Honden en jongeren ongewenst
Boerentuin in lus en krul
PZC
Veel privé-tuinen
dit weekeinde voor
het laatst geopend
buitengebied
óïomme*
/TïOtüï óf:
ONDERWEG
Zeeland in de vorige eeuw
woensdag 28 juni 2000
Houtworm?
ONGEDIERTEBESTRIJDING
Volledig gediplomeerd en gecertificeerd
Florishoek 6,4435 AW Baarland
Telefoon 0113-63 97 60
Internet: www.traas.borsele.nl
f.
door Gerard W. Smallegange
De bekende kruisvorm van de
boerentuinen die in een vorig
artikel aan de orde kwam, was
ontleend aan de kloosterhoven.
Maar ja, met de reformatie in
Zeeland verdwenen de meeste
kloosters met monniken en
nonnen. En met hen de hoven, de
tuinen, de boomgaarden en de
enorme kennis van de land- en
organiseren zondag 2 juli de
gegidste excursies boven en onder
de vloedlijn op Neeltje Jans. De
wandeling boven de vloedlijn gaat
door de dynamische duinen in het
gebied. Voor de tocht onder de
vloedlijn zijn in het infoduin een
aantal qauaria ingericht, die een
beeld geven van het leven onder
water in de Oosterschelde. De
excursies (14 uur) beginnen bij het
bord Startpunt natuurexcuries.
Tussen Walcheren en Zuid-
Beveland liggen de Middelplaten,
eilanden in het Veerse Meer, die
rijk zijn aan vogels, vlinders en
bijzondere planten. De platen zijn
de bestemming van een excursie
aanstaande zaterdag om 10 uur.
Vertrek bij het informatiepaneel
aan de Muidenweg, tussen
Arnemuiden en Wolphaartsdijk.
Vier excursieactivieiten van de
Vereniging voor Natuur- en
milieu-educatie op Walcheren.
Maandagavond staat een
natuurwandeling door het
Nollebos op het programma.
Vertrek 19 uur bij het metalen
kunstwerk op de boulevard bij het
begin van de Nolledijk. Fort
Rammekens en het omringende
natuurgebied zijn het doelwit van
een excursie aanstaande
zondagmiddag (14 uur) en
dinsdag 4 juli (19.30 uur). Start bij
de ingang van het fort op de dijk.
Op maandagavond: een
wandeling door het natuurgebied
De Schotsman op Noord-
Beveland, die om 18.30 begint op
het noordelijke parkeerterrein
aan de Schotsmanweg. Dinsdag 4
juli is de maandelijkse excursie
rond de kreek van Westkapelle.
Start om 19.30 uur bij het
informatiebord hoek
Ridderlaan/Jacob Brasserstraat.
Voorts een gegidste wandeling
door het vroegere waterwingebied
Oranjezon tussen Vrouwenpolder
en Oostkapelle: dinsdag 4 juli,
19.15 uur vertrek bij het
parkeerterrein aan de Koningin
emmaweg bij Vrouwenpolder
Tuinen
Komend weekeinde wordt de
tweede ronde van de
BE VEL AND SE open tuindagen
gehouden. Acht deelnemers
bieden bezoekers zaterdag en
zondag tussen 10 en 17 uur de
gelegenheid hun tuin te
bezichtigen. Zij hebben aan hun
open dagen het motto Kunst en
Planten meegegeven. Het
betekent, dat in samenwerking
met verschillende kunstenaars
ook allerlei kunstobjecten te
bekijken zijn. De acht te bezoeken
tuinen zijn:
Hofstede Heuvelhof van Arend
Jan van der HorstOude
Hoeveweg 8 in Baarsdorp.
Plantlust van Diny Melissen en
HenkBleuze, Kerkring 13, 'sHeer
Abtskerke.
De Vijverhoeve van Adrie van den
Berg, Kerkring 13 in 's Heer
Abtskerke.
De stadstuin van Janny en Frits
Duijnhouwer, Kleine Kade 25 in
Goes.
De terptuin van Ton van Weele,
Jachthuisstraat 10 in Kloetinge.
De intieme tuin van Tilly Quinten
aan het Geertseplein 18 in
Kloetinge.
De Engelse tuin van Janny
Schrijver aan de Lenshoieklaan
12 in Kloetinge.
Het Kloetings Tuincafé van
Hermie Menken en Fien van
Schijndel aan het Marktveld 15 in
Kloetinge.
't Hof Overwellinge aan de
Kerkweg 14 in Wemeldinge houdt
open tuindagen aanstaande
zaterdag en zondag, van 10-17
uur.
Op WALCHEREN zijn zaterdag
(van 10-17 uur) en zondag (van 11-
17 uur) in het kader van de
Walcherse tuindagen geopend de
tuinen van:
Familie Adriaanse, Gen.
Eisenhouwerlaan 54, Middelburg.
De Blommenhof van fam.
Vermaat, Michaelsdreef 10,
Middelburg.
Het Blauwe Hof van fam. Bil,
Breeweg 11, Koudekerke (ook
vrijdag van 12-17 uur geopend).
Fam. Lavooy, Koudekerkseweg
35,Biggekerke.
Zwanenhof, fam. Zwaan,
Klaassesweg 2, Biggekerke.
In ZEEUWSCH-VLAANDEREN
zijn komende weekeinde nog
enkele tuinen te bezichtigen:
Tilly Fassaert, Vennepad 4,
Koewacht, zaterdag en zondag
10-17 uur.
Juust Wa'k Wou, Kees Jacobse in
Schoondijke, zaterdag en zondag
10-17 uur.
Mevrouw Marijs, Ghistelkerke
101, Breskens, alleen zaterdag 10-
17 uur.
Vakantievierende jongeren zónder ouderlijk toezicht, dat is vragen om moeilijkheden, vinden veel Zeeuwse campinghouders anno 1969. foto's a rch ief PZC
door Ondine van der Vleuten
Zo rond 1969 steekt in Zeeland een nieuw
fenomeen op. Steeds meer jongeren melden zich
zonder begeleidende ouders bij campings. En dat,
vinden veel Zeeuwse campinghouders, kan echt niet.
In toenemende mate worden 'jongelui' geweigerd op
campings, zelfs bij leden van de ANWB. Dat kan niet.
De ANWB dreigt de leden met intrekking van de
officiële erkenning. Dat houdt ook in dat de
campings niet meer vermeld zullen worden in
binnen- en buitenlandse gidsen.
Met name op Walcheren en in de Schouwse Westhoek
zien de campinghouders de jeugd liever gaan dan
komen. Aan de balie van het Westerschouwse
gemeentehuis melden zich regelmatig jongeren om
hun beklag te doen. Burgemeester H.P. Everwijn van
Westerschouwen neemt vlak voor de
bouwvakvakantie van 1969 maatregelen. Zo'n vijftig
exploitanten van kampeergelegenheden ontvangen
een officieel schrijven van het college, waarin
aangedrongen wordt op welwillendheid tegenover
individueel kamperende jongeren. Het college heeft,
zo staat in de brief te lezen, geen waardering voor de
houding van de campinguitbaters. 'Een jongeman of
een jong meisje zonder ouders of begeleiders op
vakantie is toch niet altijd een slechte jongep of een
slecht meisje.'
De zaak leidt zelfs tot Kamervragen. Minister
Klompé zegt het weigeren van jongelui op Zeeuwse
campings te betreuren, maar ziet geen aanleiding tot
direct ingrijpen. Dat is de taak van de gemeenten.
Maar wat doen ze nu eigenlijk verkeerd? Ze houden
zich niet aan orde en regels, vult de voorzitter van de
organisatie voor kamp- en
vakantiebestedingsbedrijven aan. Er zijn veel
jongelui die provoceren, voegt de Zeeuwse VW-
directeur eraan toe. En ze kruipen 's nachts stiekem
bij elkaar in de tent, jongens en meiden door elkaar, is
de ervaring van een Westkappelse exploitant.
Kortom, vat een woordvoerder van de ANWB de
heersende mening samen: jongeren geven alleen
maar soesa.
tuinbouw waarover vooral de
Cisterciënzer monniken en
nonnen beschikten. Los van
godsdienstige geschillen en
wellicht de soms nogal losbandige
levenswijze van sommige
geestelijke ordes (over de nonnen
van het klooster 'Bethlehem' bij
Eikerzee op Schouwen-
Duiveland zijn sappige verhalen
bekend) was de verwoesting van
de kloosters en het vertrek van de
geestelijken cultureel en agrarisch
gezien een grote klap.
Woekerpachten
Het belang van de kloosterordes in
Zeeland kan eigenlijk niet hoog
genoeg worden ingeschat. De
Cisterciënzers hebben vanaf 900
Zeeland weer ingedijkt,
ingepolderd, drooggelegd en in
cultuur gebracht. Ze hebben er de
eerste boerderijen gesticht en hun
enorme ervaring in bedijken,
inpolderen en boeren langzaam
maar zeker aan de eerste
bewoners (die ze meestal uit het
zuiden meebrachten of
optrommelden) overgedragen. De
Zeeuwse monniken en abdijen
hebben zelden misbruik gemaakt
van hun macht, zelden
woekerpachten berekend;
integendeel, ze voerden een
voorbeeldig beleid, waren goede
boeren en tuiniers die erop gericht
waren hun pachters kennis bij te
brengen.
De kruisvormige tuinen vonden
alom navolging bij de boeren en
boerinnen in Zeeland. De planten
die de nonnen en monniken
kweekten - zowel groenten als
kruiden - werden ook langzaam
maar zeker door de
boerengezinnen overgenomen.
Tengevolge van de reformatie die
vanuit het zuiden (België,
Frankrijk) en het oosten
(Duitsland) oprukte, werden de
monniken en nonnen verjaagd en
de kloosters afgebroken, Van de
stenen van die kloosters, de
kloostermoppen, bouwden boeren
en burgers nieuwe huizen. Het
Rooms-Katholicisme werd voor
een deel verbannen uit Zeeland.
De oorspronkelijk
verdraagzaamheid aan het begin
van de reformatie maakte plaats
voor de onverdraagzaamheid en
exclusiviteit van het eigen, ware
geloof. Dat kwam ook omdat de
rk-kerk in landen waar ze het te
zeggen had - Frankrijk, Spanje
etc. - de protestanten te vuur en te
zwaard bestreed en in feite
probeerde uit te roeien.
Reacties
Zo'n actie van de pauselijke kerk
riep natuurlijk reactie op van de
protestanten - ook in Zeeland en
vooral in Walcheren. Daar waren
veel Belgische en Franse
protestanten terecht gekomen, die
met grote moeite en voor een deel
als enigen van een hele familie,
waren ontkomen aan de
inquisitoire praktijken van hun
moederkerk en land. Die mensen,
dat valt te begrijpen, waren
Voor de komende dagen staan
opnieuw verschillende
natuurexcursies op het
programma bij organisaties en
diensten als Staatsbosbeheer, de
Vereniging Natuurmonumenten,
de Zeeuwse Schaapskudde en de
Vereniging voor Natuur- en
Milieu-educatie Walcheren. De
hausse in open tuinen is voorbij,
maar er zijn er aanstaande
weekeinde 1 en 2 juli nog wel
verschillende opengesteld voor
publiek.
Excursies
Vandaag - woensdag - is er op
Schouwen-Duiveland een
wandeling door het slotbos en de
Zeepeduinen bij Haamstede. Het
bos is alleen tijdens excursies
toegankelijk, de
Zeepeduinenvormen een zeer
gevarieerd gebied, met meertjes,
bos, kaal zand en veel vogels. Start
bij het Slot Haamstede 19 uur.
Op dinsdagen is er een
diavoorstelling in Slot Haamstede
van Staatsbosbeheer (19 uur), 's
Woensdags is deze
diavoorstellingen op
verschillende tijdstippen.
Op Schouwen-Duiveland voert
morgen - donderdag - een
wandeling nar de
Meeuwenduinen en de
meeuwenkolonie daar. Vertrek 19
uur bij de uitkijktoren aan het
eind van de A. v.d. Wei j den weg in
Westenschouwen.
Naar de boeiende, gevarieerde
boswachterij Westenschouwen is
er dinsdag 4 juli een wandeling.
Start excursieschuur
Kraai] esteinseweg 140,
Westenschouwen.
Op Tholen kunnen liefhebbers
zaterdagochtend deelnemen aan
een natte laarzentocht. Die begint
aan het eind van de
Sluispolderweg in St. Annaland.
Natuurmonumenten, Het
Zeeuwse Landschap en de
Nederlandse
Onderwatersportbond
Advertentie
Vooral in protestantse streken van Zeeland kun je een boerentuin tegenkomen die in renaissancestijl, met plantenbedden in de vorm van cirkels,
ovalen of vierkanten, is opgetrokken. foto Charles Strijd
ongewoon fel anti-rooms. Niets
dat ook maar een beetje zweemde
naar de gebruiken van de oude
moederkerk, deugde nog. Kreten
als 'Liever Turks dan Paaps' zijn
toen ontstaan. Het kruis, toch
vanaf het begin van de
Christenheid symbool van het
Christendom, werd als iets
'Rooms' gezien. Dat hoorde niet
bij de Calvinistische levensstijl,
dat hoorde nergens in huis, kerk of
buiten aanwezig te zijn. En
zodoende verdween in streng
protestantse streken zelfs de
kruisvorm van de boerentuin,
want dat zweemde naar
monniken, nonnen en het
katholieke geloof. In Walcheren
en in Tholen heb ik tot op heden
geen oude boerentuin in
kruisvorm aangetroffen. Wie er
toch één weet,mag het mij melden.
Het komt trouwens ook overeen
met het landelijk beeld. In de
Alblasserwaard, de
Vijfheerenlanden, de
Krimpenerwaard, de
Bommelerwaard allemaal streken
waar 'Bonders' en andere strenge
protestante gemeenschappen
wonen, vind je prachtige
boerentuinen, maar niet in
kruisvorm.
Renaissance
Hoe richt je een boerentuin in als
je de kruisvorm afschaft?
Gelukkig was er in de tuinhistorie
al voor de reformatie een andere
bedden met fel gekleurde planten
liepen paden bedekt met fijn grint
met schelpjes, met lichtgekleurd
zand, of als dat niet voorradig
was, met fijn aangeharkte aarde.
De grote rechthoek, of het
vierkant die al die tuintjes met
hun paden met elkaar vormden,
werd afgesloten door (een) strak
geschoren heg(gen). Soms waren
ern tussen die bedden of in de
hoeken ook grote vormgesnoeide
kolommen of figuren van taxus.
Die renaissancetuinen zijn via
Italië en Frankrijk uitgewaaierd
naar Nederland. In Frankrijk is
die zgn. renaissancestijl met z'n
vreemd gevormde perken en felle
bloemen in zwang gebleven. Je
ziet ze nog in bijna ieder frans
dorpje of stad bij het nationaal
monument en/of de 'Mairie'. Rond
heel veel kastelen zie je die
'parterres en broderie' ook nog
steeds. Een paar van die kleurige
perkjes tref je daar ook vaak bij de
boerderijen aan.
Landgoederen
En bij ons? Dankzij een Franse
tuinarchitect in de 17e eeuw (Le
Nötre) die de tuinen van het Loo
voor prins Willen III ontwierp en
aanlegde, kwam die formele
renaissancetuin ook hier in de
mode. Eerst op de landgoederen,
toen bij de Amsterdamse
grachtenhuizen, en uiteindelijk
ook in de boerentuinen. Vooral in
de zwaardere protestantse
streken, waar men van de
kruisvorm afwilde. In de Zuid-
Hollandse Waarden zijn de
mooiste boeren-barok/-
renaissance tuinen van Nederland
te vinden.
Oude baroktuin
Maar ook in Walcheren zijn heel
veel van dit soort boerentuinen
geweest. Enkele resteren er nog.
Bij de fam. Polderdijk in Nieuw en
St. Joosland is al vele generaties
lang een grote sier- en nutstuin in
formele stijl te vinden. In feite kan
deze turn wedijveren met de
mooiste boerentuinen in
Nederland. Maar ook in gebieden
waar men de kruisvorm van de
boerentuin trouw is gebleven, tref
je soms zo maar opeens een
formele baroktuin aan. In
IJzendijke, op de grens van
Nederland en België, ligt vóór een
groot boerenhuis een prachtig
onderhouden oude baroktuin te
pronken. Helemaal volledig, op de
geknipte buxusfiguren na. Maar
die zijn allemaal weggeschoten
aan het einde van de Tweede
Wereldoorlog, tegelijk met de
schuur, de hangar en de rest van de
gebouwen op het erf.
Weet u ergens in Zeeland nog mooie
boerentuinen, in welke stijl dan ook,
wilt u dat dan s.v.p. doorgeven aan: mr.
G.W,Smallegange, Zuidweg3, 4443
AA Nisse.
mode in zwang geraakt. Vooral op
de landgoederen en
buitenplaatsen. Dat was de zgn.
formele tuinstijl. Voor de
renaissance-mens waren die
tuinen - die scherp contrasteerden
met hun natuurlijke omgeving -
een uiting van het overwinnen van
de woeste natuur, die de mens als
bedreigend ervoer. Het waren in
feite tuintjes in tuinen; allemaal
bedden omgeven door
buxusranden of iets dergelijks.
Maar dan geen bedden op de
traditionele wijze, maar in de
vorm van cirkels, harten,
vierkanten, trapezia, halve manen
etc. Binnen al die vormen stonden
meestal opvallend gekleurde
éénjarige planten, bv. rode
salvia's, of kleurige vetplantjes, of
opvallende vaste planten. Tussen
al die merkwaardig gevormde
