glaswerk
Tegenwoordig worden mensen met muziek uitgerookt
PZC
reportage zaterdag 15 april 2000 27
RUDEN RIEMENS
FOTOGRAFIE
Als het aan de stichting Bestrijding
Akoestische Milieuvervuiling (BAM)
ligt, wordt het ooit weer oorverdovend stil
om ons heen. Zij strijdt met name tegen de
aanzwellende stroom van muzikale
klanken in openbare ruimten. 'Ongehoord'
noemt de stichting deze bijna onstuitbare
ontwikkeling. En daar staat ze niet alleen
in. Daarom werd afgelopen woensdag in
meer dan 25 landen verheven tot
'Internationale Stilte
Bewustwordingsdag'.
Sluipend heeft het zijn intrede gedaan.
Maar inmiddels omringt het ons; mu
ziek van het kaliber 'bloemetjesbehang'.
In de supermarkt, de behandelkamer van
de tandarts, de lift, het restaurant, de
bank, de parkeergarage en zelfs in som
mige bibliotheken. Om nog maar te zwij
gen over de wachtstandmuziek aan de te
lefoon. Het lijkt er steeds meer op dat je
eerst dood moet gaan om nog even een mi
nuut stilte te krijgen.
Lia Verhaar wil graag stilte om zich heen.
En liefst langer dan zo'n enkele, beladen
minuut. Daarom bond ze vijf jaar geleden
de kat de bel aan met de oprichting van de
stichting Bestrijding Akoestische Milieu
vervuiling, luisterend naar de welluiden
de afkorting BAM. Lia weet zich in haar
streven inmiddels omringd door mensen
van naam en faam, zoals de auteurs en ca
baretiers Kees van Kooten en Wim de Bie,
oud-commissaris der koningin in Gelder
land Jan Terlouw, tekstschrijver Ivo de
Wijs, alsmede zangeres en auteur Marie-
Cécile Moerdijk.
Zonder uitzondering beschouwen ze het
opgedrongen muzikaal onthaal in open
bare gelegenheden als een aantasting van
de persoonlijke vrijheid. Alsof hun zin
tuigen vogelvrij zijn verklaard. Lia: ,,Ik
voel me slachtoffer van geluidstirannie."
De mens is als het ware decibellenvlees
geworden, zoals je vroeger van kanon-
nenvlees sprak.
De stichting BAM hanteert het begrip
'muzak' als het om ongevraagde muziek
gaat, genoemd naar de Amerikaanse fir
ma die ruim zeventig jaar geleden het fe
nomeen achtergrondmuziek introduceer
de. In de Verenigde Staten alleen al is de
omzet van de muzak-industrie een mil-
joenenbusiness geworden. Uit een grove
inventarisatie blijkt dat daar minstens
300.000 plekken zijn waar die ongevraag
de muziek klinkt. Met als populairste
zanger Elton John.
In winkels en warenhuizen wordt muziek uit luidsprekers in het plafond over de klanten heengespoeld. foto TomaTudor
Muzak, in ons land als eerste geïntrodu
ceerd in jeanswinkels, heeft Lia Verhaar
inmiddels tot een gijzelaar van het open
bare leven gemaakt. „Ik ga graag de stad
in en moet ook hoognodig naar de kapper,
maar kom bijna niet meer de deur uit.
Want overal word ik besprongen door die
drie-keer-niks-muziek. Ik voel me geter
roriseerd door dit afschuwelijke ver
schijnsel, terwijl ik beslist niet lijd aan
geluidsfobie en ook niet extra geluidsge-
voeligben."
V olksgezondheid
Het Britse parlementslid Robert Key
voelt van over zee met haar mee. Vorige
maand diende hij in het Lagerhuis een
wetsvoorstel in om achtergrondmuziek in
openbare gebouwen aan banden te leg
gen. Hij beweert dat die muziek een on
gunstig effect heeft op de volksgezond
heid. Het zou de bloeddruk verhogen en
het immuunsysteem schaden. Daarnaast
vinden mensen met gehoorproblemen dat
muzikale behang helemaal storend.
Uit onderzoek in 1988 blijkt dat 34 pro
cent van de Britten achtergrondmuziek
ronduit vervelend vindt. Ook in Neder-
landis er onderzoeknaar gedaan. Drieën
dertig procent van de ondervraagden
stoort zich aan deze vorm van muziek. De
mate van ergernis heeft te maken met
leeftijd. In de categorie 45- tot 55-jarigen
ligt dat percentage op vijftig procent te
gen 21 procent in de leeftijdsgroep 15 tot
25-jarigen. Daarnaast speelt ook de soci
ale status mee. Hoger opgeleiden storen
zich tweemaal zoveel.
Nog wat cijfers. De muzikale omlijsting in
winkels hindert zestig procent van het pu
bliek en in de supermarkt zegt 57 procent
dit als vervelend te ervaren. Maar daar
staat tegenover dat 'muziek terwij 1 u win
kelt' volgens de neringdoenden het koop
gedrag onbewust positief beïnvloedt. Lia
Verhaar betwijfelt dat, gelet op de irrita
tie die de muzikale omlijsting bij velen
oproept. Maar ze kan niet ontkennen dat
muziek een bepaalde invloed heeft op de
psyche van de mens. Ter illustratie daar
van draagt ze het voorbeeld uit Heerlen
aan, waar junks uit een winkelcentrum
worden geweerd door er klassieke muziek
te spelen.
Bekend is ook het verhaal van de Paname
se dictator Noriega, die zich verschanste
in de Amerikaanse ambassade maar zich
binnen een etmaal overgaf doordat hij
niet langer het mechanisch weergegeven
gezang van Whitney Houston verdroeg.
Vroeger werden mensen uitgerookt, te
genwoordig gebeurt het met muziek. Van
de Israëlische geheime dienst Mossad
wordt trouwens beweerd dat die bepaalde
vormen van - getemperd - muziekgeluid
als vorm van marteling toepast op politie
ke gevangenen.
Muziek als marteling; zo voelt Lia het ei
genlijk ook. Marie-Cécile Moerdijk om
schrijft de problematiek eerst nog wat
prozaïscher. „Min de stilte in uw wezen,
min de stilte die bezielt, zij die alle stilte
vrezen, hebben nooit hun hart gelezen",
declameert ze aan de keukentafel in het
Belgische Lommei.
Maar vervolgens brandt ze er strijdlustig
op los. „Toen ik laatst het Bureau Afgifte
Rijvaardigheidsbewijzen belde, kreeg ik
een bandje met daarop: 'Als u tijdens het
wachten géén muziek wilt horen, drukt u
op één....' Zo ver gaat het al. Dat is toch
absurd! Want het had natuurlijk moeten
zijn: 'Als u muziek wilt horen...' Ik vind
trouwens dat er ab-so-luut geen muziek
past bij wachten aan de telefoon. Je hebt
je op het geprek voorbereid en zo'n melo
dietje leidt je alleen maar van het onder
werp af."
Driekwart van alle bellers wijst zo'n
'wachtstandmuziekje' af, stelde psycho
logiestudente Martine Zwiers in 1997 al
vast. Zij deed daar namens de Weten
schapswinkel van de Universiteit Twente
onderzoek naar. De uitkomsten klinken
BAM bij wijze van spreken als muziek in
de óren. In het jaar van haar onderzoek
gaf 75 procent van de ondervraagden aan
tegen wachtstandmuziek te zijn, maar in
1991 lag dat percentage nog maar op 15
procent. Sterker nog: 33 procent had toen
nog nooit van wachtstandmuziek ge
hoord.
Uitstraling
Martine Zwiers onderzocht ook de doel
stellingen die met de telef oonmuziek wer
den nagestreefd. De meeste bedrijven ga
ven op de wachttijd voor de klanten op
deze manier wat aangenamer te willen
maken. Ook werd 'aandacht voor de
klant' vaak genoemd. En verder werd op
gegeven dan men met muziek de uitstra
ling van een jong en dynamisch bedrijf
wilde onderstrepen. Opvallend was dat
de keuze van de muziek opmerkelijk vaak
wordt bepaald door de persoonlijke voor
keur van een willekeurige werknemer van
het bedrijf. Geen van de onderzochte be
drijven had zijn klanten trouwens ge
vraagd of ze (de) muziek überhaupt op
prijs stelden, maar 58 procent van de on
dernemers ging er gemakshalve van uit
dat de opbellers 'het wel leuk zouden vin
den'.
Zwiers trok niet alleen conclusies, maar
kwam ook met aanbevelingen. In plaats
van wachtstandmuziek suggereert zij
quizzen en andere spelletjes om de tijd
aan de telefoon te doden. Of een babbel
box voor wachtenden.
Maar daar is de stichting Bestrijding
Akoestische Milieuvervuiling allesbehal
ve een voorstander van. Zij beschouwt
dat als het kind met het badwater weg
gooien. Lia Verhaar: „De enige realisti
sche keuze waarbij een bedrijf de bellers
die geen wachtstandmuziek willen horen
te vriend - en dus tot klant - houdt, is de
keuze tussen 'wel muziek' en 'geen mu
ziek'.
Verdraagzaamheid
Het lijkt of we, ondanks een duidelijke
weerstand bij velen, met muzak moeten
leren leven. Het bevreemdt Marie-Cécile
Moerdijk dat een heleboel mensen dit op
gedrongen verschijnsel afwijzen zonder
er stelling tegen te nemen. „Veel mensen
zijn kennelijk bang om voor een zeurderig
type te worden versleten of om als intole
rant te boek te staan. Maar moet ver
draagzaamheid altij d worden opgebracht
door diegenen die van rust houden?"
Zelf is ze op dat punt wat minder ver
draagzaam, maar daar is ze dan ook good-
will-ambassadrice van BAM voor. Marie-
Cécile vertikt het om tegen een muur van
muziek aan te moeten praten. Zo zat ze
een keer in de wachtkamer bij de kaak-
chirurg. Natuurlijk was er sprake van
muzak. 'Kan die muziek niet uit?', vroeg
ze recht-door-zee. Het leek er bijna op of
ze een onzedelijk voorstel had gedaan, zo
viel uit de reactie van de secretaresse op te
maken. „Ik deed toen ik aan de beurt was
mijn beklag bij de kaakchirurg. Die keek
me wat meewarig aan. 'Ik ben erg blij met
mijn secretaresse en die wil dat nu een
maal graag', luidde zijn antwoord."
Ondanks de vele inspanningen van BAM
om de decibellen aan muzak in openbare
gelegenheden en aan de telefoon tot nul te
reduceren, lijkt het of de stichting een ge
vecht tegen windmolens levert en een roe
pende in de woestijn is. Maar dat is niet
helemaal waar.
Lia Verhaar: „We hebben in elk geval een
bewustwordingsproces op gang gebracht.
Steeds meer mensen nemen ons serieus en
onderkennen de problematiek. Boven
dien hebben we de toezegging gekregen
van de verkoopdirecteur van de firma
Blokker dat bij wijze van experiment in
een aantal filialen gedurende enkele we
ken de muziek uit blijft. En Albert Heijn
in Veenendaal wil in de ochtenduren mu-
z'ak achterwege laten. Dat zijn toch echt
wel succesjes in een wereld waar de angst
voor de stilte groot is en waar de terreur
van het lawaai regeert."
Rob Hirdes
Stichting BAM. postbus 329, 5670 AHNuenen.
Tel: 0492-660274.
