Natuurherstel zeearm aanfluiting
iÊife:
Esperanto is een taal van iedereen
PZC
Lilipaly ziet in pijler
mooie plaats voor
informatiecentrum
zeeland
17
Compensatie voor schade door verdieping Westerschelde ontoereikend
V|'
Kokkelvloot vreest
miljoenenschade door
verbod uit te varen
VVD opent
Kamerseizoen
met expositie
Zeeuwse kunst
Rijverbod en
boete voor
drankrijder
Man rijdt door
na ongeval
zaterdag 26 augustus 2000
HanfRinus Antonisse
GOES - Het natuurherstel Wes-
;(rschelde dreigt op een flop uit
:elopen. Door de verdieping van
je vaargeul ontstaat fikse na-
murschade. Die wordt nauwe
lijks in de rivier zelf gecompen-
ieerd. De 66 miljoen gulden die
)0or compensatie beschikbaar
is,gaat vooral naar het opknap
pen van kreken en enkele kleine
linnendijkse projecten. Die
■ra"enniet echt bij aan natuur -
lerstel in de Westerschelde. Een
aanfluiting; woordvoerders van
Je natuurbescherming in Zee
land en Vlaanderen zeggen het
act niet hardop, maar ze denken
het wél. De kritiek richt zich
met name op Rijkswaterstaat.
De plannen voor herstel van na-
-jurschade Westerschelde heb-
ben van meet af aan het tij tegen.
Dooreen ongelukkige presenta-
van Rijkswaterstaat ver
dween de enig aanvaardbare
vorm van herstel van tafel: het
rtüig toelaten van rivierwater
j enkele gebieden, ofwel ont-
ooldering. Een commissie van
wijze mannen kwam met een
lapmiddel in de vorm van vijf
buitendijkse en vier
binnendijkse projecten en veel
jtreekherstel Dat advies werd
overgenomen in een bestuurs
overeenkomst tussen provincie,
pieenten en waterschappen,
ïolgens de natuurbescherming
»n onzalig compromis, ge
doemd om te mislukken.
Dedoor Vlaanderen geëiste ver
ruiming van de vaargeul in de
Westerschelde - om de haven
van Antwerpen toegankelijk te
naken voor grotere schepen -
vermindert de oppervlakte on
diep water en leidt tot een ver
dere verstarring (kanalisering)
het unieke Westerschelde-
systeem. Vandaar het compen
satieproject.
Bescherming
Buitendijks gaat het nu alleen
:og om bescherming van het
Zuidgors. Ecologische inrich-
van de veerhaven Kruinin-
;en en aanleg van een broedge-
bij Terneuzen zijn van de
baan. Twijfelachtig zijn herin
richting van de veerhaven Perk-
polder en een broedgebied bij
Hansweert.
Binnendijks zijn in beeld: aan
leg van inlagen bij Rammekens-
hoek, Den Inkel en Margaretha-
polder, alsmede kreekherstel in
Zeeuws-Vlaanderen en op
Zuid-Beveland. Alleen dat laat
ste verloopt goed. Rijkswater
staat Zeeland is verantwoorde
lijk voor uitvoering van de
buitendijkse projecten, de
Dienst Landelijk Gebied voor
de binnendijkse. Het Vlaams
Gewest heeft voor de plannen 44
miljoen gulden betaald, Neder
land doet er 22 miljoen bij.
De natuurbeschermers lijken
gelijk te krijgen. Van de buiten
dijkse projecten blijft bar wei
nig overeind, binnendijks zijn er
nog drie en bij het kreekherstel
is de rechtstreekse relatie met de
Westerschelde ver te zoeken. Er
heerst bij de natuurbescher
ming bepaald geen triomfante
lijke sfeer van 'we hebben het
wel gezegd'. Een gevoel van
machteloosheid domineert; er is
beschaafd tandengeknars te ho
ren. ,,Nu is er veel geld beschik
baar en daar worden gekke din
gen meegedaan."
Sigaar
Gert van der Slikke, inspecteur
Zuid-Holland/Zeeland van de
Vereniging Natuurmonumen
ten noemt de gang van zaken
zonder meer onder de maat.
„Het compensatiebeginsel geeft
aan dat je natuur van het zelfde
karakter en liefst zoveel moge
lijk ter plekke moet realiseren.
Het betekent buitendijkse
schorren en slikken. Dat wordt
op geen stukken na gehaald, op
geen stukken na. Ik kan er niet
enthousiast van raken, integen
deel." Hij bestrijdt niet dat met
het kreekherstel in Zeeuws-
Vlaanderen mooie dingen ge
beuren. „Maar dat zou toch al
worden aangepakt. Het is een
sigaar uit eigen doos."
Directeur Marten Hemminga
van de stichting Het Zeeuwse
Landschap zet vraagtekens bij
het tempo waarmee het buiten
dijkse herstel door Rijkswater
staat wordt aangepakt. „Als ze
er al intensief mee bezig zijn,
dan houden ze dat goed verbor
gen." Ook hij vindt het kreek
herstel mooi, 'maar dat is een
reguliere taak van de water
schappen en geen echte com
pensatie'. Hemminga heeft wel
begrip voor de moeilijkheden
van Rijkswaterstaat om goede
projecten te vinden, nu ontpol-
dering niet meer bespreekbaar
Rammekensduinen, een project dat is betaald met geld voor natuurcompensatie.
is. „Ik wil ze niet de zwarte piet
toespelenwant het is een zware
opgave. Nu het compensatie
programma nog magerder uit
valt, is de noodzaak alternatie
ven te vinden nog groter."
Thijs Kramer, hoofd groene
ruimte van de Zeeuwse Mi
lieufederatie, toont zich buiten
gewoon teleurgesteld in de hou
ding van Rijkswaterstaat. „De
projecten stellen al niet veel
voor en ze zijn verre van voort
varend bezig. Wat loopt, pakken
ze laks op. Het stoort ons nog het
meest dat Rijkswaterstaat geen
positie inneemt. Neem de dis
cussie over het ecologisch in
richten van de veerhavens Krui-
ningen en Perkpolder. Ze
houden zich erbuiten, maar ze
horen zich ermee te bemoeien.
Rijkswaterstaat is verantwoor
delijk voor de buitendijkse
compensatie. Blijkbaar zijn ze
erg bunzig geworden van wat
dan ook." Bart Martens van de
Bond Beter Leefmilieu consta
teert dat op geen enkele manier
compensatie plaats vindt van
verloren waarden. „Nu gaat
men herstellen met binnendijk
se projecten. Die hebben geen
relatie met de Westerschelde als
zodanig." Hij stelt dat de maat
regelen die met gemeenschaps
geld gefinancierd worden veel
te weinig (natuur)rendement
opleveren. Martens zegt dat ook
bij de Vlaamse overheid het ge
voel leeft dat men geen rende
ment krijgt voor de afkoopsom
die Vlaanderen betaalt. „Zelfs
ook bij het Havenbedrijf Ant
werpen. daar ziet men de bui
voor een volgende verdieping al
hangen." Hij heeft zijn hoop ge
vestigd op de Europese Com
missie, die nog uitspraak moet
doen over een klacht van de na
tuurbescherming tegen het na-
tuurherstelplan.
Kritiek
Gedeputeerde Gert de Kok is
niet onder de indruk van de kri
tiek uit de natuurbescherming,
in het besef dat die de herstel
plannen steeds heeft afgewe
zen. Hij vindt de bestuursover
eenkomst het beste wat
haalbaar was. „Per saldo maken
we een aanzienlijke natuur-
winst." De kritiek op de buiten
dijkse plannen noemt hij te
recht, al heeft hij begrip voor de
technische moeilijkheidsgraad
om tot projecten te komen die
duurzaam zijn. De Kok wil kij
ken of er iets meer kan gebeu
ren, vooral binnendijks. De Kok
beklemtoont dat de natuurbe-
foto Dirk-Jan Gjeltema
scherming beter zelf met ideeën
kan komen, in plaats van de zij
lijn plannen af te wijzen. In dit
verband vindt hij het plan van
Het Zeeuwse Landschap om de
Hedwigepolder in te richten tot
natuurgebied het bestuderen
waard.
Voor de natuurbescherming
staat één gegeven als een paal
boven water: het echec van de
lopende natuurcompensatie on
derstreept dat een nieuwe ver
dieping, waarop Vlaanderen al
aandringt, zonder meer onge
wenst is. Hoe gevoelig het na
tuurherstel Westerschelde bij
Rijkswaterstaat ligt, blijkt wel
uit het feit dat het de directie
Zeeland vanuit het hogere eche
lon in Den Haag verboden is
voorlopig mededelingen over
het project te doen.
pagina 2: commentaar
door Harmen van der Werf
DEN HAAG - De kokkel-
vloot ligt op stoom aan de
Waddenzee, maar mag voor
lopig niet uitvaren. Tot grote
teleurstelling van de produ
centenorganisatie voor de
kokkelvisserij besloot
staatsraad R. Cleton nog
geen uitspraak te doen in een
zaak die door producenten
organisatie was aangespan
nen voor de Raad van State.
De advocaat van de kokkel-
vissers, P. Haans, deed aan
het einde van een lange zit
ting van de Raad van State
nog een beroep op Cleton om
onmiddellijk een besluit te
nemen. Cleton, die was be
dolven onder stukken van de
Waddenvereniging en de
producentenorganisatie,
bleef onvermurwbaar In de
eerste helft van de volgende
week zal hij zijn Salomons-
oordeel vellen. De kok
kelschepen mogen nog niet
uitvaren, omdat de Wadden
vereniging en Vogelbescher
ming bezwaar hebben ge
maakt tegen de verleende
vergunning van het ministe
rie van Landbouw, Natuur
beheer en Visserij (LNV).
Door dat bezwaar is de ver
gunning geschorst, tot de
zaak is behandeld in een bo
demprocedure. Dat kan nog
lang duren. Vandaar dat de
kokkelsector wil dat de
schorsende werking wordt
opgeheven.
Sterfte
De Waddenvereniging is
daar fel tegen. Als de kok
kelschepen de aangegeven
9.775 ton kokkelvlees mogen
opvissen, dreigt volgens de
milieuorganisatie grote
sterfte onder scholeksters in
de Waddenzee. Ook de
eidereenden, waarvan er af
gelopen winter 20.000 om
kwamen door parasitaire in
fecties en honger, dreigen
weer het slachtoffer te wor
den, stelde de milieuclub.
De producentenorganisatie
en het ministerie van LNV
bestreden dat er geen reke
ning wordt gehouden met de
vogels in de Waddenzee. De
kokkelvaartuigen mogen in
grote gebieden van de Wad
denzee niet komen. En daar
liggen nog voldoende kok
kels. Dat werd door de Wad
denvereniging niet bestre
den, maar scholeksters zijn
volgens de milieuorganisatie
erg honkvast. Scholeksters
die in de visgebieden leven,
zullen niet zomaar naar an
dere, voor de kokkelvisserij
gesloten gebieden trekken.
Dat is volgens de vereniging
in de Oosterschelde ook ge
bleken, toen het Krammer-
Volkerak door aanleg van de
Philipsdam zijn functie als
voedselgebied verloor. Niet
alleen de hoeveelheid kok
kels is belangrijk, maar ook
de spreiding.
Verwarring
Staatsraad Cleton werd door
dat verhaal in verwarring ge
bracht. Het ministerie van
LNV voert sinds 1993 een be
leid met gesloten visgebie
den en er wordt rekening
gehouden met de voedselbe-
hoefte van vogels. Visserijac
tiviteiten worden daarop
afgestemd. „Nu komt u",
richtte Cleton zich tot de
Waddenvereniging, „als een
duiveltje uit een doosje met
bezwaren tegen dat beleid."
„De situatie is dit jaar ook
anders", reageerde advocate
C. Rombouts van de Wad
denvereniging. „In de aange
wezen visgebieden ligt
10.000 ton kokkelvlees. Die
mag vrijwel helemaal wor
den opgevist. Dat was in de
afgelopen twee jaar niet zo."
De kokkelsector stelde daar
tegenover dat nooit alle kok
kels worden opgevist. De
kleintjes blijven in elk geval
liggenEn er wordt alleen ge
vist in gebieden met grote
concentraties kokkels.
„Scholeksters moeten het
precies van die gebieden heb
ben", gaf advocate Rom
bouts daarop aan. „Vissers
en vogels zijn concurrenten."
Advocaat Haans benadrukte
tot slot het grote belang dat
met de kokkelvisserij is ge
moeid. „Alles is in gereed
heid gebracht voor het vissen
en het verwerken van kok
kels. Als de kokkelvloot niet
mag uitvaren, dreigt een mil
joenenschade."
DEN HAAG - De VVD-fractie
in de Tweede Kamer opent het
nieuwe Kamerseizoen met een
tentoonstelling van schilderijen
wnde twee jonge Zeeuwse kun
stenaars Iris Slock en Silas
Schletterer.
;Slock is Zeeuws-Vlaamse van
geboorte. Schletterer is geboren
en opgegroeid in Middelburg en
«langs afgestudeerd aan de
Academie voor Beeldende Kun
sten in Rotterdam. De opening
van de expositie in de WD-
fractiekamer zal volgende week
woensdag op initiatief van de
Zeeuwse Kamerleden Jan te
Veldhuis en Jan Geluk volledig
a het teken staan van de pro
vincie Zeeland. Met Zeeuwse
sosselen en babbelaars. Eerder
«poseerde de Overijsselse kun
stenaar Ad Kroese in de WD-
(ractiekamer. Zo wil de WD
kunstenaars uit alle provincies
van Nederland in de eigen frac
tiekamer aan bod laten komen.
TERNEUZEN - De Terneuzense
politierechter heeft vrijdag een
ij-jarige inwoner uit Breskens
kij verstek veroordeeld tot zes
Baanden rijontzegging en 1650
gulden boete.
De man had 20 februari dit jaar
ui Oostburg dronken in een auto
gereden Uit het ademonder-
toek volgde een score van 745
"ucrogram. De verdachte, die
■oor de tweede keer uitstel van
a!u zaak had gevraagd, bleek
ook niet over een rijbewijs te be-
-schikken.
Gerestaureerd monument Bergen op Zoom wordt opnieuw onthuld
door Michelle Koek
KAPELLE - Het Esperanto-
monument in Bergen op Zoom
is gerestaureerd. Op zaterdag 9
september wordt het monu
ment, dat in 1933 werd opge
richt, opnieuw onthuld. En dat
bekoort Sophia Mensen, Dies
Kroinbeen en Sally Krom-
been-van Aartsen, van Espe
ranto Nederland in Kapelle.
„Het is goed dat de buiten
wacht aan de oprichting van
het Esperanto wordt herin
nerd."
Esperanto is een kunsttaal.
Het is een taal van eenheid en
vrede, die losstaat van alle vol
keren en culturen. De Poolse
oogarts Ludwig Zamelhof is de
grondlegger van het Esperan
to, dat hij in 1887 vastlegde.
Zijn motivatie was het schep
pen van een tweede taal voor
alle volkeren, zodat zij op een
gelijkwaardige manier met el
kaar kunnen communiceren.
Een taal zonder barrières als
cultuur en vooroordelen. Te
genwoordig spreken
wereldwijd ongeveer twee mil
joen mensen Esperanto.
Sophia (73), Dies (77) en Sally
(77) spreken de taal vloeiend.
Sophia en Dies geven zelfs les
in het Esperanto. Sophia en
Sally zijn al meer dan dertig
jaar Esperantisten en Dies al
bijna vijftig jaar. Toch kwam
Sophia het eerst met het Espe
ranto in aanraking: „Ik kom
uit een links arbeidersnest.
Aan tafel werd vaak over het
Esperanto gesproken. Dan
vertelden mijn ouders dat het
De leden van Esperanto Nederland in Kapelle: (vlnr) Dies Krombeen, Sophia Mensen en Sally
Krombeen-van Aartsen.
een uitstekend communicatie
middel zou zijn om mistanden
tussen volkeren op te lossen.
Maar met het ideaal werd ei
genlijk nooit iets gedaan. Het
dagelijkse leven had andere
prioriteiten. Pas veel later,
eind jaren zestig, ben ik lid ge
worden van een Esperantover-
eniging in Hilversum."
Het drietal vindt dat iedere
wereldburger het Esperanto
als tweede taal zou moeten le
ren. Al was het alleen maar
omdat beide partijen dan hun
best moeten doen om elkaar te
begrijpen. „Nu zijn talen als
Spaans en Engels vaak tweede
talen, maar als je met een En
gelsman of Spanjaard praat,
communiceer je toch vaak op
basis van ongelijkwaardig
heid", aldus Sophia.
„Bovendien is het Esperanto
ook een makkelijke taal om te
leren", zegt Dies. „De taal is
voor zestig procent gebaseerd
op het Latijn en voor de rest op
het Germaans. Veel woorden
zijn ons Europeanen dus al be
kend En ook de grammatica is
uiterst simpel; zonder weet ik
hoeveel persoonsvormen en
vervolgens een heel rijtje uit
zonderingen, zoals in de Duit
se, Franse of Spaanse taal."
Sophia: „Omdat het Esperanto
makkelijk te leren is, was het
voor de oorlog een populaire
taal onder de arme bevolking.
foto Willem Mieras
Kinderen uit arbeidersgezin
nen gingen naar de lagere
school en moesten dan hup,
aan het werk. Door het Espe
ranto op een makkelijke ma
nier te leren, waren ze toch in
staat om met mensen over de
hele wereld te praten."
Maar na de oorlog begon het
Esperanto langzaam zijn glans
te verliezen. Sally: ..Voor en
vlak na de oorlog had je bij de
Vara nog radioprogramma's in
het Esperanto. Er werden cur
sussen uitgezonden en pro
gramma's zoals het Esperanto
Nieuws. Maar het Esperanto
Nieuws verdween langzaam
van de zender De zendtijd
schoof van acht uur 's avonds
steeds een stukje verder, naar
vlak voor middernacht. Tot het
op een gegeven moment hele
maal verdween."
Dies en Sophia wijten de ta
nende populariteit van het Es
peranto aan verschuilende
factoren. Dat men na de oorlog
langer naar school ging en ook
talen als Engels ging leren, is
volgens Sophia de hoofdreden.
Dies ziet de oorzaak in een wat
breder maatschappelijk ver
band. Volgens hem is ook de
ideologie enigszins verdron
gen door het aanleren van an
dere buitenlandse talen, al
staat hij er nog steeds vierkant
achter. Aan de andere kant ge
beurt er volgens hem ook nog
wel veel op Esperantogebied.
.Tegenwoordig is er veel gaan
de op het Internet. Via het In
ternet kun je cursussen volgen
en jongeren maken daar gretig
gebruik van. Ook tijdens inter
nationale congressen en week
enden in binnen- en buiten
land is de opkomst van jonge
ren en ouderen nog steeds
hoog."
„En als je tijdens zo'n bijeen
komst in dezelfde taal staat te
praten met een Chinees, Noor,
Italiaan en Tsjech én je be
grijpt elkaar, dan geeft dat
toch een speciaal gevoel", al
dus het drietal. Bij de onthul
ling van het Esperantomonu-
ment, op zaterdag 9 septem
ber, is ook de kleinzoon van de
grondlegger van het Esperanto
L. CZaleski-Zamenhof aan
wezig. De onthulling vindt
plaats op de hoek van het Bol
werk en de Korneel Sloot-
manslaan en begint om 15 uur.
U BoFr Off U B<JM/ TStO&ZHT KW
M&föee Bats u/WAoenw. ZGS <k
Vee// ves-
o/e TU/WO. 7- pevtrpeuKpeuc
letóff- f?Aie 75S5V ce KcoKTJ/y/tjtf
kcm <J op Typ KCAAC CeNKTc 7
Hou, DrSPSD XHUKW
CAH6 <seAoe6 itëeg ik OWZ
6AJlf/4TWIZül/c /W//v tfcg
OfTojee vete jwp Meer
Of eoH/H/er
WAT 'n BAAn f
ik kAPeetfee'K v&P
É£ip Meee. /h /v/euuc SP-iUw
ó'ireewBüseFceuvas <5&« f?e*sy OM
in em tax MfMettfrr" 'A'
K Mxn 'e vtncök uefko^e AfflV
COR DE JONGE
Mix ye fcr&wwh
Hors 14/^jr? oka rw&A 8atS
door Rinus Antonisse
NEELTJE JANS - De beste
plaats voor het toekomstige be
zoekerscentrum van het Natio
naal Park Oosterschelde is de
reservepijler bij Neeltje Jans.
Dat vindt voorzitter John Lili
paly van het Nationaal Park.
Hij heeft Rijkswaterstaat Zee
land medewerking gevraagd om
zijn idee uit te werken. Volgens
hem is niet alleen de pijler op
zich als locatie uniek, maar
biedt de plek aan de oostkant
van Neeltje Jans ook ongekende
mogelijkheden om de natuur
waarden van de Oosterschelde
volop te beleven.
Voor de bouw van de storm
vloedkering Oosterschelde zijn
destijds in drie grote bouwdok-
ken 66 betonnen pijlers, met een
hoogte van 30 tot 40 meter en
een gewicht van maximaal
18.000 ton, gebouwd. Daarvan
zijn er 65 in de kering geplaatst.
Eén holle pijler bleef in het
bouwdok staan als zogenaamde
UIP, Universeel Inzetbare Pij
ler, voor het geval er met een ge
plaatste pijler iets mis zou gaan
Dat was niet het geval en daar
om staat de UIP alweer zo'n 15
jaar eenzaam in het Ooster-
scheldewater. Er wordt gebruik
van gemaakt voor klimactivi-
teiten.
Voorlichting en educatie beho
ren tot de belangrijkste taken
van het Nationaal Park Ooster
schelde Daarom is voorzien in
de bouw van twee bezoekers
centra, waar de mensen kennis
kunnen maken met alles wat
groeit en bloeit in de zeearm. Li-
lipaly zegt dat de beste plaats
voor het hoofdcentrum Neeltje
Jans is; daarnaast is er geld be
schikbaar gesteld voor een
tweede centrum op Tholen. Hij
noemt de pijler een hartstikke
mooi element,Het heeft met de
cultuur van het gebied te ma
ken. Er is een nauwe binding
met de Oosterschelde. Waarom
zou je die pijler niet teruggeven
aan de samenleving?"
Lilipaly heeft als bezoekerscen
trum eerst gedacht aan een van
de voormalige werkschepen die
voor de bouw van de storm
vloedkering zijn ingezet. „Die
schepen zijn er niet meer. Toen
kwam ik op het idee om de pijler
te gebruiken. Natuurlijk moet
er gekeken worden naar de
veilgheid en onderzocht worden
wat er boven, binnen en aan de
voet van de pijler mogelijk is.
Dat lijkt me een heel interessan
te en uitdagende klus voor een
architect." Tussen Neeltje Jans
en de pijler zal ook een verbin
ding moeten komen. Lilipaly is
daar optimistisch over. „Rijks
waterstaat heeft vast nog wel
ergens een ongebruikte brug
liggen."
Directeur Bert van de Hoef van
Waterland Neeltje Jans wil het
bezoekerscentrum graag onder
brengen in het nieuwe hoofdge
bouw van het themapark. Lili
paly voelt daar niet zoveel voor,
hij wil niet te veel verstrenge
ling met Waterland. „We kun
nen wel samenwerken, maar de
eigen identiteit van het Natio
naal Park staat voorop. Rijks
waterstaat zit met Waterland
meer op de technische kant van
het waterbeheer, het Nationaal
Park wil de belevingskant be
nadrukken en niet alleen voor
lichten over de natuur, maar ze
ker ook de visserij meenemen."
Allure
Het Nationaal Park heeft zes tot
zeven ton beschikbaar om het
informatiecentrum te op te zet
ten. Als het de pijler wordt, is
dat bedrag ontoereikend. Lili
paly rekent op financiële steun
van onder meer de provincie en
zeker het bedrijfsleven. „Je
geeft Zeeland weer iets van al
lure, dat mag best wat waard
zijn. Het moet iets worden
waardoor de mensen zeggen: we
gaan nog eens terug. Dat komt
de voorlichting en educatie al
leen maar ten goede." In dit ver
band wijst hij erop dat het Na
tionaal Park Oosterschelde het
grootste van Nederland is
„Daar mogen we een beetje trots
op zijn en dat verdient brede
steun."
VLISSINGEN - Bij een ongeval
op Zwanenburg in Vlissingen is
vrijdagochtend een 21-jarige
bromfietser uit de gemeente
Borsele gewond geraakt.
De man reed over de Zwanen
burg in de richting van Dishoek
toen hem een auto tegemoet
kwam. De bestuurder week met
uit naar rechts, zodat de brom
fietser de berm i n werd gedwon
gen. Daarbij kwam hij ten val.
Hij werd met een ambulance
overgebracht naar het zieken
huis in Vlissingen met verwon
dingen aan knie, handen en nek.
De automobilist is doorgereden.
