Slimme snufjes
voor kleine klus
PZC
Multitool een handigheidje
van roestvrij staal
A V/
Voorjaar kent meer
schoorsteenbranden
Leesvoer op de pot
wonen
27
Gematigd stoken is
vaak de oorzaak
Kraai
krijgt
de schuld
donderdag 20 april 2000
Stoere mannen laten hem graag in een etuitje bungelen
aan de broekriem: de zogenoemde multitool. Dat is een
roestvrijstalen handigheidje, met onder meer schroeven
draaiers, mesjes, een combinatietang en een flessenopener.
Er verschijnt steeds meer van dat spul op de markt. Is het
ook echt bruikbaar?
.cHSS v v S
Niemand zeult zo maar een ge
reedschapskist mee. Dat kan
bij autopech, ongemak tijdens het
kamperen, een hapering aan de
fiets of een klusje op de boot tot
pijnlijk gemis leiden. Daar spelen
aanbieders van de draagbare mul
titool op in. Zo'n roestvrijstalen
hebbedingetje weegt op zijn
zwaarst een paar honderd gram, is
niet langer dan vijftien centimeter
en bergt een werkplaats aan uit
klapbare gereedschappen ofwel
functies voor de meest uiteenlo
pende karweitjes. Geen gereed
schapskist en toch klusklaar.
Een gerenommeerde fabrikant op
dit gebied is het Amerikaanse be
drijf Leatherman Tools. Het
nieuwste model van deze firma is
de 190 gram wegende Crunch.
Dank zij een griptang kan dit
stukje vernuft pijpen tot een dia
meter tot 2,5 centimeter muurvast
klemmen. Verder bevat de Crunch
drie schroevendraaiers, een golf-
zaaglemmet, een vijl en een
kruiskopschroevendraaier. Dat
alles voor bijna driehonderd gul
den. Het hele apparaatje meet in
geklapt elf bij ruim drie centime
ter.
Slimmigheidje
Iets groter dan de Crunch is de Wa
ve van Leatherman. Dit slimmig
heidje is eveneens voor rond de
driehonderd gulden bij onder
meer de ijzerwarenzaak en bui
tensportwinkel te koop. „Voor dat
geld krijgt de liefhebber een mul
titool waarvan vier functies zoals
het mes en zaagje, met één hand
uit het heft zijn te klappen", zegt
de Nederlandse importeur Dolf
Keizer. „Weliswaar zijn kwalita
tief goede multitools niet voorde
lig, maar ze zijn enorm degelijk.
Alle onderdelen worden met de
hand in elkaar gezet. In de Wave
bijvoorbeeld zitten achttien hulp
jes. Schaar, combinatietang, blik
opener, kleine schroevendraaier,
flesopener en draadknipper."
Eenvoudiger, kleiner, lichter en
goedkoper is de KeyStyle van de
Amerikaanse firma Gerber. Deze
gadget kost ongeveer tachtig gul
den en kan zo aan een sleutelring
hangen. Net als bij een stiletto
druk je op een knopje, waardoor
uit het heft een mesje of twee soor
ten schroevendraaiers te voor
schijn schuiven. Het schaartje is er
uit te klappen. Zware karweitjes
zijn er uiteraard niet mee te kla
ren.
Iets meer prestatie valt te ver
wachten van de Cool Tool, die spe
ciaal voor fervente fietsers is be
dacht. Kost bij na negentig gulden.
Bevat dertien gereedschappen
voor onder meer het afhalen van
de banden, vastzetten van het
stuur, verstellen van de trapas en
het opleggen van de ketting.
Avontuurlijk
Andere koek is het ruim zeven
honderd gulden kostende koffer
tje met de wervende naam Sport
Utility Pack. Ook van Gerber. Ge
zien de inhoud meer bedoeld door
grote, avontuurlijke tochten per
fiets of auto. In het koffertje zit een
kleine bijl, opklapbare schop,
ehbo-doos, zaklamp, zaagje en
een multitool.
De vraag van de markt richt zich
minder op zo'n set dan op de mul
titool. Volgens Keizer zijn „lief
hebbers te vinden bij onder meer
motorrijders, sportvissers, berg
beklimmers en technische vaklie
den. Ook de wens om er vaker in de
natuur op uit te trekken of survi-
valtochten te ondernemen, draagt
bij aan de hogere verkoopcijfers",
verklaart hij„De populariteit van
nogal wat soorten Zwitserse le-
gerzakmessen heeft er onder te lij
den. Vandaar dat de fabrikanten
daarvan vaker hun toevlucht zoe
ken in de verkoop van brillen en
horloges."
Bij Homeij Oisterwijk, de impor
teur van het bekende Zwitserse le-
gerzakmes Victorinox, merken ze
echter niets van een teruglopende
vraag. „Integendeel, de omzetten
gaan juist omhoog", meldt ver
koopdirecteur Henk Welte. „Op
vallend is dat Nederland op de
zesde plaats staat van landen
waar de meeste Zwitserse leger-
zakmessen worden verkocht.
Vooral Defensie is een belangrijke
afnemer: iedere beroepsmilitair
heeft een exemplaar en aan boord
van iedere F-16 zit een Victori-
nox-zakmes met rood heft waarop
het bekende kruis staat.
Overigens moet Victorinox de
eveneens Zwitserse firma Wenger
naast zich dulden. Die maakt min
of meer hetzelfde soort zakmes,
maar omdat deze onderneming
iets jonger is dan Victorinox mag
ze alleen de term 'Echte Swiss Ar
my Knives' (Zwitserse legerzak-
messen) voeren. Victorinox is ge
rechtigd om als enige de slogan
'Originele Swiss Army Knives' te
gebruiken.
Verschillen
Zwitsers legerzakmes of multi
tool? Wat zijn de verschillen? Ver
koopleider Welte: „Belangrijke
verschillen zijn dat een multitool
een veel grotere combinatietang
en een beperkter aantal andere
onderdelen heeft. Een legerzak
mes daarentegen bezit doorgaans
veel meer hulpjes waarbij de na
druk niet op de tang ligt. Overeen
komst is dat beide soorten handig
heidjes voor allerlei klussen zijn
toe te passen en alleen leverbaar
zijn in zakformaat."
Het zakformaat is voor Victorinox
overigens niet klein genoeg; het
bedrijf bedacht een uitvoering
met de afmetingen van een credit
card en een gewicht van veertig
gram, waarin een briefopener,
pincet, vierkoppige schroeven
draaier en balpen verborgen zijn.
Deze zogenoemde SwissCard
Quattro is bedoeld om in de porte
monnee, agenda of handtas mee te
nemen en kost 26 gulden. „De no
viteit is vooral gewild als relatie
geschenk voor bedrijven, want op
de kaart kan eenvoudig het logo
van een onderneming worden af
gedrukt", zegt de verkoopleider.
Ook vrij compact is de Minimaster
die voor bijna negentig gulden
wordt verkocht. Dichtgeklapt
meet het model vijf centimeter.
Het gat in het lemmet van het
zakmes zorgt voor een betere
grip-
Het bevat vijftien hulpjes. „De
ontwikkeling is om multitools en
legerzakmessen in kleiner fór-
maat te maken, maar aan de ande
re stijgt ook de verkoop van de
grotere en met meer functies uit
gevoerde exemplaren. De soorten
die er tussenin zitten en in pri js va
riëren van 60 tot 130 gulden, blij
ven in vraag achter."
Blijft de vraag of al dat geminima
liseerde vernuft nu echt praktisch
is of dat het toch vooral grappige
hebbedingetjes zijn. De directeur
van SwissTech Benelux, impor
teur van de minigereedschappen,
in een vlaag van openhartigheid:
„De snufjes in zakformaat vormen
voor menigeen speeltjes die ge
woonlijk niet vaak nodig zijn.
Kortom, ik schaar ze onder Spiele-
Alex van Hoof
De grote tang is kenmerkend
voor het multifunctionele ge
reedschap.
- /"- '1 iA.. ff ,'tïsv"
v''Xv' vA A
v /\->: i V v
Brandweerlui bedwingen een
schoorsteenbrand met gebruik
making van een schoonmaak-
set. foto Hans van de Vlekkert
In het voorjaar neemt de kans op schoorsteenbranden toe. De oorzaak
is het gematigd stoken van de kachel. Volgens de brandweer kan het
lager draaien van de kachelknop zelfs tot levensgevaarlijke situaties
leiden. Bij brand kunnen koolmonoxidedampen zich door scheuren in
de schoorsteen in de woning verspreiden.
De brandweerspecialist: „Door
niet volop te stoken wordt de
capaciteit van een kachel niet vol
ledig benut en zet zich aan de bin
nenkant van de schoorsteen een
soort teer, creosoot, af. Dat vat
vlam, waardoor de schoorsteen in
brand vliegt." Behalve de brand
zelf levert het vuur ook een ge
vaarlijk bijproduct op. Door de
ontwikkeling van grote warmte in
de nauwe schoorsteen ontstaan de
scheuren die de koolmonoxide
vrijspel geven in de woning.
Nederland telt ongeveer 1800
schoorsteenbranden per jaar,
waarbij het zwaartepunt ligt in de
provincies Gelderland en Overijs
sel. Gelderland is koploper met 19
branden per 100.000 inwoners.
Overij ssel volgt met 17Het lande
lijk gemiddelde is 12. Zuid-Hol
land telt slechts 6 schoorsteen
brandenper 100.000 inwoners.
Een andere, veel voorkomende,
maar minder seizoensgebonden
oorzaak van schoorsteenbrand is
het gebruik van de verkeerde
brandstof in een open haard of al-
lesbrander. De brandweerman:
„Eigenlijk komen alleen berk, eik
en vruchtboomhout in aanmer
king. Vurenhout, waar veel hars in
zit, zorgt voor veel afzetting aan
de binnenkant van de schoorsteen
wat tot brand kan leiden. Een goe
de verbranding is herkenbaar aan
een mooie blauwe vlam." De
brandweer adviseert de schoor
steen twee keer per jaar te (laten)
vegen als deze het hele jaar door
voor de hoofdverwarming in huis
wordt gebruikt.
Viezer
Nederlandse schoorstenen zijn
volgens een woordvoerder van
TNO vaak viezer dan in andere
landen. Dat komt door het zuinige
stookgedrag. Het is aan te bevelen
om in een goed geventileerde ka
mer het vuur lange tijd hoog op te
stoken. Daardoor ontstaat minder
rookaanslag in de schoorsteen.
Met het oog op de eigen veiligheid
is onlangs door het brandweer
korps van de Drentse gemeente De
Wolden een nieuw valbeveili
gingssysteem geïntroduceerd. Dat
kan vooral bij schoorsteenbran
den worden ingezet.
Het systeem bestaat uit een koord
dat de brandweer over het dak
schiet en aan beide kanten van het
huis vastzet. Brandweerlieden die
via een ladder het dak opgaan,
doen een tuig aan met een looplijn
die ze aan het koord bevestigen.
Bij een eventuele val van de ladder
of het dak blijven ze met behulp
van een automatisch blokkeersys-
teem aan het koord hangen. Het
systeem wordt in Zweden ge
bruikt in de bosbouw.
Berend van de Sande
Ze zaten net tien minuten
gezellig bij de open
haard de krant te lezen. „Ik
zei nog tegen m'n vrouw: 'hij
brandt lekker', toen de ach
terbuurman aanbelde.
'Weet je wel dat je schoor
steen in de brand staat', zei
hij. De rook was bij hem
naar binnengekomen, zijn
rookmelder was afgegaan."
Eigenaar P. Polkamp uit
Apeldoorn kwam meteen in
actie. Hij gooide de bran
dende blokken in een emmer
('gelukkig had ik een ijzeren
staan'), deed de klep van de
schoorsteen dicht en haalde
uit de garage wat zand om
over de vuurplaats te strooi
en. Een andere buurman
had inmiddels de brandweer
gebeld.
Hoe de brand is ontstaan
blijft een raadsel. Polkamp
heeft een onderhoudsabon-
nement bij een erkend be
drijf en is een ervaren stoker.
Iedere dag steekt hij de
haard aan met droog eiken-
of beukenhout. De ka.chel is
ook na de brand nog goedge
keurd.
Nederland telt 750.000 open
haarden en allesbranders.
Die zorgen jaarlijks voor
zo'n 1800 schoorsteenbran
den. Dat is iets minder dan
in voorafgaande jaren en
veel minder dan vroeger. In
de jaren dertig, de tijd van de
kolenbranders, waren
schoorsteenbranden een al
ledaagse gebeurtenis. Al
leen Amsterdam al telde
zo'n 1500 schoorsteenbran
den per maand!
Een schoorsteenbrand moet
niet worden onderschat. Ze
ker als de brand onopge
merkt blijft is het gevaar
groot. Het giftige koolmo
noxide kan het huis binnen
dringen en de kans is aanwe
zig dat door de hitte ook
andere delen van het huis
vlam vatten. Zoals het stad
huis van Kampen dat in
1543 voor een groot deel af
brandde. Om herhaling te
voorkomen is bij de her
bouw het rookkanaal aan de
buitenzijde van het gebouw
aangebracht.
Vaak krijgen vogels de
schuld van schoorsteen
branden. Zij zouden met
hun nesten voor verstoppin
gen zorgen. Inderdaad kun
nen vooral kraaien fantasti
sche bouwsels samenstellen.
Toch zijn het vooral mensen
die schoorsteenbranden
veroorzaken. Allesbranders
zijn daarbij de grootste
boosdoeners, omdat eigena
ren die term wat al te letter
lijk opvatten. Geverfd hout,
afgetrapte schoenen en zelfs
een waterbed zijn al eens
aangetroffen.
Bij een schoorsteenbrand is
het altijd raadzaam de
brandweer te bellen. Die
kan dan met de ramoneur de
brandende aanslag uit de
schoorsteen vegen. Vooral
het opvangen van het roet
onderaan de schoorsteen is
niet bijster populair onder
brandweerlieden. „Het is
vies werk, maar je weet in ie
der geval zeker dat je onder
de douche moet", zegt G.P.
Koppei's, directeur van het
Nationaal Brandweerdocu
mentatiecentrum in Am
sterdam. De ramoneur, de
lange ijzeren ketting met
zijtakken, hoort nog steeds
tot de standaarduitrusting."
Gereedschap voor kampeer
ders, zeilers en wandelaars.
De plek waar niemand iemand stoort. Een bijna heilig oord, waar kan men zich nog discreet mag terugtrek
ken. Het kleinste kamertje van het huis doet voor meer dienst dan het puur ordinaire lozen van resten uit
het spijsverteringskanaal. Menigeen maakt zijn tijd nuttig met het lezen van een boeiend boek, interessante
krantenartikelen of intrigerende verhalen uit een tijdschrift. Lezen op de wc als letterkakkerij.
Niemand die je stoort, weet Jos
de Blok uit Oostburg. Net als
vele anderen leest hij op het toilet
als aangename verpozing. „Het is
een moment dat je even tot rust
komt." Om nooit om letter verle
gen te zitten, ligt op het closet een
hele stapel tijdschriften van Rea
der's Digest voor het grijpen.
„Maar ben ik toevallig met een
boek bezig, dan neem ik dat
mee".
Voornamelijk science fiction en
fantasy neemt De Blok mee naar
het poephok. „Die geven de we
reld een andere dimensie. Toch
blijven de menselijke contacten de
rode draad in het verhaal." Het zes
delen tellende epos Duin en de sa
gen van Frank Herberts zijn favo
riet. Maar ook Nederlandse litera
tuur en boeken over de Japanse
samurai vindt hij uitermate ge
schikte lectuur voor op de pot.
Mocht dat allemaal vervelen, dan
hangen er nog altijd aardig platen
aan de muur met multi-interpre-
tabele teksten. Zo vraagt de Britse
golfclub op een bord uit l862 aan
de mannelijke leden om hun bal
len alleen in de daarvoor bestemde
wasbakken te wassen en nergens
anders!
LilianDominicus foto Peter Nicolai
