Malaria begint nieuwe opmars Herniaoperaties in serie PZC Zorgen voor de ander en voor jezelf MRSA-bacterie nachtmerrie voor alle ziekenhuizen Kindermishandeling is zorg van iedereen gezondheid Tropische ziekte groeiend probleem in de Bijlmer Mens rond 1930 met HIV besmet Routeplanner voor neurochirurg EPO blijkt toch aantoonbaar Orale seks tegen pre-eclampsie Effect van sunblocks valt tegen opvoeding woensdag 14 juni 2000 door Marieke van Schie Louise is de oudste dochter van een groot boerengezin. Op jonge leeftijd verloor ze haar moeder, en vanzelfsprekend nam ze toen de zorg op zich voor haar vader en de jongere kinderen. Dat heeft haar leven bepaald. De jaren die volgden, stonden in het teken van zorgen voor de ander, en alle stille idealen die ze voor zichzelf gekoesterd had, schoof ze opzij in het belang van haar familie. „Het was nu eenmaal niet anders", zegt ze, als we er op terug komen tijdens het spreekuur. „Als ik opnieuw moest kiezen, deed ik het weer. Maar ik besef wel, dat ik nooit meer heb kunnen studeren. Toen ik mijn man leerde kennen, waren de jongste kinderen al een eind op weg, zo kon ik mijn vader met een gerust hart achter laten. Daarna heb ik zelf kinderen gekregen, en genoten van mijn gezin. Mijn man was veel weg voor zijn werk, overdag zorgde ik voor mijn gezin. Maar nu ze allemaal het huis uit zijn, valt er een gat. Hoe vul ik dat in?" Louise komt eigenlijk in verband met vage vermoeidheidsklachten. Ze heeft het gevoel de energie van vroeger te missen, de menstruatie is een paar maanden uitgebleven, en ze slaapt ook slecht door het transpireren 's nachts. Ik verduidelijk: „Je bent in de overgang, dat is een lastige periode. Dan kunnen allerlei klachten ontstaan, zonder datje duidelijk ziek bent. Het heeft te maken met het zakken van de oestrogeenspiegel. Onderzoek Bij Louise is het tweede probleem het wegvallen van de inhoud van haar dagelijks bestaan. Haar man werkt nog en doordat ze zelf geen diploma's heeft, weet ze niet hoe ze zich nog verdienstelijk kan maken. Hobby's genoeg, daar niet van, maar ze wil zo graag weer wat betekenen, voor zichzelf en de ander. Ze zal zich eens oriënteren op mogelijkheden, maar wil toch graag een eerst een bloedonderzoek om mogelijke oorzaken van vermoeidheid uit te sluiten. Als ik haar enkele weken later terug zie, kan ik haar geruststellen. Geen aanleiding om zorgen te hebben over haar gezondheid; de overgang lijkt wel in te zetten. Ik bespreek de mogelijkheden van hormoonvervangende therapie: er zijn pillen, pleisters, en er is zelfs een geldie ze dagelij ks aan kan brengen als crème. Zo stijgt het oestrogeenniveau, en zal ze zich fitter voelen. Zelf wil ze hier eerst nog over nadenken, dus zie ik haar een maand later nog eens terug. „Ik heb goed nieuws", zegt ze. „In een advertentie van de thuiszorg werden vrouwen gevraagd die jonge moeders thuis willen bezoeken en hen willen helpen bij het organiseren van hun huishouden en gezin. Het is een vrijwilligersbaantje, maar ik ben erop af gestapt en heb mijn eerste gezin al bezocht. Ik heb het gevoel dat dit is waar ik naar gezocht heb." „Marian, de moeder die ik ga coachen, heeft drie jonge kinderen en kan het moeilijk aan om het huishouden te combineren met de activiteiten die de kinderen van haar vragen. We praten samen over de problemen die ze tegen komt." Simpele dingen „Soms zit het ook in heel simpele dingen. Toen ik zag, hoe ze de baby voedde, heb ik haar gevraagd of ik dat van haar over mocht nemen. Ze hield Ruben, de jongste, zo vreemd vast. Het leek wel alsof ze hem niet aan kon raken, zonder er moeite mee te hebben. Hij was stram, en dronk ook moeilijk. Toen ik hem de fles gaf, en we erover spraken, vertelde ze hoe moe ze was, en dat hij eigenlijk niet gepland ter wereld was gekomen." „Nu is ze wel blij met hem, maar kan het nauwelijks aan. We hebben samen afgesproken dat ik haar regelmatig kom bezoeken en zo de zorgen wat kunnen delen. Toen ik de tweede keer kwam, was ze blij me te zien, en de kinderen kropen bij me op schoot. Dat geeft een goed gevoel." „Hoe staat het met de overgangsklachten", vraag ik haar. Louise heeft ze nog wel, maar wacht nog even met medicatie. „Ik heb weer een invulling gevonden in mij n levennaast de hobby's die ik ook graag doe. Laat me nog maar even wachten; als het nodig is kom ik weer langs." GPD Marieke van Schie is huisarts door Rens Koldenhof Nog maar veertig jaar gele den kon je ook in Neder land malaria oplopen. Met de afsluiting van de Zuiderzee in 1932 en het langzaam verdwij nen van het brakke water waar de mug het zo goed in deed, ver dween de 'ziekte van de armoe de' over de landsgrenzen. Maar de parasiet is weer bezig aan een opmars. Tegenwoordig lopen vooral rei zigers naar de tropen het risico door een malariamug gestoken te worden. De soms ernstige ge volgen worden vaak pas bij te rugkeer in Nederland zichtbaar. Hoge koorts, gepaard gaande met koude rillingen en zweten zijn de bekende symptomen van tropische malaria. Een klein deel van de slachtoffers over leeft de koorts niet. In Nederland lijden jaarlijks ongeveer zevenhonderd mensen aan malaria. „Dat aantal is al jaren stabiel, maar malaria is een groeiend probleem in de Bijlmer", legt Piet Kager hoog leraar Tropische geneeskunde van het Academisch Medisch Centrum uit. Een belangrijk deel van de slachtoffers komt te recht in de nabijgelegen polikli niek van nagelnieuwe Tropen- centrum van het AMC. De samenstelling van de groep malariaslachtoffers is de laatste tien jaar nogal veranderd. Steeds meer allochtonen en steeds minder 'witte' Nederlan ders krijgen malaria. Kager: „Gewone vakantiegan gers lopen veel minder risico's. Die gaan met hun aircobus naar hun aircohotel en zijn dus rela tief veilig. Malariamuggen hou den nu eenmaal niet van kou en luchtcirculatie. Malaria is de ziekte van de armoede. De ziek te gedijt waar het slecht gesteld is met de hygiëne, het voedsel en dekennis." Risicogebieden Hoewel malaria redelijk goed te behandelen is, overleeft een deel van de patiënten de ziekte niet. Wereldwijd eist de tropen- koorts jaarlijks een kleine twee miljoen mensenlevens. Honder den miljoenen worden ziek. De belangrijkste risicogebieden zijn West-Afrika en Zuidoost Azië. „Tropische malaria is nog niet zo handig, het maakt ons nog veel te vaak dood", zegt Kager met een ironische glimlach. „Net als het ebolavirus, dat voorkomt zelf grootschalige verspreiding doordat het de slachtoffers waarin het zich nestelt te snel doodt. Toch vrezen deskundigen een toename van het aantal mala riaslachtoffers. Dat komt om dat de parasiet die de ziekte ver oorzaakt steeds beter bestand is tegen de gebruikelijke medicij nen. Betere medicijnen zijn te duur voor de meestal straatar me mensen die het grootste risi co lopen. Kager: „Dat is een ernstig pro bleem, sommige deskundigen spreken zelfs van een rampzali ge situatie. Vroeger kocht je op de markt voor een paar dubbel tjes nyvaquine. Dat hielp uitste kend, maar sinds een paar jaar niet meer. De parasiet is resis tent geworden. Daardoor is ook het gebied waar malaria heerst enorm uitgebreid. Mensen die terugkeren naar hun geboorte plek en denken dat er niets ver anderd is, lopen nu het risico ziek te worden. Ze krijgen mala ria op plekken waar ze vroeger veilig waren en vervolgens blij ken de pillen ook niet meer te werken." Pillen die wél werken zijn niet alleen duurder, ze vertonen ook meer bijwerkingen en de in structies over hoe en wanneer ze in te nemen zijn veel ingewik kelder. Tot overmaat van ramp lijkt het er bovendien op dat de nieuwe middelen steeds korter werken. Nachtmerrie De nachtmerrie van een para siet waar letterlijk geen kruid tegen gewassen is, wordt steeds reëler. Het Tropencentrum doet onderzoek naar nieuwe midde len om de tropische ziekte te be strijden. „Wij zoeken het in de cocktail-aanpak, net als bij de bestrijding van aids. Door meer middelen tegelijkertijd toe te dienen, voorkom je dat parasie ten overleven en resistent wor den." Kager verwacht ook veel van het middel Artemisinine. „Dat is een natuurlijk middel net als kinine. Dat heeft ruim drie eeu wen goed gewerkt, terwijl door de mens gefabriceerde medicij nen het veel sneller, soms al na enkele jaren, laten afweten." Hoewel het middel in Zuidoost Azië al zijn sporen verdiend heeft, was het tot voor kort in Afrika nog niet inzetbaar. Dat komt doordat het middel nog niet officieel geregistreerd was. Pas deze maand werd het eerste op Artemisinine gebaseerde medicijn in Nederland goedge keurd. Intussen zijn ook klima tologische ontwikkelingen van belang bij het oprukken van malaria. Door de stijging van de gemiddelde temperatuur neemt het aantal muggen toe en die rukken op in de richting van Middellandse zee. Naar ver wachting zal de malariamug rond 2020 in populaire vakan tielanden als Italië en Grieken land gemeengoed zijn. GPD Een slachtoffertje van de overstromingsramp in Mozambique krijgt wat te drinken terwijl het wacht op vaccinatie tegen malaria. foto Odd Andersen/EPA door Rens Koldenhof DEN HAAG - De MRSA-bacte rie ontpopt zich meer en meer tot een nachtmerrie voor de Ne derlandse ziekenhuizen. Het Dijkzigtziekenhuis in Rot terdam is dit jaar al het vijfde ziekenhuis dat een geheel of ge deeltelijke opnamestop moet instellen nadat de bacterie werd aangetroffen bij patiënten. Eer der hadden ziekenhuizen in Sit- tard, Goes, Vlissingen en het Amsterdamse VU-ziekenhuis al last van de ziekenhuisbacterie. Een Meticilline Resistente Staphylococcus Aureus-be- smetting is uiterst gevaarlijk voor mensen die verzwakt zijn of een operatie hebben onder gaan. Ze kunnen een wondin- fectie oplopen. Maar ook ernsti ge problemen met hartkleppen of longen zijn geen uitzonde ring, Geen wonder dat zieken huizen jaarlijks miljoenen uitgeven om de bacterie uit de verpleegafdelingen en operatie kamers te weren. Toch slagen de ziekenhuizen er niet in MRSA volledig uit te roeien. Dat komt omdat de bac terie bestand is tegen veel typen antibiotica. Alleen een agressie ve aanpak van de besmetting met een cocktail aan middelen baat nog. Maar de angst dat de bacterie zich op den duur ook daar tegen zal wapenen is groot. Het spookbeeld dat iemand na een simpele operatieve ingreep zou kunnen komen te overlijden aan een infectie doet bij menig ziekenhuisdirecteur het angst zweet uitbreken. De gevreesde bacterie komt de ziekenhuizen meestal binnen met patiënten die eerder in een buitenlands ziekenhuis waren opgenomen. Hulporganisaties als de ANWB en SOS-interna- tional vliegen jaarlijks een klei ne duizend zieke landgenoten terug naar huis. Omdat in bui tenlandse ziekenhuizen minder stringent wordt opgetreden te gen MRSA neemt naar schat ting vijf procent van hen de bac terie mee naar Nederland. Met name klinieken rond de Middel landse Zee en in Japan hebben een slechte reputatie. Om te voorkomen dat gerepatri eerde patiënten medepatiënten kunnen besmetten worden ze bij opname in Nederland direct ge- isoleerd. Verpleegkundigen en bezoekers moeten schorten en mondmaskers dragen en hun handen wassen met alcohol na ieder bezoek. Pas wanneer blijkt dat de patiënt niet besmet is, wordt dit strenge en kostbare regiem opgeheven. GPD door Martin Vink Steeds meer Nederlanders met rugklachten weten de weg te vinden naar Alpha Kli- nik, een privé-kliniek in Mün- clien. Moe van de ellenlange wachtlijsten in de Nederland se ziekenhuizen en enthousi ast over de verhalen van een opmerkelijk snel herstel. Twee uur na een herniaoperatie met een kunststofkorset het zie kenhuis uit, na zes weken weer op de fiets. Zonder pijn. Herniapatiënt Jaap Jonk uit het Gelderse Geesteren hoorde het verhaal van een lotgenoot, die in de Alpha Klinik met suc ces een herniaoperatie had on dergaan. Geïmponeerd door zijn ervaringen koos ook Jonk voor een operatie in de Duitse privé-kliniek. Nauwelijks een wachtlijst; twee weken na de aanmelding kon de voormali ge dominee van Borculo er te recht. Dat was nog eens anders dan in Nederland. Van het zieken huis in Enschede, dat begin van dit jaar de diagnose steno- se (vernauwing van het rug- genmergkanaal) stelde, mocht hij nog een half jaar de pijn verbijten. Pas dan was hij voor een operatie aan de beurt. In de Alpha-Klinik werken 125 mensenonder wie een chi rurg die knie-operaties doet en twee orthopedisch chirurgen. De kliniek heeft zich gespecia- Jaap Jonk kon twee uur na zijn herniaoperatie de kliniek lopend verlaten. foto Ab Hakeboom/GPD liseerd in de behandeling van rug- en knieproblemen. Hoe langer hoe meer patiënten zuigt Alpha-Klinik, die vorig jaar twaalfhonderd rugopera ties verrichtte, weg bij reguliere ziekenhuizen. Van uit vele landen, zo doet ortho pedisch chirurg Thomas Hoogland van de kliniek gelo ven, komen de mensen. Ook vanuit Nederland belan den volgens Hoogland elk jaar meer patiënten met rugklach ten op zijn operatietafel. Twee jaar geleden verwij derden hij en zijn collega-orthopedisch chirurg bij veertig Nederlan ders een hernia, een jaar later was dat aantal al verdubbeld. Vooral het minder ingrijpende karakter van de operatieme thode die Alpha-Klinik toe past, de zogeheten minimaal invasieve endoscopische her niaoperatie, verklaart die mondiale belangstelling. De chirurg brengt in de zij van de patiënt, die plaatselijk ver doofd is, een buisje van zeven millimeter doorsnee in het li chaam. Via dat buisje haalt de specialist met een klein tange tje het uitpuilende deel van de tussenwervelschijf eruit dat op de zenuw drukt. Hoogland en zijn collega voe ren vrijwel alle herniaopera ties in dagbehandeling uit. Jaap Jonk, bij wie het volgens Hoogland om een combinatie van stenose en hernia ging, liep twee uur na de operatie met een kunststofkorset om zijn middel het ziekenhuis uit. Het korset, dat twee weken overdag wordt gedragen, moet verkeerde bewegingen voor de rug voorkomen. Controles Eén dag na de operatie meldt de patiënt zich voor een poli klinische controle weer in Al pha-Klinik. Na zes weken kan de rug weer volledige belas ting verdragen. Na nog eens zes weken willen de chirurgen de patiënt weer zien. Ongeveer negenduizend gul den kost.de operatie in Alpha- Klinik. In dat bedrag zitten ook de kosten van de videofilm die tij - dens de ingreep is gemaakt en is bedoeld als documentatie voor de patiënt. De 42-jarige Jaap Jonk maakt het uitstekend. Enkele weken na de operatie is hij weer aan de slag gegaan als predikant in een instelling voor verstande lijk gehandicapten. „Tweeën half jaar heb ik pijn geleden door die hernia. Dan is het na de ingreep een wonderlijke er varing: je wacht op het mo ment dat de pijn komt, maar die komt niet." GPD DEN HAAG - Het aidsvirus is waarschijnlijk pas rond 1930 overgesprongen van de chimpansee naar de mens. Die conclu sie kan getrokken worden uit een publicatie van Amerikaanse onderzoekers in het vakblad Science. Met behulp van genetisch onderzoek en gegevens van afgeno men bloedmonsters hebben de Amerikanen de 'voorouder' van het meest verspreide aidsvirus, het HIV-1, bepaald. Uit die 'voorouder' hebben zich in de loop van de vorige eeuw bij de mens verschillende varianten ontwikkeld. Uit het aantal mutaties en een schatting van het tijdsbestek waarin deze hebben plaatsgevonden, kunnen onderzoekers nagaan wanneer de diverse varianten zijn ontstaan. GPD AMSTERDAM - Hersenchirurgen in het VU-ziekenhuis ge bruiken sinds vorige week de 'routeplanner' Vector Vision. Deze is in staat uiterst nauwkeurig het te opereren gebied aan te geven en wijst de chirurg bovendien de route aan waarlangs de plek te bereiken is. Door op de millimeter nauwkeurige berekeningen van het ap paraat wordt bij operaties in de hersenen minder omliggend weefsel onnodig beschadigd. Het risico op bijvoorbeeld ver lamming wordt zo teruggedrongen. ANP DEN HAAG - Het verboden stimuleringsmiddel EPO is wel degelijk in het lichaam aan te tonen. Een nieuwe test zou on derscheid kunnen maken tussen het van nature voorkomende hormoon erytropoïetine en het kunstmatig gemaakte prepa raat. EPO is populair, omdat het de aanmaak stimuleert van rode bloedcellen, daarmee de opname vergroot van zuurstof en leidt tot betere prestatiesHet hormoon wordt kunstmatig be reid. Dopingtesten zijn tot nog toe gebaseerd op een indirecte maat, de hematocrietwaarde. Volgens het Franse Nationaal Anti-Doping Laboratorium is het nu mogelijk EPO via een urinemonster op een directe manier aan te tonen. GPD LEIDEN - Vrouwen die hun partner oraal bevredigen lopen minder kans op de zwangerschapsziekte pre-eclampsie. Dat blijkt uit onderzoek van het Leids LTniversitair Medisch Centrum. Bij pre-eclampsie wil het lichaam de vrucht afsto ten. Dat gaat gepaard met hoofdpijn en hoge bloeddruk. Miskramen komen regelmatig voor. De gynaecoloog G. Dekker vroeg 41 vrouwen die pre-eclamp sie gehad hadden naar hun seksuele gewoonten. Aan 44 vrou wen die een probleemloze zwangerschap hadden, vroeg hij hetzelfde. Van de vrouwen zonder problemen bleek ruim 80 procent aan orale seks te doen, bijna het dubbele van de vrouwen die wel problemen hadden. Verder bleek bijna de helft van de vrou wen zonder zwangerschapsproblemen het sperma door te slikken, tegen 17 procent die de aandoening wel kreeg. GPD GENÉVE - Zonnebrandcrèmes, die de ultraviolette straling uit het zonlicht filteren, zijn geen wondermiddel tegen huid kanker en zeker niet tegen melanoma, de gevaarlijkste vorm van huidcarcinomen. Dat concludeert een werkgroep van de Wereldgezondheids organisatie en het Internationale Centrum voor Kankeron derzoek. De sunblocks met beschermingsfactor 15 of hoger zijn wel doeltreffend tegen de meest voorkomende typen huidkanker, maar dat zijn ook de meest goedaardige. De be scherming tegen de levensbedreigende melanoma is proble matischer, aldus de werkgroep. GPD door Annie de Vreugd Het is zondag, vroeg in de ochtend. De meeste mensen slapen nog of beginnen net aan het ontbijt. Uit één van de hui zen in de buurt ontsnapt klas sieke muziek door een kier van een raam naar buiten. Uit een ander huis klinken stemmen door het open zolderraam. De stemmen worden steeds luider. Het zijn een moeder en een kind. Het praten wordt schelden, het schelden wordt hysterisch ge krijs van moeder. Daar bovenuit schreeuwt een kind het uit: auw, auw! Buiten staat vader op een trap te klussen, het tumult binnen schijnt hem niet aan te gaan. Rustig schroeft hij verder, vrouw en kroost gaan wel vaker door het lint. Binnen wordt in tussen luid geschopt tegen een deur en een kind roept dat het eruit wil. Het zit kennelijk op gesloten in de badkamer. Na twintig minuten wordt het weer rustig in de inmiddels vol ledig ontwaakte wijk. Sommi gen halen opgelucht adem, an deren balen van hun voor de zoveelste keer verstoorde rust op zondagmorgen. Waarom moeten die mensen nu uitgerekend elk weekend 's och tends vroeg zo tekeergaan? Het gaat al jaren zo. De buren zijn eraan gewend geraakt. Ie dereen weet dat in dat huis een probleemgezin woont. De kin deren zouden onder behande ling zijn bij een kinderpsychia ter. Men zegt dat ze druppeltjes krijgen om rustig te blijven. Er wordt blijkbaar aan gewerkt. Het is verder een keurig gezin netje, allemaal netjes in de kle ren, mooie auto en het huis ziet er piekfijn uit. Om nu een ver trouwensarts te bellen... We hebben bovendien genoeg aan onszelf. En zo suddert het almaar voort. Boze woorden In ieder gezin vallen wel eens boze woorden. Elke ouder be trapt zichzelf af en toe op iets dat hij anders had kunnen doen of beter had kunnen zeggen. De grens wordt overschreden als ouderlijke onmacht, woede of frustratie structureel afgerea geerd worden op een kind. Dan is er sprake van kindermishan deling. Omstanders merken dat de grens wordt overschreden als ze afgaan op hun gezonde intuïtie, op het gevoel dat er iets niet klopt, op het vermoeden dat het betrokken kind niet veilig is. Ouders die hun kinderen stel selmatig mishandelen, verkeren in grote nood. Vaak hebben ze te kampen met nare ervaringen uit hun jeugd, huwelijksproble men, werkloosheid, slechte be huizing of andere vormen van misère. Soms zijn ze door alle el lende ook nog aan drank of drugs geraakt. Zulke ouders zijn meestal zo verstrikt in hun hopeloze situa tie, dat ze zelf niet meer om hulp kunnen vragen. Ze zijn overge leverd aan inzicht en daad kracht van de omgeving. Kindermishandeling komt op alle leeftijden en in alle bevol kingslagen voor. De stichting Voorkoming van Kindermishandeling maakt melding van treurige gevallen Afranselen met een zweepvast binden, 's nachts buiten laten of brand- en snij wonden toebren gen. Het kind dwingen schade lijke stoffen te drinken. Maar ook psychische mishande ling door treiteren en kleineren En niet te vergeten seksueel misbruik. Hulpkreet Als redelijkerwijs kan worden verondersteld dat zulke dingen zich afspelen, mag de omgeving niet zwijgen. Op dat moment zijn we verplicht ons te bemoei en met het privé-leven van an deren. In het bovenstaande voorbeeld kunnen buurtbewo ners niet berusten in het onop houdelijke gekrijs van een kind. Dit kind roept luid om hulp, het is daardoor ons aller zorg. Omstanders kunnen zich beter niet persoonlijk met de situatie bemoeien, want dat wordt vaak heel gecompliceerd en pijnlijk. Wel kunnen zij een Meldpunt voor Kindermishandeling bel len. Dat kan anoniem gebeuren en de beller wordt niet betrok ken bij de afwikkeling van de melding. Het voelt misschien als een ordi naire kliklijn, als het verlinken van een medemens. Zich be moeien met anderen heeft in on ze maatschappij een negatief stempel gekregen. Maar soms is dat volkomen on terecht. Als een kind in de knel zit, moeten we zijn stem zijn, omdat het zelf niet in staat is zich uit zijn benarde positie te bevrijden. Het grootste recht van een kind is kind te mogen zijn. Een kind dat wordt mishandeld is dit recht ontnomen. Dat maakt een melding volkomen {?erecht- vaardigd. GPD

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2000 | | pagina 9