kunst Er zijn meer orakels die prachtig schrijven LllllUUI 12 13 Verdient Dylan de Nobelprijs voor literatuur? 15 16 Hij bracht 11 PZC »vv. MV Win roil UB Btlliyciiww - s~% 11 I -j"! lilt* van de ontvoerder Het drama Gerrit-Jan Heijn Annie M.G. Schmidt was Dirigent Haenchen is niet van Rob Birza zorgt voor een circus doordebrilvandeechtqenote bepaald geen doetje plan ten onder te gaan in in het Amsterdamse Stedelijk Haagse bezuinigingsdrift Bob Dylan is moeilijk te bereiken. Hij is al sinds 1986 bezig met zijn Never EndingTbur en geeft ge middeld zo'n 125 concerten per jaar over de gehele wereld. Interviews geeft hij zelden Dylan is mo menteel op tournee in Schotland. Hij heeft nauwelijks gereageerd in de pers nadat bekend werd dat hij was genomineerd voor de No belprijs voor literatuur Tegen Serge Kaganski van het Engelse muziektijdschrift MOJO zei hij in 1998 ..Ja, dat heb ik gehoord. Jammer dat ik de prijs niet kreeg. haha. Dat wil ik wel graag )ok al weet ik niet wat voor prijs het is Ik weet dat het een hoge. verheven eer is als je de prijs krijgt Er is veel meer door anderen over Dylans werk ge sproken dan door Dylan zelf. Billy Joel noemt hem de allergrootste liedjesschrijver ooit. Toen Pete Townshend van de Who werd gevraagd of hij was beïnvloed door Dylan zei hij ..Dat is net zo zinvol als vragen wat voor effect mijn geboorte heeft ge had op mijn bestaan Bruce Springsteen zei ..El- vis gaf rock 'n roll body. Dylan gaf net hersenen." In een interview vertelde Dylan overal in huis briefjes met krabbels en aantekeningen te hebben liggen ..Soms neem ik me op bepaalde dagen voor om alle regels die me te binnen schieten tip te schrijven Het zijn de dingen die ik denk of die ik opvang Dat probeer ik een bepaalde tijd vol te houden Soms dwing ik mezelf ertoe me onder de mensen te bege ven. van alles op te schrijven en vervolgens voor mezelf na te gaan of het iets betekent En soms houd ik inderdaad iets over Ik leg het dan terzijde om het 1 ater in een 1 led te stoppenZo werkt het on - geveer ..Wat ik doe is liedjes spelen", zegt Dylan ..Het zijn liedjes, ook al noemen mensen het gedichten Ze zeggen soms dat de muziek minder belangrijk is dan de tekst Ik denk daar anders over. Mijnliedjes kunnen niet worden geschreven zonder een of an dere muziekvorm Sommige liedjes zijn wel ge schreven als gedichten Maar neem gedichten van Keats of Longfellow, als je die leest hoor je ook een ritme in je hoofd „Weet je. elk lied van mij zou beter geschreven kunnen worden Er is een tijd geweest dat ik daar problemen mee had. Maar het hindert mij niet meer Niets is perfect, nergens, dus moet ik van me zelf ook niet verwachten dat ik perfect ben." Bob Dylans portret kreeg in 1995 een prominente plaats in de Rock and Roll Hall of Fame in Cleveland foto Terry Bochatey ob Dylan heeft al heel wat prijzen verzameld. Amerika nam hem op in de Hall of Fame en gaf hem een Grammy Award voor zijn gehele werk, Frankrijk eerde hem als Commandeur des Arts et des Lettres en in Zweden kreeg hij dit jaar de Polar Music Award, wat het muzikale equivalent van de Nobelprijs wordt genoemd. En nu? Gaat Bob Dylan volgende week dan toch de Nobelprijs voor literatuur winnen? Vorig jaar drong hij al door tot de laatste zeven. Schrijft Dylan zijn teksten als Homerus of kan Peter Koelewijn het ook? Als er een Nobelprijs was voor zanger/liedjesschrijver, dan had Bob Dylan deze prijs al lang in ontvangst kunnen nemen. Maar zijn de songteksten van de Amerikaanse muzikant wel te kwalificeren als literatuur? Is het schrijven van liedjes hetzelfde als het schrijven van gedichten? Bob Dylan werd al in 1996 kandidaat gesteld voor de Nobelprijs voor literatuur. Het voorwerk werd verricht door de Engelse Dylan-kenner John Bauldie en de Amerikaanse schrijver van de beatgeneratie Allen Ginsberg. De doorbraak werd bereikt toen een Amerikaanse hoogleraar, Gordon Ball van de Universiteit van Lexington, Dylan officieel voordroeg bij het comité in Noorwegen. Hij schreef: „Sinds het begin van de jaren zestig heeft Bob Dylan in woord en muziek een bijna ongelimiteerd universum van kunst gecreéerd. Hij heeft daarmee de wereld veroverd en de geschiedenis ervan veranderd Natuurlijk is hij wereldwijd bekend als musicus, maar het zou een kolossale fout zijn om zijn buitengewone prestatie op literair gebied te negeren." Ball vergelijkt het werk van Dylan met grote dichters als Rimbaud en Yeats. „De buitengewone symboliek van zijn werk verdient dat. Dylan heeft meer dan welke dichter ter wereld ook. bewezen dat je hele generaties kunt bereiken met de kracht van woorden en daarmee levens en levenswijzen kan veranderen." Verschillende hoogleraren van universiteiten in Engeland en Amerika, waar het werk van Dylan wordt gedoceerd tijdens de literatuurcolleges, hebben de kandidatuur schriftelijk ondersteund Het dossier Dylan telt inmiddels honderden pagina's met loftuitingen op zijn werk. Tegenstanders hebben er moeite mee dat Dylan als tekstschrijver is genomineerd voor de literatuurprijs. Maar dat is niet uniek. In 1997 ontving de Italiaanse toneelschrijver Dario Fo de prijs. En al veel eerder, in 1953, ging de Nobelprijs voor literatuur naar Sir Winston Leonard Spencer Churchill. Omdat zijn redevoeringen niet alleen briljant waren, maar ook de wereldopinie veranderden. Dit jaar werd Dylans kandidatuur plotseling weer actueel, toen <*en lek in de altijd zo gesloten Nobelprijsjury meldde dat Dylan hoog stond genoteerd. En daarmee laaide de discussie over de zin en onzin van de nominatie weer op. De meningen lopen uiteen Natuurlijk Je houdt van Dylan of je haat hem. En zit je ergens tussenin, dan ben je nauwelijks interessant Wouter van Oorschot, uitgever, is enthousiast voorstander „Dylan is een singer- songwriter Dat is niet hetzelfde als een dichter Maar je moet hem Iwoordelen naar zijn beste werk Uit zijn oeuvre van meer dan vijfhonderd liedjes is moeiteloos een fors aantal, tussen de vijftig en honderd, te halen, die, ontdaan van de muziek en de stem van de man, op papier overeind blijven. En die zijn van grote poëtische zeggingskrachtvan voldoende literair wereldniveau „Dylan is een belangrijk politiek cultureel figuur geweest Na de Tweede Wereldoorlog vonden geweldige verschuivingen plaats Seksuele revolutie, hippies, de feministische golf. krakers, burgerlijke ongehoorzaamheid Knerwas Dylan. Hij had zijn tijd mee en maakte er optimaal gebruik van. Hij vertelde iedereen zich te ontwikkelen als individu. Als geen ander wist hij dat te verwoorden. Soms door orakeltaal, maar er zijn meer orakels die prachtige literatuur hebben gemaakt Hij verdient de prijs Vanwege de grote poëtische kracht van zijn songs en zijn politieke en culturele engagement. Wereldwijd heeft hij miljoenen mensen beïnvloed Dat verdient een Nobelprijs." Schrijver Thomas Verbogt schreef in zijn boek My Generation overeen bezoek aan een concert van Dylan. Verbogt „Grote kunstenaars veranderen de tijdgeest, ja de wereld Maar zij zijn slechts zelden schrijver Ik denk dat The Beatles de belangrijkste kunstenaars van de vorige eeuw waren Kort nadat zij begonnen, veranderde de tijdgeest Voor The Beatles bestaat geen Nobelprijs Sinds de dood van Lennon bestaan ze trouwens niet meer Bob Dylan bracht de woorden voor de veranderde en veranderende tijdgeest Hij bracht rockmuziek, de muziek van de nieuwe generatie en literatuur samen Dylan kende zijn klassieken Zijn muziek was Amerikaans, zijn taal stoomde uit de Europese traditie omhoog en mengde zich met de taal van de straat Hij is een onontkoombaar en wezenlijk dichter, woordvoerder van een groot deel van de veranderde wereld Toch is ook onder de Dylan- liefhebbers niet iedereen overtuigd van de vanzelfsprekendheid om aan prachtige songteksten de Nobelprijs voor literatuur te verbinden Sjoerd de Jong. literatuur-journalist, schreef als ••«•rate Nederlander een biografie over Bob Dylan Hij is een groot bewonderaar van Dylan, maar is geen voorstander van toekenning van de pnjs „Ik vind Dylan de belangrijkste kunstenaar van de vorige eeuw. En misschien ook wel van de achttiende en negentiende eeuw Hij is een multimedia kunstenaar Hij maakt poézie, muziek en tekeningen Hij maakt hoge volkscultuur. Niet zoals Johnny Jordaan. maar in de geest van Roliert Johnston »-n Woody Guthne Maar de Nobelprijs voorliteratuurpastniet Je kunt de tekst niet los zien van de zang. de stem. de dictie Deze prijs is voor literut< >ren pur sang Zoals Cees Nooteboom Ja. die moet de pnjs hebben René Boomken.v (deenige) Nitlerlandse popprofesscc aan de Universiteit van Amsterdam, verkeert in tweestrijd. Enerzijds vindt hij de nominatie een erkenning van di- popmuziek anderzijds de pnjs niet (>assend bij het werk van Dylan „Er zou «-en prijs voor singer-songwntcrs moeten zijn Een pnjs voor de hedjeskunst Dylan heeft zoveel indrukwekkende teksten gemaakt Heel poëtische teksten Maar ook liedjes die Frans Bauer zou kunnen schrijven Zoals op zijn elpee Nashville Skyline, zo van 'Ga nooit bij me weg léks ten die ik ook zou kunnen schrijven. Visions of Johanna is een van zijn meest poëtische werken Veel verwijzingen naar de bijbel, naar mensen uit d«- literatuur en de filmwereld Andere teksten zijn een echte aanklacht tegen de segregatie van rassen in de Verenigde Staten, veelzeggende teksten die alleen verliezen aan zeggingskracht als je Dylans muziek weglaat." „Ook zijn laten- werk van de albums Blood on the tracks en Street Legal is prachtig Hij was toen zo sterk met zijn haa tl lederen Boomkens groeide op met de muziek van Dylan. .Hij is nog een van mijn helden. Vooral omdat hij tn de jaren negentig zo grandioos herstelde van een creatieve inzinking Hij herontdekte rijn roots en kwam fantastisch terug Dat is uitzonderlijk voor een artiest die tegen de zestig loopt Mans Righ.uthistoricus aan de Universiteit Utrecht, deelt de tweestrijd van Boomkens. „Als ze Dylan deze prijs geven is dat het einde van de rock 'n roll. Je geeft Roel van Duyn toch ook geen komnklijke ondcrscheiding omdat hij zo fijn tegen de republiek aan heeft geschopt? Als historicus moet ik Mgpa dat hij woorden IkMft geven aan rock 'n roll. Hij heeft de woordeloze opstand in iets vertaald waardoor het een intellectuele standing kreeg. Op het gymnasium had je ernstige jongeren in de hoogste klassen, die vonden dat Dylan wel kon Zelf zat ik in de eerste klas en ik snapte niets van rijn muziek. Ik vond de liedjes langdradig en verstond ze niet. En wat ik wel verstond, begreep ik niet De waardering kwam pas toen ik ouder werd Literatuurcriticus Michael Zeeman hoeft niet na te denken. „Dit is een initiatief van oude mannen, die hun jeugdsentiment voelen opborrelen. Ongevaarlijk hoor. maar zoete onzin Het is vaker gebeurt! dat vreemde mensen zijn beloond. Om een liedjeszanger een groot dichter te noemen is wel lief, maai onzinnig Ja, ik ben tegen Maar niet in de mate dot ik me opwind Bij grote literaire dichters denk ik aan Wislawa Szymborska, Seamus Heaney en Derek Wallcott Als je Dylan deze prijs geeft, dwing je mensen zijn werk met deze dichters te vergelijken Dan maak je van Dylan een dichter. Dut moet je niet doen ..Dylan zou een prijs moeten krijgen voor zijn melancholische stem, voor zijn dubbeltalent, of zoiets. Voor zijn verwevenheid van muziek, tekst en presentatie Hij heeft ook «*en cultuur-sociologische betekenis en is wel degelijk een fenomeen Maar die l>egrippen moet je niet uit elkaar trekken." Zeem.ms kritiek is nog mild vergeleken bij de mening van schrijver Jan Cremer „Ik ben allergisch geworden voor drie dingen" zegt Cremer „De geur van hasj, de posters van Che Guevara en de muziek van Bob Dylan Als hij is genomineerd, dan is dat te gek voor woorden Is er een groep Nederlandse schrijvers en journalisten die dal ondersteunt? Dat moet dan een gn>ep zijden sokken, flippokof verdwaasde hippies rijn Cremer woonde tn de jaren zestig in het Chelsea Hotel in New York. waar Dylan ook enige tijd verbleef „Dylan woonde op de eerste, ik had mijn atelier op de vierde verdieping Hij zag mijn schilderijen in de foyer hangen en vroeg mil er oen voor hem te maken Het doek moest Worlds Poet nr 1' heten. Hij wilde het gebruiken voor een album of voor een boek dat hij aan het schrijven was. Taranfuta. Is dat ooit uitgekomen'' Hij was de «-erste Amerikaan die een schilderij van mij kocht „Die man leefde zo in zijn eigen fantasiewereld Ik werd niet goed van die mensen om hem heen The Band, later The Birds Ik was goed bevriend met Ramblin' Jack Elliot Leeft die man nog? Doe hem de groeten als je hem weerziet Hij was Dylans grote voorbeeld Goh. ik heb die mensen nooit m«-er gezien Bobby Neuwirth liep er «ik altijd omheen. We noemden hem Taco Pronto, omdat hij altijd de taco's haalde Hoe heette die film ook alweer die hij opnam. Don't look back? Bij do opnamen was ik altijd in de kleedkamer Hippies hielpen hem dan met schrijven Het was rijmwoordenboekwerk Je kan Dylan het beste vergelijken met Willy Alfredo Van Roept u maar!'...?" Willem Meuleman Vblgende u-rek wordt bekend ge maakt u-iv dit jaar de Nobetpnj» voor Literatuur wtM vrijdag 6 oktober 2000

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2000 | | pagina 11