Californië trilt minder
Eigen foto's bewerken wordt makkelijker en goedkoper
PZC wetenschap en techniek zaterdag 26 augustus 2000 47
Onderzoek
bevingen
As de grientewinkel
fol stiet dan kinne
wy der net mear by
puzzel
postzegels
Kunnen de bewoners van het
gebied nu opgelucht ademha
len?
Door de onderzochte streek loopt
het noordelijke deel van de be
ruchte Haywardbreuk, die ver
antwoordelijk wordt gehouden
voor een aantal verwoestende
aardbevingen in de afgelopen eeu
wen. Sinds 1906 is het daar echter
verdacht 'stil' gebleven. En in ge
bieden die rijk aan aardbevingen
zijn, is dat vaak stilte voor de
storm. Maar uit de metingen blijkt
dat de stilte wel eens heel lang kan
voortduren.
De brokken aardkorst langs de
Haywardbreuk blijken bijna on
merkbaar langs elkaar te schui
ven, zodat de spanningen in de
diepte niet tot catastrofale pro
porties kunnen oplopen. Het
schuiven gebeurt in feite door
middel van ontelbare, hele kleine
(micro-)schokjes die men jaren
lang niet als zodanig heeft her
kend, maar die men met uiterst
gevoelige seismografen heeft kun
nen registreren. Het gebied wordt
bovendien al jaren bestreken door
radardetectoren aan boord van
satellieten als de beide Earth Re
sources Satellites (ERS's). Deze
ERS's hebben een radarinstru
ment aan boord waarmee driedi
mensionale beelden van gebieden
op aarde kunnen worden samen
gesteld. Er kunnen verticale en
horizontale veranderingen in de
bodemstructuur tot op millime
ters nauwkeurig mee zichtbaar
worden gemaakt.
„Al deze registraties zijn inge
voerd in een speciaal ontwikkeld
softwareprogramma", zegt pro
fessor Roland Bürgmann, een
geofysicus van de Amerikaanse
universiteit van Berkeley in Cali
fornië. „Daarmee bleken we in
staat te zijn zowel de bewegingen
aan het aardoppervlak als die tot
op ongeveer vijftien kilometer
diepte in kaart te brengen. Een
verrassende uitkomst daarvan
was onder meer dat er maar wei
nig verschillen zijn in de mate van
voortkruipen tussen landmassa's
aan de oppervlakte en die op onge
veer tien kilometer diepte. De
massa's schuiven dus vrij gelijk
matig langs elkaar en wel met vijf
tot acht millimeter per jaar. Al te
hoog oplopende onderlinge span
ningen worden daardoor voorko
men."
„Al heel lang vreest men voor een
zware aardschok in dit gebied",
aldus Bürgmann. „Die dreiging
leek vooral uit te gaan van het
noordelijke deel van de Hayward
breuk, die ruwweg parallel ligt
aan de San Andreasbreuk die als
een ruim 1.000 kilometer lange
barst dwars door Californië loopt
en de grens markeert tussen de
aardplaat van de Stille Oceaan en
die van het Amerikaanse conti
nent. De San Andreas is de hoofd
breuk. Hij wordt omgeven door
talloze bijbreuken en -breukjes;
de Hayward is zo'n bijbreuk."
Spanningen
„De laatste echt zware aardbeving
gebeurde in 1906, toen grote delen
van San Francisco werden ver
woest. Deze beving werd toege
schreven aan een plotselinge
schok met het episch centrum in
de Haywardbreuk. Sindsdien is
een soortgelijke zware verschui
ving uitgebleven en al die tijd
vreesde men voor de opbouw van
steeds groter wordende spannin
gen tussen de aardlagen in die
breuk. Hoe intenser die spannin
gen des te zwaarder de schokken
zijn als die aardlagen in beweging
komen."
Bürgmann heeft alle recht van
spreken, omdat hij, wonend en
werkend in Berkeley, zo ongeveer
met zijn neus op 'zijn' breuk zit.
„Het is prettig te weten dat het
voorlopig betrekkelijk rustig
blijft in onze achtertuin", zegt hij.
„Maar we zijn er nog niet. Er kun
nen nog niet ontdekte breuken
langs of zelfs onder dit gebied
doorlopen die we nog niet ontdekt
hebben. Er is nog heel veel onder
zoek nodig voor het beeld com
pleet is."
Ben Apeldoorn
De kans op een zware
aardschok in het
noordelijke deel van
Californië, waarvoor al lange
tijd wordt gevreesd, is veel
kleiner dan tot voor kort werd
aangenomen. De spanningen
in de grond langs en in de
bekende breuken blijken
lager dan gedacht. Grote
hoeveelheden kleine
aardschokjes, de meeste te
klein om te voelen, zijn
daarvoor verantwoordelijk.
Ze werden de laatste jaren
geregistreerd door satellieten
en met behulp van micro-
seismografen.
In 1906 werd San Francisco getroffen door een zware aardbeving.
Zeg eens eerlijk: hoe is het met
uw Fries?
„M'n Fries??? Hoe bedoel je? Ik ben
niet van Dokkum, maar van Mo-
kum."
Kijk, dat bedoel ik nou. Iemand
wiens Mokums beter is dan zijn
Fries, kan op een buitenlandse reis
naar bijvoorbeeld Leeuwarden
(Ljouwert) of Snits (Sneek) veel
plezier hebben van een beetje
voorbereiding. Door wat van de
taal te leren, bijvoorbeeld
Dat kan op een relatief ontspan
nen manier met de cd-rom Fries
voor Hollanders van Addo Stuur
en Eric Jan van Dorp. Voor een
simpele vakantiereis hoef je niet
de grote schrijver Gybert Japicx
naar goed Nederlands te kunnen
vertalen, noch de poëzie van Obe
Postma. Maar het is prettig als je
weet wat de brugwachter bedoelt,
als hij zegt: 'Tige tank'.
Dat is de bedoeling van de digitale
cursus: het Fries (beter) leren ver
staan, een simpel gesprekje kun
nen voeren, dat net iets verder
gaat dan 'Badmeester, word ik al
bruin?' (Baaimaster, wurd ik al
brün?). Dat gaat onder meer via
spannende gesprekjes tussen Har-
ke en Pytsje. een soort verre ver
wanten van Sonnema's Fedde en
Foekje. Een voorbeeld. Pytsje:
Och heden, de grientewinkel stiet
fol. Wat zegt Harke nu? A) Dan
hawwe wy alle romte, B) Dan bin-
ne wy moai earst, of C) Ja, dy stiet
grötfol, dêr kinne wy net mear by.
Tja
De cd bevat ook 'it Frysk folksliet'.
Beluister het goed, probeer niet
per se het mee te zingen, maar
weet voortaan dat opstaan gebo
den is wanneer het wordt ge
speeld.
Anderstaligen
Min of meer dezelfde pretenties
heeft de gelijktijdig uitgegeven
cd-rom Nederlands voor anders
taligen. Daarmee worden geen
Friezen bedoeld, maar allochto
nen. Gezien de grote belangstel
ling voor cursussen Nederlands
aan allerlei onderwijsinstellin
gen, zou deze cd best wel eens in
een behoefte kunnen voorzien. Dit
project omvat drie cd-roms. Wie
Fries voor Hollanders beproeft,
doet en passant ook wat begrip op
voor de barre opgave die een bui
tenlander wacht, wanneer hij onze
taal wil leren.
Paul Snijdewind
Fries voor Hollanders Nederlands
voor anderstaligen 1,2 en 3: beide door
Addo Stuur en Eric Jan van Dorp,
Edurom-serie, uitgever A.W Bruna
Multimedia19,95 per stuk.
De markt wordt de laatste tijd over
spoeld met (goedkope) fotobewer
kingsprogramma's. Dat is geen toeval
natuurlijk, want er worden ook steeds
meer digitale fototoestellen verkocht en
zelfs als je niet zo'n toestel hebt (maar
bijvoorbeeld een scanner) is het leuk om
je eigen foto's te bewerken.
De gevestigde programma's als Adobe
PhotoShop, Paint Shop Pro en Corel
Photopaint kosten enkele honderden
guldens en dus is het logisch dat goedko
pere programma's hun intrede doen.
Die programma's blijken maar al te vaak
gebaseerd op de groten, maar de ontwik
kelaars hebben niet de kosten gemaakt
die de Adobes maken en dus kan zo'n
product veel goedkoper in de schappen.
Een typisch voorbeeld van zo'n applica
tie is Photo Studio van het Nederlandse
Easy-Disc, dat sterk doet denken aan
een iets vereenvoudigde versie van Paint
Shop.
Het programma ziet er goed uit en doet
de meeste dingen ook naar behoren,
maar als je het wat uitvoeriger aan de
praktijk gaat toetsen komen tekortko
mingen wel aan het licht. Zo is het vrese
lijk moeilijk om op intuïtieve wijze een
kopietje van een selectie uit. een foto te
maken, waar dat bij Paint Shop Pro met
een eenvoudige klik op de rechtermuis
knop lukt. Die hele rechtermuisknop
heeft bij Photo Studio (niet te verwarren
trouwens met het ooit door Philips bij
zijn digitale cameraatjes gestopte Pho-
toStudio) geen functies, wat de snelheid
van bepaalde handelingen meer ver
groot zou hebben. Nu moet je steeds met
je muis naar de verschillende werkbal
ken, ook voor een simpele handeling als
kopiëren en plakken.
Filters
En zoals alle fotoprogramma's is er ook
bij Photo Studio geen mogelijkheid om
de foto's uit mijn digitale Philipsje van
drie jaar oud te laden. Tenminste, ik heb
'm nog niet ontdekt. Maar afgezien van
de tekortkominkjes is dit Photo Studio,
zeker als je de prijs in acht neemt, een
programma met veel mogelijkheden. Er
zijn allerlei filters (waaronder een om
rode ogen te verwijderen) en allerlei
kleurmogelijkheden, effecten en met
van internet te downloaden plug-ins is
nog veel meer mogelijk.
Alleen duurt het even voordat je alle
maal in de gaten hebt hoe het werkt. Er
gaat in het begin nog wel eens wat mis: zo
is mijn hoofd in een bepaalde foto ver
plaatst, heb ik de gewijzigde foto kenne
lijk per ongeluk opgeslagen en zie ik nog
geen mogelijkheid om m'n hoofd weer
omhoog te krijgen, op de juiste plek.
Gert Meijer
Photo Studio van Easy-Dise. Min. Systeemei
sen: Windows 95/98/NT, PC 586, 8 MB RAM,
VGA 256 kleuren, 11 MB vrije ruimte op har
de schijf, f 39,95.
In deze mengelmoes van letters
zijn al de genoemde woorden ver
stopt. Ze zijn te lezen van links
naar rechts, van rechts naar links,
van boven naar beneden of omge
keerd of schuin.
Sommige letters worden dubbel
gebruikt. Streep alle woorden
door. De resterende letters vor
men dan regel voor regel van bo
ven naar beneden nog een woord.
Stuur dit woord uitsluitend op een
briefkaart naar:
Puzzelredactie PZC
Postbus 18
4380 AA VLISSINGEIVI
Uw briefkaart moet uiterlijk
woensdagmorgen in ons bezit zijn.
Vermeldt uw naam, adres en
woonplaats.
De PZC stelt de volgende prijzen
beschikbaar: eerste prijs een VVV-
-bon van 50,-. Tweede, derde en
vierde prijs een VVV-bon van
25,-.
De oplossing en de namen van de
prijswinnaars vindt u in de
PZC-bijlage 'Vrije Tijd' van vol
gende week.
Oplossing vorige week:
-do
ribbenkast
-e-o-d--e-
knalfeest-
-1-s-w-r-o-t-w-
veeteelt-paraat
-t-w-r-ru-s-
stee-klopjacht -
-e-i-e-u-a-k-a-
dragon-weghe1f t
-d-ee-r-e-
gierkelder-solo
-e-a-x-e-s
-flaptekst -
r-r-e-a-
-aanval
s -1 -
De prijswinnaars van het cryptogram van afgelopen zaterdag zijn: Mw. de Zeeuw, Churchilllaan 258, Terneuzen
(VVV-bon 50,-). De VVV-bonnen van 25,- gaan naar: J.P. de Roo-Burger, Fazantenlaan 5, Nieuwerkerk; H.C. de
Jonge, Laan van St. Hilaire 5, Zierikzee en T. Staats, Vrijlandstraat 33d, Middelburg.
De prijzen worden zo spoedig mogelijk toegezonden.
s
T
A
A
L
P
L
E
T
S
R
E
H
L
S
N
A
R
K
K
E
P
S
K
E
B
E
E
D
R
R
E
U
R
A
N
T
L
L
1
B
R
E
1
O
A
1
G
D
A
E
1
R
S
Z
T
L
A
T
R
E
B
E
P
K
K
A
1
W
K
1
1
C
R
R
1
R
S
B
R
s
L
E
N
C
E
E
E
E
E
E
K
R
E
T
D
T
T
A
M
T
S
N
M
L
E
A
E
R
T
S
N
A
A
E
T
B
R
E
W
N
1
O
s
E
1
T
N
D
E
S
A
G
B
D
R
N
E
N
Z
T
D
Z
L
T
1
0
0
N
E
O
X
A
E
O
O
N
E
R
A
V
R
E
T
M
T
B
G
E
O
P
L
A
T
E
N
T
T
1
A
A
K
K
O
S
M
O
S
A
E
E
1
E
N
L
E
J
T
E
M
M
A
L
V
L
F
P
T
Arrest
Grindewal
Nooit
Asbest
Herstelplaats
Oplaten
Astronomie
Iemand
Sextant
Bitterbal
Kosmos
Span
Bliksembezoek
Krans
Spraakleer
Brandnetel
Kriel
Stek
Delicaat
Kritiek
Tamtam
Detector
Kuieren
Vlammetje
Ervaren
Laban
Vogel
Fitter
Leader
Zwetsen
Gezin
Half september zullen in Syd
ney de XXVII moderne Olym
pische Spelen worden geopend en
net als voorgaande Zomer- en
Winterspelen zullen ook deze wor
den begeleid door vele postzegel
uitgiften. Langzamerhand zoveel
dat de sport- en motief/themaver
zamelaars zich beperkingen moe
ten gaan opleggen. Want wie zich
heeft toegelegd op sportzegels in
de ruimste zin van het woord ziet
maar al te vaak, en in toenemende
mate, te veel series op zich afko
men.
Er zal, zoals gezegd, dus op den
duur een keuze moeten worden ge
maakt (dat geldt overigens voor
meer thematische categorieën;
hierop kom ik binnenkort terug).
Of je neemt bijvoorbeeld alleen
Olympische-Spelenzegels, of al
leen voetbal, of alleen atletiek, of
zwemmen, of wielrennen, of je
neemt alleen de uitgiften van het
land, dat de Spelen of een andere
groot sportevenement organi
seert.
den (17/5); Slowakije, 18 sk.-zegel
(met daarop een schutter) en een
sierveld (27/6).
SLOVENSKO
Met het oog hierop beperk ik me
nu en later dan ook tot de OS-uit-
giften van de Posteuroplanden en
tot de uitgiften met een bijzonder
tintje. Als organiserend land kan
Australië echter niet overgeslagen
worden. Daar verschenen inmid
dels een 1,20 dollarzegel t.g.v. de
Olympische dag (22/3 '99) en een
45 c-zegel met onder andere het
logo van de Spelen 2000 (14/9 '99).
Verder kwamen zegels uit in Mal
ta. 16c en 26c (28/3 reeds bespro
ken); Bosnie-Herzogowina, velle
tje met twee zegels (10/4); Monaco,
7,00 fr./l,07 euro(25/4);Bulgarije,
vier zegels (28/4); Slowenië, 80ten
90t (9/5); Macedonië, 5 den en 30
Ierland gaf 7 juli vier zegels uit.
Twee van 3 Op met een speerwer
per en een sprinter die (ouderwets)
door het finishlint gaat en twee
van 50p met een verspringster en
een hoogspringster. De zegels zijn
ook als setenantpaar verschenen
en in velletjes met acht paren van
30p en acht paren van 50p.
San Marino (31/5) heeft een ludie
ke serie uitgebracht en dat doet
Liechtenstein 4 september ook.
Op een blokje van vier zegels van
1000 1 /0,52 euro (oplage 150.000
stuks) laat San Marino stripfigu
ren met de olympische fakkel naar
Sydney snellen: een hond die
wordt begeleid door een vlinder,
een nijlpaard met een pinguïn, een
olifant met een lieveheersbeestje
en een konijn met een slak Op de
zegels van Liechtenstein hangen
koalabeertjes bij het tumen aan de
ringen (80 rp.), laat een kangoe
roemoeder haar jong over de lat
springen (1,00 fr.), duelleren twee
emoes op de 100 meter (1,30 fr.) en
gaan twee snaveldieren bij het
zwemmen de strijd aan (1,80 fr.).
Aan deze uitgifte is de 183ste serie
maximumkaarten gekoppeld.
Zweden bracht 17 augustus be
halve de nieuwe serie permanente
zegels met portretten van de ko
ning en de koningin en de eerste
zelfklevende brev-zegels, boven
dien vier 8 kr.-olympische zegels
uit. De zegels zitten in een boekje
en tonen atleten die Zweden verte
genwoordigen: de hordenloopster
Ludmila Engquist, de windsurfer
Fredrik Palm, de boogschutter
Magnus Petersson en Lena Malm
speelt volleybal.
Tsjechië wijdt 30 augustus zowel
een zegel aan de antieke als aan de
moderne spelen. Bij de 'oude' ze
gel van 9 kc. heeft de ontwerper
zich laten inspireren door een te
kening op een amfora uit de 6de
eeuw v. Chr., de 'moderne' zegel
(13 kc.) toont een gestileerde ka-
noër tegen de vlag van Tsjechië
(deze zegel heeft een tab met een
kangoeroe en de olympische rin-
gen).
Op de openingsdag (15 september)
komt Zwitserland met drie ronde
zelfklevende van 90 rappen De
zegels (met bovenin de cirkel de
olympische ringen) zitten in een
boekje (2,70 fr.) en zijn gewijd aan
zwemmen, wielrennen en atletiek.
Tevens geeft Zwitserland twee
IOC-dienstzegels uit die overigens
niet geldig zijn voor privé gebruik
Op deze zegels van 20 rp en 70 rp.
zijn de ringen als een bloem ver
werkt.
Nieuw-Zeeland laat (4 augustus)
op zes zegels (40c, 80c, 1,10 dollar,
1,20 dollar, 1,50 dollaren 1,80 dol
lar) atleten van bovenaf zien. Een
aardige vondst: roeien, een ruiter,
wielrennen, triathlon, bowlen en
basketbal.
Na de Olympische Spelen worden
in Sydney de Paralympics ge
opend (18 oktober). Hieraan heeft
Australië 3 juli reeds vijf zegels ge
wijd, 2 x 45 c en 3 x 49c.
Oslo
15 september 2000
Stempelnieuws ter gelegenheid
van de Noorse Dag van de Postze
gel (National Stamp Day) die 15
september in Oslo wordt gehou
den (de PTT Post is daar ook verte
genwoordigd) wordt een bijzon
der stempel gebruikt, dat de
contouren van Noorwegen laat
zien, een stempel en de naam van
de hoofdstad, Oslo. Correspon
dentie kan tot 13 oktober in een
gefrankeerde omslag worden ge
zonden aan: PTT Post Collect
Club. Postbus 30051, 9700 RN
Groningen. Op de omslag vermel
den: National Stamp Day Oslo.
Hero Wit
