Soms moet je gewoon meer pillen slikken
Rechttoe rechtaan of
een glimmende Italiaan
Als een combinatie werkt, waarom dan niet?
PZC reportage zaterdag 27 mei 2000 31
Depressiebes trij ding
in Retranchement
Marktleider
in doodskisten
Zeeuws-Vlamingen slikken relatief veel medicijnen tegen
depressiviteit. Eén van de redenen is een eigenzinnige, omstreden
behandelmethode van een psychiaterpraktijk in Retranchement
waar vijf psychiaters werken. Als één antidepressivum niet werkt,
schrijven zij patiënten een combinatie van meerdere antidepressiva
voor. Volgens de uit België afkomstige psychiater Arnoud Tanghe van
deze 'mini-instelling' voor Biologische Psychiatrie en Psychotherapie
is deze combinatiepil zeer effectief. Bijna honderd procent van de
depressieve cliënten geneest met de combinatie van meerdere pillen,
zegt hij. De psychiatrie kent maar weinig voorstanders van de
Retranchement-methode. Twee soorten anti-depressiepillen
tegelijkertijd slikken, dat zou levensgevaarlijk zijn.
Arnoud Tanghe in zijn praktijk in Retranchement. De hype rond Prozac is belachelijk, vindt psychiater Arnoud Tanghe. foto's Peter Nicolai
Het gaat niet goed met de behandeling
van depressies in Nederland, zegt
Tanghe (58). „Veel patiënten die psychia
trische hulp krijgen, worden door een ver
keerde diagnose niet goed geholpen." Hij
zegt dat slechts negen procent van de
mensen die depressief zijn medicijnen
voorgeschreven krijgt. „En de helft heeft
dat niet eens nodig", aldus Tanghe, die in
België en Nederland tot psychiater is op
geleid en in de jaren zeventig in zieken
huizen in Oostburg en Vlissingen werkte.
Dat ruim negentig- procent geen goede
hulp krijgt, komt omdat mensen niet met
him klachten bij de huisarts komen, zegt
hij, of omdat ze medicijnen voor andere
klachten krijgen. „Dan krijgen ze bij
voorbeeld iets tegen pijn of moeheid ter
wijl deze verschijnselen een gevolg van
depressiviteit zijn."
Tanghe zegt dat er in de psychiatrie veel
misgaat omdat een depressie die het ge
volg is van een stoornis in de hersenen snel
wordt verward met een 'dipje'. Als biolo
gisch psychiater is hij niet vies van pillen,
maar hij ziet niks in medicijnen als ie
mand het leven even niet meer ziet zitten.
Dan moet er ouderwets worden gepraat.
„Bij een vrouw die in de war raakt omdat
haar man haar heeft verlaten, haar baan
is kwijtgeraakt en belastingschulden
heeft, is geen sprake van een biologische
depressie. Zij heeft dus geen baat bij een
pil als prozacHet probleem is dat mensen
bij niet-biologische depressies wel prozac
eisen. Van huisartsen krijgen ze vaak hun
zin."
Volgens Tanghe is er vanuit Amerika een
'belachelijke hype' rond prozac op gang
gekomen. Een prozacje zou de oplossing
voor depressieve gevoelens zijn. „Wat
hoor je in een soap als iemand zich niet
oké voelt? 'Take a prozac.' En bij de Ne
derlandse bevolking leeft dat ook zo. Pro
zac wordt als kalmerend middel gebruikt
terwijl het alleen bij een depressie met een
biologische oorzaak, dus als het mis zit in
de hersenen, effectief kan zijn. Als je niet
écht depressief bent, kun je van prozac
agressief en manisch worden." Tanghe
heeft het over 'prozac-moorden' uit
agressie als uiterste consequentie van on
juist prozacgebruik. „Bij depressiviteit
door tegenslagen, trauma's en problemen
moeten er meestal geen antidepressiva
worden geslikt. Dan is praten, psychothe
rapie, de oplossing."
Genen
Tanghe zegt dat patiënten die aan een bio
logische depressie lijden bij de RIAGGs
(praattherapie) in Nederland onvoldoen
de baat hebben.,De RIAGGs hebben veel
aandacht voor sociale problemen maar te
weinig kennis van biologische ziektebeel
den." Volgens de Belgische psychiater is
een depressie een terugkerende ziekte die
in de genen zit. „Depressies verdwijnen
niet maar met medicijnen kun je ze be
handelen. Als je je blijft verlaten op pra
ten, krijg je draaideurpatiënten. Daar
door neemt de kans op suïcide toe." De
gesprekstherapie die de Zeeuws-Vlaamse
praktijk toepast, spitst zich toe op verlo
ren gegane vaardigheden, zegt Tanghe,
die ook in een Vlaamse groepspraktijk en
in het Sint-Franciscus Xaveriuszieken-
huis in Brugge werkt.
Verder geeft Tanghe af op de traditionele
methoden die artsen gebruiken om de
pressies tegen te gaan. „Het gebruik van
slechts één antidepressivum geeft nogal
ontgoochelende uitkomsten. Volledig
herstel komt slechts weinig voor. Uit vele
onderzoeken blijkt ook nog dat de oude en
nieuwe antidepressiva slechts twintig
procent beter zijn dan behandeling met
een placebo of nepmedicijn. Die verbeter
de patiënten blijven dus behoorlijk ziek."
Volgens hem is het vertrouwen van pati
ënten en ook behandelaars in de traditio
nele methoden bijzonder laag.
Succesverhaal
Tanghe zegt dat de praktijk in Retranche
ment een methode hanteert, om biologi
sche depressies te bestrijden die verbluf
fende resultaten laat zien. „Het is ons
succesverhaal" zegt Tanghe. De Zeeuws-
Vlaamse praktijk schrijft een combinatie
van twee soorten antidepressiva voor in
plaats van één soort. En dan alleen als één
antidepressivum niet werkt. Dat is alles.
Tanghe zegt dat uit wetenschappelijk on
derzoek en ervaring is gebleken dat de
combinatie van bepaalde - niet alle - me
dicijnen tegen depressies veiliger dan de
traditionele methoden is.
Even wat jargon: het gaat om de combina
tie van de soorten antidepressiva herop
nameremmers en de MAO-remmers. Deze
combinatietherapie werkt gewoon beter,
beweert Tanghe, dan één medicijn. „On
geveer 95 procent van de depressieve pa
tiënten geneest. Patiënten voelen zich
grondiger geholpen en kunnen de oude
sociale vaardigheden weer oppakken. Ze
kunnen weer werken of een boek lezen."
Verder zouden de bijwerkingen minder
zijn dan wanneer patiënten één antide
pressivum slikken. „Bij devijf procent die
niet herstelt, treedt wel enige verbetering
op. Die kunnen dan wellicht nog worden
geholpen door elektroshocks. Maar met
onze methode kan het gebruik van elek
troshocks al tot twintig procent afne
men." Hij zegt dat niet alle combinaties
van antidepressiva mogelijk zijn.
Als het dan zo spectaculair veel beter is
dan wat andere psychiaters voorschrij
ven, waarom staat de Zeeuws-Vlaamse
praktijk dan alleen? In 1996 heeft er een
artikel van onder anderen Tanghe in het
Tijdschrift voor Geneeskunde gestaan.
Geen reactie. Er is contact opgenomen
met de Nederlandse Vereniging voor Psy
chiatrie, niks meer van gehoord. De vak
broeders houden zich ijzig stil. „Ik snap
dat niet", zegt Tanghe. „Een brede weten
schappelijke discussie is broodnodig. Als
je dan denkt dat het niet waar is, kom dan
langs! Onze resultaten bij enkele duizen
den patiënten worden doodgezwegen, de
professoren negeren ons. De methode zou
te gevaarlijk zijn."
Onterechte angst, oordeelt hij, gebaseerd
op mythevorming.,In de j aren zeventig is
er gepubliceerd over combinatietherapie
die tot dodelijke slachtoffers leidde. Maar
dat had te maken met het gebruik van
prozac-achtigen, dat is dus gevaarlijk.
Die combinaties die wij gebruiken, zijn
niet gevaarlijk. Maar nu worden alle com
binaties onterecht op één hoop gegooid."
Roelf Reinders
Arnoud Tanghe heeft onlangs met een collega
van de Groepspraktijk in Retranchement een
boek over depressies geschreven: Arnoud
Tanghe en Adelbert De Maesschalck, Depres
sie. Onderkennen en behandelen Leuven en
Apeldoorn 2000) Uitgeverij: Garant. Het is het
eerste in de reeks 'Mens en Psyche' die onder
leiding van Tanghe staat. Binnenkort ver
schijnt het tweede deel over schizofrenie en
psychosen. Verder staan er delen over manie,
angststoornissen en posttraumatische
stressstoornis op stapel.
De combinatietherapie van de psy
chiaterpraktijk in Retranchement
opent weinig Zeeuwse deuren. Psychia
ter L. de Smedt van locatie De Honte in
Terneuzen van Ziekenhuis Zeeuws-
Vlaanderen wil niets zeggen over de om
streden depressiebehandeling. „Dan
moet je bij de Inspectie zijn", laat hij via
z'n secretaresse 'weten. De woordvoer
der van de Inspectie voor de Gezond
heidszorg: „Er zijn geen klachten bin
nengekomen."
Het Zeeuwse psychiatrisch centrum
Emergis weigert commentaar te geven
op 'methodes van collega's'. „Omstre
den?" reageert huisarts J. de Meijer uit
Sluis,"voorzitter van de Regionale Huis
artsenvereniging Zeeuws-Vlaanderen,
op de combinatietherapie. „Dat kim je
rustig zeggen." De Meijer vindt dat de
praktijk in Retranchement 'wel heel
veel' medicijnen gebruikt.
Gewaagde uitspraak
De Meijer: „Zeggen ze dat ze 95 procent
van de depressies genezen? Dat geloof ik
niet. Dat is een gewaagde, overdreven
uitspraak." Maar, zegt hij, de praktijk
heeft een goede naam en is de oplossing
voor patiënten die in het reguliere hulp
verleningscircuit van artsen, ziekenhuis
en Emergis buiten de boot vallen. „De
Belgische psychiaters werken op een
Belgische manier. Ze nemen meer tijd
dan wij voor een patiënt. En voor een be
paalde groep werkt dat heel erg goed, de
groep patiënten die naast behandeling
van hun ziekte extra aandacht nodig
heeft.Voor deze groep vult de praktijk -
'een buitenbeentje' - een leemte in
de medische hulp in Zeeuws-Vlaande
ren, vindt De Meijer. „Patiënten kiezen
vaak zelf voor de praktijk in Retranche
ment."
De Zeeuws-Vlaamse huisartsen zijn on
langs met het Ziekenhuis Zeeuws-
Vlaanderen en Emergis tot een protocol
gekomen. Daarin staat hoe de hulp aan
depressieve patiënten door huisartsen
en psychiaters op elkaar moet zijn afge
stemd en welke medicijnen er mogen
worden gebruikt. „De combinatiethera
pie komt daar niet in voor", zegt De
Meijer. Hij zegt dat met 'gewone' antide
pressiva depressies 'heel adequaat' zijn
te bestrijden. „We gebruiken ook MAO-
remmers en heropnameremmers, en bij
voorkeur die laatste."
En hoe zit het nou met het gevaar van de
Retranchementse combinatietherapie?
„Uit de literatuur weet ik dat het ge
vaarlijk zou zijn maar in de praktijk heb
ik er nooit iets van gemerkt", zegt de
Sluise arts. „Voor mij hoeft het ook niet
wetenschappelijk bewezen te zijn. Het
werkt, wat wil je daar nog tegenin bren
gen? Het is net als met homeopathie en
acupunctuur. Als het werkt, why not?"
Iedere dorpstimmerman maakte
vroeger van zes planken een kist voor
'de laatste reis'. In de jaren vijftig werd
het timmeren van doodskisten
professioneel aangepakt. Bogra (Boons
Grafkisten) uit Enkhuizen groeide uit tot
landelijk marktleider. Veertig procent
van de kisten die in Nederland ter aarde
worden besteld of in de oven gestopt,
komt uit de Enkhuizer fabriek, en ook
veel Belgen en Fransen maken hun
laatste reis tussen zes planken uit
Enkhuizen. Directeur Rob Boon neemt
deze week afscheid van een bloeiend
doodskistenbedrijf.
Een doodskist is een doodskist.
Je gaat er in en komt er nooit
meer uit. Toch is er volop keus. Van
vijfhonderd tot twaalfduizend gul
den. Een rechttoe rechtaan kist van
gefineerd spaanplaat voor het cre
matorium of een glimmende 'Itali
aan': een sarcofaag met gewelfd
deksel uit prachtig notenhout. Ka
toen als binnenvoering, of toch
maar zijde? Een houten hengsel of
liever koperbeslag? De keuze is bij
na oneindig.
Bij Bogra in Enkhuizen kun je kie
zen uit tweeduizend verschillende
kisten. En dan nóg zijn er mensen
die een aparte kist willen in de
vorm van een potlood of een boot.
Geen stabielere markt dan de uit-
vaartbusiness. Want mensen ko
men en mensen gaan. De een zijn
dood....
Toch heeft Rob Boon niets van de
'kraaien' die in een Lucky Luke-
strip revolverhelden de maat ne
men. Hij is zakenman. Zette met
zijn vader een gesmeerde timmer
fabriek op, waar ze met hetzelfde
gemak kasten voor Ikea en design
meubels hadden kunnen maken.
Model 54
Vraag in de uitvaartbranche om
'een 54 van Bogra' en ze weten
overal wat je bedoelt. Een mooie,
duurzame eiken kist. Klassiek en
stijlvol. Het model waarin grootva
der Boon,diein 1936 het bedrijf op
richtte, ter aarde werd besteld. En
als kleinzoon Rob in de showi'oom
tot een keus wordt gedwongen,
vindt ook hij de 54 uiteindelijk het
meest aansprekende model,
Al is er keus te over. Tussen hoekige
Hollandse kisten en Franse en Ita
liaanse modellen, waarbij in het
hoofdeinde een duidelijke knik zit.
En dan kun je nog een kist nemen
die oploopt van voet- naar hoofd
einde. Een plat deksel of een ge
welfd model? En dan hebben we het
nog niet over houtsoorten of beslag.
Van plastic tot koper. Of de voering:
van kanten roezen tot satijn.
„In de tijd van de zwarte T-Fordjes
kon je de mensen één model opdrin
gen, maar dat kan niet meer. De uit
vaart is veel persoonlijker en vrijer
geworden." Op verzoek wordt
maatwerk geleverd. Een kist van
2,10 meter voor lange mensen,
maar ook speciale modellen. „Ik
kan me voorstellen dat een
scheepsbouwer een teakhouten
kist wil hebben. Al doe je wel drie
dagen over de bouw van zo'n speci
ale kist. Als je weet dat je gemid-
deld vijf dagen na je dood wordt be
graven, betaal je misschien wel erg
veel geld voor zo'n laatste vervoer
middel. Maar soms is geld geen pro
bleem. Ik kreeg een keer een juwe
lier die massief gouden handgrepen
wilde."
Modellen weigeren doen ze eigen
lijk nooit. „Al moet het wel in een
lijkwagen, graf of de oven passen.
We hebben ook weinig te weigeren,
want in Nederland is alles moge
lijk. Onmogelijke vragen worden al
gepareerd door de begrafenison
dernemer. Ik ken een begrafenison
dernemer die eens weigerde om na
zitekens op een kist te laten maken.
Die tekens moesten weg, anders
weigerde hij de hele uitvaart."
Goedkope kisten zijn een kwestie
van Hollandse zuinigheid. „De
duui'ste kisten van twaalfduizend
gulden worden over het algemeen
niet aan Nederlanders verkocht.
Die gaan naar Chinezen, Italianen
en zigeuners. Een doodenkele keer
gaat zo'n kist naar een Nederlan
der, .maar die komt dan meestal uit
de wereld van het snelle geld."
De goedkope spaanplaten kist en
het klassieke eiken model doen het
goed. En er zijn trends, iedere vier
jaar te zien op uitvaartbeurzen. Zo
als de kist met X'otan, in opkomst bij
jonge overledenen. Of de naturel
houten, ongelakte kist met katoe
nen bekleding. „Dat aantal gaat ie
der jaar met twintig tot dertig pro
cent omhoog. Het is een soort eco-
kist in sarcofaagvorm."
Boekenurn
Behalve kisten levert Bogra ook ur
nen en condoleanceregisters. De
urnen worden steeds kunstzinni
ger. „Ze worden ontworpen door
beeldend kunstenaars en gegoten
in Spanje." Al zitten er ook mon
sterlijke modellen tussen, zoals het
stapeltje boeken van Virgilius,
Goethe en Lord Byron. Een boe
kenurn voor de boekenwurm. Past
zo in de boekenkast, maar om daar
nou de as van een dierbare in te be
waren...
Het standaardrepertoire wordt
door de meeste uitvaartonderne
mers zelf op voorraad gehouden.
Om aan speciale wensen te vol
doen, heeft de fabriek depots in het
land. „Daar staan alle maten kin
derkisten, de meest voorkomende
buitenmodellen, zoals extra lang,
breed of hoog, en de duurste kisten.
Een begrafenisondernemer kan
binnen zeventig tot tachtig kilome
ter wel terecht in zo'n depot."
Zaken doen met emotie en gevoel.
Ook al staat een gestroomlijnde
timmerlijn in de fabriek, waar ne
gentig mensen wekelijks veertien
honderd kisten in elkaar timmeren
„Om uit te groeien tot marktleider
moet je zakelijk zijn. Maar je moet
je gevoel niet vergeten. We kregen
een keer een bestelling voor hand
grepen. Maar we verkopen niet 'al
leen' handgrepen. Toen kreeg ik een
man aan de telefoon, die een kist
aan het maken was voor zijn vrouw
die aan kanker leed. Zelf een kist
maken mag in Nederland. Al is er
vrijwel niemand die dat in zo'n
emotionele pei'iode kan opbrengen.
Ik heb acht handgi'epen voor hem
neergelegd, hem veel sterkte toege
wenst en gezegd dat hij geen reke
ning krijgt. Want we leveren niet
aan particulieren."
Rien Floris
Rob Boon maakt met de gestroomde timmerlijn Bogra zo'n 1400 grafkisten per week. foto Joop Boek
SINEQUan
feNlAM'1
