Pierre Boulez dramt
gedistingeerd door
Drum Rhythm Festival
geeft dance alle ruimte
Eigentijdse meiden dollend door de middeleeuwen
Dirigent die alles
hoort wordt 75
n<7P kunst
YLKt cultuur
Mediaeval Babes
verovert Engeland
15
evenmin vergeten.
Veel van deze plannen is
inmiddels gerealiseerd,
waaronder sublieme
uitvoeringen van onder meer
Schönbergs opera 'Moses und
Aron' (met het Koninklijk
Concertgebouworkest en Koor
van de Nederlandse Opera) en
werken van Stravinsky en
Bartók. En zijn eigen
compositie 'Répons', dat
oorstrelende, geraffineerde
voorbeeld van geavanceerde,
Over Pierre Boulez zei een
Britse orkestmusicus, die
vaak onder zijn leiding had
gespeeld: „Hij is als een strenge
verpleger, die er op toeziet dat je
0p tijd je medicijnen inneemt".
Hij is vriendelijk, maar
gedecideerd. Over de scherpte
van zijn gehoor doen verhalen
de ronde, die orkestmusici een
onbehaaglijk gevoel geven. 'The
French Correction' noemden ze
Pierre Boulez toen hij
chefdirigent van het New York
Philharmonic Orchestra was.
Boulez: zijn naam is verbonden
met grootse muziek en grootse
initiatieven. Hij was Frankrijks
bekendste componist en
dirigent toen hij zijn vaderland
inhet midden van de jaren
zestig de rug toekeerde. Het
conservatieve, verpolitiekte
muziekleven daar beviel hem
niet. In 1969 besloot hij, na een
onderhoud met president
Pompidou, terug te keren. Als
een verloren zoon werd hij
ingehaald. Hij kreeg een eigen
afdeling voor muziekonderzoek
inhet Centre Pompidou. Zoals
hij twintig jaar later, ook in
Parijs, een eigen concertzaal
annex muziekcentrum kreeg: de
Cité de la Musique, het
onderkomen van het door hem
opgerichte en geleide Ensemble
Intercontemporain.
Ontwikkeling
Een gedistingeerde
doordrammer is hij. Als
componist en als dirigent heeft
Pierre Boulez, dit jaar 75, in
belangrijke mate de
ontwikkeling van de na
oorlogse muziek bepaald. Zijn
leven bevat geen zijwegen.
Dirigeert hij niet, dan
componeert hij. En omgekeerd.
Kennelijk kan hij noch het één,
noch het ander missen. Al zei hij
lang geleden, dat hij uitsluitend
ging omdat anderen zijn muziek
en die van zijn generatiegenoten
niet of in elk geval niet goed
uitvoerden.
Herhaaldelijk heeft hij de
indruk gewekt, dat hij een punt
achter zijn carrière als
orkestleider zou zetten om meer
te kunnen componeren. Maar de
orkesten zijn nog niet van hem
af. Momenteel maakt hij ter
gelegenheid van zijn 75ste
verjaardag een omvangrijke
tournee met het London
Symphony Orchestra. Ook
volgend seizoen leidt hij dat
orkest.
Dan staat ook Amsterdam op de
agenda. Intussen maken diverse
nieuwe cd's duidelijk, dat
Boulez energie voor tien heeft
en dat hij allerminst in hetzelfde
kringetje ronddraait. Want wie
bad tien jaar geleden verwacht,
(jathij, de moderne
verpersoonlijking van het
Franse rationalisme, nog eens
weelderige, overspannen
symfonische gedichten van
Richard Strauss en Alexander
Skrjabin zou uitvoeren.
Van weinig dirigenten hebben
de opnamen een zo grote invloed
op de uitvoeringspraktijk van
Spreek uit Kuh-lles. Schrijve:
Kelis. Onder deze naam
raakte een roodharige en dread-
lock-dragende Amerikaanse
schreeuwlelijk de afgelopen
maanden snel bekend. Net
twintig en beter gebekt dan dat
zangeresje dat het kijkersvolk
van Barend en Van Dorp wakker
houdt. Kelis is een van de onver
wachte attracties van het alert
geprogrammeerde Drum
Rhythm Festival dat komend
weekeind zijn negende editie
beleeft.
Je hoefde maar een keer via de
radio het veelvuldige herhaal
delijk scheidzinnetje 'I hate you
so much right now' (uit haar de
buutsingle Caught Out There) te
horen om te weten dat Kelis van
een heel ander gehalte is dan de
strak gedesignede dames van
TLC. En toch putten'beide at
tracties uit hetzelfde vaatje. Ke
lis toerde het promotiecircuit de
afgelopen jaren rond met een
all-girl-begeleidingsband en
laat haar muzikale mix bepalen
door The Neptunes, eigenaars
van het gewilde Star Track La
bel uit New York. Getuige het
album Kaleidoscope is ze in
Amsterdam bij uitstek op haar
plek.
Kelis staat wel op Drum
Rhythm en TLC niet - ze zijn on
getwijfeld even alert, commer
cieel en grofgebekt, maar daar
ligt de scheiding der geesten.
TLC amuseert terwijl Kelis
prikkelt en daar is het dit grens
verleggende festival steeds om
te doen geweest. De program
mering van het Drum Rhythm
Festival - vandaag, vrijdag, en
zaterdag in de Amsterdamse
Westergasfabriek - schuift om
die reden ook geleidelijk op in
de richting van de dance. De
dance-sector blijkt steeds meer
in staat om in live situaties de
zelfde of vergelijkbare mate van
opwinding te genereren als op
12-inches mogelijk blijkt.
Drum Rhythm gaat dan ook
vooral uit van de drijfveer om
professionele platendraaiers
om te toveren tot instant muzi
kanten, die de beat naar belie
ven kunnen 'omdraaien' en de
scheidslijn tussen dance-hall en
clubpodium opheffen. Het festi
val kan juist vanwege die ont
wikkeling af met aanzienlijk
minder muzikale elementen uit
de reggae, de funk en de jazz dan
voorheen, maar is desalniette
min nog steeds niet in een hokje
te stoppen In 2000 bestaat de
variatie uit hiphop, salsa, drum
'n' bass, r&b en 2-step.
Tot de grote attracties van ko
mend weekeinde behoren de
Amerikaanse freak Moby, het
Oostenrijkse drum 'n' bass-duo
Kruder Dorfmeister, het En
gelse danceduo Leftfield, de
Amerikaanse rapper Mos Def en
zijn landgenoot, de politieke ge
laden rapper en producer Com
mon.
Diens actuele, vierde album Li
ke Water For Chocolate laat ho
ren hoe avontuurlijk de mix tus
sen elektronische effecten, big
beats, slow raps en Afrikaanse
roots kunnen uitpakken. Com
mon produceert muziek die
even snel optrekt als een speed
ster en ongetwijfeld weer even
abrupt tot stilstand wordt ge
bracht. Mos Def, vorig jaar sa
men met zijn partner Talib
Kweli op Drum Rhythm aanwe
zig als het duo Black Star, is zo
mogelijk nog een graadje mili
tanter. Hij is op dezelfde zater
dag present.
Moby, alias de Amerikaanse al-
leseter Richard Hall, staat ga
rant voor controverse om de
controverse en is om die reden
zeer omstreden. Hij sampelt
gospelstemmen, heeft zijn hart
nog altijd liggen bij de hardco-
rebands uit de jaren tachtig,
kruist ambient met gitaarmu
ziek en kan in ieder geval als
geen ander de muzikale zaken
op scherp stellen. Wie echter
naar Drum Rhythm afreist om
zorgeloos te dansen, vervoege
zich op vrijdag bij het Engelse
duo Leftfield: Neil Barnes en
Paul Daley behoren getuige al
bums als Leftism (1995) en
Rhythm Stealth (1999) tot de
toppers in een inmiddels orkes
traal zeer verzorgd uitgewerkt
dansgenre. Live zijn ze als wei
nig anderen in staat om een au-
dioparadijs te scheppen.
John Oomkes
Drum Rhythm Festival, 26 en 27
mei, Westerg as fabriek Amsterdam.
Kelis is een van de attracties op het Drum Rhythm Festival in Amsterdam.
ierre Boulez behoort tot de invloedrijkste
L persoonlijkheden van de na-oorlogse muziek. Hij
wordt niet alleen als componist alom
gerespecteerd, als dirigent staat hij voor 's werelds
beroemdste orkesten. Wanneer hij in aantocht is zijn de
musici op hun qui-vive. Boulez hoort alles. Op zijn 7 5ste is hij
actiever dan ooit.
de 19de- en 20ste-eeuwse
muziek gehad. Dat begon
eigenlijk in 1970 met de in
Bayreuth gemaakte registratie
van Wagners 'Parsifal', die
radicaal brak met de statigheid
en de gewijde sfeer die bij
uitvoeringen van dit
muziekdrama altijd hadden
gedomineerd. Luisteren we er
nu naar, dan ontstaat al snel de
indruk dat het kind met het
badwater is weggegooid, zo vlot
en vluchtig klinkt deze muziek
onder zijn leiding (de tien jaar
later vastgelegde 'Ring des
Nibelungen' is overtuigender).
Maar de helderheid in de
benadering van Wagner heeft
zeker effect gehad.
Ondanks incidenteel
belangrijke opnameprojecten
elders ('Parsifal' en 'Lulu' voor
DG, 'de 'Ring' voor Philips) was
de naam Boulez in de jaren
zeventig en tachtig sterk
verbonden met CBS (nu Sony).
Voor dit label maakte hij een
indrukwekkend aantal
opnamen, vooral in Londen en
in New York. Debussy, Ravel,
Bartók, Stravinsky, Schönberg,
Webern, Berg en, Messiaen: voor
de verbreiding van vooral hun
werk, naast de muziek van
hemzelf en enkele tijdgenoten,
zijn de CBS-opnamen van
Boulez van grote betekenis
geweest.
Sony telt als producent van
klassiek repertoire nog
nauwelijks mee. Maar Boulez is
al lang geleden vertrokken. Hij
sloot in 1989 een exclusief
contract met Deutsche
Grammophon (DG). De
voorwaarden waren zelfs voor
een gevierde dirigent
spectaculair. Ten eerste mocht
hij alles wat hij eerder voor de
Amerikaanse concurrent had
vastgelegd en waarover hij niet
meer tevreden was opnieuw
opnemen. Daarnaast werd hij in
staat gesteld zijn repertoire
aanzienlijk te verbreden
(Bruckner, Mahler, Skrjabin,
Richard Strauss). Bij dit alles
mocht hij bovendien zelf zijn
orkesten kiezen.
De lijst is niet kinderachtig.
Voor Berlioz, Debussy en
Messiaen koos hij Cleveland
('een heel sensitief orkest'), voor
Mahler een combinatie van
weer Wenen, Chicago en weer
Cleveland en voor een aantal
andere componisten Chicago en
Berlijn. Bovendien kreeg hij de
vrije hand om met het door hem
geleide Ensemble
Intercontemporain stukken in
kleinere bezetting vast te
leggen. De componist Boulez
werd in de onderhandelingen
elektro-instrumentale
klankkunst. Fragmenten uit
veel van die DG-opnamen
bevinden zich op de nu
verschenen cd, getiteld 'The
Artist's Album'. Er zit een
aantrekkelijk boekje omheen
met informatie over de
componist-dirigent.
Veel belangstelling hebben
vooral de Mahler-interpretaties
getrokken, juist omdat men er
aanvankelijk vanuit ging dat
deze muziek ver van Boulez zou
afstaan. Weliswaar had Boulez
met het London Symphony
De dirigent en componist Pierre Boulez, die bij de New York Philharmonic Orchestra vanwege zijn scherpe gehoor
'The French Correction' werd genoemd. foto Marion Kalter
Orchestra al zo'n dertig jaar
geleden Mahlers 'Klagende
Lied' vastgelegd (de eerste
complete opname nota bene),
maar die uitgave trok destijds
nauwelijks de aandacht.
Inmiddels heeft Boulez voor DG
er nu drie symfonieën van
Mahler op zitten. De meest
recente is de Vierde, met het
Cleveland Orchestra en de
sopraan Juliane Banse. Het is
een uitvoering van een
buitengewone pregnantie en
subtiliteit, minder 'Weens' dan
bij veel andere bekende
dirigenten, maar in elk geval
zeer indringend. Zo blijkt
Boulez ook in de meest
poëtische symfonie van Mahler
iets te zeggen te hebben.
Een plan dat de componist
dirigent ook meteen bij
Deutsche Grammophon op tafel
legde is de registratie van de
complete werken van Webern.
In de jaren zeventig had Boulez
al voor CBS de composities met
opusnummers opgenomen. Niet
alleen vond hij dat het beter
kon, hij wilde zich voor het
Duitse label ook ontfermen over
de diverse, niet door Webern zelf
vrijgegeven partituren.
Daar zijn liederen bij, enkele
kamermuziekwerken, het
sfeervolle symfonisch gedicht
Tm Sommerwind' en een aantal
bewerkingen (waaronder
dansen van Schubert). Dit alles
op vijf cd's, met onder meer de
Berliner Philharmoniker en het
Ensemble Intercontemporain.
Een ware schatkamer voor wie
door Webem en zijn
miniaturistische klankkunst
gefascineerd is.
In de nieuwe opnamen is vast te
stellen, dat de meeste
kamermuziekwerken in de
Webern-set beter worden
gespeeld. Daar zijn dan ook
musici als Krystian Zimerman,
Gidon Kremer en het Emerson
Quartet voor ingeschakeld. Wat
Boulez zelf betreft, zijn meest
recente, in de tweede helft van
dit jaar uit te brengen opname
wordt ook vast iets bijzonders.
Voor het eerst dirigeert hij
Bruckner. De uitvoering van de
Achtste symfonie door de
Wiener Philharmoniker werd
live opgenomen in de
kloosterkerk van St. Florian,
waar Bruckner zelf ooit het
orgel bespeelde.
Aad van derVen
Mahler: Symfonie nr. 4. Cleveland
Orchestra o.l.v. Pierre Boulez,
m.m.v. Juliane Banse sopraan-
DG Webern: Complete werken.
Berliner Philharmoniker, Ensemble
Intercontemporain BBC Singers
o.l.v. Pierre Boulez, Christiane Oel-
ze (sopraan), Francoise Pollet (so
praan), Gidon Kremer (viool), Cle
mens Hagen (cello) e.a. - DG (5 cd's);
'Pierre Boulez - The Artist's Album'.
Werken van Wagner, Berg, Debussy,
Stravinsky, Bartók, Ravel, Messi
aen, Mahler, Schönberg, Berlioz en
Boulez -DG
Twaalf levenslustige jonge vrouwen met
een behoorlijke muzikale achtergrond
die zich uitleven op eeuwenoude gezangen,
zowel op serieuze toon als op ludieke wijze.
Aan de andere Noordzeezijde is dat bijzon
dere concept al enige tijd een begrip. Van
daar dat Mediaeval Babes toe denkt te zijn
aan verovering van de rest van de wereld.
Dus werd niemand minder dan John Cale
ingehuurd voor het produceren van het
nieuwe album 'Undrentide'. „Als meiden
onder elkaar hebben we meer lol dan kerels
zich kunnen voorstellen en het levert ons
wellicht ook een mooie carrière op," aldus
leadzangeres Katharine Black, eerder be
kend geworden als frontvrouw van Miranda
Sex Garden.
Brutaal, onvoorspelbaar, sexy, sprookjes
achtig én getalenteerd. Mediaeval Baebes
bevat zoveel aantrekkelijke ingrediënten
dat vanzelf het vermoeden rijst dat deze
muzikale onderneming komt uit de koker
van een slimme platenbaas. Niets is echter
minder waar. Het idee voor deze flamboy
ante vrouwengroep werd vier lentes geleden
geboren in het Berlijnse cabaretcircuit,
waar Miranda Sex Garden-aanvoerster
Katharine Blake in contact was gekomen
met de nog evenzeer in middeleeuwse mu
ziek geïnteresseerde Dorothy Carter.
ïbrug in Londen nodigden ze een tiental
vriendinnen uit voor een proefconcert,
waarvoor - om het beoogde buitenissige te
accentueren - 's nachts werd ingebroken op
een kerkhof.
Daarna volgden optredens in godshuizen,
kastelen, seksclubs en andere minder ge
bruikelijke locaties, waardoor de 'Baebes'
velde aandacht van de media wel moesten
tokken. Virgin was er als de kippen bij om
ben ook op de plaat (debuutalbum 'Salya
Nos') te zetten, wat voor de meiden als een
De meidengroep Mediaeval Baebes zingt muziek uit de middeleeuwen: „Het mooie van dit avontuur
is dat alles vanzelf lijkt te gaan."
dolletje was begonnen werd vanzelf een
steeds minder vrijblijvende bezigheid.
Zeker nadat, met inmiddels de tweede cd
'Worldes Blysse' op zak, Mediaeval Baebes
in 1998 het prestigieuze Glastonbury Festi
val had 'betoverd' was er eigenlijk geen weg
meer terug: de dames moesten hun andere
activiteiten afstoten of op een laag pitje zet
ten om samen tegemoet te kunnen komen
aan de vraag naar meer.
„Hoewel Mediaeval Baebes voor ons altijd
meer is geweest dan een simpel grapje, had
den we daar toch niet echt rekening mee ge
houden," bekent Katharine Blake tijdens
een introductie-party voor de Europese
pers onder auspiciën van superfan Jools
Holland. „Iedereen heeft flink moeten puz
zelen, maar de wil om hiervoor te gaan was
zo groot dat niemand is afgevallen. We zien
dit allemaal als een enorme buitenkans,
juist vanwege het feit dat we in deze groep
helemaal onze eigen gang kunnen gaan."
Aangeschoven mede-Baebe Marie Findley,
ook nog altijd als actrice aan de weg timme
rend, vult aan: „Het mooie van dit avontuur
is dat het alles als vanzelf lijkt te gaan, ter
wijl we er toch ook steeds op uit zijn om ons
beste beentje voor te zetten. Er wordt ont
zettend veel keet getrapt, maar tegelijker
tijd heerst er een ongelooflijke discipline.
Alsof iedereen wel begrijpt waar precies de
grenzen liggen en heel erg zuinig is op dit
zeer zeldzame cadeau."
Een dozijn vrouwen van wie er eigenlijk niet
een kleurloos wil zijn, daar moeten natuur
lijk ook wel allerlei wrijvingen aan de orde
zijn. „Zeker wel," bevestigt Katharine Bla
ke, „maar ons voordeel is dat we al bevriend
met elkaar waren, toen we hiermee begon
nen en ook allang geen tieners meer zijn.
Echte uitbarstingen hebben we daarom nog
niet meegemaakt. Wat eveneens kan wor
den teruggevoerd op de grootte van dit ge
zelschap Als je even genoeg van iemand
hebt, dan is er altijd wel iemand anders om
aan te klampen en je hart bij uit te storten.
Doordat er zoveel verschillende karakters
van de partij zijn is het altijd boeiend om sa
men op te trekken. Zien we elkaar een paar
dagen niet, dan begint er bij iedereen iets te
kriebelen van: hoe zou 't nu met de andere
Baebes zijn?"
Hetzelfde geldt zeker niet voor het andere
geslacht. Zoals bij het 'all female' festival
'Lilith Fair' in Noord-Amerika (waar Medi
aeval Baebes vorig jaar als buitenbeentje
veel succes oogstte), worden mannen alles
behalve gemist, kan Marie Findley meede
len. „Met vrouwen onder elkaar heb je so
wieso een andere sfeer. Je bent losser, durft
meer, waardoor er af en toe ineens dingen
gebeuren die anders niet gebeuren. Een
voorbeeldje: soms zijn er uitbarstingen van
meligheid, waarbij dan plotseling alle rem
men wegvallen en je je in een compleet gek
kenhuis waant. Dat zijn van die momenten
van vrijheid, die nooit voorkomen als er ook
nog een paar kerels om je heen hangen."
Maar helemaal zonder man kunnen de Bae
bes natuurlijk ook weer niet. Zelfs niet als
muzikaal collectief, getuige het inhuren van
'levende legende' John Cale als leidsman
voor de opnamen van het derde album
'Undrentide' voor nieuwe maatschappij
BMG Classics. „We wilden de lat opnieuw
hoger leggen, dus hebben we de stoute
schoenen aangetrokken en hem gewoon be
naderd. John was onze eerste keus vanwege
z'n grote kennis van oude klassieke muziek
en z'n schitterende staat van dienst als pro
ducer," licht Katharine Blake toe.
,Even stonden wé stij f van de stress toen we
voor het eerst voor hem moesten zingen,
want hij is er de man niet naar om direct jo
viaal te gaan staan doen. Maar binnen enke
le seconden wisten we toch dat we met hem
een gouden greep hadden gedaan. Dankzij
John hebben we op deze plaat veel meer
stukken live ingezongen dan op de twee vo
rige albums. Daardoor klinkt alles net even
spannender. Bijna zou ]e denken dat we die
antieke talen zelf ook helemaal begrijpen,
maar dat is natuurlijk niet het geval. Wat
John heeft gedaan is ons ervan te overtuigen
dat het voldoende is om het gevoel over te
brengen dat die klassieke teksten wordt toe
gedicht."
John Cale zelf, ook voor een handvol minu
ten erbij gehaald om zijn duit in het zakje te
doen, zegt van meet af aan een prettig gevoel
te hebben gehad bij het fenomeen Mediae
val Baebes. „Eerlijk gezegd, kende ik ze
niet, maar ik vond het heel moedig, zoals ze
zich op dat middeleeuwse durfden te stor
ten. Mijn inbreng is, denk ik, geweest dat ik
ervoor heb gezorgd dat in tien dagen tijd alle
dames telkens weer op scherp werden gezet.
Sommige nummers wilden maar niet zo uit
hun mond komen als gewenst, dus dan is het
gewoon een kwestie van opnieuw, opnieuw
en nog eens opnieuw. En dat valt met twaalf
vrije meiden niet altijd mee. Het was daar
om keihard werken en lang niet zo'n jolige
boel als deze groep op het podium al gauw
uitstraalt. Grappen maken tussendoor was
er absoluut niet bij, want begin je daar aan
dan ben je verkocht. Maar, gegeven het re
sultaat zijn we wel zo blij met elkaar dat het
erin zit dat we weer met elkaar zullen sa
menwerken."
Louis Du Moulin
vrijdag 26 mei 2000
