Freeman lui maar ijzer sterk
FiLM
BY HE
es
PZC
David Lindberg tilt
kunst van de aarde
Een etage vol grafiek
Cynisme over Verdi-opera
volgens dirigent misplaatst
Galerie in Groede eert werk Jean-Marie Strebelle
kunst cultuur
18
Amerikaanse acteur steelt show met rol in Nurse Betty
Spotlight
Brieven van Van Oorschot gebundeld
vrijdag 15 september 2000
door Ernst Jan Rozendaal
VLISSINGEN - De Amerikaan
se acteur Morgan Freeman is de
ster van het festival Film by the
Sea. Naar het zich laat aanzien
is Nurse Betty, de film die hij
donderdag in Vlissingen kwam
presenteren, een van de artistie
ke hoogtepunten van het festi
val en dus van het komende
filmseizoen. Niet in het minst
dankzij de fenomenale acteer
prestatie van Freeman, die van
een meedogenloze moordenaar
een uiterst sympathiek filmper
sonage weet te maken.
Zelf blijft de acteur bescheiden
over zijn bijdrage. ..Duizend
andere acteurs hadden deze rol
net zo goed kunnen spelen als ik.
De verschillen zouden mini
maal zijn."
Geen hond die dat na het zien
van Nurse Betty gelooft. De film
gaat over de naïeve huisvrouw
Betty Sizemore (een eveneens
geweldige rol van Renee Zell
weger) die weg is van de televi
siesoap A reason to loveen spe
ciaal van de knappe hartchirurg
daarin, dokter David Ravell.
Als Betty getuige is van de gru
welijke moord op haar man, een
louche autohandelaar, raakt ze
in een shocktoestand. Ze waant
zich de ex-verloofde van de fic
tieve dokter Ravell en gaat hem
in Hollywood zoeken. Ze wordt
achtervolgd door Charlie en
Wesley, de moordenaars van
haar man, gespeeld door Mor
gan Freeman en Chris Rock.
Naarmate de film vordert, raakt
Charlie (Freeman) steeds ster
ker geobsedeerd door Betty
(Freeman: „Zij leeft in een
sprookjeswereld, hij creëert een
sprookje"). In bijna twee uur
tijd ontrolt zich een spannend,
gruwelijk, vertederend en hu-
Morgan Freeman: „Ik heb geleerd dat alles gebeurt zoals het gebeurt. Je moet je dromen aanpassen aan
de realiteit." foto Lex de Meester
VLISSINGEN - Spotlight van
de jonge Middelburgse filmma
kers Dirk de Kam en Rieks Soe
penberg is toegevoegd aan het
programma van Film by the Sea
in Vlissingen. De film, waarin
mensen uit het Middelburgse en
Vlissingse amateurtheater een
rol spelen, draait zaterdag om
16 uur in CineCity2. De toegang
is gratis.
moristiseh verhaal, dat geen se
conde verveelt.
„Ik heb voor deze rol gekozen,
omdat het script mij zo aan
sprak", vertelt Freeman. „Het is
goed geschreven, wat ik heel be
langrijk vind, het heeft een uit
stekende verhaallijn, het is an
ders en onvoorspelbaar. Op geen
enkele manier was te voorzien
wat op de volgende pagina zou
gebeuren. Zo werkt het in de
film uiteindelijk ook. Elke scene
is onvoorspelbaar, waardoor je
blijft kijken, het is als met een
boek dat je niet weg kunt leg
gen."
Volgens Freeman hoefde hi]
weinig toe te voegen aan het
personage dat al op papier was
ontstaan, anders dan in Under
Suspicion, de andere film waar
in hij op Film by the Sea is te
aanschouwen. „Het verhaal van
die film speelt zich in een veel
korter tijdsbestek af, waardoor
de nadruk ligt op maar één seg
ment van een personage. Dat
betekende dat ik .de geschiede
nis van de politiechef die ik
speel helemaal zelf kon invul
len. Het script van Nurse Betty
was anders. Dat was helemaal
compleet, ik hoefde niets meer
aan te vullen. Als ik wilde had ik
aan Charlie best wat dingen
kunnen veranderen, maar dat
vond ik niet nodig."
Lui
Het lezen van het script was zijn
enige voorbereiding op de rol,
beweert Freeman, die zichzelf
in één woord karakteriseert als
lui. Het is bekend dat hij re
search voor een rol onzin vindt.
„Wat valt er dan te onderzoe
ken? Een filmpersonage is een
fictieve figuur, waar moet je iets
over hem te weten komen? Hoe
kom ik erachter hoe hij praat of
loopt? Als ik iemand speel die in
de gevangenis zit, moet ik dan
zes weken in de gevangenis zit
ten om te weten hoe het voelt?
Dat lijkt me niet. Als ik een poli
tieman speel, dan maakt het niet
uit wat een politieman in een be
paalde situatie zou doen, het is
belangrijk wat ik doe. Film is
een illusie en waar het om gaat is
dat wat ik doe echt lijkt. Nie
mand wil Clint Eastwood op een
boef zien afgaan zoals dat op de
politieschool wordt geleerd.
Nee, Clint Eastwood doet poef,
poef, poef."
Freeman wordt geroemd om
zijn vermogen met minimale
middelen een karakter neer te
zetten. Daarbij speelt hij zo in
nemend dat hij de gemeenste
crimineel sympathiek weet te
maken. Opnieuw minimaliseert
de acteur zijn eigen rol. „Ikweet
niet of ik zoveel warmte uit
straal", zegt hij spottend. „Ik
geef weer wat ik in een script
lees. De schrijver is degene die
de crimineel sympathieke trek
jes meegeeft, om het einde dat
hij in gedachten heeft geloof
waardig te maken. Ik weet niet
of dat iets met mijn talent te ma
ken heeft."
Mentor
Ook als het gesprek komt op zijn
rol als mentor van jonge acteurs
zoals Brad Pitt (in Seven) of
Chris Rock, stelt Freeman zich
bescheiden op,1k geef geen ad
viezen aan jonge collega's. Ik
doe gewoon mijn werk en zij kij
ken wat ik doe." Alle kapsones
zijn hem vreemd, en op alles rea
geert Freeman even relaxt. Met
een verwijzing naar de fantasie
werelden van verschillende per
sonages in Nurse Betty besluit
hij: „Ik heb geleerd dat alles ge
beurt zoals het gebeurt. Je moet
je dromen aanpassen aan de
realiteit. Probeer te bereiken
wat je wil, maar zorg ook dat je
blijft willen wat je hebt. Ik ben
laat met acteren begonnen, mijn
succes is laat gekomen. Heel
vaak was ik jaloers op collega's
die het sneller voor elkaar had
den dan ik. Maar nu heb ik geen
last meer van naijver. Het heeft
geen nut jezelf met anderen te
vergelijken."
Zegt de acteur die een maatstaf
is voor iedere jongere collega
met ambitie.
Nurse Betty draait nog zondag om
20.45 uur in Vlissingen, Under Sus
picion zaterdag 18.45 uur en zondag
20.45 uur in Vlissingen. Voor het-
complete programma van Film by
the Sea zie de dagagenda op pag..
Expositie in Plus Min
door Ali Pankow
RENESSE - Vluchtig en
transparant zijn de kunstwer
ken van David Lindberg die
tot en met zondag 1 oktober te
zien zijn in galerie Plus Min
aan de Kampweg in Renesse.
Door doordacht gebruik van
lichte materialen als plastic
en polyester tilt de beeldend
kunstenaars zijn bouwsels als
het ware van de aarde.
Lindberg exposeert op uitno
diging van gastcurator Jan
van Adrichem in Plus Min. De
Amerikaanse kunstenaar
woont de ene helft van zijn
tijd in New York en de andere
helft in Amsterdam. Hij stu
deerde design en architectuur
aan de Parsons School of De
sign in New York en werkte
onder meer enkele jaren in
Los Angeles bij een architec
tenbureau waar hij zich naast
ontwerpen bezighield met het
maken van maquettes.
Na zijn eerste tentoonstelling
in Nederland in 1993 bij gale
rie W139 in Amsterdam
besloot hij steeds langere pe
rioden in Nederland te vertoe
ven. „Hij maakt typisch
Amerikaanse kunst, waarin
kleuren en toeval een belang
rijke rol spelen. Het is een
Sculptuur van gestold transparant plastic.
foto Janne Wolterbeek
soort schilderen in de ruimte",
vindt huismeester Jan van
Munster van Plus Min.
Hij zag Lindberg ruim vier
weken voor de start van deze
expositie hier aankomen met
slechts wat polyester en tubes
pigment. Hij liet zich vervol
gens inspireren door de weid
se omgeving van de Schouwse
polder. „Dat was heel wat an
ders voor hem dan de drukte
in de stad. Hij verbaasde zich
ook dat hij hier zomaar rupsen
en egeltjes zag lopen", vertelt
Van Munster.
Het werk dat Lindberg in die
vrij eenzame weken in Plus
Min maakte, bestaat uit drie
dimensionale bouwsels. Ze
hangen aan het plafond, ste
ken uit de muur of staan in de
ruimte als sculpturen ge
maakt van gestold transpa
rant plastic met daaraan toe
gevoegd pigment. Eén van de
bouwsels doet denken aan een
strandreliëf waar door eb het
zeewater zojuist uit is wegge
vloeid. De felle tinten rose,
blauw en geel geven de indruk
van ongebreidelde kinderlij
ke blijheid. Een mooi contrast
daarmee vormt in de andere
hoek van de ruimte een bouw
sel dat aan een libelle doet
denken en de indruk wekt te
aarzelen tussen opstijgen of
filosoferend tegen de muur te
blijven zitten.
Een tegenstelling zit ook in
het transparante brokstuk
waarin een fel gekleurde
bloem met een vlinderachtig
detail zit verwerkt. Blikvan
ger vormt een verticaal han
gend vlak van transparante
glasvezel, waarin de kleuren
geel en blauw het nabij gele
gen strand lijken te visualise
ren.
Onthaasten
Het werk van Lindberg nodigt
overigens vooral uit tot ont
haasten en enige tijd doelloos
in Plus Min te vertoeven, zon
der per se te willen begrijpen
of te interpreteren.
Expositie: David Lindberg in ga
lerie Plus Min in Renesse, t/m 1
oktober op zaterdag en zondag
van 12 tot 16 uur of op afspraak:
0111-461497.
Grafische werken in 't Poortwachtershuis.
foto Charles Strijd
door Frank Gijsel
AARDENBURG - De boven
verdieping van galerie 't Poor-
terswachtershuis van Moni
que Martens in Aardenburg
herbergt tot begin november
een tentoonstelling van grafi
sche werken. De ruimte is in
gericht met grafiek, een
kunstuiting die alle werken
op papier omvat. De expositie
toont verschillende technie
ken zoals zeef-, vlak- en diep
druk.
Een van de meest in het oog
springende werken is Remise
a jour 1997 van de Belg Pierre
Alechinski. Een kleurenlitho
grafie en houtgravure samen
gebracht op hetzelfde blad.
Alechinski combineert in zijn
werk vaak verschillende tech
nieken zoals aquarel en etsen.
Een ander opvallend werk is
van de hand van de kunste
naar Christo. Een fraaie
meerkleurendruk van de in
gepakte Rijksdag.
De in Makkum geboren Leo
Dooper gebruikt een combi
natietechniek voor zijn religi
euze kunst, passend in een
tijdsbeeld waarbij kunste
naars heftig protesteren tegen
in hun ogen bestaande mis
standen. fouten en tekortko
mingen in de huidige samen
leving. Zijn werk geeft pi-ecies
weer wat een op rust gestelde
burger te denken zou geven.
Dooper lijkt een verbeten jon
ge man, die soms onzinnige
dingen doet en zinnige als hij
er zin in heeft.
Opvallend is ook De Kist van
autodidact Jan Haas uit Vlis
singen. Van De Kist zijn maar
twee afdrukken gemaakt.
Naast Haas zijn op de ten
toonstelling meer Nederland
se kunstenaars vertegen
woordigd, zoals Dolf Jaspers
met houtsneden en kopergra-
vures, J. Michielssens met de
Dom van Veere en de twee
Aardenburgers Jan Bruens
(pentekeningen) en Karei
Korfker (gemengde druktech-
nieken).
Restauratie
Naast het organiseren van ex
posities wordt in het atelier
van Monique Martens ge
werkt aan de restauratie van
schilderijen. Zo is haar voor
de komende periode een werk
toevertrouwd van de Belgi
sche schilder Verwee.
Expositie: Grafische kunst in ga
lerie 't Poortwachtershuis in Aar
denburg tot begin november dage
lijks van 13.30-17 uur.
DEN HAAG-Uitgeverij G. A. van Oorschot komt
met een literair-wetenschappelijke uitgave van
brieven van de in Vlissingen geboren en getogen
Geert van Oorschot (1909-1987).
Het eei-ste deel zal waarschijnlijk in 2003 ver
schijnen.
Van Oorschot correspondeerde met tal van groten
van zijn tijd: schrijvers, politici, wetenschappers
en hoogwaardigheidsbekleders. De brieven zijn
onderdeel van het archief van de uitgeverijdat nu
grotendeels is overgedragen aan het Letterkundig
door Ernst Jan Rozendaal
VEERE - Dirigent Joan Berkhe-
mer van het Zeeuws Orkest
heeft woensdagavond één stoel
neergezet middenin de Grote
Kerk van Veere. Daarop is hij
gaan zitten, waarna de opera I
due Foscari, die het Zeeuws Or
kest en het Zeeuws Philharmo-
nisch Koor volgende week uit
voeren als slot van de Zeeland
Nazomer Festivals, voor hem
werd afgespeeld met de bijbe
horende videoprojecties op de
achtermuur van de kerk. „Ik
was diep onder de indruk."
Ten onrechte worden van de uit
voering van I due Foscari geen
al te hoge verwachtingen ge
koesterd, meent Berkhemer.
Doordat een aantal aange
vraagde subsidies niet is uitge
keerd, heeft het Zeeuws Orkest
flink in de begroting moeten
schrappen. De enscenering en
de overdadige kostumering ver
dwenen uit de oorspronkelijke
opzet. Daarbij twijfelen sommi
gen aan de kwaliteit van I due
Foscari binnen het oeuvre van
Guiseppe Verdi. Is het een nie
mendalletje of niet?
Kritiek
„Door de kritiek op de opera
voel ik me persoonlijk bele
digd", reageert Berkhemer. „Ik
ben er al een half jaar zeer inten
sief mee bezig, terwijl die nega
tieve oordelen over de opera
komen van mensen die de ency
clopedie en elkaar naschrijven.
I due Foscari is een zeer krachtig
jeugdwerk met alle kwaliteiten
van Verdi erin. Wie die opera
slecht noemt valt het hele oeu
vre van Verdi aan.
De dirigent erkent dat I due
Foscari geen opera is met mas
sascènes, spectaculaire achter
volgingen of romantische lief
desperikelen. Het is een vrij
statisch stuk waarin de nadruk
ligt op de muziek. Juist daarom
zijn de bezuinigingen die moes
ten worden doorgevoerd geen
verzwakkingen gebleken. „Ik
heb een aantal inspiratoren",
legt Berkhemer uit. „Tot hen be
hoort ook Johan Cruijff. Zijn
bekende uitspraak 'Elk nadeel
heb zijn voordeel' gaat hier ook
op. Het verhaal wordt verbeeld
in de projecties van Floris Gun-
tenaar. Hij laat heel geleidelijk
en subtiel beelden van Walche
ren en Venetië in elkaar over
gaan. De lagune van Venetië
wordt het Veerse Gat en omge
keerd. Er zijn ook beelden van
de Watersnoodramp ingevoegd.
Verder wordt het Dogenpaleis
getoond, waarin het verhaal
over de Doge en zijn zoon zich
afspeelt en we projecteren een
deel van de tekst op de muur, zo
dat het publiek het verhaal per
fect kan volgen. Het mooie is nu
dat Guntemaar erin geslaagd is
met zij n projecties een ongelofe
lijk krachtig statement neer te
zetten. Het enigszins abstracte
karakter ervan past prima bij
Joan Berkhemer: „Het Cruijff-motto 'Elk nadeel heb zijn voordeel' gaat ook hier op."
foto Dirk-Jan Gjeltema
het statische van I due Foscari.
De combinatie van de projecties i
en de sfeer van deze kerk ver
leent de opera een extra lading
die sterker werkt dan een ver
kleedpartij."
Berkhemer gelooft dat de vidt>
projecties het mogelijk make
nieuwe metaforen te vinden, i
waardoor een opera als I dut
Foscari een moderne betekenis1
krijgt. „Het is voor het eerst dat I
ik zo gegrepen ben door de toe
passing van de computer", zegt
hij. „Ik ben iemand die nog twee
eeuwen terug leeft. Maar het is
me wel duidelijk dat met nieuwe i
middelen hetzelfde naar de
voorgrond kan worden gehaald
als in vroeger tijden. Het mense
lijke gevoel waar het altijd om 1
draait."
Behalve de ervaren solisten Jan
Derksen, Ellen van Haaren en I
Tom Haenen, doen aan I due
Foscari drie veelbelovende zan-
gers mee, aldus Berkhemer
Voor de rol van Jacopo, de zoon
van de Doge, zochten we een
heldere tenor. Ik hoorde dat in
Karlsruhe Harry van der Plas
zong; de man die ik moest heb-
ben, zei iedereen. Hij wilde
graag en toen hij zong wist ik
niet wat ik hoorde. Hij wordt
ongetwijfeld een hele grote."
Ook de in Amsterdam studeren-
de Valentin Soukhodolets en
Marta Blom zijn volgens Berk-
hemer grote talenten. Al met al
genoeg redenen om de uitvoe- i
ring van Idue Foscari in de Gro-
te Kerk niet links te laten liggen,
meent hij. „Het is terecht dat de
verwachtingen over de opera i
wat cynisch zijn na de tegenslag
bij de organisatie en het gemop- j
per van een van de hoofdrolspe-
Iers in een interview.Toch heb ik I
zelf nooit het vertrouwen verlo
ren. Ik ken Guntenaar. Wordthi)
beknot, dan vindt hij iets anders
uit. Misschien vergis ik me,
maar ik denk toch dat het hem
nu ook weer is gelukt."
Museum in Den Haag. Het gaat om 70.000 docu
menten uit de periode 1945-1987.
Het Letterkundig Museum wil het archief binnen
twee jaar toegankelijk maken voor onderzoekers.
Het is ook op zoek naar brieven van Van Oorschot
die zich nog niet in het archief bevinden
Behalve uitgever, was Van Oorschot ook schrijver.
Onder het pseudoniem R.J. Peskens publiceerde
hij onder meer de kronieken Tivee vorstinnen en
een vorst (1975) en Mijn tante Coleta (1976),
waarin hij uitvoerig putte uit de herinneringen
aan zijn Vlissingse jeugd. (ANP)
Zicht op Vlissingen, olieverfschilderij van Jean-Marie Strebelle.
foto Peter Nicolai
door Wilma Valk
GROEDE - De illustraties in het
boek De Oude Man en de Zee
van Ernest Hemmingway ver
tellen op heel speciale wijze
over de liefde van Jean-Marie
Strebelle (1916-1989) voor de
zee. In Nederland is deze Franse
uitgave evenals het kinderboek
gemaakt voor zijn kleinzoon,
niet te koop. Beide boekjes lig
gen ter inzage in galerie D' Ou
we Smisse in Groede waar tot
eind oktober werken van
Strebelle tentoongesteld wor
den.
De schilderijen die in Groede te
zien zijn geven een voortreffe
lijk overzicht over de vele artis
tieke perioden in het leven van
Strebelle. Hij voer al vanaf zijn
vijftiende over alle wereldzeeën
en heeft in zijn werk vooral de
kleuren in de verschillende de
len van de wereld willen weer
geven. Men ziet aquarellen,
olieverf en tekeningen gemaakt
in Zuid-Afrika, de Seychellen
of de Caraïben naast enkele
Zeeuwse luchten, want ook in
Zeeland heeft Strebelle veel
vertoefd en gewerkt.
Naast prachtige luchten en ver
gezichten maakte Strebelle een
groot aantal portretten. In
Groede is er onder meer eentje
van zijn dochter, gemaakt aan
het begin van de zeventiger ja
ren, te zien. Een groot, ietwat
melancholiek werk, in verras
sende kleuren.
Jean-Marie Strebelle heeft het
talent van geen vreemde. Zijn
vader was een bekend schilder
in België en ook zijn broer heeft
als beeldhouwer naam ge
maakt. De moeder van Jean-
Marie was Nederlandse, ze
kwam uit Haarlem en was zelf
ook begenadigd kunstenares
maar heeft tijdens haar huwe
lijk altijd het werk van haar
man vooropgesteld.
Over Strebelle is door zijn
vrienden en recescenten een
boekje gemaakt waarin een
aantal foto's en zelfportretten
zijn opgenomen. Dit boekje, de
Franse uitgave, is in D'Öuwe
Smisse evenals de tentoonge
stelde werken te koop.
Expositie: Jean-Marie Strebelle itl
galerie D'Ouwe Smisse in Groede
t/m eind oktober, open dagelijks, be
halve zo en woe, in oktober alleenzo,
zo, ma en op afspraak.
