Tuinieren
in Jacoba's
voetsporen
Bouwen kan veel sneller
&3%
PZC
Gekweekte
kruiden van
eigen bodem
Sloon-
DGA
30 JAAR E30/ DGA
u woont
lekkerder*
bouwen en wonen
40
Project
Half Time
De Nationale
Hypotheekbeurs
hypotheken
SNS bank Zeeland
Verf schrapen zonder spierpijn
zaterdag 1 april 2000
(Advertentie)
Jacoba van Beieren, gravin van
Holland en Zeeland, wist het
begin 1400 al. Zelf joeg zij op het
destijds uitbundig aanwezige wild
en derhalve aan vlees geen gebrek.
Al snel ontdekte de gravin dat vlees
alleen toch wel een flauwe
bedoening was en daarom legde zij
rondom haar keuken een hof aan
waarin zij kruiden ging kweken.
Veel tuiniers van zoveel eeuwen
later lijken nu in Jacoba's
voetsporen te treden, want de
belangstelling om kruiden in de hof
te zaaien neemt toe. Wie dit seizoen
nog wil genieten van zelfgekweekte
kruiden, moet komende tijd in de
pas begonnen lente aan de slag om te
planten.
Natuurwinkels hebben de wind
in de zeilen: door schandalen
rondom bijvoorbeeld BSE-koeien
en dioxine-kippen vertrouwt me
nigeen zijn voedsel niet meer en
gaat daarom op zoek naar gezonde
en veilige eetwaar. Vandaardat de
klantenkring van natuurwinkels,
waar de schappen vol liggen met
'biologisch verantwoord' voedsel,
de laatste j aren groeit. Voordeliger
is natuurlijk om zelf op milieu
vriendelijk wijze groenten en
kruiden te kweken en om tuiniers
daarbij een handje te helpen, ver
scheen recentelijk het boek De
Kokstum waarin onder meer het
telen van allerlei soorten kruiden
de revue passeert.
Kruiden zijn gemakkelijke plan
ten, zo meldt de uitgave. Dat
komt, doordat de planten niet zo
veel ruimte in de tuin opeisen en ze
zich in potten, bakken, in de volle
grond, langs een wandelpad en in
een border tussen andere planten
thuis voelen.
Meerjarig
Naast eenjarige kruiden bestaan
er ook meerjarige soorten. Bies
look, dragon, venkel en munt zijn
hiervan enkele bekende voorbeel
den. Deze kruiden sterven in de
herfst boven de grond af, om ver
volgens in de lente weer de kop op
te steken. Om de komende maan
den de smaak van zowel een- als
meerjarige kruiden in de maaltijd
te proeven, is het belangrijk om de
meeste soorten een zonnig plekje
in de tuin te geven. Een hekel heb
ben ze aan te natte wortels en veel
wind. Verloopt de teelt succesvol,
dan smaken ze versgeplukt vlak
voor de bloei het lekkerst.
Kruiden zijn trouwens ook voor
langere tijd te bewaren en daar
voor komen vooral jonge scheuten
van pas. Beschadigde en aange
vreten blaadjes moet de tuinier
links laten liggen. Een vrij een
voudige bewaarmethode is om de
takjes in een bos omgekeerd in een
warme en goed geventileerde ka
mer te hangen. Het groen kan ook
worden ingevroren. Praktisch is
om een bakje voor ijsblokjes voor
de helft te vullen met gehakte
kruiden, er water bij te doen en
vervolgens in te vriezen.
Een andere manier is om van de
planten kruidenolie te maken.
Hiervoor moeten de kruiden wor
den gewassen, gedroogd en ver-
volgens geplet waardoor het aro
ma vrijkomt. Vervolgens gaat het
spul samen met zonnebloemolie in
een afsluitbare fles, zodat de krui
dige geur niet vervliegt.
Het aroma van kruid komt niet al
leen in de fles vrij; ook in de tuin
verspreiden nogal wat soorten een
kenmerkend luchtje waarachter
soms een verhaal schuilgaat. De
weeïge geur van marjolein en ba
silicum bijvoorbeeld schijnt vol
gens de overlevering gevoelens
van liefde op te wekken.
Liefhebbers van een muntaroma
moeten vreemd genoeg niet voor
muntkruid kiezen: de verschillen
de soorten doen hun best om naar
iets anders te ruiken. Vandaar dat
er onder meer sinaasappelmunt,
gembermunt, lavendelmunt en
appelmunt bestaat. Sommige
kruiden verwennen niet alleen de
neus, maar zien er ook fraai uit.
Aan bijvoorbeeld bieslook en ber-
nagie (de plant werd gebruikt om
te zweten) groeien fraaie bloemen.
Hoewel talrijke kruidensoorten
lekker smaken, prettig geuren en
opvallend ogen, zijn ze van ouds
her vooral bekend door de toege
dichte geneeskrachtige werking.
Nogal wat tuiniers planten daar
om kruiden om middeltjes te ma
ken tegen allerlei onschuldige
kwaaltjes zoals verkoudheid. Te
gen dat ongemak komt kamille
van pas. Volgens een oud volksver
haal moet kamille vóór Sint-Jan
(24 juni) worden geplukt, omdat
anders heksen ertegen plassen en
het kruid zijn geneeskrachtige
werking verliest: heksen doen er
van alles aan om de heilzame krui
den bij de mens weg te houden, zo
is de strekking. Voor sommige
soorten is dit trouwens niet on
wijs. Vingerhoedskruid bijvoor
beeld is vrij giftig en vandaar dat
tuiniers deze plant niet moeten
verzamelen en gebruiken als me
dicijn.
Zeer giftige soorten zijn gelukkig
uitzonderlijk, maar zelf doktertje
spelen kan ook bij minder schade
lijke soorten al behoorlijk nare ge-
Nogal wat kruidensoorten moeten op een zonnige plek in de tuin.
volgen hebben. Lieden die willen
weten over de geneeskrachtige
werking van kruiden en zelf een
natuurlijk medicijn willen brou
wen, kunnen een opleiding Krui-
dengeneeskunde volgen bij Het
Kruidenrijk in het Noord-Bra
bantse Haaren. Eigenares van Het
kruidenrijk Yvonne Maessen:
„Het aantal cursisten neemt de
laatste jaren toe, want er is meer
behoefte aan andere genezings
methoden. Overigens zijn veel
chemische medicijnen gebaseerd
op stoffen die ook in kruidencon
centraten zitten. Zonder noe
menswaardige kennis gaan dokte
ren en de kruidentuin als apotheek
gebruiken, is echter onverstan
dig."
Onkruid
Volgens Maessen heeft onkruid,
zoals brandnetel, vaak het best
helende effect. „Tuiniers doen
steevast moeite om onkruid weg te
halen, maar deze soorten schieten
snel ergens anders weer de kop op.
Kortom, brandnetels zijn echte
doorzetters en die goede eigen
schap vertaalt zich ook in een ster
ke geneeskrachtige werking."
Een andere heilzame plant is het
lelietje-van-dalen: dit kruid ver
sterkt de spiersamentrekking van
het hart en laat het sneller klop
pen, Er bestaan nog meer hart-
kruiden zoals hartgespan, maar
bijna alle soorten kunnen giftig
zijn: de werkzame dosering ligt
dicht bij een dodelijke hoeveel
heid. Vandaar dat de behandeling
altijd door een arts dient plaats te
vinden.
Naast een genezend effect zijn er
ook kruiden die de weerstand te
gen een mogelijke ziekte schijnen
te kunnen verhogen. Voorbeeld
daarvan is de purperen zonne
hoed. Zodra verkoudheid en griep
in de omgeving de kop opsteken,
zou een mengsel van alcohol met
dit kruid deze kwalen de kop kun
nen indrukken. Is de verkoudheid
al toegeslagen, dan helpt'wellicht
een kopje vlierbloesemthee. In
vroegere tijden dacht menigeen
overigens dat er in deze struik een
goede en beschermende oude
vrouw zat. Wie wat van de struik
wilde plukken, moet eerst toe
stemming aan haar vragen, zo
luidt de overlevering.
Alex van Hoof
Met onder meer de auto-industrie als
voorbeeld, denkt bouw- en
baggerbedrijf HBG de bouwtijd voor
een woning tot de helft te kunnen
bekorten. Na jarenlang onderzoek
willen TNOen HBG in het najaar in de
praktijk bewijzen dat het kan. „Een
vijftig procent kortere bouwtijd voor
woningen, kantoren, wiegen en andere
bouwprojecten. Wij kunnen het. En als
de markt het wil, zal het ook gebeuren",
zegt ir. Rob Nout van het Rijswijkse
bouw- en baggerbedrijf HBG stellig.
Samen met dr. Robert Los van
onderzoeksinstituut TNO
geeft Nout leiding aan het in sep
tember 1997 begonnen project
Half-Time „Voor de start van dit
project hebben wij onszelf en de
constructiebouw in het algemeen
een spiegel voorgehouden", ver
telt Nout. Daaruit kwam het beeld
naar voren van een traditionele
sector. „Niet innovatief, weinig
gebruik makend van informatie
technologie, veel improvisatie en
een gefragmenteerde werkwijze,
waarbij de neuzen van verschil
lende partijen lang niet altijd de
zelfde kant opstonden", vat Nout
het beeld samen.
TNO
Gedreven door de wens om hier
iets aan te veranderen, werd TNO
benaderd. Mede dankzij een sub
sidie van Economische Zaken en
Als het aan het bouw- en baggerbedeijf HBG en TNO ligt, wordt een halvering van de bouwtijd de komende ja
ren geleidelijk praktijk, foto Wim Riemens
financiële participatie van TNO
werd er 8,5 miljoen gulden gevon
den voor een meerjarig onderzoek.
„Toen de samenwerking eenmaal
een feit was, hebben we drie
bouwprojecten geselecteerd
waarbij het element tijd erg be
langrijk was", vertelt TNO'er Los,
Analyse van deze projecten maak
te duidelijk dat er niet alleen geke
ken moest worden nieuwe tech
nieken, maar ook naar de
infrastructuur en naar mogelijk
heden voor organisatorische
aanpassingen.
„We hebben vervolgens een groot
aantal deelprojecten opgezet. Zo
kwam er onder meer een deelpro
ject 'nieuwe samenwerkingsvor
men', een deelproject 'industriële
processen' en een deelproject
'bou wplaatslogistiek
Efficiency
Per deelproject werd gezocht naar
mogelijkheden om de efficiency te
verhogen." Een echte 'eye-opener'
waren volgens Rob Nout bezoeken
aan een DAF-fabnek en een voe-
dingsmiddelenfabriek. „In die fa
brieken worden in een doorlopend
proces verschillende producten
gemaakt. We kwamen tot de con
clusie dat je de bouw van bij voor
beeld woningen ook kunt zien als
een assemblageproces".
Dat betekent afscheid nemen van
de gangbare bouwmethode waar
bij eerst een muurtje wordt gezet
en vervolgens een andere groep
bouwvakkers de kozijnen komt
plaatsen, waarna het tijd is voor
de ruiten. „Waaromzou jebijvoor-
beeld niet een wand kant en klaar
met de verwarming er al in gemon
teerd kunnen aanvoeren?", stelt
Nout.
Ook het dusdanig ontwerpen van
elementen, dat ze slechts op één
manier gemonteerd kunnen wor
den. kan volgens hem veel aan effi-
ciëncy opleveren.
Inmiddels zijn er geslaagde proe
ven gedaan met het sneller laten
uitharden van beton door middel
van verwarming. Bij een andere
proef werden alle benodigde ma
terialen voor de afbouw van een
woning in één keer in een contai
ner aangevoerd.
„In september of oktober willen
we alle kennis bundelen en een
proefproject doen waarin alle ver
zamelde kennis samenkomt", ver
telt Nout. Waar dat project wordt
uitgevoerd, staat nog niet vast.
Als het aan HBG en TNO ligt,
wordt een halvering van de bouw
tijd de komende jaren geleidelijk
praktijk. Qua kosten kan het in ie
der geval al, stelt Los. „De extra
kosten die er nu nog mee gemoeid
zijn, verdien je terug met een kor
tere bouwrente". Bovendien, zo
stelt Nout, kunnen de bouwkosten
verder omlaag als moderne tech
nieken grootschalig worden inge
voerd. „Denk bijvoorbeeld aan de
draadloze schakeltechniek. Dan
hoef je voor een wandschakelaar
bijvoorbeeld geen sleuven meer te
maken en buizen te gebruiken".
De voordelen van sneller bouwen
zijn volgens Nout evident. „Bij
wegenbouw is er bijvoorbeeld
minder lang overlast voor het ver
keer. Bij woningrenovatie, kun
nen bewoners eerder terugkeren
in hun woning en bovendien kun
nen we door sneller te bouwen be
ter inspelen op de dynamiek van
de markt".
Boris Peters
Een huis gevonden waar nog heel wat aan moet gebeuren9 De
Nationale Hypotheekbeurs neemt u graag wat werk uit han
den. Wij adviseren u over de voordeligste hypothcekmogelijk-
heden. Zo kunt u rustig beginnen niet het sloopwerk. Informeer
bij de Nationale Hypotheekbeurs
maakt werk van uw hypotheek!
GOES
MIDDELBURG
VLISSINGEN
TERNEUZEN
ZIERIKZEE
VLASMARKT
STATIONSSTRAAT
BADHUISSTRAAT
BROUWERIJSTRAAT
MANHUISSTRAAT
TEL. 01 I3-2SIS88
TEL 01 18-651122
TEL. 01 18-413900
TEL 0115-648990
TEL. 01 I 1-420124
Rentedalingen van 0 1 tot 0.6% voor de rentevastperioden vanaf 5
jaar bij de Amersfoortse Verzekeringen. ABP. AVERO. DELTA Lloyd/Le-
ven, FBTO, Hooge Huys/PVf. Hypotrust/Generali, Philips Pensioen-
fondsne/PVF. Roparco, SPF Beheer en Stad Rotterdam
De VSB Bank en de Freise VSB Bank zijn vanaf heden opgenomen onder
de naam Fortis Bank
Hypotheekrente
netto werkelijke
per
rente
afsluit
opgave rente bij fiscale
28 maart 2000
vast
provi
bank
besparing van
gedu
sie in
constant
rende
37,95%
50%
ABN/AMRO
meegroeihyp
5 jr
1.00
6,40
3,43
2,18
meegroeihyp
10 jr
1,00
6,90
3.71
2,38
meegroeihyp
15 jr
1,00
7,20
3,91
2,54
ann hyp
variab
1,00
4,20
2,86
2,32
ann.hyp
5 jr
1,00
6,20
4,12
3,33
ABP
spaarhyp.
5jr
1,00
5.90
3,01
1,83
spaarhyp.
10 jr
1,00
6,30
3,26
2,02
spaarhyp.
15 jr
1 00
6,60
3,45
2,16
ann. hyp
5 jr
1,00
5,70
3,80
3,08
ann. hyp
10 jr
1,00
6,10
4,06
3,28
Aegon
spaarhyp
5 jr
1,00
6,00
3,10
1,91
spaarhyp.
15 jr.
1,00
6,80
3,61
2,29
AmevLeven
flex sphyp
15 jr
1,00
7,20
3,93
2,56
Bouwfonds
spaarv hyp
5 jr
1,00
6,30
3,29
2,05
Combinatie
spaarv hyp
10 jr
1,00
6,80
3,61
2,29
Centraal
spaargar.hyp
5 jr.
0,75
6,20
3,23"
2,01
Beheer
spaargar hyp
15 jr.
0,75
7,20
3,88
2,50
CVB
spaarhyp
10 jr.
1,00
7,00
3,75
2,41
ann.hyp
2
1,00
5,20
3,49
2,82
ann. hyp
5]r:_
1,00
6,10
4,06
3,28
Delta Lloyd/
hyp tot plan
5 jr
1,00
6^10
3,23
2,02
Leven
hyp.tot.plan
15 jr
1,00
6,60
3,54
2,26
Direktbank
besp.dir.hyp
5 jr
1,00
6,30
3,29
2,05
FBTO
spaarhyp
5 jr.
0,00
6,00
3,06
1,88
spaarhyp
15 jr
0,00
6,90
3.63
2,'31
HoogHuys/C
hyp.spaarpl
5 jr.
1,00
6,10
3,16
1,95
ING-bank
spaarhyp.
5 jr.
1,00
6,40
3,36
2,11
spaarhyp.
10 jr.
1,00
7,00
3,75
2,40
ann hyp
0/1 jr,
1,00
5,00
3,36
2,72
ann. hyp.
5 jr.
1,00
6,20
4.12
3,33
Nationale
spaarhyp
5 jr.
1,00
6,30
3,35
2,11
Nederlanden
spaarhyp
15 jr
1,00
7,00
3,80
2,45
Postbank
spaarhyp.
5 jr
1,00
6,30
3,33
2,10
spaarhyp.
5/7 jr
1,00
6,80
3,65
2,34
spaarhyp. 10/12 jr
1,00
7,20
3,91
2,54
ann. hyp.
2 jr.
1,00
5,30
3,43
2,77
ann hyp
5 jr.
1,00
6,10
3,95
3,18
PVF pens
spaarhyp.
5 jr
1,00
6,20
3,22
2,00~
spaarhyp
15 jr.
1,00
6,80
3,61
2,29
ann hyp.
5 jr.
0,75
6,00
3,98
3,22
ann hyp.
10 jr
0,75
6,40
4,30
3,48
ann hyp.
15 jr.
0,75
6,60
4.37
3,53
Rabo (advies) spaarzeker
1 jr.
1,00
5,00
2.49
1,46
spaarzeker
2 jr
1,00
5,40
2,72
1,62
spaarzeker
3 jr.
1,00
5,90
3,03
1,85
spaarzeker
10 jr.
1,00
6,90
3,65
2,31
SNS bank
spaarhyp.
ideaal
1.00
6,10
3,19
1,98
spaarhyp
5jr
1,00
6,30
3,30
2,07
ann hyp.
1 jr.
1,00
4,90
3,30
2,67
ann hyp
5 jr
1,00
6,10
4.06
3,28
Westland Utr
lage last
7jr
1,00
6,60
3,55
2.27
Zwolsche Alg
hyp.-gar-plan
5 jr.
1,00
6,00
3,01
1,80
De vermelde tarieven hebben betrekking op standaard hypotheken met na
tionale hypotheekgarantie. De netto werkelijke rente (nwr) is gebaseerd op
de totale netto lasten van de hypotheek De vermelde nwr-percentages gel
den voor een man van 30-|arige leeftijd en een hypotheek ad ƒ150 000,-
Voor vrouwen en/of bij andere leeftijden kunnen andere nwr percentages
gelden Bij andere hypotheekbedragen wijkt de nwr soms enigszins af.
(Advertentie)
hmkMIIrflTiVJfcl-l /ft Hypotheek
'iKi y w Specialisten
(ma. t/m vr. 9.00-21.00 uur, za. 10.00-14.00 uur) Middelburg
(Advertentie)
in een SNS Hypotheek
Voor informatie: SNS bank Zeeland, Havenpark 16
4301 AD Zierikzee, tel: 0111-418311
Groot geworden door klein te blijven n i
Hoe saaier de klus, hoe groter de kans op spierpijn is. Neem nou het
schrapen van verfde arm en hand oe lenen dru k uit op de verf schra
per en bewegen voortdurend op en neer.
Wie dit karwei vaak en langdurig uitvoert, kan er klachten aan over
houdenVandaar dat gereedschappen vaker een zogenoemde ergonomi
sche vormgeving hebben, zodat de kl usser langer door kan werken zon
der ergens last van te krijgen
Een voorbeeld zijn de nieuwe modellen verfschrapers van Bahco. Deze
exemplaren zijn voorzien van een zacht rubberen antislip greep die de
druk in de handpalm gelijkmatig verdeelt, waardoor eelt en blaren wor
den voorkomen. Een klemgedeelte houdt het mes bij de twee kostbaar
dere modellen op zijn plaats, terwijl een schroef dit bij de voordeligste
schraper doet.
Voor meer informatie: Bahco Tools, Helmond, tel. 0492-582.333.
Salie en rozemarijn behoren tot de wintergroene kruiden en zijn prima geschikt om mee te kokkerellen.
