Zimbabwe op rand van bankroet
PZC feiten en meningen
Politici doorgrondden de kwestie-euro amper
Naam Van Heutsz
weg, monument
mag blijven staan
Moegabe vertrouwt op eigen versie van de splendid isolation9
15 juni 1950
donderdag 15 juni 2000
Zimbabwe is bijna failliet.
Komt dat nu door het fi-
naneieel-economische be
leid van president Robert
Moegabe, die onlangs nog
zei dat de economie in
geen betere handen is dan
de zijne? Of, zoals Moega
be onlangs zei, „door het
kartel van racisten dat de
economie controleert?"
doorThea van Beek
Het monumentale bouw
werk mag blijven staan,
maar de naam Van Heutsz
moet verdwijnen. Het monu
ment kan blijven bestaan als
een gedenkteken, dat ver
wijst naar de koloniale pe
riode van Nederland in Indië.
De jaartallen 1596 en 1949en
de woorden Nederland en In
dië moeten die periode sym
boliseren, aldus het advies
van het instituut Clingen-
dael in Den Haag.
Vandaag (15 juni) is het pre
cies 65 jaar geleden dat ko
ningin Wilhelmina het Van
Heutsz-monument aan de
chique Apollolaan in Am
sterdam onthulde. Het was
bedoeld als eerbetoon aan de
legerleider J.B. van Heutsz,
die eind negentiende eeuw
met harde hand het opstan
dige gewest Atjeh aan zijn
gezag onderwierp. Als belo
ning voor zijn daden be
noemde Wilhelmina hem in
1904 tot gouverneur-gene
raal van Nederlands-Indië,
wat hij vijf jaar zou blijven.
Van Heutsz (1861-1924) zou
tot de dag van vandaag een
zeer omstreden figuur blij
ven. Al in 1928 bij de eerste
plannenmakerij voor zijn
monument, laaiden de dis
cussies over de wenselijkheid
daarvan hoog op. Het plan
haalde in de Amsterdamse
gemeenteraad slechts een
nipte meerderheid. Ook bij
de onthulling in 1935 klon
ken van alle kanten protes
ten.
Het monument is een ont
werp van architect F. Fried-
hoff en beeldhouwer F. van
Hall. Twee pylonen verbon
den door een zonneboog met
daarvoor een vijver die het
water tussen Nederland en
Indië symboliseert. Tussen
de pylonen een vrouw met
wetsrol en aan weerszijden
leeuwen. Daarachter een
bakstenen muur met monu
mentale bogen. Van Heutsz
zelf moest het doen met zijn
portret in een medaillon en
zijn naam daaronder.
Volgens E. Suchtelen-Van
Hall, dochter van de beeld
houwer, gaf haar vader Van
Heutsz heel bewust een klei
ne en ondergeschikte plek op
het monument. ,,Van Heutsz
was niet de figuur die we
graag vereerden. Maar in ko
loniale kringen waren velen
ontzettend kwaad en teleur
gesteld over de bescheiden
plek die hem was toebe
deeld."
De protesten tegen het mo
nument zouden nooit ver
stommen. In 1967 en 1984
werd het doelwit van bom
aanslagen. Na een diefstal
verdwenen ook het medail
lon en de naam Van Heutsz
voorgoed. En steeds klonk de
roep het exponent van de
zwarte periode uit de Neder
landse koloniale geschiede-
nis voorgoed van de aardbo
dem te laten verdwijnen.
Wegmoffelen
Van dat laatste zal geen spra- j
ke zijn. Het monument zit
zelfs in de procedure een
rijksmonument te worden.
Wel schakelde het Amster
damse stadsdeel Oud-Zuid
het instituut Clingendael in,
dat in overleg met uiteenlo
pende groeperingen tot een
advies over de toekomst van
het monument moest komen.
R. Aspeslagh van Clingen
dael: „We mogen onze ge
schiedenis niet wegmoffelen.
Ook al is het met goede be
doelingen, we moeten ervoor
waken dat episoden uit onze
geschiedenis worden uitge
wist. De 'waarachtigheid'
van het geschiedverhaal
dreigt dan ondergeschikt ge
maakt te worden aan politie
ke correctheid en ontken
ning."
Aspeslagh stelt daarom voor
die geschiedenis concreet te
maken door vermelding van
de jaartallen 1596 en 1949.
De eerste vormde het begin
van de koloniale periode met
de landing van Cornelis
Houtman op Bantam. Met de
soevereiniteitsoverdracht in
1949 aan Indonesië werd de
periode in Nederlands-Indië
voorgoed afgesloten.
Een nieuwe naam voor het
gedenkteken is er nog niet.
Dat zal volgens Clingendael
in de toekomst vanzelf ko
men. GPD
door Eelco van der Linden
Met nog een kleine twee we
ken te gaan tot de parle
mentsverkiezingen, is de econo
mie van Zimbabwe vrijwel
vastgelopen. Een veeg teken is
dat Moegabe, volledig verstrikt
in zijn eigen economische theo
rieën, alle scrupules over boord
heeft gegooid en de schuld voor
de chaos legt bij de blanken in
eigen land en die daarbuiten (in
Groot-Brittannië).
Moegabe zei onlangs dat de
blanke boeren zullen sterven als
ze verzet bieden aan de 'oorlogs
veteranen' en dat na de verkie
zingen al het land van de blan
ken zal worden afgenomen.
De president grijpt zich vast aan
de oude oorlogsretoriek, terwijl
de economische spiraal steeds
verder neerwaarts gaat. Buiten
landse valuta zijn bijna verdwe
nen De nationale munt, de Zim-
dollar is eenvijfde waard verge
leken met twintig jaar geleden,
maar moet volgens economen
hoognodig verder gedevalueerd
worden om te redden wat nog
over is van het bedrijfsleven.
Buitenlandse investeerders en
toeristen blijven weg, en het
zelfde geldt voor donoren, die
weer het besluit kopiëren van
het IMF en de Wereldbank om
onder de huidige omstandighe
den geen geld meer te lenen aan
Zimbabwe.
Inflatie
Binnenslands wordt er niet
meer geïnvesteerd. Dat is geen
wonder met een rentestand van
zeventig procent. De 'gewone
man' lijdt onder de inflatie en de
werkloosheid, beiden rond de
zestig procent.
Terwijl de groenteprijzen recen
telijk zijn gestegen met twee
honderd procent, verwacht de
lokale Standard Chartered
Zimbabwaanse tabaksboeren verkeren vanwege de lage prijzen in een weinig benijdenswaardige positie. foto Alexander Joe/EPA
Bank in haar laatste rapport dat
de voedselprijzen de komende
maanden verder zullen stijgen
en dat er een tekort aan brood
zal ontstaan. Dit heeft te maken
met de komende oogst van de
wintertarwe, die door de land
bezettingen eenderde zal zijn
van het normale niveau. De toe
komst is zwart voor de twaalf
miljoen Zimbabwanen, van wie
nu al tachtig procent onder de
armoedegrens leeft.
Medicijn
Moegabe haat de Engelsen,
maar heeft op zijn eigen bizarre
manier hun theorie van de
'splendid isolation' overgeno
men. Hij vindt de economie ge
woon opnieuw uit en grabbelt
voor oplossingen in zijn eigen
marxistische verleden. Dus van
ver voor de periode waarin IMF
en Wereldbank hun medicijn
aan Zimbabwe oplegden in de
vorm van privatisering, afslan
king van de publieke sector, be
zuinigingen op overheidsuitga
ven en liberalisering van de
monetaire politiek.
Gezien het fanatisme waarmee
'the old man' nu precies doet
wat hem lange tijd verboden is,
moet haast wel worden gespro
ken van een persoonlijke wraak
op het IMF en de Wereldbank.
De meeste analisten zijn het er
overigens over eens dat beide
organisaties Moegabe en Zim
babwe in de jaren negentig te
hard hebben aangepakt en in
zekere zin nu medeverantwoor
delijk zijn voor het ontsporen
van het land.
Moegabe tart elk economisch
principe met een satanisch ge
noegen. Als hij geld nodig heeft,
bijvoorbeeld voor een uitkering
aan de oorlogsveteranen of voor
de 12.000 soldaten die in de
Congo vechten aan de zijde van
president Kabilla (geschatte
kosten: één miljoen dollar per
dag), geeft hij de centrale bank
opdracht dat geld te drukken.
Vandaag heeft iedereen nieuwe,
prachtig gestreken biljetten in
de portemonnee, maar helaas is
de waarde nihil.
Duivel
Marktwerking is van de duivel,
vindt de Moegabe van het jaar
2000, en dus heeft hij aangekon
digd dat hij de controle op prij
zen van voedsel weer invoert.
En dus houdt hij ook vast aan
een kunstmatige koers van de
nationale munt. De Zim dollar
noteert in eigen land 33 tegen
een Amerikaanse dollar, maar
daarbuiten wordt vastgehou
den aan een koers van 5 8 tot zes
tig. De Zimbabwaanse econoom
Eric Bloch zegt dat devaluatie
absoluut nodig is om het be
drijfsleven te redden, ook al zal
het ook leiden tot hogere ener
gieprijzen en dus ook hogere in
flatie.
De regering weigert pertinent
een reële muntkoers in te voe
ren, omdat de eigen tekorten
nog groter zullen worden en om
dat ze zelf hoge uitgaven in het
buitenland heeft. Men moet
denken aan de buitenlandse
schuld, maar ook aan de 31 di
plomatieke posten en alle
wapentuig dat nodig is voor de
oorlog in Congo. Bloch onder
streept dat Moegabe devaluatie
vreest wegens de effecten op de
uitgaven. Bovendien bestaat er
in Zimbabwe amper iets van een
belastingpolitiek. Maar waar
schijnlijk nog meer vreest
Moegabe de reactie van het al
kritische electoraat, als de
brandstofprijzen en de inflatie
zullen stijgen.
Gekreun
Het bedrijfsleven van Zimbab
we kreunt en steunt. De tabaks-
boeren, normaal goed voor een
instroom van zo'n vierhonderd
miljoen Amerikaanse dollar
aan buitenlandse valuta, verke
ren in een crisis als gevolg van de
landbezettingen, maar ook om
dat ze machines en kunstmest in
het buitenland moeten kopen
tegen een koers van zestig Zim-
dollars voor één Amerikaanse
dollar. Hun tabak wordt echter
verkocht tegen een koers van 3 8
De goudindustrie, samen met de
tabak goed voor de helft van
's lands verdiensten, is ook op de
knieën. James Maposa, voorzit
ter van de verenigde mijnbou
wers, verwacht een productie-
val van 45 procent. De bedrijven
kunnen hun buitenlandse,
meest Zuid-Afrikaanse, leve
ranciers al niet meer betalen. De
goudmijnen worden extra ge
straft, omdat ze hun productie
moeten verkopen aan de centra
le bank, en die betaalt volgens
de officiële, lage koers. Duizen
den mijnwerkers worden dezer
dagen toegevoegd aan het le
gioen van werklozen. Die
stroom is overigens continu,
omdat de totale industriële pro
ductie nog maar veertig procent
is van die van een jaar geleden.
Het bedrijfsleven staat met de
rug tegen de muur en de over
heid is vrijwel failliet. Het te
kort op de begroting bedraagt
nu twintig procent van het bru
to binnenlands product. De
Standard Chartered Bank
noemt dat een 'onhoudbaar per
centage'. Van de begroting gaat
overigens 64 procent op aan
rentebetalingen. De bank ver
wacht verder dit jaar een terug
val van de economie met vijf
procent. Moegabes partij Zanu
PF voert voor de komende ver
kiezingen de slogan 'Land is
economie, economie is land'.
Maar zowel het land als de eco
nomie is vrijwel naar de filistij
nen. GPD
De invoering van de euro had
niets met economie te maken.
Het ging om de politieke stabili
teit in Europa, zegt oud-direc
teur André Szasz van De Neder-
landsche Bank. Politieke on
zekerheid is dan ook een belang
rijke verklaring voor de zwakte
van de munt.
Onuitspreekbaar
Liedjeszanger Leo Fuld ver
koopt in Engeland tienduizen
den grammofoonplaten van
het in het Engels vertaalde Die
mooie molen. Hij heeft plan
nen om ook De klokken van
Amemuiden in het Engels te
vertalen. Het probleem daar
bij is dat de platenmaatschap
pij denaam Arnemuiden per se
wil handhaven, maar dat de
BBC dat woord niet in de titel
willen hebben, omdat geen en
kele Engelse omroeper het kan
uitspreken.
Noodkreet
De vertegenwoordiger van de
republiek Zuid-Molukken
heeft in Nederland om hulp
gevraagd. Een oorlogsschip
van de Indonesische Repu
bliek zou de laatste dagen her-»
haaldelijk de territoriale wa--,
teren van Ambon zijn binnen-
gevaren en de bevolking heb--;
ben beschoten, De vertegen-;
woordiger meldt dat de Zuid-*;
Molukken hun onafhankelijk-
heid zullen verdedigen, maar
dringend hulp nodig heeft.
Straatnaam
De Engelse autoriteiten heb
ben de burgemeester en de
wethouders van het plaatsje
Limassol op Cyprus laten
vastzetten. De plaatselijke be
stuurders weigerden de bor
den te plaatsen voor een nieu
we straat, die was vernoemd
naar sir Richmond Palmer, De
laatste bestuurde het eiland na
de ongeregeldheden in 1931
Uitgever:
J. C, Boersema
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118)484000
Redactiefax (0118) 470102
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel (0118)484000
Fax (0118)472404
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel (0113)273000
Fax (0113)273010
Terneuzen: Axelsestraat 16
Postbus 51
4530 AB Terneuzen
Tel (0115)686000
Fax. (0115)686009
Hulst: 's Gravenhofplein 4
4561 AJ Hulst
Tel (0114)373839
Fax. (0114)373840
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel. (0111)454647
Fax (0111)454659
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17 00 uur
Zierikzee en Hulst:
8 30-17.00 uur
Zaterdags in Vlissingen
van 8 00 tot 10,30 uur
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV Wegener NV
Internet (http://www.pzc.nl):
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
redactie redactie@pzc.nl
exploitatie internet@pzc nl
Bezorgklachten:
0800-0231231 of maandag
t/m vrijdag op de kantoren
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 13.30 uur.
op de kantoren door de klacht in te
spreken op de band of de
verwijzing op te volgen.
Overlijdensadvertenties:
tijdens kantooruren en
uitsluitend maandag-
t/m vrijdagavond van 20 30
tot 22 00 uur en zondagavond
van 20 00 tot 22.00 uur:
Tel (0118)484000
Fax (0118)470100.
Abonnementsprijzen
bij automatische incasso:
(tussen haakjes prijs met acceptgiro)
per maand 36,70 (nvt)
per kwartaal: 100,00 101,65)
per jaar ƒ380,00 (ƒ381,65)
Voor toezending per post geldt
een toeslag
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, t maand voor
het einde van de betaalperiode.
Losse nummers.
maandag t/m vrijdag 1,85 per stuk
zaterdag 2,75 per stuk
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties
Alle advertentieopdrachten worden
uitgevoerd onder toepassing van
de algemene voorwaarden van
Uitgeverij PZC BV alsmede de
regelen voor het advertentiewezen
Tarieven kunnen tijdens kantooruren
worden opgevraagd
bij de advertentieorderafdeling.
Tel 0118-484321
door Erik van der Struijs
Nee, hij is geen euro-scepticus. Hij
gelooft in de gemeenschappelijke
Europese munt. Niet zozeer vanuit
economische motieven. Wel omdat de
euro een stap is in het proces van poli
tieke integratie in Europa. Het is een
risicovol project, zeker. Maar er is
geen alternatief. Zonder euro zouden
de Europese landen elkaar nog veel
meer in de haren vliegen. „De euro is
de prijs die we moeten betalen voor
politieke stabiliteit in Europa", zegt
André Szèsz.
De euro als noodzakelijkheid. Dat
klinkt negatief. Maar zo bedoelt de
voormalig directeur (1973-1994) van
De Nederlandsche Bank het niet. „De
euro is voortgekomen uit idealisme.
Uit de wens om in Europa dichter bij
elkaar te komen, spanningen uit het
verleden weg te nemen, de toekomsti
ge vrede te garanderen .Dat kun j e on
mogelijk negatief noemen."
Szasz (68), geboren in Indonesië uit
Hongaarse ouders, is van huis uit eco
noom. Maar met economie had het op
richten van de muntunie niets van
doen. De verhalen over de enorme
economische voordelen zijn er later
bijgehaald om de muntunie geloof
waardig te maken voor het grote pu
bliek. „Het argument dat reizigers in
Europa straks geen geld meer kwijt
zijn bij het omwisselen, is simplis
tisch. Het klopt wel, maar het is niet de
reden waarom Frankri j k en Duitsland
de unie hebben opgezet."
Szasz weet waar hij het over heeft. Hij
zat twintig jaar lang aan de tafels
waar het monetaire beleid in Europa
werd vastgesteld. Na zijn pensioen
deed hij onderzoek naar het ontsprui
ten van de muntunie. De resultaten
vatte hij vorig jaar samen in het boek
werk 'The Road to European Moneta
ry Union', waarvan eind volgend jaar
- naar hij hoopt - de Nederlandse ver
taling verschijnt.
Koehandel
„Ik wilde weten wat de drijvende
krachten zijn geweest achter de munt
unie", zegt Szasz in een DNB-depen-
dance waar hij nog altijd kantoor
houdt. „Tijdens mijn werk had ik daar
onvoldoende zicht op. Pas toen ik de
tijd had om echt in de geschiedenis te
duiken, ontdekte ik de rode lijn."
Zijn conclusie is, dat de muntunie het
gevolg is geweest van een politieke
zegt Szasz. „De meeste Europese lan
den hebben nog altijd een tekort, ter
wijl het toch echt zo slecht niet gaat.
Zelfs in Nederland, dat zich zo sterk
maakte voor stringente afspraken,
speelt de belofte nauwelijks een rol in
de discussie over wat we moeten doen
met de vele meevallers."
Als het om toetreding van nieuwe lid
staten gaat, lijken de regels zelfs niet
meer te bestaan. Zo mogen de Grieken
ondanks hun torenhoge staatsschuld
lid worden van de muntunie. Een heel
slechte zaak, vindt Sz£sz. „Daarmee
staat de deur open naar Oost-Europe-
se landen die ook niet aan de voor
waarden voldoen. Dat wekt allemaal
geen vertrouwen
Het argument dat de Griekse schuld
lager is dan die van België en Italië,
kan hem niet overtuigen. „Zonder die
twee landen had de muntunie nooit
kunnen beginnen. Die situatie bestaat
niet meer."
De eurokoers is belangrijk, maar ook
niet zo belangrijk dat Szasz elke och
tend in de krant speurt naar de jongste
stand. „Kleine stijgingen en dalingen
zeggen op korte termijn niet zoveel.
Bovendien kun je de directe aanlei
ding zelden achterhalen. Dat wordt
meestal pas later duidelijk."
Anders wordt het als de aanhoudend
lage koers afbreuk gaat doen aan het
imago. De Bundesbank sprak daar
onlangs nog zijn zorgen over uit. Te
recht, meent Szasz. Vertrouwen is
voor de euro van levensbelang. Over
anderhalf jaar moet immers elk brood
en elke fles wijn in Europa met nieuwe
munten worden afgerekend.
Risico
„We zijn bezig met een experiment
waarvan we niet zeker zijn dat het
lukt"zegt de gepensioneerde bankier.
„Het kan alleen slagen als iedereen
doet wat nodig is. Daarom is het zo be
langrijk dat politici en publiek zien
wat de risico's zijn. Dan is de kans het
grootst dat er geen gekke dingen zul
len gebeuren die het project in gevaar
brengen."
De politiek zou de bevolking eerlijk
moeten vertellen wat de redenen voor
de euro zijn geweest. Szasz wil niet zo
ver gaan dat het publiek is voorgelo
gen.,Maar men heeft wel steken laten
vallen. De neiging om de bevolking te
onderschatten, is blijkbaar groot in
een democratie."
Waarmee niet is gezegd dat hij politici
de zwartepiet wil toeschuiven. „Ik
heb me vaak afgevraagd of politici
wel weten wat er speelt", klinkt het
mild. „Ze springen op een rijdende
trein. Ik kan me nog herinneren wat
Lubbers zei aan het einde van een ver
gadering vlak voor de bijeenkomst in
Maastricht. Hij stelde de retorische
vraag 'of de politieke autoriteiten wel
beseften waar zij mee bezig waren'.
Niet dus. Terwijl de euro toen al heel
dichtbij en heel concreet was." GPD
Minister Zalm (Financiën) en zijn toenmalige staatssecretaris Vermeend (links) presenteren 5 mei 1998 de Nederlandse
zijde van de euromunten. foto Toussaint Kluiters/ANP
koehandel. Op hoog niveau welis
waar. Duitsland wilde integreren in
Europa. De Fransen waren bereid dat
proces te steunen. Op voorwaarde dat
zij invloed kregen op het monetaire
beleid in Europa. Parijs was het beu
aan de leiband te moeten lopen van de
machtige Bundesbank.
Szasz: „Telkens wanneer de Duitsers
de steun van de andere Europese lan
den nodig hadden - en dat begon al
met de Ostpolitik van Brandt - bedon
gen de Fransen concessies. Uiteinde
lijk heeft Kohl de mark opgegeven,
wetende dat dat voor Duitsland niet
de beste optie was. Maar hij zag geen
andere mogelijkheidPolitieke inbed
ding in Europa is voor Duitsland be
langrijker dan de mark."
Die geschiedenis is belangrijk voor
wie een verklaring zoekt voor de
zwakte van de euro. Vergeleken met
de start begin vorig jaar is de waarde
met achttien procent gedaald - al lijkt
het dieptepunt inmiddels achter de
rug.
Natuurlijk spelen de verschillen in
groeitempo en rente tussen de Ameri
kaanse en de Europese economie
daarbij een grote rol. Maar de politie
ke oorzaken voor de zwakte van de eu
ro zijn minstens zo belangrijk.
Het fundament onder de Europese
munt is minder sterk dan het lijkt.
Waar de Duitsers (gesteund door de
Nederlanders) hechten aan een onaf
hankelijke Europese centrale bank,
willen de Fransen juist invloed op die
zelfde bank kunnen uitoefenen.
De ruimte daarvoor is er ook: de ver
dragsteksten van de monetaire unie
laten toe dat er interpretatieverschil
len optreden. Anders gezegd: het com
promis ligt er, maar de discussie gaat
door. Duitsland en Frankrijk blijven
proberen de muntunie in de door hen
gewenste richting te dirigeren.
Is dat ongewenst? Misschien, zegt
Szasz. „Maar het zou vreemd zijn als
die discussie ineens was verstomd.
Duitsers en Fransen hebben nooit de
zelfde visie gehad op de relatie tussen
economie en politiek." De kans op een
breuk in de relatie acht hij niet groot.
„Sinds de Tweede Wereldoorlog pro
beren Duitsland en Frankrijk hun me
ningsverschillen in goed overleg te
overbruggenDat is nog steeds gelukt.
Maar het blijft een voortdurende bron
van fricties, dat is waar."
Tekort
Problematischer is het gesteld met de
naleving van de regels in de muntunie.
Officieel hebben de deelnemende lan
den beloofd te streven naar een struc-
André Szasz: „De euro is de prijs die
we moeten betalen voor politieke sta
biliteit in Europa."
tureel overschot op hun begroting. Al
leen bij een ferme economische tegen
wind mag er een kleine min zijn
(maximaal drie procent).
„Die letter lijkt nu al dood te zijn",
