Inhaalslag
van een vader
en een zoon
Na de race is het met hen gedaan
Mart Smeets privé
Spaanse
greyhounds
gered van
gruweldood
reportage zaterdag 17 juni 2000 29
en het ongemakkelijke gevoel als hij af
scheid moet nemen. Eerst van Nynke op
het vliegveld, hoewel ze toch al 22 was, en
later weer van Tjerk. Maar ook de adrena
linestoot die hij krijgt als zijn zoon hem,
van veertig meter afstand, ineens ont
waart aan de rand van een honkbalveld in
Milwaukee.
Studie
„Ik vraag nooit aan zijn coach hoe Tjerk
speelt", zegt Mart Smeets, die een hekel
heeft aan ouders die langs de zijlijn hun
tomeloze bemoeizucht tonen. Een opmer
king die in het boek, waarin een ontmoe
ting met coach Peterson is opgenomen,
uitgebreid wordt waargemaakt. Hoe het
gaat in het Tjerks team, de Blue Raiders,
blijkt uit de convex-saties tussen vader en
zoon. ,,Ik heb ook gezegd, ik betaal zijn
studie, dan blijft er geld over voor zijn me
destudenten die soms maar over een paar
dollars beschikken. Tjerk heeft ook geen
bijbaantje, hij neemt zijn vrienden wel af
en toe uit eten.Van Mails centen dus.
Inmiddels is Tjerk (net 20) in Nederland
aangekomen voor de zomexwakantie. Ook
zijn Amerikaanse vriendin komt over.
„Als hij 21 is komt hij definitief terug naar
Nederland. Hij studeexl makkelijk, want
hoewel sport belangrijker is dan studie in
Amerika staat hij op de lijst van slimme
jongens. Ik zou alle ouders adviseren: geef
je kinderen kans zichzelf te ontplooien.
Laat ze er een jaar tussenuit gaan tussen
school en studie. Dit is geen leerboek,
maar die boodschap zit er wel in. En EK-
voetbal of niet, ik ga gewoon naar hem
kijken als hij in Nederland voor de Expo's
moet spelen. Alleen zaterdagavond kan ik
niet, dan moet ik de openingswedstrijd in
Brussel doen, dat begrijpt hij wel.
De immer drukke Mart Smeets zit intus
sen niet stil. „Mijn volgende roman gaat
over de tenniswereld, seks, drugs en i'ock-
'n'-roll. Eind dit jaar komt er waarschijn
lijk weer een compilatieboek en in het na
jaar ga ik de lezei-s verrassen. Ach, en wat
dit boekje betreft heb ik helemaal geen
pretenties. Max Pam schreef eens in HP-
/De Tijd: 'Kan Mart Smeets wel schrij
ven'. De vraag is: kan hij erover oordelen?
Ik schreef in 1968 mijn eerste stukjes. Ik
heb vijftien boekjes geschreven, waaron
der twee romans. Ik vraag geen erkenning
en dat is heerlijk, maar van mijn vorige
roman zijn wel 50.000 exemplaren ver
kocht. Het lijkt erop dat ik dit boek, waar
in ik me kwetsbaar opstel, bijna expres op
de mensen loslaat. Want het is leuk in deze
tijd de Oranjegekte te temperen. Jammer
dat de achterflap bijna oranje van kleur
is."
Wat televisie betreft hoop Smeets dat hij
ook eens wat anders mag doen. „Daar
moeten we over praten. Er komt een mo
ment dat ik weg moet. Maar ik ga nog met
zoveel plezier het veld in. Aan de Ronde
van Italië beleef ik zielsveel vreugde. Dat
is rock-'n'-roll voor me: rossen, weer een
nieuwe uitzending, een stukkie schrijven,
naar Schiphol. Is 53 oud? Ik heb mijn
zwakkere momenten als mijn lijf het niet
doet, maar verder?"
.Verder zijn de veranderingen op televisie
voelbaar", zegt Smeets, die eerder tijdens
het gespx-ek opmerkt dat er tegenwoordig
'te weinig talent is voor te veel zenders'.
„Ik ben na 27 jaar eigenlijk van de oude
stempel, maar daar schaam ik me niet
voor."
Hij vindt het oprecht jammer dat het pro
gramma 'Mtwee', dat hij samen met
Maartje van Weegen heeft gepx-esenteerd,
is gesti-and. „Dat vind ik vooral vei-velend
voor de redactie, die heel teleurgesteld is.
Ik hoop dat de directie van de NOS wil in
zien dat zij ook andere programma's kun
nen maken en dat ze niet uit elkaar wor
den gehaald."
Tenslotte: „Ik had deze week makkelijk
een populair Oranjeboekje kunnen uit
brengen. Kassa. Gelukkig doe ik gewoon
waar ik zin in heb."
Jacques Geluk
Mart Smeets: Murfreesboro Blues - Uitgeverij
L.J. Veen,f 18,90.
Weer een compilatieboek schrijven, daar had televisiepresentator
en sportverslaggever Mart Smeets even geen zin in. Hij besloot
zijn uitgever een persoonlijk verhaal aan te bieden over de bezoeken
aan zijn zoon Tjerk die studeert en honkbalt in Murfreesboro in de
Amerikaanse staat Tennessee. Murfreesboro Blues gaat over de liefde
en de vriendschap tussen een vader en zijn kinderen, waarvoor Mart
Smeets nu de tijd zegt te nemen. Maar ook over honkbal, basketbal,
Amerikaanse eetcultuur, sportboeken en omgaan met racisme. Dat
alles gelardeerd met een schat aan feiten.
Mart Smeets (53), televisiepresentator
en sportverslaggever, zegt bedacht
zaam: Blinderen zijn een zegen. Ik laat ze
heel erg vrij. Er zijn bepei'kingen zoals
drinken en drugs, maar daar kunnen we
over praten."
„Ik ben bezig met een grote inhaalslag,
want pa was er nooit. Die zat achter wiel
renners aan of versloeg de Olympische
Spelen. Daar hou je een erfenis van over
die hard aankomt. Ik heb hun jongste ja
ren gemist. We zijn daar nog mee bezig en
ze maken er dankbaar gebruik van. Geen
misbruik, ze weten hoe ze het moeten
doen. Het is gek, als ik nu naar mijn zoon
toe wil moet ik veertien uur reizen. Als ik
dan kapot aankom in dat dorp Murfrees
boro in Tennessee, roept Tjerk: 'Ik zie je
morgen bij het trainen'. Maar dan ontbij
ten we eerst samen. 'Blessings in disguise'
noem ik die gelegenheden."
Tjerk wist vanaf zijn twaalfde dat hij naar
Amerika wilde om te studeren en te spor
ten (honkbal), of liever andersom. En
Mart had toen al gezegd dat dat mocht.
Hij was net achttien jaar toen hij vertrok.
Het afgelopen half jaar heeft Mart zijn
zoon - 'pakweg 1,94 meter groot, boven de
honderd kilo schoon aan de haak, schou
ders als steunbalken, armen als dikke
staalkabels' - drie keer bezocht. Zes da
gen in de herfst van 1999, twee dagen in
januari en drie dagen in de lente. De eerste
keer is ook Marts dochter Nynke 'als ver
rassing' voor haar jongere broertje mee
gereisd.
Liefde
Over die ontmoetingen heeft Mart Smeets
het boek Murfreesboro Blues geschreven.
Een heel persoonlijk verhaal over de lief
de tussen een vader en zijn kinderen. En
over veel meer. „Mijn uitgeverij wilde
graag weer een compilatieboek, maar ik
ben daarop een beetje uitgekeken. Ik vind
het op dit moment te gemakkelijk. Ik wil
de graag wat persoonlijke dingen kwijt en
was benieuwd of dat aan zou slaan. Het is
heel erg privé en de uitgever heeft lang ge
twijfeld. Maar opeens begon het idee ook
daar te leven. Een verhaal over een vader
en een zoon die op duizenden kilometers
afstand hun liefde en elkaar delen. Maar
ook over de verrassing van Nynke en over
hoe gek die twee op elkaar zijn. Dat zijn
grote momenten in het vaderschap
„Mijn partner had de angst dat ik te veel
van mezelf zou blootleggen, dat ik dingen
zou schrijven die anderen niets aangaan.
Ik heb geen gêne. Bovendien zijn er zat
liefdesboeken, maar zelden gaan die over
de verhouding tussen een ouder en zijn
kind."
Tjerk heeft een aantal dingen afgekeurd.
„Dan zei hij: 'Dat is niet zo, pap' en dan
haalden we die gesprekken terug. Of hij
zei: 'Die veronderstelling is niet juist' of
'de redenatie klopt niet'. Dat op zich le
verde goede gespi'ekken op. Hax*tstikke
mooi. Nynke zei eei-st: 'Moet dit?', maar ik
wilde haar lieve, leuke rol als toen nog 22-
jarige, zorgzame zuster die bij haar broer
tje wil zijn graag beschrijven. We hebben
nu pas geleerd in pure harmonie met el
kaar te leven."
„Het heeft geen zin te ontkennen dat het
werk altijd voorrang had, vooral in die
idiote jaren tachtig maar nu heeft het met
elkaar leven wat extra's, een meexwaar-
de."
Door de zeer gedetailleerde manier waar
op Mart zijn bezoeken aan Murfreesboro
beschrijft, komt de lezer te weten hoe hij
in tal van situaties reageert-en denkt, wat
hem bezighoudt of juist tegenstaat. Tjerk
leren we kermen als een rustige, verant
woordelijke jonge man van toen 19 jaar,
die alcohol vies vindt (handig als je in
Amerika nog geen 21 bent), gesloten is als
het zijn gevoel betreft (Mart: 'Dat heb ik
ook') en bovenal rustig is. Ook als chauf
feur. En hij is een realist, zoals zijn vader
schrijft: 'Natuurlijk, als je aan sport doet
moet je voor het hoogste gaan, zegt Tjerk,
maar hij voegt eraan toe: Maar niet ten
koste van alles. Ik wil gewoon kijken hoe
ver ik kan komen. Of ik me met Amerika
nen kan meten... het is erg moeilijk, maar
het blijft natuurlijk een doel. Ik ben nog
lang niet goed genoeg. En een droom,
vraag ik. Tjerk knikt: Natuurlijk, maar
laat ik nou eerst maar eens een goede cat
cher worden. De realist ten voeten uit. Hij
droomt wel eens, maar verliest nooit de
werkelijkheid uit het oog. Zo is hij altijd
geweest, een karaktertrek die hij van zijn
moeder heeft meegekregen. Sterk, eerlijk
en oprecht'.
Nukkig
Duidelijk wordt dat Tjerk, beschermd op
gevoed ('Wat heet!de spanning van het
vreemde - vier jaar van huis weg - niet als
verlammend exvoer. Mart had dat zelf wel
eens gehad tijdens reizen naar het buiten
land.
'Als ik een betere honkballer wil worden,
zal ik het toch in dit land moeten leren',
noteert de vader een uitspraak van zijn
zoon, die alle ongemakken in de voor hem
Vader Mart Smeets met zijix zoon Tjerk in Murfreesboro, Tennessee: „Kinderen zijn een zegen."
foto GPD
onbekende wereld al bij voorbaat accep-
teei'de. Over zijn dochter schrijft Mart:
'Nynke heeft meer van mij weg: nukkig,
opstandig, kwetsbaar'. Het zijn niet al
leen de details over wat vader, zoon en
dochter in Amerika meemaken, die in
druk maken.
De vele gesprekken over honkbal en bas
ketbal, de televisie-uitzendingen die
Mart Smeets in Amerika ziet ('Ik heb niet
zo'n hoge hoed op van de Nederlandse tv.
Ik kijk graag hoe anderen het doen') en de
kranten die hij leest - om maar enkele din
gen te noemen - leveren een schat aan ge
gevens op. Heeft hij steeds met een noti
tieblokje rondgelopen?
„Nee, alles zit in de kopZowel Tjerk als ik
hebben een waanzinnig vermogen uitsla
gen en namen op te slaan. Een druk op de
knop en het komt eruit. Dat geldt niet
voor voetbal. Ik ken de achterhoede van
Spai"ta niet, maar wel van een Ameri
kaans basketbal- of honkbalteam. Tjerk
heeft dat nog meer dan ik. Hij kent elke
pi'ofessionele honkballer, of ze links of
rechts spelen."
De herinneringen van Mart Smeets zijn
op heel natuurlijke wijze in het verhaal
vervlochten. 'Verleden week', schrijft hij,
'is Wilt Chamberlain overleden, een be
roemde ex-basketballer. Ik heb de man
ooit eens ontmoet en een waanzinnig ver
haal over hem gemaakt. In Amerika was
hij een beetje een outcast, maar dan wel
eentje van een zeer apart soort. Hij schreef
een boek waarin hij beweerde dat hij met
ten minste twintigduizend vrouwen het
bed had gedeeld en juist dat bedver-
haal werd voortdurend aangehaald om
het karakter van Wilt the Stilt te illustre
ren'. En daar komt de feitenkennis: 'Dat
hij ooit 100 punten in een wedstrijd had
doen aantekenen werd vergeten. Dat hij
een dame in een vliegtuig tot haar gerief
had gebracht, wist bijna iedere basket
balliefhebber Ik geloof dat ook Jan Mul
der eivan onder de indruk was en dat hij,
zoals iedereen, was gaan i'ekenen'.
Alle details van zijn belevenissen in Ame
rika heeft Smeets bij het schrijven van het
boek eveneens 'zo uit de kop' neerge
schreven. De bezoeken aan boekwinkels,
waar vader en zoon hun sport verzamelin
gen uitbreiden, de restaurants waar hij
zich elke keer verbaast over hoeveel zoon
lief weg kan stouwen, de ongerustheid als
Tjerks antwoordapparaat niet reageert
Zodra een greyhound niet meer
presteert op de Spaanse renbanen en
tijdens de jacht te weinig prooien vangt, is
het met de honden gedaan. Ze worden
opgehangen, verbrand of levend begraven,
omdat hun baas geen zin heeft in een
kostganger die meer kost dan opbrengt.
Om dat te voorkomen vangt een
opvangcentrum in Zuid-Spanje de
overbodige windhonden op. Van daaruit
worden ze overgebracht naar andere
Europese landen. Hier zoekt de Stichting
Greyhound In Nood Nederland (GINN)
nieuwe bazen voor hen. Tot nu toe kregen
er al drie onderdak in Friesland, de zes van
GINN-voorzitter Meta Melser buiten
beschouwing gelaten.
Hap! Een stuk gebak verdwijnt in de
bek van Lala. Niets wat op tafel
staat, is veilig. De tweejarige is erg
nieuwsgierig, vergoelijkt bazin Meta
Melser uit Ferwert. Ze pakt Lala bij haar
spitse snuit en spreekt haar op zachte toon
bestraffend toe.Je weet dat dat niet mag,
kom maar bij mama."
Lala nestelt zich naast Melser op de bank
en likt de slagroomresten van haar snuit.
Ze leidt een zorgeloos bestaan. Een jaar
geleden was dat nog anders. Ze moest
haar toenmalige baas van vlees voorzien
naar Nederland gekomen. Tussen de die
ren bevond zich Melle, een anderhalf jaar
oude afgedankte jachthond. Hij werd ge
vonden bij een verlaten boei'derij in het
Zuid-Spaanse Almeria. De hond woog
toen nog maar 17 kilo, de helft van het
normale gewicht voor dat ras. Inmiddels
woont hij bij Edwin de Groot en Tiny Jon
ker in Heerenveen. Hij heeft zich uitste
kend aangepast. Doordat hij ernstig on
dervoed is geweest, werkt zijn schildklier
niet meer. Melle is deels kaal. „Dat komt
omdat hij in brand gestoken is," legt zijn
bazin uit. Ze zou haar nieuwe huisgenoot
niet meer willen missen.Melle is een hele
lieve hond, een echte klever. Hij is altijd in
mijn buurt te vinden."
De Groot en Jonker wei-den door televi
sieprogramma's op het bestaan van de
stichting GINN geattendeerd, net als de
familie De Haan uit Leeuwarden. Het ge
zin had zich al voorgenomen om een kans
loze hond een plek te bieden en na het zien
van gruwelijke televisiebeelden meldde
Jasper de Haan zich bij de stichting. Na
een paar maanden wachten deed de vier
jarige gx-eyhound Floor uit Mallorca haar
intrede. Ze was mager, had allerlei open
wonden en was doodsbang. Door het vele
rennen zijn haar gewrichten versleten.
Hard lopen gaat niet meer, maar van een
wandeling van een half uur geniet ze.
Ook Ayya's voeten zijn misvormd. Rond
om haar tenen zitten allerlei bobbels. Ze
woont al bijna een jaar bij Christina
Scholtsz in Dx-achten. „Het is een scheet
van een beest,zegt die over haar tienjari
ge greyhound, die afkomstig is van de ren
baan in Barcelona. Windhonden zijn van
nature sociale dieren, weet Meta Melser.
Daarom gedijen ze ondanks hun asociale
opvoeding goed in gezinnen. Dankzij het
werk van de stichting GINN zijn enkele
renbanen in Spanje gesloten en ontvan
gen greyhoundfokkers in Ierland geen
subsidie meer Het opvangcentrum van
Perez zit echter altijd vol. Ook nu weer
wachten er 120 honden op een transport
naar Nederland. GINN laat hen pas ko
men wanneer er voldoende adoptiegezin^-
nen voor de diex-en zijn gevonden. De
stichting oefent druk uit in Spanje om een
verbod op hondenrennen te bewerkstelli
gen, maar dat zit er voorlopig niet in.,Het
is een gevoelige materie. Hondenx-aces
zijn in Spanje, net als stiex-engevechten,
een traditie. Maar we geven onze strijd
niet op," aldus Melser.
Wietske Koen
Jackie en moeder Meta Melser vangen uit Spanje afkomstige greyhounds op en regelen oppasadressen. foto Siep van Lingen
en joeg dagen achtereen in de Spaanse
bossen op wild. Ze'was echter niet fel ge
noeg en werd daarom verjaagd. Lala heeft
'geluk' gehad. Ze kwam na wekenlang
zweiven meer dood dan levend terecht in
het opvangcenti'um van Fermin Perez in
Zuid-Spanje. Haar botten staken dwars
door haar vel. Toen ze enigszins was aan
gesterkt, werd ze met 26 lotgenoten over
gebracht naar Nederland, waar de stich
ting Greyhound In Nood Nederland
(GINN) zich over de dieren ontfermde.
Vervolgens kwam ze bij Meta Melser te
recht. Naast Lala telt haar hondenhuis
houding nog vijf greyhounds, allemaal af
komstig uit Spanje.
Twee jaar geleden kx'eeg Melser haar eer
ste twee dieren. Ze wilde de meest zielige
gevallen van de groep. Ze was geschokt
toen ze hen zag. Ze hadden allerlei kale
plekken over het hele lichaam en waren
broodmager. „Vonnie heeft een leveraan-
doening en krijgt een speciaal dieet. Ze
was er vreselijk slecht aan toe," vertelt
Melser.
De greyhounds van Melser vermaakten
jarenlang het publiek langs de Spaanse
hondenrenbanen. De honden worden ge
fokt en getraind in Ierland en als ze ander
half jaar oud zijn, gaan ze op transport
naar Spanje, waar ze elke dag wedstrij
den moeten lopen. Iedere dag wordt er in
tensief met ze getraind. De rest van de tijd
brengen ze door in kleine hokjes bij de
renbaan. Ze krijgen net genoeg te eten om
niet te sterven. Gemiddeld rennen ze tot
hun zesde jaar, want daarna nemen de
prestaties af. Zodra de baten niet meer te
gen de kosten opwegen, trekt de eigenaar
zijn conclusies en doet de oude of gebles
seerde hond weg voor een nieuwe.
Er een extra kostganger op nahouden is
duur. Op enkele plaatsen worden gebles
seerde beesten ingezet om het publiek te
vermaken met de 'invalidenrace' en na af
loop is het met hen gedaan. Overbodig ge
worden honden wacht een gruwelijke
dood. Ze worden bijeen gedreven op ver
laten plekken en daar worden ze opge
hangen, levend verbrand of begraven,
want euthanasie is te duur. Foto's spreken
boekdelen. Een hondenkop in een strop
aan de boom, waar het lichaam is afgeval
len. Resten van verbrande dieren. Een do
de hond in een put. Een stapel kadavers in
een kuil. Maar ook magere schaxminkels
met grote, uitpuilende ogen die 'slechts'
werden verjaagd en uiteindelijk zijn ge
vonden. Het verhangen gebeurt naar
rangorde: winnaars komen hoog in de
boom, verliezers laag, zodat die met hun
achterpoten de grond nog net kunnen ra
ken. Uiteindelijk kunnen ze zich niet
meer staande houden, zodat ze na een lan
ge lijdensweg toch door ophanging ster
ven. Om het lijden te verlengen, worden
honden ook wel aan de poten opgehan
gen, zodat ze op den duur verhongeren.
Sommige eigenaren doen hetzelfde met
uitgerangeerde jachthonden. „Dat mag
normaal zijn in de zigeunercultuur, maar
we leven nu in 2000. Hoog tijd dus om hen
bij te brengen dat het ook wel anders
kan," zegt Meta Melser.
Gemummificeerd
De Spanjaard Fermin Perez stuitte ooit
tijdens een wandeling op tientallen ge
mummificeerde, in bomen hangende ka
davers. De geschokte Perez besloot zich
voor de diex-en in te zetten. Uiteindelijk
resulteerde dit in een opvangcentrum
voor uitgerangeerde honden. Via contac
ten in de wereld van de hondenrennen
probeert hij eigenaren er toe aan te zetten
honden bij hem te brengen in plaats van te
vermoorden. Bepaalde renbanen geven
hieraan gehoor. De dieren worden door
Perez verzorgd en uiteindelijk naar ande
re landen in Europa gebracht, waar hen
een nieuw thuis wacht bij 'adoptiegezin
nen'.
Dit jaar zijn er twee hondentransporten
