Kwetsbare
leerling staat
op straat
Tien miljard extra
voor onderwijs
is echt noodzakelijk
in deze bijlage
reportage
zaterdag 26 augustus 2000
Het nieuwe schooljaar is begonnen. Dus klinken ook weer de
noodkreten om meer geld voor het onderwijs. Veertig miljoen,
honderd miljoen of tien miljard, de bedragen lijken er niet toe te doen.
Minister Hermans heeft de dikste portemonnee van het kabinet, maar
toch is het nooit genoeg. Hoe gaan scholen om met hun beperkte
middelen en wat komen ze tekort?
Vanuit zijn provisorisch ingerichte
werkkamer kijkt afdelingsdirecteur
Ben Neggers van het Stedelijk College
Eindhoven naar buiten. De stroom opge
wonden leerlingen die het nieuwe lesroos
ter hebben ontvangen, lijkt hem te ont
gaan. Zijn gedachten zijn bij de leerlinge
die hij vanmorgen 'nee' heeft moeten ver
kopen.
„Het was een meisje met meervoudige
leer- en gedragsproblemen, en ze kreeg
geen plek in het speciaal onderwijs. Dom
weg omdat dat vol zit. Wij worden nu ge
acht zulke zorgleerlingen op te vangen,
maar dat zou uitlopen op een rampZowel
voor haar als voor ons. Nu staat ze dus let
terlijk op straat. En zij is niet de enige, het
worden er elk jaar meer."
Het gaat goed met Nederland. Maar niet
met het onderwijs. Tenminste, dat vindt
vrijwel iedereen die zegt er verstand van
te hebben. Vernieuwingen als het studie
huis op de havo en het vwo, en de samen
voeging van het lager beroepsonderwijs
en mavo tot het vmbo (voorbereidend
middelbaar beroepsonderwijs), komen
niet van de grond. Er zijn te weinig lera
ren, te weinig computers, te slechte ge
bouwen.
Met Prinsjesdag voor de boeg vliegen de
claims alweer over tafel. Oud-staatsse
cretaris van onderwijs Roel in 't Veld is
voorlopig recordhouder. Volgens de hoog
leraar moet de onderwijsbegroting ge
woon met tien miljard omhoog. Pas dan
kun je stellen dat het in Nederland ook
goed gaat met het onderwijs.
„Tien miljard is veel, maar helaas is het
echt niet overdreven, daar steek ik mijn
handen voor in het vuur", zegt directeur
Meine Stoker van het Stedelijk College
Eindhoven. De school telt 2700 leerlingen
en heeft een breed arsenaal aan onder
wijssoorten in huis. Het varieert van indi
vidueel voorbereidend beroepsonderwijs
tot en met gymnasium. „Een simpel voor
beeld: iedereen is het er ovet eens dat als je
het studiehuis wilt laten slagen, docenten
minder uren les moeten geven opdat ze
meer tijd krijgen voor het ontwikkelen
van studiemateriaal en het bijhouden van
hun kennis. Stel, ik wil hier alle docenten
drie lesuren voor vrijmaken. Dat kost -
ruim 2,6 miljoen gulden! En wat is nou zo
vervelend in onderwijsland: de minister
kan niet alléén het Stedelijk College in
Eindhoven geld geven. Elke gulden voor
onderwijs wordt in duizenden stukjes ge
hakt. Het is pappen en nathouden."
Klappen
Eigenlijk wil Stoker niet praten over het
studiehuis. Hij vindt het een luxe discus
sie. „Alles is gericht op het studiehuis,
want mondige burgers, Kamerleden en
vertegenwoordigers van de media hebben
daar meestal zelf hun kinderen op zitten.
Ik maak me vooral grote zorgen om de in
voering van het voorbereidend middel-
baar beroepsonderwijs. Daar gaan de
echte klappen vallen.
Een havo- of vwo-leerling kan een stootje
hebben en redt zich zelf wel, ook in een
nieuw onderwijssysteem. Leerlingen in
het vmbo kunnen dat niet. Die vallen me
teen uit de boot als de benodigde zorg en
aandacht door personeelsgebrek of slech
te gebouwen er niet zijn. Die leerlingen
zijn we definitief kwijt met alle gevolgen
van dien voor de samenleving."
Ben Neggers is afdelingsdirecteur van het
vmbo en ziet dagelijks waar zijn directeur
het over heeft. „Een docent in het regulie
re onderwijs weet echt niet hoe hij om
Discussie over het studiehuis is prima, maar ondertussen vallen de leerlingen van het
vmbo bij bosjes af.
moet gaan met meervoudige leer- en ge
dragsproblemen. Met beperkte middelen
en zonder enige kennis zijn we met hen
van start gegaan en moeten we maar zien
hoe we deze kinderen aan een diploma
helpen."
De vmbo-leerlingen op de Eindhovense
scholengemeenschap zijn verdeeld over
drie gebouwtjes. „Dat moet, want die kin
deren functioneren niet in grote massa's.
Dat betekent voor ons: drie conciërges,
drie kantines, drie afzonderlijke school
pleinen. Gelukkig hebben we vorig jaar
zes docenten uit het speciaal onderwijs
kunnen aantrekken. Echte kanjers! Zij
proberen hun kennis over te dragen op do
centen die nog nooit met zulke leerlingen
hebben gewerkt. Eigenlijk hebben we ook
een psycholoog nodig. En een maatschap
pelijk werker. Zelfs een verpleegster zou
niet gek zijn. Het gaat hier om leerlingen
die dagen en nachten spoorloos zijn Als
ze zin hebben duiken ze weer op en staat
de school in een paar seconden volledig op
zijn kop. Collega's zitten geregeld op het
politiebureau."
De apparatuur in het beroepsonderwijs is
overwegend oud en hard aan vervanging
toe. „Zonder moderne apparatuur ga je
hopeloos achterlopen bij het bedrijfsle
ven", zegt directeur Stoker. „Met enige
creativiteit hebben we nu met een Euro
pese subsidie een computergestuurde
zaagmachine kunnen kopen, het parade
paardje van de school. Een bedrijf in Hel
mond heeft ons voorzien van lasappara-
tuur. In ruil daarvoor verzorgen wij een
avondcursus voor hun personeel. Dit is
voor ons de enige manier om niet te veel
achterop te raken."
Over het speciale potje van 73 miljoen dat
staatssecretaris Adelmund voor het vmbo
heeft bestemd, schampert Stoker: „Met
alle respect: wat moeten wij daar mee? Dit
komt per school neer op een bedragje
waarvan je je leerlingen een keer kunt
meenemen naar McDonald's. Dat is het
dan.".
Oogkleppen
Walter Dresscher, bestuurder van de Al
gemene Onderwijsbond (AOb), kent de
verhalen. „We hebben jaren geleden met
zijn allen bedacht dat het studiehuis, het
vmbo en andere vernieuwingen heel goed
zouden zijn. Om niet achter te blijven, is
het allemaal ingevoerd hoewel er geen
geld was. Nu de regering wel wat te beste
den heeft, vinden wij dan ook dat onder
wijs voorrang moet krijgen. De mensen in
het onderwijs krijgen almaar meer taken
zonder dat er iets extra's tegenover staat.
Het is nu of nooit. Straks gaat het weer
wat minder met de economie en dan komt
onderwijs helemaal niet meer aan de
bak."
Dresscher bestrijdt dat de vakbondstij
gers oogkleppen op hebben en ondanks
extra investeringen in onderwijs almaar
ongefundeerde kritiek blijven leveren.
„Wij weten heus wel dat er naast de minis
ter van onderwijs nog meer bewindslie
den in het kabinet zitten die allemaal geld
nodig hebben voor heel belangrijke za
ken. Ook het terugdringen van het finan
cieringstekort vinden wij geen onzin.
Toch heeft de politiek, juist nu het zo goed
gaat, de plicht extra te investeren in het
onderwijs."
Nederland geeft relatief weinig aan on
derwijs uit, zegt Drescher. „Staat alle
maal in rapporten van de Organisatie
voor Economische Samenwerking en
Ontwikkeling. Keer op keer blijkt dat Ne
derland achterloopt. Wonder boven won
der slagen we er nog steeds in om voor een
dubbeltje op de eerste rang te zitten; het
onderwijs kan de toets der kritiek inter
nationaal nog doorstaan. Maar niet lang
meer als het zo doorgaat."
Het CNV is het daar volmondig mee eens,
maar bestuurder Frans van Looij waar
schuwt voor een negatief imago. „Als je te
vaak op dezelfde trommel slaat, gaat zich
dat tegen je keren. Wij willen niet alleen
vragen om meer geld, maar ook uitleggen
wat er aan de hand is. En we denken dat
we daar steeds beter in slagen. Ouders en
andere betrokkenen zijn de laatste jaren
wel degelijk gaan inzien dat het beroep
van leraar zwaarder is dan vroeger. Er is
in de samenleving absoluut draagvlak
voor meer geld voor onderwijs."
Zorgelijk
Toch is het niet overal kommer en kwel.
Wethouders van onderwijs, sinds enkele
jaren opgezadeld met de taak voor de
huisvesting van scholen te zorgen, zijn
niet altijd zorgelijke types die met de han
den in het haar zitten. Neem Ger van den
Oetelaar van het Brabantse Boxtel. Lan
ge wapperende krullen, klein brilletje, ge
ruit shirt en vertegenwoordiger van de
lokale partij Combinatie '95. Een gemoe
delijke man die zijn betoog eens niet door
spekt met verhalen over de financiële en
materiële malaise of beschuldigingen af
vuurt op het ministerie in Zoetermeer.
„Wij hebben meteen voor een duurzame
aanpak gekozen. Nieuwbouw voor zowel
het studiehuis voor havo-vwo, als voor
het vmbo. Daar hebben we 25 miljoen
voor uitgetrokken Je doet het toch voor
de kinderen van Boxtel. Het gaat om de
toekomst van een brede groep. Iedere fa
milie van het dorp heeft ermee te maken
Van den Oetelaar is trots. Hij heeft in één
begrotingsjaar meteen voor 40 jaar het
middelbaar onderwijs in zijn gemeente
veiliggesteld. Boxtel heeft dertigduizend
inwoners en een budget van honderd mil
joengulden, waarvan 3,9 miljoen vooron
derwijs. Knelpunten? Niet te lang zeuren,
maar de handen uit de mouwen en spij
kers met koppen slaan.
„De bestaande gebouwen waren nog niet
afgeschreven, maar we vonden dat we de
huisvesting beter meteen goed konden re
gelen. Vooral voor het vmbo, dat er ook de
leerlingen uit het speciaal onderwijs bij
krijgt, een kwetsbare groep die je goed
moet integreren. Daar zijn nieuwe, dure
voorzieningen voor nodig." Met de nieu
we gebouwen kan in een klap ook mooi de
emancipatie en integratie van minderhe
den worden geregeld. „Je zet de gebou
wen vlak bij elkaar in een wijk zodat de
locatie voor mensen geen argument meer
kan zijn om hun kinderen perse naar een
bepaalde school te sturen."
Het poldermodel op dorpsniveau, met als
doel de totale reorganisatie van het Box-
telse onderwijs. Geld was nauwelijks een
punt. Uit het gemeentefonds kwam 20
miljoen gulden, de gemeentekas was goed
voor 5 miljoen en verder zorgden de scho
len met een volgens Van den Oetelaar 'cre
atieve financiering' voor nog een paar
miljoen.
De scholen zijn zich niet te buiten gegaan
aan oneigenlijke lobbypraktijken om iets
extra's van de wethouder los te peuteren.
„Ja, de aannemers die de scholen wilden
bouwen probeerden wel het een en ander
onder tafel te regelen. Maar daar doe ik
met aan mee, alles gebeurt hier met de
handen boven tafel. Het spel is goed ge
speeld, met goede spelers", zegt Van den
Oetelaar.
Dat een onderwijswethouder van bij
voorbeeld Amsterdam meestal in een las
tiger parket zit, kan de Brabantse be
stuurder zich heel goed voorstellen.
„Maar hier zit je als wethouder zelf bij al
le besprekingen. Dat scheelt veel hoor. In
een grote stad loopt alles via ambtena
ren."
Positief
Scholen in Boxtel overvragen niet, maar
tegelijkertijd geldt ook hier dat ze eigen
lijk nooit tevreden zijn. Ook Van den Oe
telaar kan er daarom niet onderuit om het
ministerie te vragen meer geld in onder
wijs te stoppen. De gemeente heeft
daarover op 20 april een brief naar staats
secretaris Adelmund gestuurd. Het ant
woord laat nog altijd op zich wachten,
maar de wethouder is positief gestemd.
„Ik denk dat ze op rijksniveau inzien dat
de eigentijdse eisen die aan onderwijs
foto's Rob Keeris
worden gesteld extra kosten voor ge
meenten met zich meebrengen." Eisen die
ook de positie van de onderwijswethou
der van Boxtel hebben versterkt Van den
Oetelaar: ,Ja. ik ben wel belangrijker ge
worden, maar in goede zin. Ik beslis hier
nu zelf over de toekomst van de Boxtelse
kinderen."
Voor de toekomst van alle schoolgaande
kinderen in Nederland is de informatie-
en communicatietechnologie onontbeer
lijk, benadrukt Meine Stoker. Bang om
opnieuw door het ministerie in de kou te
worden gezet, neemt hij het heft in eigen
hand. Samen met een collega reist de
Eindhovense schooldirecteur binnenkort
af naar het walhalla van de computer
technologie, Silicon Valley in de Ameri
kaanse staat Californië. „Je moet wel als
directeur, anders telt je school over vijf
jaar helemaal niet meer mee.
Frans van den Houdt
en Achille Prick
Hoogleraar en oud-staatssecretaris van onderwijs Roel in 't Veld vindt dat het budget
voor onderwijs met tien miljard omhoog moet om de kwaliteit te garanderen.
DNA is nog altijd geen wondermiddel
Fotorubriek: zandplaat
Duiken op grote diepte kan, mits zorgvuldig voorbereid
Bij de Voetbalclub Vlissingen kon echt alles
Slaaptekort veroorzaakt ongelukken
Minder toeristen, meer armoede op de Antillen
