met andere Europese landen, zoals Duitsland, is dat niet veel Daar heb je zelfs zestig tot zeventig operahuizen met een orkest en hier in Nederland tweenhalf. zonder eigen begeleiding. Die orkesten hebben we in Nederland dus echt nodig. Niet alleen voor het publiek, maar ook om ervoor te zorgen dat er een natuurlijke doorgroei is van de provinciale naar de landelijke orkesten en het KCO „Er zou er zelfs een bij moeten. Dat zou dan ook veel aan de educatie van kinderen doen. Niet voor jongeren van 15. 16 jaar. En zeker niet verplicht, want dan komen ze nooit meer terug. Maar concerten voor kinderen van een jaar of zes. Ik heb dat vaak gedaan en ze vinden dat leuk Ze staan er nog voor open, dus krijg je ze stil Maar helaas zijn er ook al bijna geen goede kinderkoren meer. En ook de kwaliteit van de volwassen amateurkoren is niet meer wat die is geweest Nederlanders hebben altijd veel en graag gezongen over de zee en de zeelui Maar het is toch aardig te zien hoe de zeelui aan de wal soms een vreemde kijk hadden op het leven op en aan de zee. Dat leren de 24 liedjes, ge zongen op oude opnamen, op cd gezet door het Theater Instituut Nederland Een curieuze collectie die veel zegt over de manier waarop ar tiesten aan de wal het leven van zeelui tiezongen. Neem nou 'Als de klok van Arnemuiden Maar Arnemuiden had helemaal geen klok, laat staan dat 'welkom thuis voor de heren van de zee zou luiden. En ach, wat werd er altijd met veel 'hojo hojo' over meisjes m havens gezongen. Maar hoe triest was soms het leven van de meisjes die in Holland achter bleven. zoals m 'En altijd komen er schepen aan Katendrecht voorbij' Het werd ooit gezon gen door Frans van Schaik, de Zingende Zwerver, die zo onge veer het ultieme zeemanslied 'Ketelbinkie' onsterfelijk maakte Nationale cultuurgoed zijn ze ker de liedjes uit 'De Jantjes'. 'Nou tabé dan', gezongen door de tekstdichter Louis Davids zelf is nog altijd van een ontroe rende oprechtheid. Verder bevat de cd voor nu soms verbazing wekkende liedjes uit het reper toire van onder anderen Koos Speenhoff, Bob Scholtc. Piet Muyselaaren Ernst Busch. H.V. Sou tab* dan, zeemansklassieken FAV1-95205 De verantwoordelijke platen maatschappij heeft het in een begeleidende brief opgewonden over 'één van de meest bijzonde- re en prestigieuze projecten in de geschiedenis van de Neder landse muziek' Dat lijkt me nogal gedurfd, gezien het feit dat alles wat Jan Vayne en zijn vrienden hier laten horen van de eerste tot de laatste noot bij el kaar gestolen is. Hij doorbreekt alle grenzen binnen de klassieke en populaire muziek, zegt de brief, door de mooiste klassieke thema's op ongeëvenaarde ma nier een muzikale synthese te laten aangaan met moderne L Hans Visser j»n Vayne stromingen binnen de popmu ziek Waar hebben we dat toch eerder gehoord7 O ja. in de jaren van F.kseption Bach met eigen tijdse ritmische begeleiding, dat gaat zelfs al terug tot de jaren dertig Ik geef toe: toen hadden ze nog niet de opnametechnie ken van het jaar 2000, waardoor alles wat Vayne samen met toet senist/producer Tom Salisbury hier doet z<> ongelooflijk ruim telijk en gelikt op de cd staat Prachtige strijkers en blazers, overt!onderend orgel, swingen de percussie, een schitterende vleugel: technisch is alles dik in orde Er zijn vast veel mensen die er gezellig kippenvel van krijgen op de manier die Vayne beoogt Maar mij bezorgt zijn grensver- leggend muzikaal concept kip penvel op een heel andere ma nier, alsmede klamme handen en plaatsvervangende géne: su perkitsch. René de Cocq Jan Wiynv Metamorphogis Dtno Music UNCI) 20704 Openingssc6ne van de opera Król Roger uit 1924 van Karol SzymanowsJ" foto Diedenk van der Laan Bij de opera lijkt altijd alles te draaien om de grote stemmen, de sterren. Maar het koor, wanneer gaat het nu eigenlijk om het koor? Uit recent marktonderzoek blijkt niettemin dat bij De Nederlandse Opera juist het koor voor menig operabezoeker een grote aantrekkingskracht heeft Dit koor heeft dan ook de reputatie niet alleen be hoorlijk te zingen, maar ook mee te kunnen gaan in de spelregie. Deze maand speelt dit koor een hoofdrol bij de première van de zel den uitgevoerde opera Król Roger uit 1924 van Karol Szymanowski. „Wij zijn acterende zangers", vindt Michaè- la Karadjian, sopraan in het koor van De Nederlandse Opera. „Zolang je op het to neel staat moet je laten zien dat je bet rokken bent bij het verhaal in de voorstelling. Er hoeft er maar eentje even in gedachten een andere kant op de kijken en de illusie is weg Ook al sta je met nog zo veel mensen op het toneel, het publiek ziet alles. Daarom alleen al verdient het koor respect Wij zijn geen kudde Wij spelen een rol. „Natuurlijk is het niet altijd bekoorlijk als je een productie hebt waarin je alleen maar achter het toneel iets mag zingen", reageert haar collega, de tenor Frank Nieuwen- kamp, die net als zij een kleine rol in deze nieuwe productie heeft „Ook voor het pu bliek niet Want de opkomst van het koor brengt altijd extra leven in een voorstelling Hot publiek wordt daardoor aangenaam verrast. Daarom was het jammer dat we het vurig seizoen Atda moesten zingen in een Lis Vegas-achtige gokhal „Veel is inderdaad afhankelijk van de regis seur", vindt de sopraan. „De manier waarop we in Atda moesten optreden was werkelijk beschamend. Want wat die gokkasten op het toneel met dat verhaal van doen had den? Onze rol begint met een goed contact tussen ons en de regisseur Want als wij be grijpen wat hij l>e<io<*lt. bepaalt dal vooreen groot deel de magie van de voorstelling Ook het publiek zal dan ook veel beter de bood schap begrijpen Een ideale regisseur vinden beiden de niet temin vaak omstreden Peter Sellars. Voor zijn voorstelling Bijbelse stukken, naar werken van Stravinsky, ontwierp hij een verrassende gigantische choreografie, waarmee het koor haast vanzelfsprekend uit de voeten kon. „De man legt ons alles uit Hij legt ook persoonlijk contact Als artiest ga je dan met hem mee. Het is echt goed als ze je duidelijk maken hoe elk woord zijn ei gen tielekenis heeft", vindt Michaéla Ka radjian. Maar meningsverschillen met een regisseur zullen er altijd zijn. Dat vindt ook koordiri gent Winfried Maczewski „Dat ts dan altijd weer een spannende confrontatie, maar die hoeft lang niet elke keer negatief uit te pak ken Daarom spreek ik iedereen altijd aan op zijn verantwoordelijkheid ten opzichte van het kunstwerk. Want als wij de /.aak se rieus aanpakken en de regisseur laat zien hoe we het moeten doen en ook waaróm, dan scheelt dat al enorm. Maar voor die andere mening moet wel ruimte zijn en die probeer ik te scheppen. In wezen is dat mijn werk. het scheppen van ruimte." Over de verhouding tussen de leiding en de anderen gaat in wezen ook de opera Krol Roger .Je ziet als het ware mensen die in hun afgelegen dorp niet veel gewend zijn en dan opeens in een Amsterdamse coffeeshop terecht komen De psychologische verande ring die dan bij hen optreedt moet de com ponist hoorbaar maken met muzikale mid delen „In het begin klinken de zangers samen als een Byzantijns kerkkoor, als mensen die vastzitten in een bestaande orde Maar als er dan een man verschijnt die het volk verleidt met allerlei bedwelmende, verslavende, haast erotische ideeén tot een onder soort leven, dan moet hun gezamenlijke, sombere klank op den duur als het ware kunnen openbreken Szymanowski laat ze clan zin gen alsof ze dromen zonder woorden En om dat te bereiken zoek ik uit de totaliteit van mijn koor van zo'n honderd zangers de voor die klank geschikte stemmen Dat het koor zich onder zijn nu elfjarige lei ding zo sterk indic richting van het zingend acteren heeft ontwikkeld vindt Maczewski niet meer dan logisch .Een operakoor moet vandaag nu eenmaal kunnen meegaan in de wensen van een regisseur Een koor dat al leen maar stilstaat, is uit de tijd Hij praat vrij bescheiden over zijn aandeel m die groei. „Maar ik ben dankbaar dat ik overal ter wereld nog steeds l>cwonderend word aangesproken op de rol van dit koor in Mo ses und Aron van Schönberg Een succes dat ook ia toe te schrijven aan de volgens hem kritische maar loyale manter waarop het koor met elke opera en regisseur omgaat „Een mens behoort nu eenmaal niet te handelen zoals dat wordt voorgeschre ven. maar naar eigen geweten, als een mon dig individu Dat is ook de enige voorwaar de om te behoren tot mijn koor „En daarom ben ik van Polen naar Neder land gekomen. Want met elke nieuwe ope- raproductic ga je om als met het leven kik daarvoor ben je verantwoordelijk, ook dat neem je voor 100 procent serieus Daarom maakt het mij ook niet uit of de rol van het koor in een productie nu groot ts niet Mijn favoriete opera's zijn dan ook de opera's waaraan ik werk En wat vindt het koor inmiddels van Król RogerFrank Nieuwen kamp noemt het werk een uitdaging „Wel een sobere regie, maar niet altijd makkelijk om te zingen, ze ker niet voor de solisten. Vandaar dat hij maar zelden worden gespeeld Michaéla Karadjian vindt het beslist een voorstelling „waarin je helemaal kunt opgaan met alles wat je in je hebt Ook al is het geen muziek die je beluistert terwijlspaghetti kookt Waarna Nteuwenkamp vaststelt „Als Je er maar lang genoeg mee bezig bent, begon je zo'n opera op den duur toch als vanzelfspre kend te fluiten." Hans Visser Roger, opera ran Kan»/ Szymanoxcskt door De Nederlandse Opera Muziektheater Amster dam. nogterien 9. 11. 14. 17. 20. 24. 27. 31 okto ber vrijdag 6 oktober 2000

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2000 | | pagina 15