Titel in schoorsteenvegen
M
Gedichten van
schaam bloos
Zwervende kunst verrast
winkelend publiek Goes
Geboren in een
vreemd land
Instellingen reagere
positief op plan voo
Huis der Kunsten
zeeland
Aantal lege
huizen neemt
nauwelijks toe
kunst cultuur
Marsjel Leonhart is op 25ste jongste meester van Nederland
Café wordt
bloemenzaak
Kruiningse kaas
in de prijzen
ondernemend zeeland
T
- i|yj|4
'^ééK
1998
donderdag 17 augustus 2000
door Rinus Antonisse
MIDDELBURG - De leegstand
van woningen in Zeeland was in
1999 licht hoger dan in 1998: 2,6
tegen 2,5 procent. Er waren
meer huurwoningen (3,2 pro
cent) dan koopwoningen (2,1
procent) niet bezet. In de vier
steden Goes, Middelburg, Ter-
neuzen en Vlissingen is de leeg
stand het grootst. Dat is onder
meer te verklaren doordat daar
omvangrijke herinrichtings
plannen in uitvoering zijn. In
1997 was de leegstand nog 2,9
procent.
In de huursector deed zich vorig
jaar overigens een behoorlijke
daling voor: van 3,9 procent in
1998naar3.2 Dieafnameisme
de in de hand gewerkt door
sloop in deze sector. De sterke
toename van het aantal nieuw
bouwwoningen in de provincie
(in 1999 zijn in totaal 1942 hui
zen aan de woningvoorraad toe
gevoegd) heeft nauwelijks ge
leid tot een grotere leegstand in
de koopsector (2,1 procent in
1998 tegen 2,2 in 1999). Dit
duidt op een verschuiving van
huur naar koop.
Van de nieuwe woningen is 64
procent gebouwd in de vier gro
te steden. De nieuwbouw gaat
daar gepaard met de sloop van
moeilijk verhuurbare huurwo
ningen, die te duur zijn of te
slecht. Voorbeeld daarvan is
Ternêuzen, waar de komende
jaren honderden huurwoningen
tegen de vlakte gaan. Op enkele
uitzonderingen na loopt het
aantal huizen in de plattelands
gemeenten langzaam maar ze
ker terug. Deze ontwikkeling
heeft gevolgen voor de huizen
markt. De prijzen van woningen
in de plattelandskernen stijgen
fors. Óp sommige plaatsen zijn
de prijzen op het platteland al
hoger dan in stedelijke gebie
den. Wanneer er bouwgrond in
de dorpen mag worden uitgege
ven, is de belangstelling zo groot
dat er geloot moet worden.
Zeeland en dan met name de ge
meenten, hebben ook een taak
bij het opvangen van asielzoe
kers die tijdelijk of definitief in
Nederland in een woning in
plaats van in een asielzoekers
centrum mogen blijven. Er
moest vorig jaar door de ge
meenten voor 478 personen
huisvesting worden gevonden.
Dat lukte aardig, alleen de ge
meente Hontenisse voldoet nu
nog niet aan de wensen
door Claudia Sondervan
MIDDELBURG - „Vroeger
had ik geen hoofd voor studie.
Nu weet ik waar ik het voor
doe: het bedrijf." Marsjel
Leonhart is volgens de Alge
mene Schoorsteenvegers Pa
troon Bond op zijn vijfentwin
tigste de jongste meester-
schoorsteenveger van Neder
land en de enige met die titel in
Zeeland.
De bond telt in Nederland vijf
entwintig meester-schoor-
steenvegers. Directeur R. van
Renterghem van de Kamer van
Koophandel voor Zeeland
overhandigt Leonhart het cer
tificaat vrijdag 25 augustus om
15.00 uur in hotel Arneville in
Middelburg. Leonhart steekt
zich daarvoor in historisch
schoorsteenvegerskostuum.
De aankomend compaan in
zijn vaders bedrijf 't Zanddorp
in Middelburg doorliep de
meesteropleiding dit jaar in
zijn streven de bedrijfsactivi
teiten verder te professionali
seren. „Ik denk dat maar wei
nig jongeren aan een baan als
schoorsteenveger denken -
tenzij er een familiebedrijf is,"
denkt Marsjel Leonhart. „De
jongste medecursist was bijna
dertig en wilde ook zijn vader
opvolgen."
Hem trekt het werk in de bui
tenlucht, de vrijheid en de ver
schillende mensen die hij over
al tegenkomt.
„Wij doen meer dan enkel
rookkanalen vegen: we inspec
teren en bouwen ze ook en doen
de berekeningen van stook- en
afvoercapaciteiten voor ka
mers. Kachels verkopen we
niet, maar we adviseren wel
over de aanschaf daarvan.
Steeds meer klanten zijn zich
bewust van het belang van vei
lige afvoer van rookgassen,"
stelt Marsjel. „Vroeger hield
het Gasbedrijf toezicht op de
deugdelijkheid van afvoeren,
tegenwoordig doet niemand
dat meer. Ik ben ervan over
tuigd dat over enkele jaren de
overheid dat weer instelt," vult
zijn vader Eddy Leonhart aan.
„Nu is nog niets verplicht:
schoorsteenveger is een vrij be
roep, met als gevolg dat er heel
wat vegers rondlopen die geen
Meester-schoorsteenveger Marsjel Leonhart aan het werk op een Middelburgs dak.
foto Lex de Meester
benul hebben van wat ze doen.
Als de overheid net als in
Duitsland de controleplicht bij
de schoorsteenveegbedrij ven
legt, zijn wij daarop voorbe
reid." De jonge schoorsteenve
ger werkt met zijn broer Edwin
naar de overname van het be
drijf toe. 't Zanddorp, dat
naast vijf meewerkende fami
lieleden zes voltijdkrachten en
tien tot twaalf parttimers telt,
verricht ook schoonmaak-
voor aanpakken van directeur
Leonhart en door de appara
tuur die voorhanden is. „De
apparaten zijn toch nodig.
Waarom ze dan niet ook inzet
ten voor ander werk," rede
neert ook Marsjel.
Hij pauzeert even van zijn stu
die, zoals hij ook deed tussen
zijn gezellentraining in 1998
en zijn meestersopleiding.
„Maar ik heb al twee vakken
van de opleiding hoger kader
gedaan. De overige vier maak
ik ook nog wel af."
HULST - Café De Veehandel
aan de Stationsweg in Hulst
wordt binnenkort verbouwd
tot bloemenzaak.
De familie Blommaert in Hulst
heeft naast het café al jaren een
magazijn waar bloemen, plan
ten en zaden worden opgesla
gen om te worden verhandeld
op diverse weekmarkten.
Voordat de horecagelegenheid
kan worden verbouwd, moet
eerst de bestemming die op het
pand rust, worden veranderd.
De gemeente Hulst is op dit
moment bezig met de besluit
vorming. Wanneer de nieuwe
bloemenwinkel wordt ge
opend is nog niet duidelijk.
KRUIN1NGEN - De familie
Van Schaik van kaasboerderij
De Pieterspolder in Kruinin-
gen heeft op het Kaaskeurcon-
cours in Woerden met haar
boerenkaas de eerste en de der
de prijs in de wacht gesleept.
werk, glazenwassen en hoge-
drukreiniging. Ook schilder
en behangwerk neemt het be
drijf aan. Dit jaar is het bedrijf
erkend door de stichting Sal
vage om in opdracht van verze
keraars reinigingswerk na
brand uit te voeren. Daarvoor
werd ook de certificering ISO
9002 voor kwaliteitswaarborg
in huis gehaald. Al langer
maakt het bedrijf in opdracht
van de Sociale Dienst ernstig
vervuilde woningen schoon.
De veelzijdigheid in bedrijfs
activiteiten is in de 25 jaar
sinds de oprichting van de on
derneming gegroeid uit de zin
De rubriek Onderne
mend Zeeland staat on
der redactie van Claudia
Sondervan. Vragen, tips
en mededelingen kunnen
schriftelijk worden aan
geboden aan de redactie
van de PZC, postbus 18,
4380 AA Vlissingenof
via fax 0118-470102.
door Ernst Jan Rozendaal
GOES - Voorbijgangers lijken
liet als een extra kermisattrac
tie te beschouwen. Naast de
rooms-katholieke kerk in Goes
staat een hoge wagen met een
wervende aankondiging: 'Dool
hof. Het Goesche wondermeisje,
oud 12 jaar en half'. Om de ha
verklap wordt het steile trapje
naar de ingang bestegen. Bin
nen klinkt soms gelach, soms
gegil, maar meestal blijft het
muisstil.
De wagen heeft een naam. Het is
de QWES-td-wagen, een mo
biel kunstwerk van de stichting
Ti-echter 5. Dat is een van de or
ganisatoren van de Zomerten-
toonstelling Goes 2000, ook wel
aangeduid als Bijzonder/Alle
daags. Onder die noemer is in
Goes een reeks van exposities en
acties georganiseerd met als
thema 'verplaatsingen'.
Vanaf het begin van de zomer
zijn her en der in Goes kunst
werken opgedoken, die tot eind
oktober blijven staan. Zo is de
QWES-td-wagen op het ogen
blik opgesteld naast een werk
van Guda Koster. Dat is een af
geschermde bouwsteiger tegen
de kerk, met achter doorzichtig
gaas een flink aantal hanglam
pen. Aan de overkant van de
straat staat een werk van Fabi
an Luyten, op het eerste gezicht
een alternatief bushokje, maar
bedoeld als rondwandeling
waarbij de wandelaar in een
zwart vlak met zijn eigen spie
gelbeeld wordt geconfronteerd.
Hein Verwer heeft een spoor van
sandwichborden door Goes ge
trokken waarop landschappen
te zien zijn met data die relevant
zijn voor de geschiedenis van
Goes. In het Museum voor Zuid
en Noord-Beveland zijn enkele
exposities te zien geweest en
verder vinden op straat onver
wachte acties plaats. Zaterdag
wordt bijvoorbeeld het kunst
werk 'Kamerjas' van Jeannette
van Raaij verplaatst van de
ABN/AMRO Bank in de Singel
straat naar het Stadhuis. Zon
dag geeft de Amsterdamse kun
stenaar Harmen de Hoop in het
centrum van Goes een perfor
mance.
Wetenschappelijk
„Dit project wijkt af van de
meeste kunstmanifestaties",
vertelt Ronald van Dokkum van
Trechter 5. „Normaal gespro
ken heb je een opening, de acti
viteit vindt plaats en er is een
sluiting. Wij reageren een zomer
lang op de contextWe verplaat
sen ons door de stad, we spelen
in op de bewegingen die mensen
door de stad maken. Met het
doolhof sluiten we natuurlijk
prachtig aan bij de kermis die
nu wordt gehouden." Met fysie
ke verplaatsingen hopen de or
ganisatoren mensen aan te zet
ten zich mentaal te verplaatsen,
aldus Van Dokkum. Aan het
eind van het project zal worden
vastgesteld wat het resultaat is.
Onder de noemer Zomeruniver-
siteit Goes 2000 wordt zater
dagmiddag in de trouwzaal van
het stadhuis wetenschappelijk
tegen het verschijnsel verplaat
singen aangekeken. Directeur
Frank de Klerk van het Museum
voor Zuid- en Noord-Beveland,
meteoroloog Jos Broeke en na
tuurkundige Ab van deVen zul
len vanuit hun vakgebied over
dat fenomeen praten, kunstcri
ticus Nico Out zal hun verhalen
Tinken' met de kunstwerken in
Goes. Vanuit de zaal zal uitge
ver Ton Bouman reageren, en
ook het publiek mag natuurlijk
meepraten.
Zomertentoonstelling Goes 2000,
zaterdag 19 augustus, verplaatsing
'Kamerjas' van Jeannette van Raai)
van Singelstraat naar Markt, aan
vang 14 uur, trouwzaal Stadhuis
Zomeruniversiteit Goes 2000, aan
vang: 14.30 uur
Het mobiele kunstwerk van de stichting Trechter 5 en het werk van Guda Koster zijn onderdeel van Zo
mertentoonstelling Goes 2000. foto Dirk-Jan Gjeltema
Voor hetdocpe*v%ao*v.
Vreemde? vrouw
órv mijnbe&tzuwv
Ch %ie?jev kcnneeu
Ck? jjie?jegocLvv-
luw
je?be*xter
ibheb-je? niet bedacht
vreemde? vrouw
wee*- welkom? iw tnijn? nacht
Gedicht met illustratie uit Asmodee.
Ton Langeler komt met tweede poëziebundel
doorErnst Jan Rozendaal
OOSTKAPELLE - Dat Ton
Langeler zijn tweede poëzie
bundel Asmodee heeft uitge
geven onder het pseudoniem
O. Naïre, is niet omdat hij zich
voor de inhoud schaamt. Het
is eerder om aan te geven dat
daarin een andere kant van
zijn dichterschap aan bod
komt. Het zijn erotische en zo
als de motoragent uit Oostka-
pelle zelf zegt 'soms banale'
gedichten. Langeler: „Met een
banaal gedicht kun je net zo
dichtbij de uitdrukking van
iets zuivers komen als met een
vers in mooie, poëtische taal."
Achter de eigenhandig vorm
gegeven kaft van de bundel
geeft Langeler enkele beteke
nissen van het woord Asmo
dee, zoals 'duivel van de on
kuisheid en 'onthuller van alle
verborgenheden, ook de in
tiemste'. Op het titelblad
spreekt hij van 'gedichten van
schaam bloos'. Zesendertig
bundelde hij er, alle gaan ze
over de lichamelijke liefde,
soms teder, soms op het ordi
naire af. Op de beeldspraak
van een gedicht als 'Grond zee
gang' (Ik dring jouw aarde
ritmisch binnen eb en vloed
van het beminnen in de rust
vanhet doodtij maakt leven
zich los mij) volgt direct een
vers getiteld 'Bermuda drie
hoek' (Het meisje of moet ik
zeggen wijf had niet veel om
het lijf mijn lichaam in ge
zwollen taal vertelde zo een
eigen verhaal), dat weinig aan
de verbeelding overlaat.
Het is een opmerkelijke wen
ding na zijn debuut Wie weet,
een jaar geleden, waarmee hij
aangaf na een jarenlange cri
sis over werk en godsdienst
zichzelf te hebben gevonden.
De poëzieliefhebbers aan wie
hij de verzen uit Asmodee ter
beoordeling voorlegde, rea
geerden dan ook afwijzend.
„Mensen van wie ik weet dat
ze een goede kijk hebben op
poëzie kraakten deze gedich
ten volledig af. Ik kreeg het
verwijt dat ik in mijn puber
teit was blijven hangen. Mis
schien is dat wel zo, misschien
komt het wel voort uit een on
volwassen element in mij,
maar ik vel daarover geen oor
deel. Ik vond het leuk, grappig
en spannend om deze poëzie te
schrijven. Zou ik me hebben
aangepast aan de conventies
die anderen me opleggen, dan
had ik me een gevangene ge
voeld en was ik dichtgeklapt.
Dan had ik geen pen op papier
gekregen."
Natuurlijk wil hij een beetje
shockeren en mensen prikke
len, maar dat is niet de enige
motivatie voor het schrijven
van de gedichten in Asmodee.
Hij is ervan overtuigd dat
schoonheid net zo goed
schuilgaat in esthetisch ver
antwoorde formuleringen als
in banaal woordgebruik. „Het
gedicht is nooit wat het wil
verwoorden. Er zit een ver
schil tussen de woorden van
het gedicht en datgene wat je
wilt verwoorden. Het gedicht
is opzijn best een goedbedoel
de poging. Een poging tot
wat? Schoonheid te ervaren,
denk ik. Daarvoor moet je
door het gedicht heenkijken.
Het gedicht is een venster op
iets anders. Dat dat ook in de
meest banale bewoordingen
kan, is echt niets nieuws. De
klassieke dichter Catullus
deed dat al. Die schreef ge
dichten waar die van mij echt
heilig bij zijn."
Sinds begin dit jaar weet Lan
geler dat ook tekeningen kun
nen fungeren als een venster
op de essentie van het leven.
Meer en meer is hij zich toe
gaan leggen op de combinatie
van tekst en beeld. Op basis
van foto's uit de eerste helft
van de vorige eeuw heeft hij
inmiddels een hele serie por
tretten vervaardigd met bij
behorende gedichten. In sep
tember exposeert hij ze in de
hal van het regiobureau van
de Politie Zeeland aan de Se-
geersingel in Middelburg.
O. Naire (Ton Langeler), Asmo
dee, Oostkapelle, uitgegeven in
eigen beheer, prijs f 15,-.
foto LexdeMft.
door Ondine van der Vleuten
Ze is zich nog nergens van be
wust, Anna. Nog niet. Ge-
noegelijk zit ze bij moeder op
schoot, schudt haar bruine
krulletjes, speelt met het beertje
en sabbelt aan de fopspeen.
Onder het rode jurkje piept de
luier uit en daaruit steken mol
lige bruine beentjes, de voeten
in witte sokjes en schoentjes ge
stoken. Haar vocabulaire is be
perkt tot dat van de gemiddelde
anderhalfjarige: een paar na
men, veelzeggende kreetjes. En
natuurlijk 'mama' en 'papa'.
Laat dat nu in het Russisch pre
cies hetzelfde zijn als in het Ne
derlands. Dus wie zal het zeg
gen, welke taal ze nu spreekt?
Anna is, vertelt haar moeder
Marina, koppig. Lijkt heel erg
op haar vader. Kattig. Wil alles
zelf doen. Onderzoekend. Lief
Houdt van gezelligheid. En wil
veel aandacht. Die krijgt ze,
want Anna is Marina's grootste
schat. En die van haar vader.
Toen Marina in september '98
vanuit Rusland naar Nederland
vluchtte, was ze hoogzwanger.
Drie maanden later bracht ze in
een ziekenhuis in Zwolle haar
kind ter wereld. Medewerkers
van het asielzoekerscentrum
hadden gezorgd dat er een kin
derkamertje kon worden inge
richt, dat er kraamhulp was, dat
zij iemand had om haar de weg
te wijzen in deze onbekende we
reld. Haar man was op dat mo
ment nog op de vlucht en zou
zich pas later bij hen voegen.
Het was een grote opluchting
dat Anna gezond was, want Ma
rina was zo bang geweest dat
haar ongeboren kind geleden
had onder haar eigene
gezondheid en de enon&3
ningen van de afgelopen^
Opeens was de situatie a j
land geëscaleerd. Daarop
ze weinig kwijt. Nogsteejj
bang. Vandaar ook geen
namen. „Politiek. Gevas
leven." Zorgvuldig spr
woorden uit, in die viet
waarmee haar kind zal
en. Denkt ze, hoopt ze;
over anderhalf jaar zui
weten of Nederland hen
tief toelaat.
Ze denkt dus vooruit, en>
weer niet. Nu Wonen zeinl
delburg. Alles moet opi
worden opgebouwd. Ze
100 Zeeuwse portrg
een, zeker voor Russische]
grippen, welvarend bas
achter. Marina en haai
hadden allebei gestudeerd^
den een goede baan en eer,a
inkomen. Hier zijn ze voorla
niets anders dan: a:
Maar wel in veiligheid. Z?h
Nederlands, om mee te is:
nen, en Marina haalt hos'
fers.
Waar Anna ook opgroeit.4
na zal Rusland voor haar I-a?
houden. Haar vertellen o:e
literatuur en de kunst, har
ren hoe je borsjt en Russs
pannenkoeken maakt. D-:
ze haar uitleggen in haarq
taal. En ooit, hoopt ze,kc
ze samen terug, zodat zehtti
na allemaal zelf kunnen':
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - De reacties op
het plan voor een Huis der Kun
sten in Middelburg zijn positief.
Eind vorige week werd bekend
dat het college van burgemees
ter en wethouders in het huidige
stadhuis plaats wil bieden aan
verschillende organisaties die
zich bezighouden met - voorna
melijk hedendaagse - beeldende
kunst. Geen van de instellingen
die een plek is toebedacht, rea
geert afwijzend.
Het plan voor een Huis der Kun
sten volgt op het spaaklopen
van een gezamenlijk plan van
gemeente en provincie voor een
museum voor hedendaagse
kunst. Daarbij was de ombouw
van het huidige stadhuis - dat
door de bouw van een nieuw
stadskantoor in 2003 leegkomt -
al een optie.
Middelburg heeft nu het idee
opgevat de 4,3 miljoen gulden
die voor de samenwerking met
de provincie was gereserveerd
in te zetten voor een Huis der
Kunsten waarin de Stichting
Beeldende Kunst Middelburg
(SB KM) de succesformule van
de Vleeshal kan uitbouwen. Het
huis zou ook onderdak kunnen
bieden aan de hedendaagse
kunst uit het Zeeuws Museum,
aan de Kunstuitleen, aan de col
lectie Middelburg van het
Zeeuws Archief en aan commer
ciële instellingen als galeries.
De meeste organisaties hebben
wel oren naar het plan, maar
zetten vraagtekens bij het be
schikbare budget. „De gedachte
is niet nieuw", zegt voorzitter
M. M. Steenbeek van het
Zeeuws Museum. „Interessant
is voor ons dat we de mogelijk
heid zouden krijgen onze he
dendaagse kunst te laten zien.
Nu hebben we daarvoor geen
ruimte."
Hij denkt bovendien dat een
combinatie van verschillende
kleine organisaties voordelen
oplevert op het gebied van over
head en gezamenlijke inzet van
personeel.
„We moeten wel oppassen dat
het geen rariteitenkabinet
wordt. Omdat het allemaal
kunst is, hoeft het nog niet in één
gebouw.Onderzoek naar ver
schillende eerdere varianten
van zo'n Huis der Kunsten heeft
wel uitgewezen dat 4,3 miljoen
gulden daarvoor volstrekt on
voldoende is, aldus Steenbeek.
Ook voorzitter R A. H. de Visser
van de Raad van Toezichtva
SBKM denkt dat veel meca
nodig is. „Voor de SBKMa;.
vooral mogelijkheden it
vleugel aan de Noorèr
Daar zijn mooie expositierj
tes te creëren, maar dat
niet met het gereserveerde
Ik denk dan vooral aankoi'.
zaken als klimaatbeheersn
beveiliging. Maartegenova
plan staan we positief. Wei
len altijd meepraten ove:
verbetering van het culli
klimaat in Middelburg."
Zeeuws Museum
Een samenwerking met
Zeeuws Museum ziet De Vis
niet zitten. „Het is bekend
de vorige SBKM-directeur
ter Braak de hedendaagse
lectie van het Zeeuws Musa
een samengeraapt geheel
en ik heb niet de indruk dati
huidige directeur en de
van Toezicht daar anders c::
denken. De SBKM heeft
sterk product met de Vleea
en de Kabinetten van de Va
hal Krijgen we daar een cc
podium bij dan is dat pr
maar wat is voor ons de me
waarde van de collectie vaaf
Zeeuws Museum?"
Voorzitter H. J. van Hunmiu
de Stichting Kunstuitleen
land (SKZ) noemt deelnam
het Huis der Kunsten een a
trekkelijke optie. Welisw
verhuizen de SKZ en deKuS-
uitleen Middelburg
jaar naar de Balans, maart*
wordt niet als een blijvend??
lossing gezien „Dan is hei
huis natuurlijk een schittere»
plek."
Ook Van Hunnik ziet voorat
in de samenwerking van
schillende organisaties
gebouw.
Scheidslijn
Adjunct directeur P.W Sij^
van het Zeeuws Archief
voor het blijven tonen van#
voorwerpen in het stadig
„Die verwacht het
daar." Wat hem betreft stelttj.
Zeeuws Museum daarvoor^
delen van de collectie besef
baar. Als een duidelijke schel
lijn wordt afgesproken ku&r
oude en hedendaagse kun?^
worden gecombineerd.
Sijnke. „Dat werkt overen^
versterkend. Wie voor het
binnenkomt, pakt het an*
mee. Alleen die 4,3 miljoenFj
den, daar kun je niet zop- -
mee."