Elektrische tram viert eeuwfeest
4
Heer Bommel en de Trullenhoedster
Casper Hobbes
varia
Amsterdam had Nederlandse primeur
recept
Groentensalade
Friese boeren willen dichtregels van schuurdaken af
puzzel
het weer
O
maandag 14 augustus 2000
door Carine Neefjes
De komst van de elektrische
tram in Amsterdam zorgde
een eeuw geleden voor markan
te taferelen op straat. Niet
iedereen geloofde in dit techni
sche wonder dat de paarden
tram uit de stad verdrong.
Argwanende burgers kropen
onder het nieuwe vervoermid
del om te kijken of daar niet een
heel klein paardje zat die stie
kem de tram voorttrok. Elektri
citeit boezemde ook angst in:
misschien zouden de reizigers
onderweg een schok kunnen
krijgen! Het waren slechts aan
loopproblemen, want al gauw
werd het moderne voertuig een
populaire en vertrouwde ver
schijning in het stadsbeeld.
Vandaag is het precies honderd
jaar geleden dat de elektrische
tram zijn eerste ritje door Am
sterdam maakte. Ter gelegen
heid van dit jubileum schreef
prof. H. Duparc het boek 'Een
eeuw elektrische exploitatie'.
Dat wordt vandaag overhan
digd aan directeur A. Testa van
het Amsterdams Gemeentever
voerbedrijf. De Amsterdamse
elektrische trams waren tevens
de eerste van Nederland. In Den
Haag en Rotterdam kwam pas
enkele jaren later de eerste elek
trische tram op straat.
Spoorbreedte
Het duurde overigens in Am
sterdam nog tot 1915 voordat de
paardentram definitief uit het
straatbeeld verdween. Voor de
aanleg van het elektrische net
moest onder meer de spoor
breedte worden vergrooten op
moeilijke trajecten als bruggen
en smalle straatjes ging dat niet
zomaar.
Jarenlang moesten reizigers
dan ook vaak halverwege een rit
overstappen van de elektrische-
op de paardentram.
Met de bouw van nieuwe stads
wijken in de jaren twintig werd
het tramnet aanzienlijk uitge
breid en kwamen er tientallen
lijnen kriskras door de stad. Op
merkelijk is dat de frequentie in
die tijd veel hoger was dan nu.
Iedere vier minuten kwam de
tram langs. Tegenwoordig moet
de reiziger vaak een kwartier
wachten voordat het voertuig
van zijn keuze de halte aandoet.
De hoge frequentie van toen
hangt nauw samen met de zo
Het Muntplein in Amsterdam in 1934.
Wi': i Tvttfofcir ;M
foto GPD
van onze redactie binnenland
De woorden 'Fries en slaaf',
in dakpannen weergegeven
op een boerenschuur in het Frie
se Warns, zijn onderwerp ge
worden van een publieke dis
cussie. De regel, onderdeel van
een poëzieproject uit de in juli
gehouden Friezenreünie 'Sim
mer 2000', mag er van de eige
naar van de boerderij weer af,
maar de VVV Stavoren (waar
In een week die bol staat van ge
rechten met vis, wordt geopend
met het recept voor een samenge
stelde vegetarische salade.
Die salade past als bij-gerecht ook
heel goed bij gebakken, gerooster
de (barbecue) of gefrituurde zeevis.
Hoofdgerecht voor 3 of 4 en bij-ge
recht voor 5 of 6 personen:
750 gram aardappelen (geen afko
kers), in kleine blokjes (ca. 7 mm);
zout; 2 grote dikke (wïnter)wortels,
in minuscule blokjes (ca. 5 mm); 6
bleekselderijstengels, in minuscule
blokjes (ca. 5 mm); 1 rode paprika,
vruchtvlees in minuscule blokjes
(ca. 5 mm); 150 gram diepgevroren
doperwtjes; 3 bosuitjes, gesnip
perd; 2 eetl. fijngehakte platte- of
bladpeterselie; witte peper uit de
molen; 1 -1,5 dl mayonaise; 1 krop
gewone sla, schoon en droog ge
maakt. Eventueel 2 - 3 eieren, hard
gekookt, grof gehakt
Zet aardappelen en groenten, elke
Warns onder valt) pleit voor be
houd van de daktekst.
De betreffende schuur maakt
deel uit van de poëzieroute 'Tus-
ken himel en ierde' (Tussen he
mel en aarde), een initiatief van
de Friese kunstenaars Mark
Bunder en Patrick Gofre en
schrijver Douwe Kootstra. Zij
ontwierpen een fietsroute in
Hans Belterman
soort apart, op met ruim kokend wa
ter waaraan wat zout is toege
voegd.
Kook de aardappelen 5 minuten.
Laat de blokjes op een zeef uitlekken
en koud worden. Doe hetzelfde met
de wortelen (3 min.), bleekselderij
(2 min.), paprika (2 min.). Kook de
doperwtjes aan de hand van de aan
wijzingen op de verpakking. Doe de
uitgelekte en volkomen koud ge
worden aardappelen en de groen
ten in een kom en schep ze samen
met bosuitjes en peterselie luchtig
door elkaar.
Voeg wat zout en peper toe. Schep
de mayonaise erdoor.
Presentatie: beleg de borden met in
stukken gescheurde slabladeren.
Schep de salade erop en strooi er
eventueel grof gehakte hard ge
kookte eieren over of schik in part
jes gesneden eieren er rondom. Bij
de bij-gerechten kunnen de eieren
achterwege blijven.
zuidwest-Friesland met op de
daken van zeventien boerderij
en of schuren versregels die te
zamen een gedicht vormen.
Door de route te fietsen kan men
alle regels van het gedicht vin
den.
Bij de VW in Stavoren wil men
deze fietsroute blijvend maken,
maar Henk Kleinstra, op wiens
dak in het Fries de woorden
'Fries en slaaf' staan, voelt daar
niets voor. Klijnstra: ,,Ik zou die
regel er niet altijd op willen heb
ben. Deze zomer wel, maar om
hem daar nu voor altijd te laten
staan, nee. Wij zijn geen sla
ven." Zijn vrouw Betty heeft al
de suggestie 'Frysk en frij' (Fries
en vrij) gedaan, maar het pro
bleem daarmee is dat het ge
dicht dan niet meer klopt.
De Klijnstra's wonen ruim een
kilometer van het Reaklifwaar
in 1345 de 'Slag bij Warns'
woedde. Tijdens deze veldslag
streden de Friezen voor hun
vrijheid tegen de Hollanders.
Betty Klijnstra zegt dat ze ook
niet 'Fryslan's memmeboarst'
(Frieslands moederborst) per
manent op het dak zou hebben
willen staan, zoals bij het loon
bedrijf van Pieter Jongstra en
kele kilometers verderop. Jong
stra zelf heeft er weinig moeite
mee, maar z'n vrouw wil de tekst
liever van het dak af hebben.
De initiatiefnemers van het pro
ject en de VW beraden zich nu.
Het plan is om met de betrokken
bewoners om de tafel te gaan
zitten. GPD
Toonder Studio's
De markies liep langzaam verder, doch hij kon niet nalaten van tijd
tot tijd een blik over de schouder te werpen, en toen het rijtuig bij
het poortje stilhield, bleef hi j staan. Er stegen twee gestalten uit; een
grijsaard en een dame, doch het prille morgenlicht bemoeilijkte de
waarneming.
„Parbleu", prevelde de edelman.
„De heer opent de deur. Een zinloze bezigheid dunkt me. Men kan
gemakkelijk om de zaak heen lopen. Zou ik... hm... ik meen dat ik
rustig wat nader kan treden zonder onbeleefd te lijken. Ik wil hier
toch het fijne van weten."
Met deze gedachte repte hij zich waardig naar het geheimzinnige
bouwwerkje, waar de oude heer met een buiging afscheid nam, ter-
OP KAARTEN 15 HET
NOORDEN TOCH ALTIJD
BOVEN EN HET ZUIDEN
BENEDEN? IK WILDE
UITZOEKEN OF DAT
ECHTOJAAR 15
WAT HEB NIET VEEL TE
TE ONT- K0NPA5 HEEFT
I DE REIS NAAR
HET ZUIDEN
VANUIT DE TOP
VANDEBOOH
NIET OVER
LEEFD
door Bill Watterson
MXJYf LAAT HET EVEN
K0MPA5T! i LIETEN AL5 TE
S,EEN NIEOJE KOOPT;
IN MITN TONGE
q UETEN5CHAPPER5"
BOEK 5TAAT DAT
TE TE NIET MOET
LATEN ONTMOE
DIGEN DOOR EEN
TEGENVALLER.
Niet het gevraagde woord invullen, maar een woord dat bestaat
uit de letters van het gevraagde woord in dezelfde volgorde min
1 letter.. (B.v. Omschrijving "dierenverblijf". Antwoord zou zijn
"stal", maar ingevuld moet worden "sta"of "tal". Welke van die
twee het moet worden, moet blijken uit de kruisende woorden.)
Horizontaal: 1. Lentemaand; 4. uitroep van vreugde; 7. afbre
ken; 9. potloodstreep; 10. pantoffel; 11. danspartij; 13. klank; 14.
windrichting; 17. voornamelijk; 18. moeilijk breekbaar; 19.
vogel; 21. handigheidje; 24. baken; 26. afgelegen; 27. vruchten-
pulp; 29. laag; 30. lekker zijn; 32. meekrijgen; 33. monsterlapje.
Verticaal: 1. Reclamemateriaal per post verzenden; 2. sluitpin;
3. vertaler; 4. handvat; 5. schrijfgerei; 6. hoffelijk; 8. schaakstuk;
11. straf ondergaan; 12. kleefmiddel; 13. afslagplaats bij het
golfspel; 15. donder en bliksem; 16. spoorstaaf; 17. korte
damesmode; 19 familielid; 20. bloeimaand; 22. spinnenweefsel;
23. schakelbord; 25. sneeuwdruppel; 27. hemellichaam; 28. vlek;
30. snijwerktuig; 31. vochtig.
Horizontaal:
1De eerste stukken zedelijk verhef
fen (6); 7. Een baby wordt er niet
actiever in (5); 8. In de steek gelaten
kerkelijke groep (5); 9. Die gierigaard
dunt druiventrossen (5); 10. Vogel
waar de politie het land aan heeft (4);
11. Juist een bolleboos aan de kant
van de weg (6); 12. In een Brabantse
plaats juist gedicht (6).
Verticaal:
2. Het meest saaie is te lessen (5); 3.
Geen behoudende stoot (6); 4.
Italiaanse stad om in te slapen (6); 5.
Medaille waar men onder kan zitten
(4); 6. Planten van benige bomen (8);
10. Heeft geen uitzicht (4); 11.
Precies goed, dus blijf erin lopen! (3).
Oplossingen van zaterdag:
Kruiswoordraadsel:
HORIZONTAAL: 1. Eiseres; 7. ma; 8. aal, 10. on; 11.
pluim; 13. gal; 15. eel; 17. vervolg; 18. neb; 19. eau; 21.
slede; 25. rij; 26. blij; 27. ai; 30. oplader.
VERTICAAL: 2. Ik; 3. Ezau; 4. el; 5. smog; 6. knal; 8. al; 9,
li; 11. plebs; 12. melee; 14. ave; 16. ega; 18. nurk; 20. uiig;
22. Ib; 23. Elia; 24. dij; 28. op; 29 je.
Doorloper:
geephelerabri
armoedegemeen
ako1e i1egende
feekscilinder
ariasteeemelt
oprollenradar
reegeitfigaro
teneuruitgave
arenreineidem
Zeeland: Drukkend warm
goed als autoloze binnenstad.
Bijna iedereen was voor het
woon- werkverkeer aangewe
zen op de fiets of het openbaar
vervoer.
Het technisch wonder kreeg tij
dens de Tweede Wereldoorlog
een flinke deuk. Door gebrek
aan personeel (veel conducteurs
werden immers tewerkgesteld
in Duitsland) kwamen de trams
nog maar één keer in de negen
minuten langs. Bovendien was
het materieel flink aan het slij
ten, maar voor reparatie en
onderhoud waren in de werk
plaatsen ook geen mensen be
schikbaar.
Er werden ook tramlijnen opge
heven, waaronder lijn 8 in de jo
denwijk. „De verdwijning heeft
te maken met de bezetenheid
waarmee de bezetters een ver
meende vijand wilden uitroei
en", zo schrijft Duparc aanvan
kelijk omzichtig. „In de zomer
van 1942 zijn in opdracht van de
Duitsers tramdiensten gereden
die alleen dienden om de joden
vanuit hun woonwijken naar
verzamelpunten te vervoeren.
Het begin van hun laatste reis."
De vooroorlogse dienstverle
ning van de elektrische tram is
na 1945 nooit meer terugge
keerd, concludeert Duparc.
Door de jarenlange financiële
malaise binnen het Gemeente
vervoerbedrijf, waarbij miljoe
nen guldens zijn verloren, was
er geen geld voor extra perso
neel en goed onderhoud van het
materieel.
Bovendien heeft de tram na de
oorlog een serieuze concurrent
gekregen: de auto. Sindsdien
maken mensen verhoudingsge
wijs minder gebruik van het
openbaar vervoer. De ideale fre
quentie van iedere vier minuten
een tram bij de halte werd dan
ook na de oorlog definitief ver
leden tijd. GPD
Het zomert nog eventjes door. Door: Enci
Dat merken we vandaag overigens
niet aan uitbundige zonneschijn, maar wel aan de temper^
hoge vochtigheid. Het voelt daardoor drukkend warm aar"
komende dagen zit de temperatuur op een redelijk niveau,
van stabiel zomerweer vooralsnog geen sprake is. Tegen^
van de week gaat het zelfs eerder richting herfst dan zomeijj
daag is het warm, met name voor het gevoel. Er staat eenna
zuidwestenwind en de temperatuur komt uit op een graadofv
Dat is in combinatie met een hoge luchtvochtigheid genoegt"
benauwd te laten aanvoelen. Er is af en toe zon, maar erkanco
een enkele regen- of onweersbui vallen. In de loop vandemi
wordt het meest droog. Vanavond en vannacht is het wissel
wolkt en er kan hooguit nog een enkele lichte regenbui valk
kwik daalt naar circa 17 graden. Morgen wordt het opnieuw's
graad of 23maar wederom is van hoogzomer geen sprak;;
ge en bewolkte momenten
wisselen elkaar af. Lokaal kan
nog een bui vallen, maar veel
heeft dat niet om het lijf. Het
warme weer hebben we te
danken aan depressies die
net ten noorden van ons naar
het zuiden van Scandinavië
koersen.
Hierdoor wordt met een zuid
westelijke wind warme en
vochtige lucht vanuit de Golf
van Biskaje aangevoerd. Ook
op woensdag is dat nog het
geval. Er zijn zonnige perio
den bij temperaturen van een
graad of 24. Vanaf donder
dag wordt het iets koeler met
kans op een bui. Tijdens het
weekeinde gaan de tempera
turen verder naar beneden.
Onweer
Clrr
g
li?
ZW4
Lgyi'
tie
Vooruitzichten
dinsdag
woensdag
donderdag
vrijdag
weer
max.
23°
24°
22°
ro
ro
min.
17°
16°
15°
14°
wind
ZW 4
ZW 4
ZW 4
ZW 3
Zon
O
Maan
maandjf
ondeiil
dinsdK
op 6,31
maara
ondt'i
dinsc.-.
op2li
Nautisch bericht
Er waait een zuidwestenwind, kracht 3 tot 4. Het zicht is goed
Het kustwater heeft een temperatuur van circa 20 graden.
Tot in de middag is er kans op een onweersbui.
Waterstanden
wijl de dame door de opening stapte. De deur viel net geruisloos
achterhaar in het slot, toen de markies er aankwam.
„Meneer is wat vroeg voor een bezoek, hèhèhè!zei de grijsaard met
een kakelend lachje.
„Tiens," sprak de edelman enigszins uit de hoogte. „Het is verre van
mij om een bezoek aan een doelloze poort te brengen, amice! De
gang van zaken bevreemdt mij, dat is alles. Voert ge hier soms een
komediespel op?"
„Dat zou je wel willen," riep de ander.
Hij keerde zich om en liep terug naar de koets.„Komedie! Jawel!"
vervolgde hij over zijn schouder. „Spel en ernst lopen door elkaar
voor jouw soort, meneertje. Let op mijn woorden!"
MAANDAG
Hoog
water
Laag watt
14 AUGUSTUS
uur
cm
uur
cm
uur
cm w
Vlissingen
02.45
207
15.06
206
08.46
15921.':
Terneuzen
03.05
232
15.21
232
09.16
16821.4
Bath
04.00
274
16.17
272
10.16
195 2241
Roompot Buiten
02.34
157
14.55
153
08.34
110211
Zierikzee
04.15
158
16.30
154
10.05
114221
Stellendam Buiten
02.52
149
15.11
140
08.50
06421.*
Wemeldinge
04.20
178
16.30
174
10.10
130223
Krammersl. West
04.25
170
16.41
167
10.06
121223
Hansweert
03.36
246
15.52
245
09.38
186 22,OS
DINSDAG
Hoog
water
aag wals
15 AUGUSTUS
uur
cm
uur
cm
uur
cm in»
VM
Vlissingen
03.16
219
15.35
217
09.19
16421.4
Terneuzen
03.38
244
15.55
242
09.50
17322':
Bath
04.35
288
16.53
283
10.53
1982321
Roompot Buiten
03.09
167
15.18
162
09.15
11221.4
Zierikzee
04.55
163
17.05
159
10.35
11523;
Stellendam Buiten
03.24
160
15.42
148
09.20
063212
Wemeldinge
04.55
185
17.05
181
10.40
13121*
Krammersl. West
05.09
176
17.16
171
10.46
120 231
Hansweert
04.10
257
16.26
254
10.15
19122.42
lichte sneeuw
matige sneeuw
zware sneeuw
bcbte regen
matige regen
zware regen
■SM
Europa: Zomer in Europa
28 30 3i T
o 1
;0 38 O
VERWACHTING VOOR MAANDAGMIDDAG IF
Niet alleen in onze omgeving is het warm zomerweer, ookelos
in Europa zijn de temperaturen inmiddels flink opgelopen.
De zon die een groot deel van het continent heeft veroverd,iw»
het zomerplaatje compleet. Alleen het noordwesten vanEurop
heeft minder fraai zomerweer. Oorzaak hiervan is een storing*
zich daar bevindt. Vooral het zuiden van Noorwegen krijgt"»
gen te verduren, maar elders in Scandinavië is het overweg»-
droog met geregeld zon. De temperaturen lopen er uiteenvr
14 graden in het noorden tot plaatselijk 24 in het zuiden
De Britse eilanden krijgen eveneens met buien te maken en#*
af en toe is een glimp van de zon op te vangen. Daar stiigtrêt
naar waarden tussen 17 en 23 graden. In het noordwesten
Frankrijk en Duitsland is ook een enkele bui te verwachten.ij*
de zuidelijke delen hebben volop zonneschijn bij tropischet^w
raturen. Het midden en oosten van Europa genieten evened»
veel zonneschijn en warmte. Later op de dag kan een lokale»
weersbui even roet in het eten gooien. In het zuiden vanEuwj
weet de zomer van geen ophouden. Zon en hoge temperaw'^
bepalen daar het weerbeeld. Alleen in Zuid-ltalie en hetnoo'
ten van Turkije is een enkele (onweers)bui mogelijk.
