Tureluur wordt praktijk
langs kust Oosterschelde
PZC
buitengebied
V* V
Exotische en
Zeeuwse vlinders
onder de aandacht
Op zoek naar de gulden middenweg
tTUUNBOS
Y
33
woensdag 14 juni 2000
door Ali Pankow
Op de Wereldtentoonstelling in
Hannover prijkt in het
paviljoen van Nederland deze
maanden een presentatie van de
ruimtelijke ontwikkeling in ons
land. Het plan Tureluur is één van
de projecten die hierbij wordt
tentoongesteld. Het plan gold ooit
als een droom van de Zeeuwse
Milieu Federatie (ZMF) voor de
natuurontwikkeling binnen- en
buitendijks langs de kust van de
Oosterschelde. Zelfs de meest
optimistische natuurfreak had bij
het opstellen van plan Tureluur
niet durven hopen, dat de droom
vrij snel werkelijkheid zou
worden.
Kern van plan Tureluur is de
omzetting van 650 hectare
landbouwgrond in natuurgebied
langs de oevers van de
Oosterschelde. De zuidkust van
Schouwen wordt in het
Natuurbeleidsplan uit 1992 van
de rijksoverheid aangemerkt als
een kerngebied uit de ecologische
hoofdstructuur. Dat opende
mogelijkheden voor realisering
van het grootschalig
natuurgebied aan de Zuidkust van
Schouwen. De toekenning van een
landinrichtingsproject
(Schouwen-Oost) maakte het
mogelijk voortvarend te werk te
gaan. Het project Schouwen-Oost
beslaat het oostelijk deel van het
buitengebied van de Polder
Schouwen, gelegen tussen de
Dammenweg en de Schouwse
Dijk. De woonkernen Zierikzee,
Serooskerke, Brouwershaven,
Kerkwerve en Scharendijke
vallen buiten de herinrichting. Bij
elkaar heeft het gebied een
omvang van ruim 6100
hectare.
De Prunjepolder is het eerste
gebied waar dit
natuurontwikkelingsplan
inmiddels in uitvoering is
gebracht. Doorgaans schrale
landbouwgrond wordt
omgevormd tot een
aaneengesloten natuurgebied.
Voor de totale aanpak van
Schouwen-Oost is een zogeheten
Raamplan vastgesteld. De
werkzaamheden worden in fasen
uitgevoerd op basis van
uitvoeringsmodules. In de Prunje
moet een brakwatermoeras
ontstaan door het uitgraven van
enkele oude gedempte en
geëgaliseerde kreken.
Landbouwgrond maakt hier
plaats voor een nieuw leefgebied
voor tal van vogelsoorten. Rust is
een eerste vereiste om de dieren
hier te laten broeden en
foerageren. De belangstellende
bezoeker kan er niet in, maar mag
er wel omheen wandelen en er
komen vogelkijkhutten en een
uitkijktoren.
Bewoners in de directe omgeving
vrezen een enorme toeloop van
vogelaars en dringen aan op
verkeersmaatregelen en
parkeerfaciliteiten. Van vogelaars
mag weliswaar worden verwacht
dat ze respect voor de natuur
hebben, maar evenzo goed kunnen
ze spontaan uit de bol gaan
bijvoorbeeld bij het zien van een
bijzondere Tjif-Tjaf en blijven ze
midden op de weg stilstaan.
Hobbels
De plannen voor
natuurontwikkeling aan de
Zuidkust van Schouwen zijn
uitgewerkt binnen de
landinrichtingscommissie
Schouwen-Oost, een uniek
samenwerkingsverband tussen
boeren, milieubeschermers, rijk,
provincie, waterschap,
staatsbosbeheer en de Dienst
Landelijk Gebied (DLG) van het
rijk. De gemeenschappelijke,
intentie een optimaal resultaat te
bereiken, maakte het mogelijk dat
in 1999 de eerste bulldozers ook
werkelijk kon gaan graven.
Natuuriijk moesten er wel hobbels
worden genomen. Boeren en
milieubeschermers kruisten soms
de degens bijvoorbeeld over de
gevolgen voor de aangrenzende
landerijen van verhoging van het
waterpeil in het nieuw te vormen
moerasgebied. In het najaar van
1998 liep het zelfs even flink fout.
Als gevolg van extreme regenval
liep de polder van Schouwen vol
als een badkuip. De capaciteit van
de gemalen bleek ontoereikend
om het water snel weg te pompen.
Om nog meer schade aan de
landbouwgewassen te
voorkomen, werd besloten de
schuiven van de pijlerdam
gedurende één vlóed gesloten te
houden. De gemalen konden dan
langere tijd in werking blijven. De
woordvoerders van de ZMF
binnen de
landinrichtingscommissie
maakten daar in niet mis te
verstane woorden bezwaar tegen.
Dat zette weer kwaad bloed bij de
vertegenwoordigers van de
landbouworganisatie en de
samenwerking binnen de
landinrichtingscommissie werd
voor enkele maanden opgeschort.
Pas nadat de ZMF-mensen diep in
het stof hadden gebeten, wilden de
boeren weer met hen door één
deur.
De angst voor wateroverlast bij
extreme regenval bleef er na 1998
echter goed inzitten. Ook de
argwaan over de gevolgen van
verhoging van het waterpeil in de
Prunje blijkt nog steeds groot.
Over de hoogte van het waterpeil
in de Prunje moet de algemene
vergadering van Waterschap
Zeeuwse Eilanden vandaag,
woensdag een besluit nemen. Het
betreft een proefproject omdat de
komende jaren moeten uitwijzen
wat de gevolgen van de aanleg van
het brakmoerasgebied zullen zijn
in de diverse jaargetijden en bij
verschillende
weersomstandigheden
Gezien de tegengestelde belangen
van natuur en landbouw wordt
het gebied zo ingericht dat een zo
volledig mogelijke scheiding in
waterhuishouding wordt
gerealiseerd. Daartoe worden
onder meer enkele stuwen
geplaatst. Rondom het toekomstig
natuurgebied is inmiddels een
ringsloot gegraven, waardoor de
huidige drooglegging van wegen
en woningen in het gebied wordt
gegarandeerd. Een andere
zogeheten compenserende
maatregel ter voorkoming van
wateroverlast en invloed van
zoute kwel op de
landbouwgronden is het ophogen
van de percelen. Door het
uitgraven van de Prunje ligt
daarvoor inmiddels een grote
hoeveelheid grond gereed. Ook
met dat grondverzet wordt deze
week een begin gemaakt.
Naadloos
Heel Schouwen kreeg van het Rijk
de status van strategisch
groenproject (SGP-status) omdat
de Regiovisie Schouwen-West
naadloos aansluit bij het
landinrichtingsproject
Schouwen-Oost. De SGP-status
garandeert ook voor Schouwen-
West extra rijksgeld voor de
aanleg van grote natuur-, bos- en
recreatiegebieden op gronden die
nu nog voornamelijk
landbouwgronden zijn. Het
raamplan voor de herinrichting
van Schouwen-West moet het
komend najaar definitief worden
vastgesteld.
Een van de vlinders in de voilière van Miniatuur Walcheren.
foto Lex de Meester
door Miriam van der Schot
In het afgegraven Prunjegebied hebben direct talrijke vogelsoorten hun intrek genomen.
foto Marijke Folkertsma
We zijn voor het eerst zwanger
en staan op het punt te
bevallen, roept Sven van Rijswijk
van Miniatuur Walcheren in
Middelburg enthousiast uit als hij
in de vlindertuin naar de cocons
wijst. Sinds twee maanden heeft
het park een volière waarin
felgekleurde Europese en
tropische vlinders van dichtbij
bekeken kunnen worden.
De vlinders zijn afkomstig van
Johan Antes van vlindertuin De
Berkenhof in Kwadendamme.
Antes heeft samen met Van
Rijswijk de tuin in Middelburg
opgezet. Voorlopig worden de
vlinders nog vanuit
Kwadendamme naar Midelburg
gebracht, maar het is de bedoeling
dat de tuin een biotoop wordt. De
natuur moet haar eigen werk gaan
doen zodat de vlinders in cle tuin
zelf voor nakomelingen gaan
zorgen. „Ze staan hier nog maar
pas, maar de planten zitten nu al
vol met eitjes waar rupsen uit
zullen komen. Ook hangen er al
verschillende poppen die op het
punt van uitkomen staan", vertelt
Antes terwijl hij de blaadjes aan
de passiebloem omdraait en de
kleine gele eitjes toont.
De tuin herbergt momenteel
vijfentwintig tot dertig vlinders
van vijftien verschillende soorten.
In de toekomst moeten er honderd
vlinders fladderen met zwarte,
rode, paarse en witte kleuren die
ieder op een eigen manier vogels
moeten afschrikken. Ook hebben
de vleugels verschillende vormen
en afmetingen.
Behalve bekende vlinders, heeft
Antes ook zeer bijzondere
exemplaren gekweekt. „Er is een
vlindersoort uit Belize die
wereldwijd op de rode lijst staat.
Deze vlinders worden met
uitsterven bedreigd, maar door de
juiste planten heb ik er in De
Berkenhof honderden rond
vliegen."
Planten
Het voornaamste ingrediënt om
vlinders te kweken, zijn niet de
bloemen maar de planten waar de
rupsen van eten, legt de kenner
uit. „Dat is de grootste fout die
mensen vaak in hun eigen tuin
maken. Bloemen waar vlinders
nectar uit halen, zijn meestal wel
genoeg te vinden. Maar de meeste
rupsensoorten hebben maar
enkele planten waar ze van eten
zoals bijvoorbeeld de distel. Dat
zijn echter juist de planten die
mensen zo snel mogelijk uit hun
tuin weghalen. Daardoor neemt
door Marcel Modde
Het wordt een belangrijke
week. En niet omdat de
Nederlandse Godenzonen als
bekroning op vijf dagen noeste
arbeid van allen die de pech
hebben net iets minder behendig
te acteren met de voetbalschoen,
vrijdag alsnog hun waarde
mogen bewijzen! Dirk Fluijt
zoekt zijn miljoenentransfers
dichter bij huis. Het gras dat zijn
benen kietelt, is vers en van een
kwaliteit waar de ArenA jaloers
op zou mogen zijn. E^n cruciaal
verschil schuilt in de benen die de
'heilige grond' bewandelen. De
dikke dijen die hij voor ogen
heeft, prijken waarschijnlijk
binnen afzienbare tijd als
kwaliteitsham en voorzien van
een eco-predikaat op de dis. De
gedachte aan een ontwikkeling
in die richting, maakt de oude
boerenzoon in de boswachter
weer wakker.
Want 15 juni -morgen dus- is het
zo ver, verkondigt Fluijt met
trots aan iedereen die het maar
horen wil. Dan mag het vee de
Prunje bij Serooskerke binnen en
mogen de pachtende agrariërs de
weilanden maaien. Niet zomaar
een stukje samengaan van
landbouw en natuurbeheer, weer
een zichtbaar resultaat van het
inmiddels beroemde plan
Tureluur. Opfrissertje: het plan
Tureluur omvat de inrichting van
650 hectare natuurgebied langs
de zuidkust van Schouwen en
Tholen. Op het laatsgenoemde
eiland concentreren de
maatregelen zich met name in de
Scherpenissepolder. De
inrichtingsplannen liggen klaar
en worden meegenomen met het
ruilverkavelingsproject. Het
merendeel van Tureluur speelt
zich evenwel op Schouwen-
Duiveland af.
Malaise
Kreken, ondiepten, oeverland en
grasvlakten; alles om het de
kustvogels zoveel mogelijk naar
hun zin te maken. Alles bij elkaar
een miljoenenoperatie, waar de
boer in de omgeving niet slechter
van wordt, stelt Fluijt. „De
landbouw verkeert in een
malaise. Dus wat is er voor de
boeren dan nog mooier dan dat ze
nu een redelijk bedrag uitbetaald
krijgen voor slechte agrarische
grond. Dat is ook de reden
waarom we er betrekkelijk snel
in zijn geslaagd het benodigde
terrein aan te kopen of te ruilen
tegen een perceel elders. Het
klinkt misschien een beetje zuur,
maar zo zie je maar hoe de vogels
welvaren bij de problemen in
onze agrarische sector.
Wildbeschermers
Fluijt beseft terdege dat de
openstelling van een gedeelte van
de Prunje voor grazende
runderen en scherpe
maaimachines een maand vóór
het aflopen van het broedseizoen,
niet ideaal is. Hij is zich er
eveneens van bewust dat een
aantal jonge vogels de
plotselinge verstoring niet zal
overleven. Ook al is met de
boeren in kwestie afgesproken
dat ze wildbeschermers op hun
maaiers zetten en ze niet harder
zullen rijden dan vijf kilometer
per uur.
„Maar we zijn dermate content
met hun hulp bij dit project, dat je
op een gegeven moment even de
gulden middenweg moet kiezen.
We hebben hen nodig voor het
beheer en feit is dat ze zo zachtjes
aan toch ook érgens naar toe
moeten met hun vee. Bovendien
verliest het gras z'n
voedingswaarde wanneer je nog
veel langer wacht met maaien.
Dan hebben ze er ook niks meer
aan. Ik ben van de week het
gebied nog in geweest en ik heb zo
op het eerste oog geen nest meer
kunnen vinden. De meeste jongen
zijn uitgebroed en kunnen al
lopen."
Slachtoffers
„Ongetwijfeld zullen er met het
maaien een aantal slachtoffers
vallen. Dat moeten we dan maar
op de koop toe nemen, vooral
omdat het nagenoeg geen effect
zal hebben op het totaal van de
populatie. Want wat dat aangaat,
zijn de eerste resultaten
bemoedigend. Strandplevier,
stern, visdiefje, tureluur, grutto
en veel eendensoorten; er is in het
eerste jaar duidelijk een toename
van het aantal kustvogels.
Hartstikke hoopgevend dus."
Dirk Fluijt (49) is als boswachter bij Staatsbosbeheer verantwoorde
lijk voor Schouwen-Duiveland, Tholen en Sint-Philipsland. Zijn werk
gebied omvat een oppervlakte van in totaal drieduizend hectare
natuur. In deze rubriek doet hij wekelijks verslag van zijn werk en
wedervaren.
het aantal vlindersoorten in
Nederland steeds verder af.
Gelukkig zien we wel dat de
populatie van soorten die het hier
goed doen, toeneemt."
Met de populatie van de vlinders
in de Middelburgse tuin, zit het
ook goed. Aan het einde van het
bezoek, kroop de eerste
eigenkweek vlinder uit de pop.
Terwijl de broze oranjerode
vleugels lagen te ontvouwen en te
drogen in de zomerzon, nam Van
Rijswijk als kersverse
vlindérvader de felicitaties van
collega's in ontvangst. Nadat
Antes bevestigde dat het om een
mannelijk exemplaar van de
monarch-vlinder ging, werd
beschuit met muisjes geserveerd.
Expositie
Behalve in de tuinen in
Middelburg en Kwadendamme is
er de komende tijd ook informatie
over vlinders te krijgen in het
Zeeuws Biologisch Museum
tussen Domburg en Oostkapelle.
Daar is van 20 juni tot en met 17
september de expositie 'Vlinders
in Zeeland' te zien. De Vlinder- en
Libellenwerkgroep Zeeland geeft
op de tentoonstelling informatie
over de vlinderstand en de
ontwikkeling van de soorten in de
provincie. Aan bod komen onder
meer de leefwijze van dag- en
nachtvlinders en de eisen die ze
stellen aan hun leefgebied. In de
heemtuin Hortus Zelandiae zijn
vlinders en vlinderplanten te zien.
Open dagen
biologische
boeren
T Tijf Zeeuwse bedrijven doen
V het komende weekeinde mee
aan de Open Dagen biologische
landbouw. Deze open dagen
vormen dit jaar de afsluiting van
de EKO-lente, een gezamenlijke
campagne van Platform Biologica
en elf provinciale
milieufederaties. In het hele land
hebben tal van activiteiten
plaatsgehad op boerenmarkten, in
bedrijfsrestaurants en op
kinderboerderijen.
Bij de Zeeuwse deelnemers aan de
open dagen is boerderij Ter Linde
in Oostkapelle, het oudste
biologisch-dynamische
boerenbedrijf van Nederland
(1926). Het is een zéér gemengd
bedrijf: akker- en tuinbouw,
veehouderij en kaasmakerij.
Naast de boerderij ligt boomgaard
Ter Linde, waarin 1991 is
begonnen met biologisch-
dynamische fruitteelt. Beide
bedrijven (de boerderij ligt aan de
Lijdijkweg 1, hetfruitteeltbedrijf
aan de Oranjezonweg 1) zijn
zondag van 10 tot 16 uur geopend.
Er worden rondleidingen
verzorgd, hapjes en drankjes
gepresenteerd en kinderen
kunnen er ponyrijden. Ook de
winkel, waar rechtstreeks aan
particulieren wordt verkocht, zal
open zijn.
Imkerij Poppendamme aan de
Poppendamseweg in Grijpskerke
laat zien waarin biologische
honing zich onderscheidt van de
gangbare. Er kan natuurlijk ook
honing worden geproefd.
(Kinderen kunnen in de imkerij
vaderdag-T-shirts beschilderen
met de tekst 'Papa eetEKO, Papa
is OKÉ'. De T-shirts zijn gemaakt
van biologisch katoen. De imkerij
is zaterdag van 10 tot 16 uur
geopend.
Ook bij de molen aan de Biestraat
in IJzendijke en bij molen
Nooitgedacht aan de
Zuidzandsestraat in Cadzand
kunnen vaderdag-T-shirts
worden beschilderd. De eerste
molen is zaterdag open, de tweede
zondag. Als het voldoende waait
zijn er maaldemonstraties en er
valt ook wat te proeven.
Biologische boerderij 't Molentje
in IJzendijke laat
belangstellenden zaterdag kijken
en proeven. Voor de kinderen is er
een speurtocht met vragen.
