De speld
in de
maïsberg
Late Pasen met
vroege asperges
Blik op de bil
Speurtocht naar
veranderd DNA
in voedingsmiddelen
tafel en trend
39
De beste tip
voor de juiste slip
Schuimkraag pils versterkt
zaterdag 15 april 2000
Een speld in een hooiberg is gemakkelijker te vinden dan waar TNO
Voeding in Zeist naar zoekt in de maïsberg. TNO speurt naar
genetisch veranderd erfelijk materiaal. In grondstoffen voor eetwaar,
voedingsmiddelen, of ingrediënten met E-nummers, zoals additieven
en aroma s.
Het is een speurtocht naar DNA
dat er net een beetje anders
uitziet dan al het andere DNA dat
van nature in planten en een
vruchten - in dit geval sojabonen
en maïs - voorkomt. Herkenbaar
aan de volgorde van de nucleoti
des Dr. Gert van Duijn, biochemi
cus, en bij TNO Voeding verant
woordelijk voor dit onderzoek,
legt uit: Nucleotiden zijn DNA-
bouwstenen.
„Je moet het je voorstellen als een
ketting met vierhonderd kralen in
vier kleuren. Met zo'n ketting kun
je miljarden combinaties maken.
En één daarvan zoeken wij."
Waarom doet een organisatie als
TNO zoiets? Wie wil het weten?
Dat zijn op het ogenblik vooral
veel Europese producenten van
eindproducten (het levensmiddel
zelf) en makers van grondstoffen.
Maar ook Zuidamerikaanse boe
ren, die de zekerheid willen heb
ben dat hun materiaal vrij is van
genetisch gemodificeerde orga
nismen (ggo). „In Brazilië is gene
tische modificatie niet toegestaan,
en de kopers van maïs of soja wil
len de zekerheid hebben dat er niet
toch veranderd DNA aanwezig is,
vertelt Van Duijn. Fabrikanten
willen op dit moment ggo-vrij,
omdat ze bang zijn dat consumen
ten voeding, waaraan 'geknut
seld' is, afwijzen.
Belofte
De Europese wetgevers hebben de
import van genetisch veranderde
voedselgrondstoffen al lang toe
gestaan. Met de belofte dat de con
sument wordt verteld dat er spra
ke is van een beetje anders dan
anders. Op sommige potjes en
pakjes is dat al te lezen: 'geprodu
ceerd met genetisch gemodificeer
de maïs', bijvoorbeeld. De ver
plichte etikettering is 10 april van
kracht geworden. Een speciale
Europese verordering schrijft
voor wat er moet gebeuren.
Een nieuw en zwaar bekritiseerd
element is een zogeheten drempel
waarde: etikettering is alleen ver
plicht als soja- of maïsingrediën-
ten voor meer dan 1 procent
afkomstig zijn van 'genetisch ge
modificeerd'. In de praktijk wor
den bijvoorbeeld in de Verenigde
Staten wel en niet gemanipuleer
de sojabonen door elkaar aangele
verd. In levensmiddelen kan dus
tegelijkertijd 'oud' en 'nieuw' so
jameel voorkomen. Daarom is er
een ondergrens gekomen.
Van Duijn heeft er enige moeite
mee. „Als je zoals wij met een ge
voelige test werkt, dan kan je best
nog wat vinden. Daarmee is in de
ze regelgeving geen rekening ge
houden. Als ik rapporteer dat er
0,01 procent genetisch veranderd
DNA (ggo) in zitdan hoeft het niet
te worden vermeld. Maar als je
wat vindt, dan is het plus, vind ik.
„Wij zijn niet de enige die dit doen.
We horen tot de drie, vier grote
spelers in Europa. Met onze kennis
en technologie staan we in voor
een zeer gevoelige analyse. Ook in
alle afgeleide producten kunnen
we het nieuwe DNA vinden, als
het moet. In lecithine, in sojaolie,
in glucosestroop en maïszetmeel",
legt Van Duijn uit.
Proef
Lecithine is nog een lastpost.
„Daar vind je in de ene partij wel
iets, en in de andere niets." En dan
een ander probleem: stel dat in een
ijsje vijf procent lecithine zit met
1,1 procent ggo. Moet dat dan op
het etiket worden gedeclareerd? Is
dat nog te meten in het ijsje? Ook
daar geeft de nieuwe regelgeving
geen oplossing voor. Met dit hei
dense karwei is hij de komende
tijd bezig: samen met vertegen
woordigers uit ander EU-lidsta-
ten moet er naar standaardisatie
of normalisering worden gezocht.
TNO Voeding houdt zich ook nog
op een heel andere manier bezig
met veranderd DNA In een simu
latiemodel van het maagdarmka
naal wordt gekeken naar wat er
gebeurt met nieuw DNA uit maïs.
Dat heeft bij de modificatie een
antibioticumresistentie meege
kregen, een merker- of herken
ningsgen.
De vraag is wat dat gen in het
diepste binnenste van een mens
doet. Kunnen deze DNA-molecu-
len worden overgedragen op de
darmbacteriën van een mens? En,
volgende vraag, kunnen ziekte
verwekkers op die manier onge
voelig worden voor bepaalde anti
biotica.
In die laatste vraag verdiept TNO
zich trouwens niet. Het gaat voor
lopig nog alleen om: wat gebeurt
er nou eigenlijk in maag en dar
men, wat zien we daar?
Cruciaal is of het nieuwe DNA het
verteringsproces overleeft. Want
verteren betekent: knippen en
plakken. Niets blijft zoals het via
de mond binnenkwam. Ook DNA
niet. Het 'apparaat' dat TNO
Maïs is een van de gewassen waarin veranderd DNA kan voorkomen. TNO zoekt er naar en vindt het ook.
foto Nico Schouten
daarvoor heeft gebouwd luistert
naar de naam Tim, een afkorting
voor zoiets als TNO Intestinaal
Model. Maar Tim is niet nieuw. Hij
dateert van 1992, gebouwd om te
kijken hoe voedsel wordt verteerd.
Later wilde men weten of ziekma-
kers de maagpassage overleven.
Tim is ook gebruikt om te contro
leren of gezonde melkzuurbacte
riën, die soms aan yoghurt worden
toegevoegd, wel in de darmen te
recht kwamen. Want dat was de
bedoeling. Ook de farmaceutische
industrie kan er terecht. Die wil
weten waar stoffen uit medicijnen
vrijkomen.
Evolutie
Tim is nog niet af. „Het is een evo
lutie geweest om hem te krijgen op
het niveau dat hij nu heeft, en hij is
nog steeds in ontwikkeling", ver
telt dr. Jos van der Vossen, pro
ductmanager biomonitoring.
Simpel gezegd ziet Tim er uit als
een stellage van doorzichtige dun
ne kunstof buizen (de darmen),
met aan de bovenzijde twee lig
gende 'weckflessen', die de maag
voorstellen. „We hebben dit model
gebouwd om beter inzicht te krij
gen in wat er in de darmen ge
beurt", vertelt Van der Vossen.
,Het is onmogelij k om op deze ma
nier in eens mens te kijken." Het
model is niet helemaal natuurge
trouw. De slijmvliezen van de
maagwand ontbreken bijvoor
beeld. „Processen die zich daar in
de menselijke cellen afspelen kun
nen we dus niet meten", vertelt
Van der Vossen er eerlijkheidshal
ve bij. Druk en peristaltische be
wegingen kunnen wel worden
aangestuurd.
In de maag bevindt zich een soort
voedselbrei. De opname van 'af
braak producten' (bestanddelen
uit de verteerde voeding die naar
de bloedbaan moeten) wordt in de
darmen nagebootst via een dialy
sesysteem. De afbraak van kool
hydraten en eiwitten is daarmee
goed te bekijken. De simulatie
houdt op bij de dikke darm. Voor
dat deel is er een tweede Tim, die is
uitgerust met een 'complexe
darmflora van humane oor
sprong'.
In Tim 1 wordt nu bekeken wat er
met het kleine stukje maïs-DNA
gebeurt als het in de brei wordt op
genomen. Daar knippen de enzy
men al het aangebodene in kleine
stukjes. Ook met het DNA gaan ze
pijlsnel aan de slag, zo bleek. In
feite is het dan heel vlug verdwe
nen en als DNA onwerkzaam ge
worden.
Einde verhaal, zou je denken.
Maar niet voor Van der Vossen.
Een slipcursus? Wow, wat spannend. Met je
eigen auto of in zo'n lekker scheurijzer. Met je
eigen auto moet je natuurlijk wel voorzichtig
doen. Met oog op schade enzo...
Slip? Auto?
Nee, onderbroeken, ofwel slips. Daar gaat het dus
om. Ik ga naar de 'slipschool' LinCherie in
Middelburg om me te laten voorlichten over slips.
Ondergoed dus, geen regenbanen en
tarzanbochten maar pasvorm en functie.
En daar gaan we, op naar de 'slipschool'. Voor een
lesje over rio's en tanga's, push-ups en lambada's.
Op zoek naar de beste tip voor de juiste slip.
Onderbroeken. Op het eerste oog niet bij
zonder, maar een slip kan bovenkleding
maken of breken. Een strakke broek met
een lubberslipje eronder is nu eenmaal geen
gezicht. En de hele dag aan je onderbroek
lopen sj orren omdat die zo irritant tussen de
bilspleet kruipt, is ook niet echt lekker.
Deze week vindt de nationale slipcursus
plaats. De consument krijgt op deze dagen
inzicht in de grote variatie aan slips, ont
vangt een persoonlijk advies welke slips
voor wie het meest geschikt zijn en waaron
der ze het beste gedragen kunnen worden.
Gedurende drie dagen wordt de lingerie
specialist getransformeerd tot een effectie
ve 'slipschool'.
Technologie
De slipcursus is een initiatief van Bodyfas-
hion Promotion. Monica van Alewijne:
„Deze actie is voortgekomen uit overleg
tussen consumenten, journalisten en de
branche zelf. Daaruit kwam naar voren dat
de consument duidelijk behoeft heeft aan
meer kennis over ondergoed. Wat is ge
schikt, waar kan ik het vinden, wanneer en
waarbij kan ik het dragen. In bodyfashion
heeft de technologie zo'n grote vlucht geno
men dat er een bijna onneembare kloof is
komen te liggen. Neem alleen de materialen
al. Er is zoveel dat men zich afvraagt wat is
het precies, waarvoor draag ik het. Wat doet
een onderbroek. Het is niet meer zoals vroe-
ger dat je een basis ribslip aantrok. De on
derbroek van nu heeft een hele andere func
tie; billen liften, buik corrigeren noem maar
op. Wat wij willen is dat niemand meer in de
verkeerde slip rondloopt.
Het is geen commerciële actie met drie slips
voor de prijs van twee, maar het heeft een
informatief karakter. Hoe kies je de juiste
bodyfashion. Niet hup kopen, ermee naar
huis en dan maar zien hoe het zit. Het is ook
een signaal naar de branche toe. Zet je deur
open en geef je klant de juiste informatie.
Wij noemen het een extra moment van aan
dacht.
Het is de bedoeling dat we zulk soort kleine
acties in de toekomst gaan voortzetten. We
organiseren al jaren de week van de lingerie
in het najaar, maar daarnaast willen we be
paalde onderdelen van de bodyfashion
gaan belichten. Zo kun je je voorstellen dat
er een nationale pyjamaparty komt. Of een
zwemvierdaagse waarin alles over badkle
ding aan de orde komt. Het is met name be
doeld om de consument op een leuke manier
aan informatie te helpen. Zo kregen wij een
aantal jaren geleden een brief van een me
vrouw waarin zij schreef 'ik ben een gezon
de vrouw en wil wil nu eindelijk eens de
juiste slip aantrekken'. Daar geven wij nu
een antwoord op."
LinCherie in Middelburg is één van de lin
geriezaken in Zeeland die meewerkt aan de
slipcursus. Voor Joleen de Wit, eigenaresse
van de lingeriezaak, is het niet meer dan lo
gisch dat de klanten een goed slipadvies
krijgen. We schuiven even aan een tafeltje in
de sfeervolle zaak. Zou mijn slip wel goed
zitten vraag ik me in stilte af. Nou ja, dat in
formeer ik straks nog wel even naar. Daar
gaan we dan, van de tanga naar de string,
van de lambada (een stringslip met breed
uitlopend achterpand) naar de jazzslip.
Naad
Er is nogal wat in de handel aan onderbroe
ken. Hoewel dat woord niet echt lekker ligt.
Een stukje aanschouwelijk onderwijs: de
kanten boxer. Joleen: „Schitterend om te
zien, maar zit voor geen meter. Moet je eens
kijken. Hier, in het kruis zit een naad over
dwars. Dat zit dus echt niet lekker. Ik heb
wel eens aan de fabrikant gevraagd of dat
niet anders kan, maar dat lukt bij kant niet.
Als je zo'n boxer in tricot neemt zit het ge
lijk een stuk beter. Er zit een gewoon kruis
in zonder die overdwarse naad."
Ondergoed zit in de lift en dat heeft vooral te
maken met het modieuze, luxe en comforta
bele aanbod. Het afgelopen jaar ging de
aandacht van de vrouwen vooral uit naar de
rioslip, evenals naar de tanga, de boxer en
de string. In totaal zijn er ongeveer 30 mil
joen slips verkocht, waarbij de vrouw ge
middeld ƒ51 heeft besteed. De mannen lie
ten hun oog vooral vallen op de sportslip, de
tailleslip, de heupslip en de boxer. Het aan
tal verkochte stuk bedroeg zo'n 20 miljoen
en de gemiddelde besteding lag op 45.
De Middelburgse lingeriespecialiste: „Ik
merk dat mijn klanten steeds meer weten
over slips en ook steeds meer willen weten.
Ze zoeken echt naar de juiste slip onder be
paalde kleding. Dat geldt niet alleen voor
vrouwen, ook mannen kopen steeds bewus
ter. Zeker de jongere man zoekt naar iets
Nederlanders gaan de komende
paasdagen graag thuis of in een
restaurant aan tafel om te genieten van
een of meer feestelijke maaltijden.
Daarvoor hebben ze dan ook heel veel
geld over, bij elkaar een bedrag dat de
miljard gulden ver overschrijdt. Dit jaar
valt Pasen zo laat en zijn de asperges zo
vroeg, dat deze bijzondere
groentensoort gemakkelijk in de menu's
met meer traditionele paasgerechten
ingepast kunnen worden.
In de week voor Pasen verwach
ten de supermarkten, bakkers,
slagers, vishandelaren, groenten-
specialisten en aanverwante be
drijven, zoals de traiteurs, dat de
recordomzetten die zij vorig jaar
boekten, worden overtroffen. In
1999 zetten alleen al de super
markten in de week voor Pasen
meer dan een miljard gulden om.
Tijdens een gewone week komt
men er meestal niet veel verder
dan 850 - 900 miljoen gulden. De
week voor Pasen is voor hen, en
ook voor de anderen, op de week
voor Kerstmis na, de meest be
langrijke van het jaar.
Ook in de horeca verwacht men
veel van de komende paasdagen.
In veel restaurants en andere eet-
gelegenheden zijn de tafels al ge
ruime tijd van tevoren gereser
veerd. Wie nu nog tijdens een van
de paasdagen een avondje aan een
tafeltje in een restaurant wil door
brengen moet dan wel razendsnel
reserveren. In de horeca rekent
men niet alleen op avondgasten. In
veel restaurants biedt men tijdens
de vroege middaguren brunches
aan en daarvan kunnen families
met kinderen uiteraard heel goed
profiteren. Meestal kent men er
voor kinderen speciale tarieven en
mogen de allerkleinsten zelfs
'voor niets' aan tafel.
Want je eet geen los DNA, je eet
voeding, bijvoorbeeld tomaat. En
wat gebeurt er als je tomaat eet,
rauw, met alle DNA die daar van
nature in aanwezig is? „We weten
hoeveel er in zit, en onze conclusie
is dat er dan toch, als de al bijna
verteerde tomaat bij de dikke
darm aankomt, nog vijf tot tien
procent DNA aanwezig is. Dat
komt doordat er plantencellen in
tact blijven."
Europees project
Er is een controleproef uitgevoerd
door niet het DNA maar de gluco
se (de suiker in de tomaat) te me
ten, en dat gaf hetzelfde beeld.
Daarmee staat vast dat DNA te
recht kan komen in de micro flora
van de dikke darm. Ook daar
wordt nog verteerd maar dat pro
ces duurt langer. „Daar wordt het
verhaal heel moeilijk", zegt Van
der Vossen. „Daar zijn we nog niet
uit. Om na te gaan of de bacteriën
daar in staat zijn om het DNA op te
nemen, hebben we nu een Euro
peesproject opgezet, waaraan ook
onderzoeksinstituten in Duits
land, Frankrijk, Denemarken,
Oostenrijk plus het Nederlandse
Rikilt-DLO mee doen.En dat be
tekent dus: wordt vervolgd.
Els Kemper
leuks dat lekker zit." Ze loopt naar een rek
en pakt een huidkleurige mannenheupslip.
„Dat is iets nieuws in de collectie. Zit goed
en is onzichtbaar onder een lichte broek. Je
moet ze er wel inpraten hoor. De meeste
klanten denken dat ze onder witte boven
kleding wit ondergoed moeten dragen.
Maar dat zie je juist. Huidskleur niet."
Slips, ze zijn er dus in tal van vormen en ma
terialen en met tal van functies. Er kan heel
wat gelift, gecorrigeerd en verdoezeld wor
den. Als ik dat allemaal zo zie hangen in de
rekken raak ik ook geïnspireerd. Zal ik het
vragen? Vooruit. Een keurende blik op mijn
achterwerk. En jawel, mijn string wordt
goedgekeurd. „Prima, je ziet geen naden,
alles zit lekker strak en glad", keurt Joleen.
Gelukkig, ben ik toch niet in een fatale slip
beland.
Annemarie Zevenbergen
De slipcursus wordt vandaag, zaterdag, de hele
dag nog gegeven in diverse lingeriezaken in Zee
land.
Asperges
Vooral in de horeca zal men kun
nen profiteren van de vroege as
perges. Omdat de prijzen (nog)
niet schappelijk genoemd kunnen
worden, zal men er voorgerechten
mee samenstellen. Daarnaast zal
er in veel restaurants lamsvlees op
de kaart staan en zullen bij de na
gerechten ook de aardbeien ruim
schoots vertegenwoordigd zijn.
Thuis zijn er uiteraard volop eie
ren en is er paasbrood, voor bij het
ontbijt of eventueel de brunch.
Wie thuis aan eigen tafel een paas-
menu wil presenteren dient bij de
samenstelling van het menu reke
ning te houden met het feit dat er
met Pasen niet alleen voor lams
vlees maar ook voor kalfs- en var
kensvlees gekozen kan worden.
Met name het speenvarken be
hoort tot een van de traditionele
paasgerechten. Zalm kan ook een
rol op dergelijke menu's spelen.
Gerookt als voorgerecht en gepo
cheerd, gebakken of geroosterd
als hoofdgerecht. Asperges sma
ken er voortreffelijk bij
Ook is er veel en gevarieerd gevo
gelte. Grote en kleine braadkip
pen, poulardes, kalkoenen, parel
hoenders en kwartels. Jonge
gefokte duiven (uit Frankrijk) zijn
er ook, maar die gaan meestal
linea recta naar de betere restau
rants in ons land waar men de jon
ge gefokte duiven hogelijk waar
deert.
Piepkuikens behoren ook bij het
voorjaar en bij Pasen in het bij
zonder. De gebraden eenpersoons
kipjes kan men omringen met tra
ditionele voorjaarsgroenten zoals
worteltjes, peultjes, bos-(lente- of
sla-)uitjes, bloemkool en sperzie
boontjes.
Er zijn nog veel meer van dergelij
ke groentensoorten. Ze zijn tegen
woordig vrijwel het gehele jaar
door verkrijgbaar en kunnen dan
ook niet meer tot de échte voor
jaarsgroenten worden gerekend,
hetgeen nog wel geldt voor de
blanke asperges uit ons eigen land.
Jong
Voor de échte jonge voorjaars
groenten, zoals die dertig, veertig
jaar geleden werden aangeboden
moet u tegenwoordig bij de speci
alisten zijn of ze zelf bij de kweker
gaan kopen. Ook kimt u ze in deze
tij d van het j aar nog wel eens op de
markt vinden, maar daar moet u
niet al te zeker van zijn.
Asperges zijn er volop. Vrij prijzig
nog en voor een hoofdgerecht,
waarvoor men toch wel op 500 -
700 gram asperges per persoon
moet rekenen, ook voor thuis
waarschijnlijk nog niet haalbaar.
Voor voorgerechten heeft u er veel
minder nodig. Reken dan op 200 -
250 gram asperges per persoon.
Hans Belterman
In de dagelijkse receptenrubriek op
pagina 4 treft u volgende week sugges
ties voor telkens twee voor-, hoofd- en
nagerechten aan. Ukunt er een tweetal
paasmenu's mee samenstellen.
Vooral in de horeca zal men kunnen profiteren van de vroege asperges.
Bierdrinkers willen een schuimkraag van twee vingers dik in
him glas, anders hoeft het pilsje niet. Maar het schuim ver
dwijnt als sneeuw voor de zon als de bierdrinker chips heeft gege
ten of lippenstift gebruikt. In Duitsland is daarom net zo lang ge
zocht tot men bier had dat onder alle omstandigheden zijn
schuimkraag behoudt. Volgens de New Scientist gaat het om het
eerste genetisch veranderde bier.
„De basis van bierschuim is het LTP1 gen in gerst", zegt Ulf Stahl
van de Technische Universiteit in Berlijn. Het eiwit dat door dit
gen wordt gemaakt lost op in vet en het haat water. Als van gemout
gerst bier wordt gemaakt, komt het eiwit terecht in een waterop
lossing. Het eiwit ontsnapt aan dit milieu door een dun filmlaagje
te vormen rond de bellen koolzuur die door het brouwsel zweven.
De opstijgende bellen verzamelen bovenin het glas om daar
schuim te maken. Hoe meer eiwit, hoe stabieler het schuim.
De hoeveelheid van LTP1 gen in het gerstenat variëren sterk. „In
een droge zomer wordt er meer van dit gen door het graan gevormd
dan bij veel regen. Hierdoor kan er al een groot verschil in schuim-
vorming zitten per partij die de fabriek verlaat", aldus de onder
zoeker Stahl. Daarom stopte hij het gen in de brouwersgist. De gist
scheidt zoveel van het schuimproducerende eiwit af dat het bier, in
elke situatie en los van de gerstkwaliteit, evenveel schuim vormt.
En de schuimkraag blijft intact.
Hij wil dit najaar starten met het brouwen van het eerste genetisch
veranderde bier ter wereld. Maar hij acht de kans niet groot dat dit
bier binnen enkele jaren commercieel wordt geproduceerd, van
wege de bezwaren van de consument tegen genetisch gemanipu
leerd voedsel. „Niettemin zijn de brouwers zeer geïnteresseerd".
