D
jite n<
ied
Monsters uit de Westerschelde
PZC
waamoord
De visserij is
een wereld
van mannen
28
Elementen in
het landschap
om te bewaren
29
Lussen en
krullen in de
boerentuin
30
Alleen de
naam is een
attractie
31
27
ij
woensdag 28 juni 2000
a
De 'vis', voorzien van sensoren, levert tal van gegevens over het water in de Westerschelde aan de Argus.
foto's Dirk-Jan Gjeltema
Sinds de voltooiing van het
Deltaplan is de
Westerschelde het enige
watergebied in Zuidwest-
Nederland met een min of meer
natuurlijk karakter. Min of
meer, want de lozing van
giftige stoffen op de rivier en
maatregelen om de geulen
beter bevaarbaar te maken
voor diep stekende schepen,
vormen bedreigingen. Dankzij
de bouw van
zuiveringsinstallaties in
België lijkt het gevaar van gif
voor de Schelde af te nemen; de
voortdurende roep om een
verdere verdieping van de
Westerschelde blijft zorgen
baren. Reden dus om de
ontwikkelingen in de
Westerschelde zorgvuldig in
de gaten te houden. Met
strakke regelmaat (om de twee
weken in voorjaar, zomer en
najaar en eens in de maand in
de winter) vaart het
milieumeetvaartuig Argus van
de meetinf ormatiedienst van
Rijkswaterstaat de
Westerschelde op om de stand
van zaken op te nemen.
door Ben Jansen
Het tij regeert. De onderzoekers
die meetresultaten en
monsters verwerken, hebben
bepaald dat de vergaring van de
gegevens bij hoogwater moet
beginnen. En dus vaart de Argüs
op deze zomerdag tegen zes uur 's
morgens vanuit de sluis in
Vlissingen de Westerschelde op.
Een lichte nevel lijkt de monding
nog weidser te maken. Hoe
zachtkens glijdt ons bootje. Het
belooft een prachtige dag te
worden. De bemanning van de
Argus heeft nog geen tijd voor
praatjes. Schipper Kees Potter
stuurt het schip naar het eerste
monsterpunt op de Rede van
Vlissingen. Meetleider Henk
Korstanje, stuurman Chiel
Verkamman en machinist Kees
van Bavel treffen voorbereidingen
voor de metingen.
Toen Korstanje in 1975 bij de
toenmalige afdeling
milieuonderzoek van de
Deltadienst kwam werken, werd
de watertemperatuur bepaald
door een emmer te scheppen en er
een thermometer in te steken. Het
gaat er nu iets makkelijker aan
toe. Het belangrijkste
gereedschap is de 'vis', een
roestvrijstalen constructie die
buitenboord wordt gehangen en
de Argus gedwee blijft volgen op
zijn zeventig kilometer lange
tocht richting Antwerpen. De vis
is voorzien van sensoren die
temperatuur, zuurstofgehalte,
zoutgehalte en andere informatie
aan het door Korstanje beheerde
computersysteem toevertrouwen.
Ook is de vis uitgerust met een
slang waardoorheen water naar
het laboratorium van de Argus
wordt gepompt.
Ecosysteem
In dat laboratorium staat een
batterij van 27 flessen klaar. De
monsters worden verwerkt door
drie onderzoeksinstituten: twee
van het Rijksinstituut voor Kust
en Zee (in Middelburg en Haren)
en een van het Rijksinstituut voor
Integraal Zoetwaterbeheer en
Afvalwaterbehandeling in
Lelystad. Het ecosysteem van de
door Kees Cijsouw
Als er in deze weelderige tijd
van het jaar al enig vormbesef
uit onze tuin blijkt, dan komt dat
door de vrouwenmantel
Alchemilla mollis). We hebben ze
ooit langs de borders en de randen
van het middenpad gezet. Twee
kwaliteiten heeft de
vrouwenmantel. Op de bladeren
blijven regendruppels
aandoenlijk glinsterend liggen.
En als ze bloeien zorgen ze voor
een luchtige, geel-groenig waas.
Die geel-groene tint geeft sinds
enkele weken kleurig structuur
aan de tuin, omdat ze er min of
meer als een lint doorheen trekt.
Omdat de royale plantengroei de
contouren van de tuin verder
nogal verdoezelt, trekken details
de aandacht. Zo hebben we in vier
hoekjes bewust wat opvallende
Westerschelde is complex, het
aantal onderzoeken groot. Er
wordt studie gedaan aan de
zwevende stof in het water, aan de
ontwikkeling van plankton, aan
organische stoffen, zware metalen
en bestrijdingsmiddelen. De
bestellingen zijn dan ook divers.
elementen bij elkaar gezet:
combinaties op de vierkante
meter.
Aansluitend op het serreterras
staat wat we altijd breed
omschrijven met 'de groene
groep': vier planten en struiken,
die met elkaar gemeen hebben dat
ze het hele jaar door groen blijven.
Voor de rest verschillen ze, in kleur
en bladvorm, sterk. Voor de
opgaande vingerplant Fatsia
(inderdaad, brede, vingervormige
bladeren) en de niet-kruipende
bamboe met heel fijne stengels en
bladeren staan de bronsgroene
Phormium tenax met stijf en
puntig blad en de Skimmia die
rode bessen levert. Ze bieden
voldoende afwisseling om te
blijven boeien, 's zomers, maar
vooral in de winterperiode.
Een eindje verderop
combineerden we de bronzen
venkel met de Engelse roos
Abraham Darby. Een stevige
struikroos, geurend en
bloeiherhalend, met grote
geel/roze bloemen. Het is een
duokleur, waar we eigenlijk niet
zo weg van zijn, maar die in
combinatie met de venkel eind
juni en in augustus-september een
verrassend effect heeft.
Aan de overkant rechts hebben we
een jaar of vijf geleden persoonlijk
een pergola in elkaar gezet, die op
grond van haar onvolkomenheden
zonder twijfel het predikaat
Voor het ene onderzoek is een
monster van 250 ml nodig, het
andere vereist een fl.es van 10 liter.
Soms volstaan witte plastic
flessen, maar er zijn ook bruine en
groene. In de meeste gevallen
kunnen de monsterflessen
regelrecht met het vanuit de vis
'rustiek' verdient. We hadden haar
nodig om er, aan weerszijden, de
klimmende rozen Mme. Alfred
Carrière (room-wit, geurend,
doorbloeiend) en Mme. Plantier
opgepompte water worden
gevuld. Maar er zijn ook speciale
wensen. Zo vult Korstanje
voorzichtig een :£lesje waarin een
bodempje salpeterzuur zit, andere
monsters hebben een toevoeging
van zoutzuur of jodiumachtige
oplossing nodig en in een enkel
geval wordt het water eerst
gefiltreerd voordat het in de
flesjes gaat. De temperatuur van
het water is 17,81 graden, het
bevat per liter 7,93 milligram
zuurstof en 29,81 promille zout.
Het aantal monsters dat op het
eerste meetpunt moet worden
klaargemaakt, is zo groot dat
Korstanje hulp krijgt van Van
Bavel. Samen zetten ze de flessen
in de batterij koelkasten die de
Argus aan boord heeft. Een aparte
koelkast blijkt een smakelijke
vlaai te bevatten. Straks voor bij
de koffie. Wanneer het laatste
flesje is gevuld, roept Korstanje
naar schipper Potter. Die zet
meteen koers naar het volgende
meetpunt, in de Pas van
Terneuzen. Het schip moet
opboksen tegen een flinke
ebstroom. Potter: ,,We varen bij
deze meting altijd tegen de stroom
in. Dat kost tijd. Maar zo is dat nu
eenmaal bepaald."
Bij Ternéuzen en verder
stroomopwaarts bij
(eenmaal bloeiend, witte,
geurende pomponbloemetjes met
groen hartje) overheen te leiden.
Daar doorheen voerden we de
grootbloemige blauwe clematis
Hoedekenskerke en Hansweert in
het Middelgat en ter hoogte van de
Zandvlietsluizen in de Schaar van
Ouden Doel hoeven veel minder
monsterflessen te worden gevuld.
De belangstelling van de
onderzoekers naar de situatie bij
Hoedekenskerke is zo gering dat
daar maar twee flessen in de
koelkast worden gezet. Korstanje
kan het nu wel alleen aan. Potter
geeft het roer over aan
Verkamman en gaat wat
onderhoud aan een luik van het
schip verrichten. Het is uitstekend
weer voor een schilderbeurt.
Weinig vaart
Er is deze dag maar weinig
scheepvaartverkeer op de
Westerschelde. Een paar
containerschepen, een autoschip
en wat binnenvaart. Moet daar nu
een nieuwe verdieping voor
worden uitgevoerd? Na de bocht
om het Land van Saeftinge
vernauwt de Schelde zich en
dringt het economische belang
naar de oevers van de rivier.
Containerkranen, chemische
industrie en schepen die worden
geladen en gelost. „Het is hier
soms zo druk dat we een tijdje
moeten wachten voordat we onze
metingen kunnen doen en onze
monsters kunnen nemen" zegt
Lasurstern, die eind mei samen
met Mme. Alfred Carrière
bloeit.
In de tweede helft van juni volgen
de bloei van Mme. Plantier, wier
Korstanje. Vandaag kan de Argus
rustig zijn gang gaan. De
Zandvlietsluizen zijn midden in
een schutcyclus, zodat het
meetschip geen rekening hoeft te
houden met in- en uitvarend
scheepvaartverkeer. De laatste
monsterflessen zijn gauw gevuld.
De temperatuur van het
Schelde water is hier 2119 graden
Het zuurstofgehalte is
teruggelopen tot 3,33 milligram
en het zoutgehalte tot 6,12
promille.
Na het laatste meetpunt is er weer
volop werk aan de winkel. De vis
wordt binnengehaald, zorgvuldig
schoongespoten en in speciaal
daarvoor op het dek geplaatste
bak opgeborgen. Korstanje en Van
Bavel halen de koelkasten leeg en
zetten de monsters in koelboxen.
Die gaan achter in een auto die 's
morgens in alle vroegte achterop
de Argus is getild. Het schip meert
af aan een kademuur bij de
toegang van de Zandvlietsluizen
die net niet te hoog is om de auto
weer aan wal te zetten. Korstanje
en Van Bavel rijden met de oogst
van de dag terug naar Zeeland.
Een deel van de monsters moet zo
snel mogelijk worden verwerkt.
Potter en Verkamman varen de
Argus terug naar Vlissingen. Weer
tegen de stroom in. Het tij regeert.
wit wordt gecombineerd met het
fluwelen paars van de clematis
Etoile Violette. Dat wil zeggen:
dat was tot dit jaar zo. De
afgelopen weken was er met de
rozen van Mme. Plantier niks aan
de hand, ze bloeiden en roken naar
hartelust, maar van de -
doorgaans gulle - bloei van de
Etoile Violette was niets te
bespeuren. Enig onderzoek wees
uit, dat de ranken en dus de
bloemen van de clematis via
pergola en schutting waren
uitgeweken naar de oostelijke
buren, omdat ze daar eerder zon
vangen en ze zich met minder
moeite een weg hoeven te banen
door de andere beplanting. Ze
tooien daar nu een uitgebloeide
Viburnum tinus met fraaie
violette tinten.
De fijnzinnigste combinatie,
vinden we zelf, is te vinden bij het
zonneterras achter in de tuin.
Daar zetten we, op een
oppervlakte die er eigenlijk te
klein voor is, de Rosa glauca neer
en lieten er de zomerclematis
Rouge Cardinal doorheen
trekken. Het opmerkelijkste van
de wilde Rosa glauca is de kleur
van de twijgen en de bladeren: een
prachtig roodachtig blauw. De
bloemetjes zijn een beetje onnozel,
maar ze zijn de voorbodes voor
sfeervolle roodbruine
najaarsbotteltjes. De purperrode
Rouge Cardinal versterkt het
kleureffect zolang het aantal
bloemen niet te overdadig wordt.
Ook de mooie dieprode clematis
Niobe zou het kleurengamma
kunnen verrijken, maar vooral als
de zon door het blad van de roos en
de bloemen van de clematis speelt,
is de combinatie met de Rouge
Cardinal niet te verslaan.
Niet te koel, te zwoel,
te nat, te droog
en juni vult
de schuren hoog
Nieuwe weerwoorden zijn welkom
bij de redactie PZC, postbus 18,4380
AA, Vlissingen, fax 0118-470J02, e-
mail redactie@pzc.nl.
Buitengebied is een wekelijkse
bijlage over natuur en landschap,
land- en tuinbouw, streektaal en
streekcultuur, architectuur en
stedenbouw, recreatie en vrije
tijd. Vragen, opmerkingen en
suggesties zijn welkom bij de
redactie van de PZC, postbus 18,
4380 AA, Vlissingen, fax 0118-
470102, e-mailredactie@pzc.nl.
Meetleider Henk Korstanje vult monsterflesjes in het laboratorium aan
boord van de Argus.
Illustratie Adri Karman
