Grafsteen geeft geheimen prijs
y as°
PZC varia
LIVS
vs F
Nieuwe aanpak
waterbeheer is
dringend gewenst
3
ILES
Soldaat Tiberius hielp Bataven in het gareel te houden
J-CIASS
AN-f
ivliaïi-FiLIA
maTerIna-hfc
Heer Bommel en Bombom de Geweldige
puzzel
M
recept
Carpaccio met
gerookte zalm
H
het weer
zaterdag 27 mei 2000
Het gevonden tableau. Het grijze gedeelte is teruggevonden, de rest
is gereconstrueerd.
Kijken naar de in Houten gevonden zeldzame Romeinse grafsteen. foto Jos Poulissen/GPD
Christus. „Romeinse inscripties
zijn sowieso in Nederland zeld
zaam. Ze werden in die tijd hier
nauwelijks gemaakt. Voor tek
sten is natuursteen nodig en dat
moest geïmporteerd worden uit
het Rijn-en Moezelgebied. Bo
vendien was er een behoorlijke
kennis vereist om zo'n inscriptie
te laten maken. En natuurlijk de
nodige rijkdom", vertelt Derks.
Helaas is de tekst incompleet
omdat alleen de linkerkant van
de grafsteen is teruggevonden.
De zerk is waarschijnlijk in de
laat-Romeinse tijd of de Mid
deleeuwen hergebruikt als
bouwsteen. Na ontcijfering
luidt het opschrift: 'Tiberius Iu-
lius Probus, geboren in Forum
Iulii, soldaat van het le cohort
bijgenaamd Classica. Iulia Ma
terna, dochter van Tiberius en
tevens erfgename, heeft dit mo
nument laten maken.'
Maar wie was dan die Tiberius
Iulius de Brave (vertaling van
Probus)? En wat deed hij in
Houten? Derks stelt dat de sol
daat geboren is in Forum Iulii
een Romeinse stad in Zuid-
Frankrijk. Daar trad hij in
dienst bij een van de vele hulple
gers van de Romeinse keizer Au
gustus. Vermoedelijk was dat
het eerste cohort, bijgenaamd
Classica. Met zijn regiment
werd Tiberius uitgezonden naar
Neder-Germanië, om daar de
barbaarse Bataven in het gareel
te houden.
Raadsel
Uit eerdere archeologisch on
derzoek blijkt dat deze specifie
ke hulptroepen waren gelegerd
in Vleuten-De Meern. En zo dus
ook soldaat Tiberius. Waarom
zijn grafsteen zo'n tien kilome
ter verderop is aangetroffen,
blij ft nog een raadsel. Het kleine
stukje beeldhouwerk boven de
inscriptie geeft extra informatie
over de man. Derks legt uit dat
er vier soorten Romeinse graf
stenen met beeltenis bestaan.
De dode afgebeeld op een paard
als triomferende ruiter, de dode
liggend aan de maaltijd, recht
op staand of als buste. Deze
laatste vorm is het oudste. „Hier
hebben we te maken met een
buste. Kijk, die plooien zijnvan
een toga en zijn rechterhand is
een stukje opgeheven. Dat wil
zeggen dat Tiberius Romeins
burgerrecht bezat."
Derks legt uit dat de reconstruc
tie van het verhaal achter de
grafsteen heel wat voeten in
aarde heeft. De steen moet wor
den vergeleken met andere
exemplaren, terwijl ook literair
bronnenonderzoek vereist is.
Dit alles gebeurt om te voorko
men dat te gemakkelijk conclu
sies worden getrokken. Zo heeft
de onderzoeker zelf woorden
moeten aanvullen omdat ze
maar voor de helft bewaard zijn
gebleven. Dat gebeurt via een
soort 'afstreep-systeem'. Alles
wat om historische of prakti
sche reden onmogelijk bleek,
viel stuk voor stuk af.
Nieuw licht
Volgens Derks kan de grafsteen
een nieuw licht werpen op de ge
schiedenis van de Romeinen in
Nederland.
Als de datering klopt zoals de
wetenschapper die nu heeft
vastgesteld, dan was het leger
onderdeel waarin Tiberius
diende, al vóór de Bataafse op
stand (70 na Christus) in Neder
land. Tot nu toe werd aangeno
men dat dit pas daarna het geval
was. GPD
van onze redactie binnenland
De Romeinse grafsteen die
door een amateur-archeo
loog is gevonden in Houten is
zeldzaam in zijn soort, goed be
waard gebleven en bevat veel
informatie over zijn tijd. Weten
schapper dr. T. Derks van de
Vrije Universiteit in Amsterdam
onderzoekt de schat. „Het geeft
mogelijk een nieuwe blik op een
deeltje van de Romeinse ge
schiedenis."
De unieke vondst bestaat uit een
kalkstenen brokstuk van onge
veer 1.10 x 0.25 met én een La
tijnse inscriptie én een beeld
houwwerk van een buste. Juist
die combinatie is in Nederland
niet eerder aangetroffen. Het
doet onderzoeker Derks boven
dien groot genoegen dat de graf
steen ook nog eens een van de
oudste Romeinse exemplaren is
die ooit in de lage landen zijn
opgedoken. De vondst is geda
teerd van tussen 2 5 en 5 0 j aar na
door Louis Burgers
Het is een misvatting te den
ken dat 'wij' het water on
der controle hebben. De afgelo
pen jaren hebben keer op keer
duidelijk gemaakt dat water
zich onvoorspelbaar gedraagt.
Dat maakt een nieuwe aanpak
van het beheer dringend ge
wenst.
„Wij vinden dat de overheid in
de toekomst meer rekening
moet houden met de mogelijk
heid dat zich ergens waterover
last voordoet", zegt de Noord-
Hollandse gedeputeerde Frans
Tielrooij.
Watertoets
„In bestemmingsplannen zou
een watertoets moeten worden
opgenomen. Daarbij moet dan
niet alleen worden gekeken
naar de waterhuishouding. Ook
dient de vraag worden gesteld of
een bepaald project wel op die
plaats moet worden uitge
voerd", aldus de provinciale be
stuurder.
Tielrooij is voorzitter van de
commissie Waterbeheer 21e
eeuw, een groep deskundigen
die in opdracht van kabinet en
de waterschappen moet nagaan
of de waterhuishouding voldoet
aan de eisen van deze eeuw. Met
andere woorden: hoe zal Neder
land reageren op de gevolgen
van de klimaatverandering.
Hun rapport verschijnt naar
verwachting in september.
Natter en droger
Voorop staat dat we het klimaat
niet in de hand hebben. In Ne
derland worden de winters nat
ter en de zomers droger.
Ook stijgt de zeespiegel en ko
men er hogere pieken in de neer
slag. Tegelijkertijd 'kantelt' Ne
derland: het westen zakt en het
oosten komt wat omhoog.
Tielrooij: „De afgelopen eeu
wen zijn de problemen opgelost
door dijken te verhogen en ge
malen te bouwen. Daar kun je
echter niet mee doorgaan. Je
praat op dit moment over dg
noodzaak om na tientallen jaren
de dijken weer decimeters te
verhogen. Zo snel gaat het. Dat
kun je niet bijhouden. En als
zo'n dijk van acht meter hoog
doorbreekt, dan praat je over
een echte ramp."
De conclusie van de commissie
is dan ook dat andere oplossin
gen nodig zijn. „Wij gaan er van
uit dat we het water niet langer
zien als vijand, maar als bond
genoot. Dat betekent dat water
een plek moet krijgen binnen de
ruimtelijke ordening, waarin
we de goede kanten van het wa
ter (zoals recreatie en wonen)
gebruiken, maar ook rekening
houden met de gevaren."
Winterbed
Tielrooij wil het mensen niet
verbieden om op gevaarlijke
plekken te bouwen („We zijn
heel kort van memorie; ook na
1995 wordt nog steeds in het
winterbed van de Maas ge
bouwd"), maar je moet weten
wat je doet. „Als je daar toch
wilt bouwen, erken je de geva
ren en moet je zorgen dat je ver
zekerd bent en dat je er met je
inrichting rekening mee houdt.
Dus geen parket, maar een ste
nen vloer"adviseert de gedepu
teerde.
Daarnaast wil de commissie
maatregelen nemen waardoor
de wateroverlast van de rivieren
wordt beperkt. Het gaat niet al
leen om de grote rivieren, de zee
en het IJsselmeer maar ook om
kleinere stromen zoals de Dom
mel en de Dieze, en zelfs beekjes.
„Wie herinnert zich niet de foto
van de surfer op de A2 bij Den
Bosch? Door die romantische
Dommel was Nederland plotse
ling in tweeën geknipt."
Tielrooij zegt dat Nederland
niet langer het probleem kan af
wentelen. Met andere Europese
landen zullen maatregelen moe
ten worden genomen om het wa
ter van de rivieren langer vast te
houden.
Ook in Nederland gaat gewerkt
worden met 'opvangpolders'.
Bij die gebieden moet er reke
ning mee worden gehouden dat
ze soms onder water worden ge
zet om een calamiteit elders te
voorkomen.
„Dat hoeft niet erg te zijn",
denkt Tielrooij. „Als je maar te
voren zegt wat er kan gebeuren,
zodat je maatregelen kunt ne
men. En ook voor de landbouw
hoeft het niet slecht te zijn. Er
zijn talloze gebieden op de we
reld die him vruchtbaarheid
juist krijgen van de jaarlijkse of
vijfjaarlijkse overstroming",
verwijst hij naar onder meer de
Nijldelta. GPD
De markies De Canteclaer had intussen zijn zelfbeheersing hervon
den.
„Fi done", sprak hij. „Dit land wordt steeds stuitender. Wegpiraten
vergallen het voortwandelen, terwijl boeven en ladrones zich onge
straft kunnen verrijken door geweldpleging. Het is choquant."
Hij trok een bundel bankbiljetten uit de borstzak en overhandigde
die met grote afkeer.
„Ge verdient een tuchtiging", voegde hij eraan toe. „Maar dat zou
mijn handen verontreinigen. Daarom zal ik..."
Hij zweeg, want nu kreeg hij de gestalte van heer Bommel in het oog,
Hans Belterman
Cryptogram
Horizontaal:
1. Die voordracht scheelt (6); 4. De bedoe
ling is niet dubbel verward (8); 6. Opge
ruimd een beetje aan de kant (3); 7. Minder
brutaal dan een minnaar (3); 9. Kopen of ste
len (7); 11Waardeloze kost (5).
Verticaal:
1Zo heet dat het verdrietig is (4); 2. Sta eens
even stil bij dit verblijf! (5); 3. Geluid van
stand (4); 5. Els en Ria zijn ertoe in staat (6);
6. Bont dier (3); 8. Elastische oversteek (4);
10. Bewonderaar van frisse lucht (3).
Oplossing
gisteren:
asemsmaad
stramiglo
reflexave
eroskraal
gekbeetj e
etsendeen
noestdrug
bellrekke
afgaanels
corgitrip
ooionager
viereleve
etsergiek
Vooruitzichten
zondag
maandag
dinsdag
woensdag
weer
max.
14°
14°
15°
17°
min.
10°
9°
9°
10°
wind
ZW 4
W 4
W 4
W 4
Zon
zaterdag
onder 21.4
zondag
op 5.37
Maan
zaterdag
onder 13.55
zondag
op 3.36
Toonder Studio's
Nautisch bericht
Buitengaats staat een harde en tijdelijk stormachtige wind 7 tot 8
Beaufort. Op de Zeeuwse wateren is deze krachtig tot hard, 6 tot 7
Beaufort. Het zicht is goed De temperatuur van het kustwater is
circa 14 graden.
Waterstanden
die gespierd naderdraafde. Ook Super voelde de grond trillen en hij
keek grommend om, terwijl hij het geld haastig in de zak stak. Maar
toen hij de hardloper gewaar werd, ontspanden zijn verharde trek
ken zich onder de zakdoek.
„Ha, die bolle!" riep hij uit. „Kom je weer een tik halen? Nou, die
kan je krijgen!"
Met die woorden balde hij de vuisten om de daad bij het woord te
voegen. Te laat merkte hij echter, dat hij zijn aanvaller onderschat
had; er klonk een dreunende slag - en zwaar getroffen zweefde hij de
lucht in.
ZATERDAG
Hoog water
aag water
27 MEI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
09.25
147 21.56
134
03.15
160 15.45
128
Terneuzen
09.46
170 22.10
158
03.14
167 15.54
134
Bath
10.28
200 22.59
187
04.01
195 16.29
161
Roompot Buiten
09.36
11821.50
103
03.45
133 16.15
104
Zierikzee
10.30
122 22.50
104
04.15
143 16.50
113
Stellendam Buiten
09.52
11022.11
093
03.15
098 17.16
071
Wemeldinge
10.40
135 23.05
117
04.10
152 17.00
122
Krammersl. West
10.35
133 22.55
118
03.54
143 16.34
109
Hansweert
10.05
183 22.32
170
03.35
183 16.05
148
ZONDAG
Hoog water
Laag water
28 MEI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
10.36
157 23.06
147
04.30
166 16.54
140
Terneuzen
10.55
181 23.25
171
04.57
172 17.26
146
Bath
11.46
208 --.»
05.30
195 18.06
167
Roompot Buiten
10.35
126 23.00
111
04.34
135 17.16
110
Zierikzee
11.45
128
05.20
144 18.00
119
Stellendam Buiten
10.56
120 23.15
o
o
04.04
096 17.44
073
Wemeldinge
12.00
143
05.30
154 18.10
130
Krammersl. West
11.46
137
05.26
143 18.15
115
Hansweert
11.15
192 23.45
182
05.05
185 17.47
158
MAANDAG
Hoog water
Laag water
29 MEI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
11.46
181
05.30
178 18.00
157
Terneuzen
12.06
206 -----
05.56
186 18.26
164
Bath
00.16
199 12.52
237
06.46
210 19.16
189
Roompot Buiten
11.45
143 23.59
129
05.46
141 18.16
118
Zierikzee
00.15
111 13.00
144
06.30
150 19.10
127
Stellendam Buiten
11.55
136
05.15
097 18.15
076
Wemeldinge
00.20
127 13.10
161
06.35
161 19.10
140
Krammersl. West
00.10
123 13.00
153
06.40
151 19.16
127
Hansweert
12.25
217 -----
06.16
200 18.46
179
Europa: Zijlijn
Op het inmiddels klassiek geworden Italiaanse re
cept voor carpaccio metvliesdunne plakjes rauwe
ossenhaas zijn vele tientallen varianten bedacht. Van
daag zet ik u een van die vele varianten voor. En met
een beetje goede wil en enig inzicht creëert u een vol
gende maal een eigen variant
Voor 4 personen: 1 flinke krop (krul)sla; 300 gram ge
rookte zalm, dunne plakken; 2 tomaten, ontveld,
vruchtvlees in kleine blokjes gesneden; 1 eetl. kapper
tjes, uit potje, uitgelekt; 2 eetl. fijngesneden dille of
bieslook. Voor de dressing: 1 1/2-2 eetl. dilleazijn of-
edik; zout; witte peper uit de molen; 4 - 5 eetl. olijfolie,
extra vergine;
Begin met de dressing door in een kom azijn of edikte
vermengen met wat zout en peper. Blijf er zolang in
roeren tot het zout is opgelost. Klop daarna de olie er
door.
Maak de sla schoon: spoel de bladeren enkele malen in
koud water en maak ze daarna zo droog mogelijk (sla
centrifuge). Scheurde bladeren in stukjes en verdeel ze
als bergjes in het midden op de borden. Sprenkel er
een beetje dressing over.
Presentatie: haal de plakken zalm een vooreen door de
dressing, laat ze even boven de kom met de dressing
uitlekken en bedek de slabergjes er mee. Schep de to-
matenblokjes door de resterende dressing en verdeel
ze over de zalm. -Strooi daarna kappertjes en dille of
bieslook er over. Geef er sneetjes licht geroosterd wit
brood bij en zet een schaaltje met limoen- ofcitroenbo-
ter(balletjes) op tafel.
it
H A
VERWACHTING VÖOR ZATERDAGMIDDAG 27 MEI 2000
De weerkaart biedt voor het westen en noorden van Europa een on
rustige aanblik. Diverse lagedrukgebieden zwaaien er de scepter en
schoppen de boel behoorlijk in de war. Een hogedrukgebied boven
de Oekraïne kijkt van de zijlijn toe. Een actieve depressie op de
Noordzee veroorzaakt er erg veel wind en de landen die grenzen aan
de waterplas hebben buien met kans op onweer. Langs de kusten
waait het ook flink. Vooral in Schotland en Zuid-Scandinavië regent
het stug door en kan veel water naar beneden komen. Daarbij pres
teert de thermometer weinig met vanmiddag 11 tot 16graden. Ook
in Zwitserland en Duitsland regent het van tijd tot tijd, maar kan de
temperatuur plaatselijk nog tot 20 graden klimmen. Ten zuiden van
de Loire, in Frankrijk, vallen minder buien, schijnt de zon vaker en is
het met 18 tot 23 graden redelijk. De Spaanse Biscajekust en het
noorden van Portugal vallen echter buiten de boot, want hier stokt de
temperatuur bij 17 graden en drijft ook een enkele bui over. De rest
van het Iberisch Schiereiland geniet wel van veel zon en hogere tem
peraturen. In Andalusië wordt het 28 graden. De zon schijnt vaak in
Italië, maar een plaatselijke bui is er niet uitgesloten. Het blijft (zo
mers) warm. Op de Balkan beleeft men een hoogzomerse zaterdag
door vrijwel wolkenloze luchten en maxima rond 31 graden.
Zeeland: Veel wind
Een actief lagedrukgebied boven het Door: Wim Zikkenheimet
midden van de Noordzee diept nog
wat verder uit een neemt de vorm aan van een heus stormlaag. Bo
ven de Noordzee komt enige tijd een windkracht 9 te staan. De Ne
derlandse kust pakt daarvan een harde tot stormachtige wind mee
(windkracht 7 tot 8). Boven land waait een vrij krachtige wind. De
wind heeft een zuidwestelijke richting. Na het wegtrekken van een
regengebied afgelopen nacht stroomt met deze zuidwestelijke
wind koele maar ook droge lucht over ons land uit. Aanvankelijk
klaart het dan ook goed op, maar in de loop van de ochtend ont
staan er steeds meer stapelwolken. In de middag vormen zich de
eerste buien die vooral in de avond en nacht nog actief blijven.
Sommige buien gaan met onweer gepaard. Bij dit alles blijft de
maximumtemperatuur bij 15 graden steken. Ook zondag houdt het
koele en wisselvallige weer aan. De neerslagactiviteit neemt echter
nog wat toe. Hierdoor wordt zondag een dag met veel bewolking
en buien of perioden met re
gen. De maximumtempera
tuur ligt tussen de 14en 15
graden. De zuidwestenwind
is matig. Pas maandag komt
het weer in een rustiger vaar
water. Er zijn meer opklarin
gen en er valt nog maar een
enkele bui. Maandag blijft
het ook fris met een enkele
bui. De zon krijgt meer ruim
te terwijl de wind west tot
noordwestelijk wordt. Voor
wat beter weer moeten we
onze blik richten op de twee
de helft van de week. De mid-
dagtemperatuur stijgt voor
zichtig naarcirca 17 graden
en de zon komt er steeds
meer aan te pas. De kans op
een bui blijft aanwezig.
Veel wind
