Zon, zee
en armoede
PZC
Kafferboomstraat kan echt niet meer
Amsterdam
Ermelo
Volksrust
Houdkop
Antillen vechten tegen
economische malaise
Mahamba -
reportage
33
Zuid-Afrika wil van
racistische namen af
zaterdag 26 augustus 2000
De Nederlandse Antillen bevinden zich in economisch en
financieel zwaar weer. De nood is zo hoog dat een zware delegatie
uit Willemstad onder leiding van minister-president Miguel Pourier
de komende dagen gaat proberen forse steun los te peuteren in politiek
Den Haag. De tijd dringt, want de Antilliaanse geldpot is leeg. De
bewoners van de eilanden betalen het gelag en zouden het liefst
massaal op het eerste vliegtuig naar Schiphol stappen. „Maar ik heb
niet eens geld om te eten. Hoe kan ik dan ooit een ticket naar
Nederland betalen?", verzucht de bejaarde Elise Windster.
De chauffeur van taxi 179 vraagt het
astronomische bedrag van 25 dollar
voor een ritje van tien minuten van de
luchthaven Hato naar het centrum Wil
lemstad. Als de klant begint te sputteren
dat dit wel wat aan de hoge kant is, ont
steekt de bestuurder in woede en gaat de
passagier bijna te lijf. Ex-passagier ei
genlijk, want die zoekt een veilig heenko
men en zoekt zijn heil bij een wat vriende
lijker gestemde collega.
„Dergelijke figuren zijn de pest voor het
toerisme", zegt vice-voorzitter Don Wer-
dekker van de Curagao Hospitality And
Tourism Association (CHATA). En met
dat toerisme, een van de belangrijkste
economische pijlers van het eiland, gaat
het toch al niet voortvarend. Terwijl de
andere Antilliaanse eilanden zich mogen
verheugen op een groei, stagneert de sec
tor op het grootste, ruim 150.000 inwo
ners tellende eiland Curafao.
Ook in het bij Nederlanders favoriete Pla
za Hotel van Van der Valk kan men mee
praten over de malaise. In de zomermaan
den viel het allemaal wel mee. Op de
Antillen is het dan laagseizoen en de ar
rangementen voor de Nederlandse zoeker
van zon, zee en zaligheid zijn relatief laag
geprijsd. „Maar nu krijgen we te maken
met een bezettingsgraad die ik liever niet
eens zou noemen", zegt manager Marcel
Brekelmans. „Onder de 40 procent", zegt
hij na aandringen enigszins beschaamd.
Ongekend beroerd voor een Van der Valk
concern. En zeker op Curasao, waar de
vertrouwde Hollandse sfeer wordt over
goten met een tropisch sausje.
Criminaliteit
Werdekker en Brekelmans wijten de te
ruglopende belangstelling van de toerist
vooral aan het slechte imago dat Curasao
in Nederland heeft. „Mensen denken dat
het hier een criminele bende is. Natuur
Op de Antillen lijdt een groot deel van de bevolking armoede en hebben jongeren weinig vertrouwen in de toekomst.
lijk mag je niet wegwuiven dat hier crimi
naliteit is, maar het is hier echt niet
gevaarlijker dan in Amsterdam. Crimina
liteit bestaat al 500 jaar op de eilanden;
daar is niets nieuws aan. Probleem is dat
alleen de negatieve berichten in Neder
land het nieuws halen; over positieve ont
wikkelingen hoor je nauwelijks iets",
meent Werdekker.
Er zij n echter maar weinig Antillianen die
de positieve ontwikkelingen zelf zien. De
economische en sociale malaise is groter
dan ooit. Velen kunnen alleen maar dro
men van een comfortabele nacht in het
Plaza Hotel, dat ongeveer evenveel kost
als de maandelijkse bijstandsuitkering
groot is. „We leven voor Nederland in een
tropisch paradijs, maar we zijn zo arm als
een kerkrat", verzucht de 73-jarige Elise
Windster. Van een karig pensioentje van
nog geen 400 gulden per maand moet zij
rond zien te komen. Dat is zeker geen vet
pot, zeker niet als je in ogenschouw neemt
dat het leven op Curagao ruim een kwart
duurder is dan in Nederland.
Eigen woning
Haar huisje op Punda straalt zeker geen
extreme armoede uit. „Mensen denken
dat je het goed hebt, omdat je een eigen
woning bezit. Maar daar hebben mijn, in
middels overleden, man en ik tientallen
jaren hard voor moeten werken. En wat
men niet ziet, is dat ik geen water en tele
foon heb, omdat ik het niet kan opbren
gen. Alleen al aan water zou ik 100 gulden
per maand kwijt zijn. Waar moet ik dan
van eten? Elektriciteit heb ik wel. Eigen
lijk kost mij dat ook te veel, maar om nu 's
avonds in donker te zitten."
Ook voor de Antilliaanse Jan Modaal
wordt het steeds moeilijker. Olimpio
Monteiro, vertegenwoordiger van Acker-
man Trading, een handelszaak die is ge
specialiseerd in luxe gordijnstoffen, voelt
aan den lijve dat de economie zwaar te lij
den heeft onder de huidige recessie. „De
omzet van het bedrijf zal dit jaar waar
schijnlijk 40 procent lager uitkomen dan
vorig jaar. Ómdat ik op provisiebasis
werk, merk ik dat aan mijn inkomen."
„Vroeger kochten de mensen regelmatig
nieuwe gordijnen, sommigen zelfs elk
j aar. Dat hebben ze er in deze huidige situ
atie niet meer voor over. Iedereen is onze
ker en houdt het geld liever vast voor het
geval het straks nog slechter gaat. Of om
naar Nederland te gaan."
Tekort
De toekomst ziet er voor de Antillen
somber uit. De centrale regering in Wil
lemstad worstelt al jaren met enorme fi
nanciële tekorten en is inmiddels bijna
bankroet. Nederland pompt jaarlijks bij
na 300 miljoen gulden in de Antilliaanse
economie, maar dat blijkt niet genoeg.
Vooral het veel te omvangrijke ambtena
renapparaat hangt als een molensteen
aan de begroting, evenals de staatsschuld
van ongeveer vier miljard gulden. Van
economische groei is al jaren geen sprake
meer Op Sint Maarten, met ongeveer
37.000 bewoners, ligt het probleem niet.
Daar maakt de toerismesector nog altijd
een grote groei door.
éaba (1.500 inwoners) en Sint Eustatius
(2.700 inwoners) pikken daar een graan
tje van mee. Ook op het slechts 15.000 in
woners tellende Bonaire, dat Curasao en
Sint Maarten qua natuurschoon ver ach
ter zich laat en vooral afhankelijk is van
het lucratieve duiktoerisme, lijken de za
ken beter te gaan dan ooit tevoren.
De positieve ontwikkelingen op deze vier
eilanden worden vooral tenietgedaan
door de ellende op Curasao, en met name
door het weinig efficiënte bestuur van de
in Willemstad ondergebrachte centrale
regering. De wijdverspreide corruptie
speelt daar zeker een belangrijke rol in.
maar mag niet als voornaamste oorzaak
worden aangewezen.
Regeringsfunctionarissen halen maar al
te graag en vaak het veel gehoorde ver
haal uit de kast dat het zaad voor de hui
dige crisis werd gezaaid toen Shell m 1985
het eiland verliet. De plaatselijke raffina
derij werd weliswaar nooit definitief ge
sloten maar de nieuwe, Venezolaanse ei
genaar heeft wel aanmerkelijk minder
werknemers in dienst, teiwijl het bedrijf
de overheidskas fors minder oplevert dan
destijds met Shell het geval was.
Vooral binnen het bedrijfsleven wordt dit
afgedaan als lariekoek. De Vereniging Be
drijfsleven Curasao (VBC) verwijt de op
eenvolgende regeringen te lang te hebben
gewacht met het nemen van de juiste
maatregelen om de economische crisis,
die deskundigen al lang hadden zien aan
komen, te bezweren.
Er zit zeker een grond van waarheid in de
stelling dat de overheid geen problemen
oplost, maar zelf het grootste probleem is.
Op Cura?ao wordt 70 procent van de
overheidsinkomsten opgeslokt door de
ambtenarensalarissen. Sanering van het
overheidsapparaat staat bovenaan de
prioriteitenlijst van de regering. Al meer
dan twintig jaar. „Saneren kost geld, er
moeten wachtgeldregelingen komen of
mensen worden afgekocht En daar heb
ben we het geld niet voor", zegt minister
van nationaal herstel Suzy Romer, die te
vens vice-premier is.
Buitenspel
Hulp hierbij van Nederland ligt het meest
voor de hand. Maar in politiek Den Haag
stelt men zich op het standpunt dat in Wi 1-
lemstad eerst maar eens orde op zaken
gesteld moeten worden alvorens de geld-
knip open gaat. Een omvangrijk econo
misch en sociaal aanpassingsprogramma
dient te worden uitgevoerd onder toe
ziend oog van het Internationale Mone
taire Fonds (IMF). Pas als het IMF het sig
naal afgeeft dat de Antillen op de goede
weg zijn, is Nederland bereid om over de
brug te komen.
Nu het water de regering-Pourier tot aan
de lippen staat, wordt geprobeerd het her
stelprogramma versneld uit te voeren.
Om bestuurlijk oponthoud daarbij zo veel
mogelijk te voorkomen, is enkele weken
geleden door de Staten, het Antilliaanse
parlement, een machtigingswet aangeno
men die datzelfde parlement deels bui
tenspel zet. Het kabinet-Pourier heeft het
recht om bepaalde wetten zonder toe
stemming vooraf van het parlement door
te voeren. Zo zouden de Antillen in rap
tempo aan de eisen van Nederland en het
IMF kunnen voldoen.
Maar de tijd dringt. De ambtenarensala
rissen kunnen nauwelijks nog worden
uitbetaald, terwijl de schulden met de dag
groeien. Reden voor Pourier om dit week
einde (26 augustus) met een indrukwek
kende delegatie naar Nederland af te rei
zen om ten overstaan van premier Kok te
pleiten voor de Antilliaanse zaak In het
wensenpakket zitten leningen, overbrug
gingskredieten en noodhulp voor in totaal
meer dan 100 miljoen gulden.
„De Antilliaanse bevolking zal er alle
maal weinig van merken als Nederland
geld geeft", vreest ondernemer Richard
Lacroes. „Het komt toch bij de verkeerde
mensen terecht. De regering-Pourier is
van plan ver gaande belastingmaatrege
len door te voeren om de overheidsinkom
sten te vergroten. Daar betalen de gewone
mensen een enorme prijs voor. Terwijl het
echte probleem natuurlijk bij de overheid
zelf ligt. Moet je dat ambtenarenapparaat
zien. Er zijn zogenaamde topambtenaren
die voor 8000 gulden per maand op de
loonlijst staan, maar al jaren in Neder-
foto Catrien Ariens
land wonen en daar ook een goed betaalde
baan hebben. Ze kunnen beter dat aan
pakken dan de gewone burger weer een
poot uit te draaienwant die heeft het toch
al niet goed."
Toch klinken er ook optimistische gelui
den en lijkt een enkele ondernemer toch
bereid fore te investeren. Terwijl hotels en
'timeshare' projecten bij bosjes failliet
gaan en van eigenaar verwisselen alsof
het warme broodjes zijn, waagt Van der
Valk zich aan de bouw van een peperduur
nieuw hotel, gericht op de wat oudere jon
geren die goed in de slappe was zitten.
Het concern is overigens gedwongen de
bouw uit te voeren op basis van afspraken
die jaren geleden met het eilandsbestuur
zijn gemaakt „Maar we hebben er ver
trouwen in dat we, door ons op deze doel
groep te richten, aan een succesvol project
beginnen", zegt Brekelmans. „Of het an
dere hotel open blijft zal echter sterk af
hankelijk zijn van de ontwikkelingen op
het eiland, en in de toerismesector in het
bijzonder. We zullen ons van andere va
kantiebestemmingen in de regio moeten
onderscheiden door ongekende kwaliteit
en service te bieden."
Volgens Werdekker is er heel wat voor no
dig om de maximale kwaliteit in huis te
krijgen „Jaarlijks worden tientallen mil
joen guldens gestopt in het promoten van
Curasao in de Verenigde Staten. Maar
wat heb je daar aan, als je de veeleisende
toerist niet kan bieden wat hij of zij ver
langt? Het berokkent het toerisme alleen
maar schade, want één ontevreden va
kantieganger heeft tot gevolg dat er 20
potentiële toeristen wegblijven. Die mil
joenen kunnen ze de eerste jaren beter
spenderen aan het opkrikken van het ni
veau van het toerisme. Dat betaalt zich op
termijn terug."
Armand Snijders
Tevreden gezichten bij de Chelmsford
stuwdam. Zoeloe-koning Goodwill
Zwelithini is er, de minister van waterzaken
Ronnie Kasrii en vice-president Jacob Zuma
zijn er, en een hele rits andere
hoogwaardigheidsbekleders. Tevreden, omdat
vandaag weer een stuk geschiedenis wordt
rechtgezet. De dam heet voortaan
Ntshingwayo, naar de Zoeloe-generaal die op
22 januari 1879 niet ver hier vandaan het Britse
leger in de pan hakte. Het leger werd geleid door
ene Lord Chelmsford.
In tegenstelling tot wat de Engelsen
graag zeggenis er veel in een naam. He
lemaal in Zuid-Afrika, waar kolonialis
me, racisme en apartheid hun sporen
hebben achtergelaten, óók op de naam
borden. „Te vaak zijn de oorspronkelijke
namen gewoon genegeerd, net als de men
sen, die leden onder de handen van de on
derdrukkers" zegt minister Kasrii. Hij
belooft voort te maken. Het eerstvolgende
slachtoffer is de Albasini Dam in de
Northern Provinces, genoemd naar een
Portugese slavenhandelaar. De lokale be
volking mag met ideeën komen.
Leuk land Zuid-Afrika, vooral voor Ne-
derlandstaligen. Van de nieuwe Ntshing-
wayo-dam kun je via Utrecht, Amster
dam, Volksrust, Wakkerstroom, Ermelo,
Piet Retief naar Vrijheid. Als je dan een
flink stuk doorrijdt over de nu geel-brui-
ne heuvels richting de Atlantische Oce
aan, kom je uit in Oeloendi, de hoofdstad
van Zoeloeland. Hier werden de Zoeloes
kort na de slag bij de huidige Ntshing-
wayo-dam definitief verslagen door de
Britten. Die stonden toen trouwens nog
t
I
De nu nog Nederlandse namen zullen onherroepelijk verdwijnen.
foto's Eelco van der Linden
steeds onder leiding van lord Chelmsford.
Op het gemeentehuis van Oeloendi werkt
Jozef Masango, en hij is duidelijk: „Het
moet gewoon gebeuren, die naamsveran
dering Het is een kwestie van respect."
En de Zoeloes dwingen dat respect graag
af. Met 7 miljoen zijn ze de grootste stam
binnen Zuid-Afrika's zwarte gemeen
schap. Ze staan bekend om hun trots, con
servatisme en oorlogszuchtige karakter.
Toen Napoleon bezig was Europa op
nieuw in te delen, smeedde de legendari
sche koning-veldheer Shaka het Zoeloe
rijk aaneeneen operatie die gepaard ging
met talloze oorlogen en complete volks
verhuizingen.
Namen
Later werd met de Engelsen en de Boeren
in dit gebied veelvuldig slag geleverd,
maar ook met aanhangers van het. ANC,
de bevrijdingsbeweging en nu grootste
regeringspartijHonderden mensen sneu
velden in de aanloop naar de eerste ver
kiezingen na de apartheid, in 1994. Etni
sche factoren speelden een rol, maar ook
de herinnering aan de jaren van apart
heid, toen de Zoeloe's zich de avances van
het regime soms lieten welgevallen en zo
hielpen de politiek van de thuislanden een
legitieme basis te geven.
In Zoeloeland zijn veel namen veranderd.
De provincie zelf werd al in 1994 omge
doopt van Natal in Kwazulu (Plaats van
de Zoeloe's) Natal. Dat achtervoegsel zal
snel verdwijnen, als het aan Masango ligt
„Omdat een Portugees met Kerstmis ons
ontdekte, hoeven we nu toch niet meer
Natal te heten?", zegt hij met een gulle
lach.
De Zoeloe's zijn nu vooral bezig de namen
correct te spellen. Veel namen zijn in het
verleden aangepast, opdat Engelsen en
Afrikaners ze makkelijk konden uitspre
ken. Het plaatsje Umbogintwini bij Dur
ban (zelf weer genoemd naar een Britse
gouverneur) moet bijvoorbeeld Ezimbo-
kodweni heten, dat 'Plaats van Rotsen'
betekent in Zoeloe. Masango vindt het al
lemaal niet meer dan logisch en voor de
onuitspreekbaarheid is hij niet bang.
„Wij moeten toch ook problemen over
winnen om Engels te spreken?"
Realistisch
De blanke gemeenschap is verdeeld. Ve
len benadrukken de hoge kosten, ook om
dat toeristen zouden worden afgeschrikt.
In Krugeredorp zweert gemeentewoord
voerder Carl Mattheus dat de naam van
zijn stad(je) nooit zal veranderen, maar in
Piet Retief, genoemd naar een van de lei
ders van de 'voortrekkers' (in 1838 door de
Zoeloe's vermoord), toont gemeentesecre
taris Jan Klyinsmith zich realistisch. Hij
benadrukt dat de nieuwe namengolf te
maken heeft met een gemeentelijke herin
deling. Piet Retief gaat dan, net als Am
sterdam, op in wat nu nog de klinische
naam NP303 heeft.
„Wij blanken vormen 10 procent van Piet
Retief en na de herindeling 5 procent, dus
is een naamsverandering legitiem. De tij
den zijn nu eenmaal veranderd", aldus
Klyinsmith. De gemeenteraad heeft als
nieuwe naam voorgesteld Mkhondo, wat
'Speer' betekent in het Zoeloe. Dat is een
opvallende keuze gezien het feit dat Piet
Retief door een Zoeloe-speer aan zijn ein
de is gekomen. De Afrikaner gemeen
schap is volgens Klyinsmith, op enkele
hardliners na, niet echt geschokt. „Ze
hebben andere problemen aan hun hoofd,
zoals geweld en werkloosheid. Bovendien
zal Piet Retief, als naam van een wijk,
toch nog blijven voortbestaan."
Soap
Dat laatste lijkt voor veel Afrikaners een
acceptabel compromis. Hoofdstad Preto
ria, genoemd naar Andries Pretorius, die
in 1838 samen met 463 boeren 3000 Zoel
oe's afmaakte bij wat later Bloedrivier
werd genoemd, zal opgaan in een groter
administratief verband, dat Tshwane
gaat heten. In Sotho, een van de negen ta
len van Zuid-Afrika, betekent het onder
meer 'wij zijn allemaal gelijk'. Pretoria
zelf wordt de naam van een (erg grote)
wijk. Over Johannesburg bestaat nog
twijfel. 'Groot Johannesburg' wordt mis
schien Egoli, 'Stad van Goud', maar heeft
als nadeel dat een veel bekeken soap-ope
ra ook al zo heet.
Langalibalele Mathenjwa, hoofd van de
dienst die onderzoek moet doen naar
nieuwe namen, benadrukt dat het proces
niet moet worden overhaast. „Er is veel
historische studie nodig, we moeten chec
ken of de naam al niet bestaat en er zeker
van zijn dat ze niet buitenlands is". Uit
zondering vormen de duidelijk aanstoot
gevende namen. „Kafferboomstraat moet
en kan snel worden veranderd. Hetzelfde
geldt voor straten en steden die zijn ge
noemd naar voormannen van de apart
heid als Hendrik Verwoerd en John Vor
sten"
Mathenjwa garandeert een 'zachte over
gang', maar niet iedere Afrikaner is daar
van overtuigd. Rolien van Zijl uit Pretoria
klaagt over de vierde Nelson Mandelaweg
die ze vandaag is tegengekomen. Ze zegt
niet tegen de naamsveranderingen te zijn,
maar vraagt zich af of het nu zo massaal
moet.
„Elke dag verandert er wel iets. Ik vind de
weg gewoon niet meer.Ook vindt ze het
op een andere wijze desoriënterend „Ik
weet niet wat al die namen betekenen. Ik
begin me een vreemde in eigen land te
voelen.En daarmee verwoordt ze precies
het gevoel dat velen hier hebben of heb
ben gehad.
Eelco van der Linden
