De zon heeft een hart
NetBook is perfecte reisgezel
wetenschap en techniek
43
postzegels
Alle weetjes uit
100 jaar Oranje
puzzel
-UXEMBOURG 5
mm:
zaterdag 15 april 2000
Soho maakte deze opname van een zonne-uitbarsting waarbij gloeiende asslierten zich tot op meer dan een half miljoen kilometer afstand van het
zonne-oppervlak uitstrekte. foto Esa/Nasa
Gloeiende gasstromen diep
onder het oppervlak van onze
zon blijken te pulseren net als bloed
in bloedvaten door toedoen van het
kloppen van het hart. Een
onderzoeksteam kwam tot deze
conclusie door de registraties en
observaties van een zonnesatelliet.
De wetenschappers zijn
stomverbaasd over deze ontdekking
en het zou wel eens een verklaring
kunnen bieden voor een al
eeuwenoud raadsel.
Elke 'zonneklop' duurt vijftien
tot zestien maanden en doet
zich voor in enorme gasstromin-
gen op een gemiddelde diepte van
225.000 kilometer onder het
oppervlak van de zonnebol (die
een diameter heeft van 1,4 miljoen
km). Ze worden volgens onderzoe
kers veroorzaakt door onderlinge,
verticaal gerichte snelheidsver-
schillen tussen gasmassa's op ver
schillende diepten onder het zon-
neoppervlak.
De snelheid van dieper gelegen
gasmassa's wordt door de immen
se hitte en andere processen nabij
het centrum van de zon opgevoerd
terwijl de snelheden van hoger ge
legen gasmassa's daarbij achter
blijft. De tragere massa's zinken
weg in de diepte en de snellere stij
gen op. Vervolgens vindt een om
kering plaats: de gezonken tragere
massa's worden versneld omhoog
gevoerd en de oorspronkelijk snel
lere zinken weer naar beneden.
Deze pulserende bewegingen,
'zonnekloppingen' genoemd, vor
men het tot dusverre meest op
zienbarende observatieresultaat
dat met behulp van de Europese
zonnesatelliet SOHO (SOlar Heli-
ospheric Observatory) en een aan
tal zonneobservatoria op aarde tot
stand kwam.
„Deze ontdekking kwam voor ons
totaal onverwacht", zegt dr. Ra
chel Howe van het National Solar
Observatory (NSO) nabij Tucson
in de Amerikaanse staat Arizona.
Howe leidt het zogeheten SOHO-
team dat de ontdekking bekend
maakte in het wetenschappelijke
weekblad Science. „Het is heel
spectaculair dat dat proces, die
zonnekloppingen, zo dicht bij het
energiecentrum dat de zon aan het
stralen houdt, optreedt. En de pe
riode ervan is geen elf jaar zoals je
zou verwachten maar ruim een
jaar. Gelukkig zou ik bijna zeg
gen."
Activiteitscyclus
Howe doelt met elf jaar op de zon
necyclus die al eeuwen, waar
schijnlijk al millennia, bekend is.
Gemiddeld elke elf jaar maakt de
zon een 'activiteitscyclus' door,
die gepaard gaat met veel of wei
nig zonnevlekken: gebieden van
grote beroering op het zonneop-
pervlak waar de temperatuur on
geveer 1500 graden lager is dan
van de omgeving en die daarom
donker afsteken. Het viel de oude
Grieken al op dat de zon soms on
der de vlekken zat, want de echte
grote zijn al met het blote oog te
zien.
Hoe zo'n enorm lichaam als onze
zon dat doet is nog steeds een
raadsel.
We hebben nu het sterke vermoe
den dat we met deze ontdekking
een flinke stap dichter bij de op
lossing van het raadsel rond de
zonnecyclus zijn gekomen", aldus
Howe. „Het klinkt misschien erg
onwetenschappelijk maar als je
de, zeg maar: klopcyclus, die van
vijftien tot zestien maanden dus,
met zeven of acht vermenigvul
digt kom je aan de elfjarige cyclus.
Waar we nu naar moeten zoeken is
dus een dynamisch proces achter
die kloppingen dat zich na zeven
tot acht cyclussen herhaalt."
Het al in 1995 in de ruimte ge
brachte SOHO 'hangt' in een
gebiedje op de lijn aarde-zon op
een afstand van een miljoen kilo
meter van de aarde. Daar kan hij
zonder al te veel energie te ver
bruiken blijven hangen omdat de
zwaartekrachtvelden van zon en
aarde daar elkaar als het ware op
heffen.
Eén van de toestellen aan boord
van het SOHO is een Michelson
Doppler Interferometer (MDI),
waarmee de ontdekking van de
zonnekloppingen werd gedaan.
De MDI kan onafgebroken de be
wegingen van een miljoen punten
op het zonneoppervlak tegelijk
volgen en daaruit het gedrag van
dieper gelegen gaslagen afleiden.
Simultaan met de SOHO-obser-
vaties wordt de zon ook onafge
broken waargenomen vanuit
aardse zonneobservatoria op Te-
neriffe, Califomië (NSO), Hawaii,
Australië en India. Deze observa
toria maken deel uit van NASA's
Global Oscillation Network
Group, kortweg GONG. De zon
schijnt er vrijwel altijd en kan dus
24 uur per etmaal worden be
waakt. Ook deze observatoria zijn
uitgerust met MDI's waarmee,
overigens via een andere reken
methode, dezelfde zonnekloppin
gen werden gevonden als met het
SOHO.
Opzienbarend
Deze ontdekking is de tweede op
zienbarende die binnen een
maand met het SOHO tot stand
kwamen. Begin maart werd be
kend gemaakt dat men met de
MDI in staat was dwars door de
zon te 'kijken' naar zonnevlekken
op de van de aarde afgekeerde zij
de van het zonneoppervlak.
Het SOHO is een gezamenlijk pro
ject van de NASA en de Europese
ruimtevaartorganisatie ESA De
satelliet werd in december 1995
gelanceerd. Aanvankelijk ging
men uit van een wetenschappelij
ke levensduur van drie jaar. Maar
in 1998 besloten ESA en NASA
het onderzoek met het SOHO met
nog vijf jaar te verlengen.
„We hebben toen een feestje gege
ven", zegt teamleider Rachel
Howe opgetogen. „Door die ver
lenging ontstond een unieke gele
genheid alle aspecten van en rond
een zonnemaximum te volgen.
Deze zomer bereikt de zon name
lijk weer een maximum. We zijn
vreselijk benieuwd wat we alle
maal nog ontdekken."
Ben Apeldoorn
Helaas past-ie nét niet meer in de
binnenzak, maar dat is dan ook een
van de weinige negatieve dingen die je
nog kunt opmerken over een van de
nieuwste apparaten van Psion, de
netBook. Dit mobiele computertje, dat
sinds enkele maanden in de winkel ligt,
biedt mensen die veel onderweg zijn een
heleboel: een qua afmetingen vrijwel
normaal toetsenbord, een prima
aanraakscherm, een heel laag gewicht
en vooral: uren achtereen werken op de
accu.
De netBook is het krachtige
broertj e van de Psion Series 7
Uiterlijk zien die machientjes er
hetzelfde uit: zelfde toetsenbord
en scherm, zelfde afmetingen en
gewicht. De verschillen zitten on
der de motorkap. De netBook
heeft een snellere processor (Intel
SA-1100 StrongARM op 190
MHz), een aanzienlijk groter
werkgeheugen, een slot voor zoge
naamde CompactFlash-geheu-
genkaartjes en volledige onder
steuning voor Java, de populaire
programmeertaal waarmee com
pacte, maar qua functionaliteit
zeer uitgebreide programma's
kunnen worden ontwikkeld.
De netBook draait onder het be
sturingssysteem EPOC. Je kimt
het apparaat dus niet zomaar met
een notebook-computer vergelij
ken. Windows-programma's kun
je er niet op draaien. Dat is echter
geen gemis, want de toepassingen
die je op een computer als deze zult
gebruiken, zijn al ingebouwd:
agenda, tekstverwerking, werken
met rekenbladen, een krachtige
kaartenbak, e-mail en browsen op
Een van de nieuwste apparaten van Psion, de netBook.
het internet. Daarnaast zijn er al
lerlei EPOC-programma's te koop
of via het internet gratis te krijgen.
Het ligt voor de hand dat dat aan
bod de komende tijd sterk zal
groeien. Uitwisseling van bestan
den met de pc gaat perfect. Dat
kan via de seriële poort en de Psi-
Win-software, die bestanden di
rect omzet naar Word-formaat en
de elektronische agenda en de ta-
kenlijst synchroniseert met bij
voorbeeld Outlook of Lotus Notes.
Je kunt de netBook ook aan het
netwerk koppelen.
Een gebruikerstest van enkele we
ken toonde ons het gemak van de
machine: de perfecte reisgenoot
als je onderweg een verhaal wilt
tikken of wilt e-mailen. Het ding
past moeiteloos op het uitklapta-
f eitje in het vliegtuig. Ook tikken
op je knieën in de trein gaat zonder
probleem.
Punt van kritiek: jammer dat er
niet standaard een modem in zit.
De adviesprijs is ƒ3106 inclusief
btw.
Hoe lang bestaat Oranje? Nee,
niet het koningshuis, maar
het voetbal. Die vraag brengt zelfs
de voetbalfanaat in verlegenheid.
Dat Faas Wilkes geboren werd in
1923, akkoord, en dat hij na de
oorlog als eerste Nederlander - in
1949 - naar het buitenland (Inter-
nazionale) vertrok... Oké. Dat Van
Breukelen op 14 september 1988
in het doel stond bij Nederland-
Wales (0-0) of dat Engeland op 1
april 1907 Nederland met 8-1 af
droogde: dat is voor de liefhebber
gesneden koek. Maar hoe lang
Oranje bestaat? Het nationale elf
tal? Davilex houdt het op een eeuw
- en presenteert op twee cd-roms
'de meest complete Oranje-ency
clopedie'.
De datum is betwistbaar: want in
1895 ontstaat - nog lang niet ko
ninklijk - de NVB en pas in 1905
speelt Oranje zijn eerste officiële
wedstrijd. Hoezo een eeuw oud?
Een kniesoor die op dat soort de
tails let, terwijl hij in het hoofdme
nu van dit 'uniek product voor
Oranjegekte in aanloop naar het
EK' de keuze krijgt uit spelers,
bondscoaches, tegenstanders en
perioden. Dan blijkt bijvoorbeeld
dat de bond anno 1949 niets moet
hebben van professionalisme en
daarom eerder genoemde Wilkes
voor zes jaar in de ban doet. Maar
ook dat Van Hasselt de bonds
coach was ten tijde van het in Ant
werpen op 30 april 1905 gespeelde
België-Nederland.
Paul Snij de wind
Eindelijk staat ook één van Ne
derlands beroemdste kunst
schatten, misschien wel de
beroemdste, en dan bedoel ik
Rembrandts De Nachtwacht, op
een Nederlandse postzegel. We
hebben er lang op moeten wach
ten, maar 14 april was het dan zo
ver. Dan verschijnt een velletje ge
titeld 'De Nachtwacht' met daarin
vijf identieke 100 c. zelfklevende
zegels met vijf prioritystickers.
Het velletje wordt uitgegeven ter
gelegenheid van het 200-jarig be
staan van het Rijksmuseum en
komt op dezelfde dag uit als het
reeds besproken velletje 'Tien uit
het Rijksmuseum' dat als centraal
thema heeft 'De verbeelding van
de emotie' (tien verschillende ze
gels van 80 cent). Links bovenin
het velletje 'De Nachtwacht Rem
brandt van Rijn 1642 Rijksmuse
um Amsterdam'
Het velletje is tot uiterlijk 1 mei
2001 verkrijgbaar; de geldigheid
van de zegels voor frankering ein
digt 30 juni 2002. Oplage:
1.075.000 velletjes.
Zie zegel 1
tot postmeester werd benoemd; op
het vignet het tentoonstellingsem
bleem.
Tevens verscheen naar aanleiding
van de tariefswijziging een serie
van vier zegels onder de titel 'mu
ziekinstrumenten'. Op de zegels
grafische details van de hoorn (3
Luf.), de saxofoon (12 Luf.), de vi
ool (21 Luf.) en de concertvleugel
(30 Luf.).
De Belgische De Post wilde vorig
jaar jongeren in deze geavanceer
de computertij d laten nadenken
over het belang van lezen en
schrijven. Daarom werd onder de
jeugd een landelijke wedstrijd ge
organiseerd om een zegel te ont
werpen. Een kleine duizend jon
geren stuurden ideeën op en het
resultaat staat op de 17 Bef ./0,42
e.-zegel die 3 april ter gelegenheid
van de Dag van de postzegel ver
scheen. Op de zegel een sprookjes
achtige tekening: een poes en een
hond die een boek zitten te lezen.
'In de tijd dat de dieren konden
spreken, konden ze ook lezen' lijkt
de tekening te suggereren.
Volgend jaar juni wordt in Brussel
de filatelistische wereldtentoon
stelling Belgica 2001 gehouden.
Om daarop reeds de aandacht te
vestigen verscheen (eveneens) 3
april een 17 Bef./0,42 e.-zegel met
vignet zonder waarde. Op de zegel
een beeld van Francois de Tasis,
die 5 00 j aar geleden 15 01in Gent
Zie zegel 2
Liechtenstein heeft opnieuw (6
maart) de sfeervolle permanente
serie 'dorpsgezichten' uitgebreid.
Nu met vijf zegels: 50 rappen,
Ruggell, 60 rp., Balzers, 1,10 fr.,
Eschen, l,40fr.,Maurenen 1,90 fr.,
Schaan.
Op 6 maart verscheen ook een 1,80
fr.-zegel met een Nederlands tint
je. Op een van de twee zegels die
zijn uitgegeven ter gelegenheid
van de tentoonstelling 'Götter
wandelten einst...' in Vaduz staat
namelijk Rembrandts schilderij
'Amor met zeepbel' (1634). Op de
andere zegel (70 rp.) een Rubens:
'Mars en Rhea Silvia' (ca. 1616/
17). Beide werken komen uit de
verzameling van het vorstenhuis
van Liechtenstein.
Zie zegel 3
Hoewel groothertog Jean van
Luxemburg heeft aangekondigd
in het najaar afstand van de troon
te zullen doen is 31 maart toch nog
een permanente 9 Luf.-zegel
(paarsrood/donkergrijs) met zijn
portret uitgebracht. Reden: een
tariefwijziging per 1 april. NB. In
verband met zijn aftreden en met
zijn opvolging zou deze zegel wel
eens kort in roulatie kunnen zijn.
Zie zegel 4
De Postadministratie van de Ver
enigde Naties heeft 6 april de
achtste serie 'bedreigde dieren'
gelanceerd. Ook nu zitten 4 blok
jes van 4 verschillende zegels in
elk velletje; in totaal twaalf ver
schillende zegels, verdeeld over
drie velletjes. In het velletje met
vier 33 c.-zegels een bruine beer
(Ursus arctos), een kraanvogel-
soort (Lissotis melanogaster), een
knobbelhagedis (Shinisaurus cro-
codilurus) en een dwergchimpan
see (Pan paniscus). In het velletje
met vier 0,90 Zw.fr.-zegels een
nijlpaard (Hippopotamus amphi-
bius), een coscoroba (Coscoroba
coscoroba), een smaragd varaan
(Varanus prasinus) en een zeeotter
(Enhydra lutris). Het velletje met
vier 7 Os./O,51 e.-zegels toont een
luipaard (Panthera pardus), een
lepelaar (Platalea leucorodia), een
orka (Orcinus orca) en een herten-
soort (Hippocamelus bisulcus).
NB. De Os.-zegels hebben een
dubbele waarde-aanduiding. Er
zijn ook drie maximumkaarten
uitgebracht.
Hero Wit
Paul Houkes lOOjaar Oranje, Davilex, 99,-
Sleutelwoord:
Horizontaal:
1. Kandelaar; 6. Amerikaanse veeboer; 12. muziekstuk voor twee stemmen; 13. koude valwind; 14. Japans bordspel;
16. deel van een trap; 18. kleur; 19. geliefde van Zeus; 20. cijfer; 22. koningskind; 24. vertragingsmiddel; 25. ceintuur;
27. niet lang; 28. toiletartikel; 30. gewicht; 32. zangstem; 33. grondtoon; 35. rivier in Oost-Vlaanderen; 37. houding;
39. familielid; 40. gevechtswagen; 42. landstreek in Frankrijk; 44. rivier in Duitsland; 46. Japanse gordel; 48. lof; 50.
voorzetsel; 51drug; 53. zuivelproduct; 54. vistuig; 55. hoogst ontwikkelde apensoort; 58. kind (Eng.); 60. sneeuw-
hut; 61. smalle sloot; 62. ernstig; 65. elastisch; 67. ik (Lat.); 69. ooruil; 70. euvel; 71. gevangeniskamer; 72. ruzie; 74.
kledingstuk; 76. rivier in Itali'; 78. carbolzuur; 80. rivier in Duitsland; 81. beryllium; 82. vlek; 84. slot; 86. bijwoord; 87.
verheugd; 88. kloosteroverste; 90. trotse houding; 92. kleur; 96. meubelstuk; 98. pausennaam; 99. zeer arm; 103. in
sect; 104. oude lengtemaat; 105. mal; 106. ongekookt; 108. nachtspiegel; 109. deel van een vuurwapen; 110. plaats
in Egypte; 112. haremslavin; 113. voorheen.
Verticaal:
1. Voertuig; 2. compactdisc; 3.
primitieve woning; 4. grafheu
vel; 5. het eten; 7. etterbuil; 8.
bars; 9. wreed; 10. hectare; 11.
gebaksoort; 15. uitroep van
schrik; 17. vogelproduct; 18.
boom; 19. Europeaan; 21. deel
van het lichaam; 23. klooster
linge; 24. bedorven; 26. kreu
pel; 27. grondsoort; 29. per
soonlijk vnw.; 30. gekheid; 31.
naaldboom; 32. spil; 34. iets
waarover men niet praat; 36.
voorzetsel; 38. rund; 39. volks
stam in Nieuw-Zeeland; 41. op
het kantje; 43. landbouwwerk
tuig; 45. ent; 47. alcoholische
drank; 49. peulvrucht; 52. strijd
gewoel; 53. keet; 54. Noach; 56.
deel van het dak; 57. Turkse ti
tel; 59. tweetal; 63. strafwerk
tuig; 64. betaalmiddel; 66. peul
vrucht; 67. Engelse adellijke
titel; 68. aardbol; 71. meneer
(Spaans); 72. meisjesnaam; 73.
gezicht; 75. plant; 77. deel van
een kachel; 78. muzieknoot; 79.
Chinese afstandsmaat; 80.
azijn; 83. monnikskleed; 85.
achter; 87. bedeesd; 89. slaap
gelegenheid; 91knaagdier; 93.
mager; 94. muziekgezelschap;
95. volzin; 97. zeepwater; 99.
sneeuwsmelting; 100. voorzet
sel; 101. slee; 102. wand; 105.
gevuld; 107. vaste regel; 109.
Frans lidwoord; 111. kant.
De letters uit de vakjes 11-93-105-44-104-65-70-91-5-80-95-4 en 41-30-100-63-
99-111-18-62-94-47-7-13 vormen twee sleutelwoorden.
Schrijf uitsluitend de gevonden sleutelwoorden op een briefkaart en stuur dit
naar onze puzzelredactie.
Uw briefkaart moet uiterlijk woensdagmorgen in ons bezit zijn op het volgende
adres:
Puzzelredactie PZC
Postbus 18
4380 AA VLISSIIMGEN
Vermeldt uw naam, adres en woonplaats.
De PZCstelt de volgende prijzen beschikbaar: eerste prijs een WV-bon van 50,-
Tweede, derde en vierde prijs een VVV-bon van 25,-.
De oplossing en de namen van de prijswinnaars vindt u in de PZC-bijlage 'Vrije
Tijd' van volgende week.
Oplossing doorloper:
proviandportret
regentericareno
edeleldoradoper
pengreeparamens
arbiterfairprei
rolretortnietre
anionopakantook
arknodigembargo
tapirenigeotiro
wasemrieknatuur
idamitellatemig
nalatigeugenese
katnetelcentrum
elegienahaaieli
ltrotlentereims
De prijswinnaars van de door
loper van vorige week zaterdag
zijn:
L. Baert, Langs de Kreek 52,
Terneuzen, VW-bon van 50,-.
DeVVV-bonnen van 25,-gaan
naar M.C. v.d. Voorde, Wilgen
straat 41 te Goes; J. de Visser,
Ambachtsstraat 2 te 's Graven
polder en A.C. Boeije-van Driel,
singelweg41 te Axel. De prijzen
worden zo spoedig mogelijk
toegezonden.
