Jade Deugd bouwt
aan haar dromen
Uitgesteld rouwen
om de vader van toen
Als ik nies, doe ik dat in het Nederlands
vyp kunst
Jr£v cultuur
De gelukkige
huisvrouw van
Heieen van Royen
Lisa Huang
13
og voor
verschijnen werd
de roman De
tëlukkige huisvrouw, het
jebuut van Heieen van
Soyen, voor veel geld
rerkocht aan grote Duitse en
Engelse uitgevershuizen. Nu
jet boek er is, blijkt het om
=en veel serieuzer werk te
;aan dan het op het eerste
gezicht lijkt. ,,Het schrijven
n-erd veel meer een
jelfonderzoek dan ik had
«edacht."
Ze was toe aan een vrije
opdracht. ,,Ik schreef voor
bladen als de Cosmo, Yes en
Marie Claire. Dan moet je altijd
tekening houden met de
doelgroep. Ik wilde nu wel eens
los van een formule. Maar dat
moet je dan wel zelf willen. Ik
werd steeds om stukjes
gevraagd, columns, verhalen. Ik
had zo mijn eigen stijl. 'Op z'n
Heieens' wilden ze het. Maar
niemand geeft je de opdracht
een boek te schrijven."
Heieen van Royen (35) zette
zichzelf dus aan het werk. Het
gevolg is inmiddels bekend. Ze
schreef twee hoofdstukken van
wat een roman zou kunnen
worden, bood ze ter lezing aan
uitgeverij Vassallucci aan en
kreeg prompt een contract
voorgelegd. Nog voor het boek
de Nederlandse markt bereikte,
jging De gelukkige huisvrouw al
voor 115.000 dollar naar de
grote Duitse uitgever Rowohlt.
zijn de rechten voor
verkocht aan Virago.
Het lijkt een sprookje. Met de
nadruk op 'lijkt'. Want hoe
hilarisch De gelukkige
ook is, hoe soepel het
hoek leest en hoe florissant het
buitenland op voorhand al
reageert, het werken aan het
boek is Heieen van Royen
bepaald niet in de koude kleren
gaan zitten. „Het onderwerp
drong zich op: ik wilde over mijn
[vader schrijven."
Zelfmoord
Heieen van Royens vader
pleegde zelfmoord toen zij 13
jaar was. Hij verdronk. Dat was
kort na de scheiding van haar
ouders. Hij woonde toen zelfs
nog thuis. „Voor mij iets van
'lang geleden, iets wat me ook
nooit had geraakt. Het stond ver
genoeg van me af om over te
kunnen schrijven, dacht ik.
Daar had ik me dus lelijk op
verkeken."
Ze dook diep de geschiedenis in,
sprak met haar moeder, rakelde
het verleden op en dat greep
haar meer aan dan goed voor
haar was. „Ik werd er zo
verdrietig van. Het begon
opeens heel erg te leven. Ik ging
huilen, terwijl ik daar juist zo'n
hekel aan heb. Ik had zelf eerst
niet door wat er aan de hand
was. Het schrijven van mijn
boek werd veel meer een
zelfonderzoek dan ik had
gedacht."
Ze sliep slecht. Lag uren te
malen over de vraag wat de
goede titel van het boek zou zijn.
„Terwijl dat natuurlijk totaal
onbelangrijk was." Na de
geboorte van haar dochter
Olivia was ze in een psychose
geraakt en dat dreigde nu weer.
„De crisisdienst hier aan huis.
De kinderen tijdelijk bij een
vriendin. Een hele hoop gedoe.
Iedereen was gek, behalve ik."
Pillen en gesprekken met een
psychiater hielpen.
Ondertussen schreef ze toch ook
door aan haar boek. „Want ik
had een contract en als ik ergens
aan begin, maak ik het ook af."
De gesprekken met de
psychiater gingen over haar
vader; thuis schreef ze over hem.
Lisa Huang: „De personages in mijn boek dragen dezelfde tweeslachtigheid in zich als ik." foto Roland de Bruin
Heieen van Royen: „Wat heerlijk om zo nu en dan met foute grappen te kunnen strooien in zo'n boek." foto CeesZorn
De 35-jarige Amerikaanse
auteur Lisa Huang is wat je
noemt een kind van verschillen
de culturen. Haar moeder is
Chinese, haar vader Ameri
kaans. Zelf werd ze geboren in
Taiwan en grootgebracht in ver
schillende Afrikaanse en Azia
tische landen. Op haar negende
vestigde ze zich met haar ouders
in de Verenigde Staten. Ze voelt
zich Amerikaanse, „alhoewel ik
mezelf vaak betrap op typisch
Chinese gedachten. Zo viel mijn
oog vanmorgen op een huis aan
een van de grachten, dat volgens
Chinese begrippen in een ver
keerde positie staat. Dat valt me
dan meteen op. Die momenten
besef ik dat de Chinese cultuur
wel erg diep in me geworteld is.
Een raar soort tweeslachtig
heid, dat wel."
De opvallend welbespraakte
Lisa Huang is in het dagelijks
leven juriste en openbaar aan
klager in de staat New York, ge
specialiseerd in beursfraude
zaken. Ze verblijft een paar da
gen in Nederland ter promotie
van haar verrassende debuut
Dromen van een ommuurde
stad, dat is gebaseerd op het le
ven van haar Chinese grootmoe
der en zich afspeelt in de periode
voordat de communisten defini
tief de macht overnamen.
In de complexe, maar prachtig
geschreven vuistdikke roman
wordt het levensverhaal verteld
van Jade Deugd, een vrouw met
communistische sympathieën
maar tegelijkertijd behept met
een sterke drang tot materiële
vervulling. Na een ongelukkig,
gearrangeerd huwelijk, bouwt
Jade Deugd tegen het decor van
een ineenstortende natie een ei
gen leven op als onderwijzeres
en als steeds rijker wordende
huisjesmelkster.
Terwijl Jade Deugd het huis van
haar dromen laat bouwen, le
vert haar beste vriendin Jin Yu
strijd als guerrilla in onherberg
zame gebieden tegen het leger
van Jade Deugds machtige
broer. Tijdens bijeenkomsten
van haar Marxistische studie
groepje ontmoet Jade Deugd de
jongeman Mao, een eigenaardi
ge maar charismatische jonge
man. Ze weigert echter een defi
nitieve keus te maken voor Mao
en de zijnen, en houdt zich bij
voorkeur op in de periferie van
de revolutionaire beweging.
Maar als haar inmiddels be
ruchte vriendin hulp nodig
heeft, reist ze meteen naar de
„Heel dubbel allemaal."
De zelfmoord van de vader
speelt in het boek een rol en ook
het uitgestelde rouwproces dat
Heieen van Royen zelf na
twintig jaar alsnog
doormaakte, is een belangrijke
verhaallijn geworden. „Niette
geloven dat je over iets wat
twintig jaar geleden is gebeurd
zo verdrietig kimt zijn. Het
voelde echt of hij net dood was.
Je kunt dat niet uitleggen:
actueel rouwen om iets van
toen."
Toch is De gelukkige huisvrouw
allesbehalve een zwaarmoedig
boek. Integendeel. Het is of
Heieen van Royen de tragische
ontstaansgeschiedenis heeft
trachten te compenseren met
vader niet goed heeft verwerkt.
Veel raakvlakken met haar
eigen leven dus. „Ik moest niet
direct over mezelf schrijven.
Het moest fictie worden. Ik
schreef al over mijn vader, maar
later pas heb ik Lea en Harry
bedacht. Ik had afstand nodig.
De humor hield me op de been.
Wat heerlijk om zo nu en dan
met foute grappen te kunnen
strooien in zo'n boek. Gezien de
achtergrond is het inderdaad
een veel serieuzer boek dan het
zich zo laat aanzien. Ik wilde
een zo toegankelijk mogelijk
boek, met die humor. Zo is het
leven toch? Je kunt toch altijd
achteraf lachen om de ergste
dingen?"
Om een bevalling die
een lichte, snelle, hilarische
toon en een al even hilarisch
verhaal.
Lea Meijer is die gelukkige
huisvrouw. Ex-cassière bij Dirk
van den Broek. Harry is haar
man. Hij doet iets in vastgoed.
Financieel zit het snor. Zij
tennist. Op een dag komt Harry
thuis met de mededeling dat hij
een kind wil. Eerst denkt ze aan
een grap, dan aan adoptie, maar
Harry bedoelt een 'eigen' kind,
van Lea en hem. Nou, toe dan
maar. Bij de bevalling gaat zo
ongeveer alles mis wat er mis
kan gaan en Lea komt in een
enorme postnatale psychose
terecht, die uitloopt in een
opname in een inrichting en
vervolgens een uitgesteld
rouwproces. Het is psychiater
Beau van Kooten ('outfit semi-
sportiefeen beetje a la Marco
Bakker na het ongeluk') die
meent dat zij de dood van haar
allesbehalve soepel verloopt
bijvoorbeeld. Nooit eerder werd
in de Nederlandse letteren zo
uitgebreid en plastisch een
geboorte beschreven als in De
gelukkige huisvrouw. De
bloederige geboorte van
dertienponder Arend in de
gelijknamige nieuwe roman van
Stefan Brijs is er een vlot
tussendoortje bij. „Elke wee
moest erin", schatert ze. En elke
knip, elke vloek, elke ruzie, elke
ingreep met tang en schaar en
pomp, elke hechting, elke puf en
ook het zuiverende bad met
Biotex - het kreeg allemaal een
plek.
„De eerste vriendin die nog
twijfelde belde al op. Ze wist het
zeker toen ze het gelezen had:
geen kinderen. Je hoort de
mooiste verhalen over
bevallingen, maar zo mooi is het
allemaal niet. Het is hartstikke
eng. Een kwestie van leven of
mij er niet mee lastig. Denken
jullie soms dat het zin heeft om
het allemaal te weten.'
„Dat hakt erin, ja. Maar de
opmerking over de oorlog wordt
later genuanceerd, wanneer Lea
via haar vaders verleden alsnog
met de oorlog te maken krijgt.
Maar ik het meen wel. Al die
details. Ze moeten mij eens
uitleggen waarom ook mijn
dochter nu weer moet leren
hoeveel voorraden Zyklon B de
Duitsers waar precies hadden
opgeslagen. Daar raak je
moedeloos van.'
Het snelle succes van De
gelukkige huisvrouw in het
buitenland, de website voor het
boek, het feit dat de
mediagenieke Heieen van
Royen getrouwd is met
televisiemaker Ton van Royen
en het blote feit alleen al dat
uitgeverij Vassallucci het
uitgeeft - dit alles draagt ertoe
bij dat menigeen het oordeel
over het boek al klaarheeft.
'Pulp fiction' meende Vrij
Nederland. In Nieuwe Revu zei
uitgever Wouter van Oorschot:
'Dat mevrouw Van Royen heeft
gekozen voor de Vassalucci-
uitgeverij doet het ergste
vermoeden.' Een journalist van
de Groene Amsterdammer
kraakt in hetzelfde artikel het
'puur op imago verkopen van
een auteur aan het grote
publiek'.
Ze haalt haar schouders op.
„Jammer dat mensen met
vooroordelen een boek gaan
lezen. Journalisten die op pad
gaan om hun eigen idee
bevestigd te krijgen of, wanneer
dat niet lukt, alsnog schrijven
dat het wel zo had kunnen zijn,
ik vind dat raar."
Stiekem zit ze alweer aan een
volgend boekte denken. Nog
stiekemer denkt ze na over
cabaret. „Een oude droom. Een
zaal met mensen aan het lachen
krijgen. Ik zie mijn boek als een
rijbewijs, een paspoort. Nu ik
het eenmaal heb gehaald, kan ik
meer proberen.
Theo Hakkert
Heieen van Royen: De gelukkige
huisvrouw - Uitgeverij Vassallucci,
300 blz., f 39,90 (gebonden).
ander kant van het land om haar
in het geheim te ontmoeten.
„De personages in mijn boek
dragen dezelfde tweeslachtig
heid in zich als ik. Aan de ene
kant zijn ze slim, rationeel, ge
talenteerd. Aan de andere kant
zijn ze irrationeel, veel te fana
tiek. Ze hebben visioenen of
voorspellende dromen, zijn bij
gelovig. Wat dat betreft zie ik
veel van mezelf terug in het
boek."
Huang besloot ruim twee jaar
geleden tot het schrijven van het
boek. Ze schreef al langer, maar
gooide het altijd weer weg. De
basis voor Dromen van een om
muurde stad werd gelegd tij
dens een reis van een paar
maanden door China in 1989,
net nadat ze was afgestudeerd
aan de universiteit. „Ik was er
ten tijde van de grote studenten
opstand. Ik heb erg veel demon
straties gezien. Daardoor dacht
ik steeds vaker aan de verhalen
die ik over mijn grootmoeder te
horen kreeg. Opeens begon ze te
leven. Aanvankelijk had ik
plannen voor een biografie,
maar ik realiseerde me dat er
daarvoor te weinig informatie
beschikbaar zou zijn. Er zijn tij
dens de Culturele Revolutie zo
veel documenten vernietigd.
Toen besloot ik dat het een ro
man moest worden: het boek dat
ik altijd al had willen schrijven,
maar nooit aan toe was geko
men."
Dromen van een ommuurde
stad kwam tot stand op basis
van interviews met familiele
den, de verhalen die ze hoorde in
haar jeugd en op uitgebreide re
search naar de geschiedenis van
het land. „De historische feiten
in het boek kloppen precies. Het
boek speelt zich af in een tijd
waar niet veel over bekend is.
Toch is die periode in China te
vergelijken met de tijd waarin
wij nu leven. Het was een tijd
van grote technologische veran
deringen, men was angstig en
verward. Er was veel onrust.
Boeren werden rijk, rijken ver
armden, en iedereen worstelde
om een plek te vinden in die ver
warrende chaotische wereld."
Mao leek voor velen het ant
woord op die chaos. In het boek
gespecialiseerd in het
verdoezelen van de waarheid.
Ze beschrijven het door je
schede persen van een
achtponder als een bijkans
orgastische ervaring die elke
vrouw eenvoudigweg móet
beleven. Ze zeveren over
oergevoelens en een band met de
aarde en vergeten dat ze simpele
loopse teven zijn die in een
oeroude val zijn getrapt. Wat
een sufkutten. Geef ze drie
tangverlossingen en ze blijven
beweren dat je de pijn meteen
vergeet als je de baby in je
armen houdt.'
Of deze: 'Ik haat de Tweede
Wereldoorlog. Hou toch eens op
over die zak met die snor. Alsof
de rest van de wereld zijn
handen kan wassen in onschuld.
Ik ben van 1966. Toen ik mijn
eerste boer liet, waren de
kampen al twintig jaar geleden
gesloten. Laat het rusten. Val
neemt Jade Deugd echter dui
delijk afstand van zijn toen al
voortvarende ideeën, zegt Hu
ang. „Mijn grootmoeder was
niet erg fanatiek, al was ze in het
echt actiever in de politiek dan
in mijn boek is beschreven. Ze
was zich echter zeer bewust dat
mensen maar mensen zi j n en dat
je bepaalde eigenschappen
nooit kunt uitbannen. Ze was
dol op geld en op bezit. Toen ze
de Marxistische studiegroepjes
van Mao bezocht, ergerde ze
zich aan het feit dat er twintig,
dertig mensen waren die samen
één theekopje moesten delen. Ze
kon zich niet voorstellen dat
mensen zo wilden leven."
Poëtisch
Behalve een reconstructie van
een stukje van China's historie is
Dromen van een Ommuurde
Stad vooral een zeer poëtische-
vertelling. Het feit dat Huang de
dikke pil in twee jaar heeft we
ten te voltooien, mag een won
der genoemd worden, zeker ge-
zien het feit dat ze amper
schrijf ervaring heeft. Als open
baar aanklager heeft ze boven
dien een meer dan full time
baan. Het schrijven deed ze in
gestolen uren: 's morgens vroeg,
tijdens lunchtijd, in de avond en
gedurende het weekeinde.
„Ik schreef zelfs tijdens proces
sen. Dan moet je vaak uren
wachten tot er iets gebeurt. In
die tijd ging ik dan achter mijn
computer zitten en schreef ik
nog wat." Inmiddels werkt ze
alweer aan haar volgende boek,
eveneens in elke pauze die ze
maar kan nemen.
„Dat gaat best. Als ik acht uur
per dag in mijn eentje moest
werken, zou ik gek wofden.
Daarbij helpt mijn werk me om
de menselijke aard beter te be
grijpen. In mijn werk zie ik de
zwartste kanten van de mens:
hebberigheid, zelfvemieti-
gingsdrang, moordlust. Als ik
erover schrijf, reflecteer ik en
dat helpt me deze mensen beter
te begrijpen. Dat is heel prettig.
Maar hoe betrokken ik me ook
voel bij mijn werk: ik ga er niet
over schijven, en mijn nieuwe
boek wordt zeker geen recht
bankthriller. Ik hou niet van het
genre. Ik ben John Grisham
niet."
Monique Brandt
dood. Natuurlijk verloopt de
bevalling die ik beschrijf - niet
één van mezelf overigens -
volgens het ergst denkbare
scenario, maar het is geen pretje
en dat mag best eens uitgebreid
beschreven worden. Raar
eigenlijk dat het nooit eerder is
gedaan."
Allergisch
Van Royen gebruikt de taal van
de straat. De vleeswaren vliegen
vrijelijk in het rond. Nergens
een poging iets te verbloemen.
Lea Meijer houdt er
uitgesproken meningen op na:
'Ik ben allergisch voor moeders.
De griebels lopen over m'n
grabbels als ik er een zie. De roze
wolken-Maria's zijn
Lisa HuangDromen van een om-,
muurde stad - Uitgeverij Het Spec
trum, 52,75 (gebonden).
Je hoort het vaak: Nederlanders zijn niet
taalbewust of trots op hun taal. In het
laatste nummer van Onze Taal staan echter
cijfers die wijzen op het tegendeel. Het
blijkt dat de Nederlander niet neerkijkt op
zijn taal. O schone moedertaal is zelfs één
lofprijzing op het Nederlands.
In 1995 kreeg de ontdekker van de hemel,
Harry Mulisch, de Prijs der Nederlandse
Letteren. De Belgische koning, Albert II,
sprak bij die gelegenheid bemoedigende
woorden over onze taal. De moedertaal is
immers een wezenlijk onderdeel van de ei
gen identiteit en het anker in een samenle
ving vol onzekerheden. Daarom verdient de
verdediging van het Nederlands de voort
durende inzet en aandacht, aldus de Vorst
der Belgen. Merkwaardige woorden uit de
mond van een in oorsprong Franstalige
heerser dat gespleten tweetalig land. Mu
lisch zelf antwoordde met een sombere toe
spraak. Over 7 5 j aar zal volgens hem het Ne
derlands de tweede taal van de Vlamingen
en de Nederlanders zijn, zoals nu het Fries
dat voor de Friezen is. Aan het slot had hij
voor de uitverkoren aanwezigen nog een
De wiskundige Simon Stevin zorgde ervoor dat
we voor allerlei wiskundige termen Nederlandse
woorden hebben.
troostend woord. Ooit, in de zestiende eeuw,
was de Antwerpenaar Van Beek zo over
tuigd van de superioriteit en de ouderdom
van zijn taal dat het naar zijn mening niet
anders kon dan dat Adam en Eva in het pa
radijs Nederlands, nou ja Vlaams, gespro
ken moeten hebben. Volgens Mulisch wordt
de toestand die in het paradijs heerste weer
spiegeld door Nederland en Vlaanderen: de
Nederlandse Adam en de Vlaamse Eva wa
ren voorlopers van de Taalunie.
Die Becanus, of zoals zijn eigenlijke naam
was: Joannes van Gorp uit Hilvarenbeek, is
de eerste van velen die de lof van het Neder
lands hebben gezongen. Het procédé is tot
op de huidige dag bekend. Als mensen me
nen dat hun taal status moet krijgen, doen
ze alle moeite om te bewijzen dat die (streek
)taal (a) heel mooi is, (b) taalkundig zo bij
zonder dat het nergens op lijkt en (c) vooral
heel oud. Dit gebeurt ook af en toe in de dia
lectrubriek in deze krant. Wie nagaat dat al
le taaltrotse sprekers van minderheids- en
streektalen die argumenten gebruiken, ziet
ook de betrekkelijke waarde ervan.
In O schone moedertaal heeft de Nijmeegse
dialectoloog Hagen alle 'lofzangen op het
Nederlands' verzameld die tussen 1500 -
2000 zijn gezongen. Zorgvuldig heeft hij per
eeuw het boek ingedeeld; elke tijd krijgt een
eigen karakteristiek. Zo is de zeventiende
eeuw de tijd dat het Nederlands zich ont
wikkelt tot een cultuurtaal. De 17e-eeuwse
wiskundige Simon Stevin liet aan zijn boek
over de wiskunde en de mechanica een lof
rede op het Nederlands voorafgegaan. Het
is korter, rijker, kan beter dan welke taal ook
samengestelde woorden maken, klinkt
krachtig. Dankzij Stevin hebben we overi
gens wel voor allerlei wiskundige termen
Nederlandse woorden: evenwijdig, gelijk-
benig, raaklijn, zelfs het woord wiskunde.
In de zeventiende eeuw werd doelbewust
gewerkt aan een taalcultuur, aan een stan
daardtaal. In de periode na 17 00 is het Fi-ans
de Europese cultuur- en geleerdentaal. Ne
derlandse schrijvers doorspekken hun taal
met Franse woorden. Zo was Justus van Ef
fen, een bewonderaar van de Franse cul
tuur; maar een criticus van wat hij noemde
'de geperverteerde, decadente vormen' er
van. Over de taal had hij een gezonde opvat
ting: 'tls niet de aart van een taal die de styl.
gedwongen en styf maakt, 't is de onbuig
zaamheid van des schrijvers geest en ver
beeldingskracht.
De negentiende eeuw is de periode dat va
derland en moedertaal nationalistisch be
zongen worden. O taal, zoo krachtig, rijk en
schoon, meer dan alle andere Talen! Zijt gy
de Taal van 't paradijs?- Neen! die van Neêr-
lands dalen. Aldus een uitspraak van Sifflé,
advocaat in Middelburg. Hij bezong in zijn
vrije tij d graag de moedertaal en nog hgt een
en ander. Net als vele anderen bezocht deze
advocaat met geestdrift de Taal- en Letter
kundige Congressen. Daar kwamen schrij
vers, notabelen en taalliefhebbers luisteren
naar lezingen en mooie praatjes over het
Nederlands. In de tonen onzer taal, ligt der
zonen zegepraal. Stout en krachtig blinkt
uw staal; maar meer machtig klinkt uw taal.
Op het Taalcongres van 1872 dat in Middel
burg werd gehouden improviseerde de dich
ter Beets eenlofzang. De katholieke priester
Schaepman besloot aldaar zijn zang met de
woorden: Want de zielvan hetvolk is de taal.
O schone moedertaal is een mooi geordende
en veelzijdige verzameling lofprijzingen
van het Nederlands tot het eind van de 20e
eeuw. Het boek eindigt dan ook met teksten
over de bedreiging van het Engels, over de
waarde van het Nederlands voor onze mo
derne schrijvers, over het verkavelings
vlaams dat de Vlaamse essayist Geert van
Istendael verafschuwt.
Overdreven taalwaardering vinden we nu
belachelijkWie over zijn taal spreekt in ter
men van ziel en zaligheid heeft obscure me
destanders. Uitspraken over de taal als het.
wezenlijke van onze identiteit kunnen we
beter aan vorsten of autoriteiten overlaten.
De weg van de taaltrots benadrukt het eige
ne en schept welbewust afstand. We kunnen
beter op een redelijke manier voor het Ne
derlands opkomen. Of op een relativerende
manier. Zoals Judith Herzberg (in een ge
dicht in deze aardige bundel): Als ik nies,
doe ik dat in het Nederlands.
Misschien hebben Adam en Eva in het para
dijs ook wel in hun eigen taal geniest.
Lo van Driel
O schone moedertaal. Lofzangen op het Neder
lands 1500-2000 - Samengesteld door AM. Hagen
- Uitgeverij Contact, 29,90.
vrijdag 21 april 2000
