Gesubsidieerd terug naar het land van herkomst
kwar taal
PZC
reportage
26
zaterdag 1 april 2000
RUDEN RIEMENS
FOTOGRAFIE
De nieuwe Remigratiewet die op 1 april van
kracht wordt, is nu al een succes.
Duizenden ex-gastarbeiders uit Turkije en
Marokko en ex-rijksgenoten uit Suriname laten
zich overal in het land uitgebreid informeren
over de mogelijkheden om met subsidie terug te
keren naar het land van herkomst. Het
Nederlands Migratie Instituut, ooit opgericht
om Nederlanders te helpen emigreren, is er
maar druk mee. Maar praat niet over
'oprotpremie', want dan w orden ze in Utrecht
giftig. De migratie gebeurt vrijwillig en
individueel. „Wij helpen alleen maar."
De droom van een goed bestaan in het
rijke Nederland is voorbij. Naci Ya-
vas en Mustafa Temizsoy rest weinig an
ders dan een terugkeer naar hun land van
herkomst, Turkije. Aandachtig horen zij
de uitleg aan over de nieuwe Remigratie-
wet door migratieconsulent Memis Demi-
rei.
De beide veertigers willen terug naar hun
streek in het midden van hun land. „In
Nederland is het alleen maar stress,
stress, en nog eens stress", leggen ze uit.
„Als ik een paar weken in Turkije ben,
hoef ik geen pillen meer te slikken. Dan
gaat het allemaal goed."
Met nog zo:n dertig andere belangstellen
den luisteren ze in een vergaderzaaltje
van de Yavuz Sultan Selim moskee in een
tochtige buitenwijk van Zwijndrecht
naar Demirci. In rap Turks, doorspekt
met woorden als Schengen, visum, zie
kenfonds, AOW en bedrijfspensioen
fonds, legt hij de betekenis van de nieuwe
wet uit. Als consulent van het Nederlands
Migratie Instituut (NMI) is hij hier op
uitnodiging. Overal in het land vinden
overdag, maar vooral 's avonds en in het
weekeinde, dit soort voorlichtingsbijeen
komsten plaats.
Yavas, inmiddels 26 jaar in Nederland,
kwam hier met zijn vader. Hij vond werk
in de metaalindustrie, trouwde en kreeg
twee zoons. De 42-jarige is al geruime tijd
werkloos. Hij heeft problemen met de so
ciale dienst, die zijn uitkering blokkeert,
en met deurwaarders. Zijn gepensioneer
de vader is al terug naar zijn vaderland.
„Teruggaan naar Turkije is beter", zegt
Yavas. „Daar zou ik boer kunnen worden,
een paar schapen houden, kippen en een
koe. Daar kun je goed leven."
Zijn vriend Temizsoy, die begon bij Neds-
taal en daarna slager werd en nog later
marktkoopman, kwam 22 jaar geleden als
student naar Nederland. Maar hij kon zijn
studie hier niet afmaken.
Na een operatie raakte hij een jaar gele
den in 'de stress'. Ook hij ziet het hier niet
meer zitten. Voor beiden geldt dat hun
vrouw liever in Nederland wil blijven,
waarmee hun migratieplannen direct een
forse knauw krijgen. Want een van de
voorwaarden van de nieuwe wet is dat het
gezin terugkeert, en dat in ieder geval een
van de partners de Nederlandse nationa
liteit opgeeft.
Verder worden de reiskosten vergoed en
ontvangt het echtpaar tot het eind van
hun leven een beperkte uitkering vanuit
Nederland. In ruil hiervoor moeten ze toe
zeggen zich niet meer in Nederland te wil
len vestigen. Voor kinderen gelden lichte
re regels. Die kunnen onder bepaalde
voorwaarden wel terugkeren naar Neder
land.
Het loopt storm op de voorlichtingsbij
eenkomsten, zegt Demirci. Gemiddeld
beluisteren zo'n 100 belangstellenden
zijn uitleg. Inmiddels hebben de consu
lenten zo'n vijftien tot twintig groepen
toegesproken. Na dit weekeinde volgen
nog eens honderd bijeenkomsten.
Demirci: „De mensen willen vooral weten
of Nederland hen weg wil hebben. Dat
was ook hier de eerste vraagt Ook vragen
ze hoe lang de uitkering doorgaat en of er
een onderzoek wordt verricht naar een
eventueel vermogen in Turkije. Vaak zijn
ze bang dat ze hun oudedagsvoorziening
mislopen."
„Het gaat vaak om eerste generatie mi
granten, de mensen die als gastarbeider
naar Nederland kwamen. Hun droom was
om rijk terug te keren naar Turkije. In
plaats daarvan zijn ze hier gebleven. Ze
hebben geen Nederlands geleerd. Het
bracht ze in een sociaal isolement. Voor
integratie is het nu te laat."
Hij heeft het verhaal vaker gehouden, zo
als blij kt u it zij n snelle gebarenVeelvoor
komende vragen beantwoordt hij al di
rect. Het dertigtal Turkse mannen - er is
geen vrouw bij, wel wat jongens - luistert
gespannen. Af en toe gaan ze onderling in
discussie. Demirci maakt van de gelegen
heid gebruik ook de hoofdzaken van de
Nederlandse sociale wetgeving uit te leg
gen.
„Ik leg uit dat ze niet bang hoeven te zijn
dat zij hun opgebouwde rechten kwijtra
ken. Ook zeg ik dat deze regeling van
kracht blijft zolang in Nederland de de
mocratie blijft bestaan. Dat zegt minister
Van Boxtel (grote steden beleid) ook al
tijd. De regeling kreeg massale steun in de
Tweede Kamer."
Veel aanvragen
Volgens NMI-directeur Inang Kutluer,
biedt de nieuwe wet veel Turken, Marok
kanen en Surinamers - om de grootste
groepen te noemen - een betere mogelijk
heid terug te keren dan de vijftien jaar ou
de bestaande regeling. Hij verwacht dan
ook na dit weekeinde een groot aantal
Naci Yavas:„Als ik in Turkije ben, hoef ik geen pillen meer te slikken."
ni euwe aanvragen van de kant van kandi
daat-migranten. Onder de oude regeling,
die gericht was op vijftig-plussers, keer
den de afgelopen jaren al ruim twintig
duizend allochtonen terug naar de landen
waar Nederland zijn gastarbeiders vond.
Directeur Kutluer denkt dat de nieuwe
regeling zo veel gunstiger is en zo veel
meer mogelijkheden biedt, dat een nieu
we stroom op gang komt.
De belangrijkste wijzigingen betreffen de
verlaging van de leeftijd, de vergoeding
van de ziektekostenpremie en een meerja
rig visum om als toerist Nederland en de
Schengen-landen te kunnen bezoeken. In
alle gesprekken wordt benadrukt dat
spijtoptanten binnen een jaar zonder pro
blemen naar Nederland kunnen terugke
ren.
Ook wordt de subsidie geïndividualiseerd
in geval van scheiding. Dat laatste is
vooral van belang voor de vrouwen, die
anders bang bleken tegen hun zin en zon
der inkomen in het land van herkomst al
leen achter te blijven.
„Ik schat dat onze doelgroep uit ongeveer
175.000 mensen bestaat. In principe zijn
dat de 45-plussers uit de traditionele mi
gratielanden. Voor het eerst geldt de rege
ling ook voor ex-gastarbeiders uit Span
je, Portugal, Italië en Griekenland. Met
name oudere Spanjaarden wilden graag
terugkeren. Dat kon niet, omdat het land
lid is geworden van de EU. Daarom kon
den zij hun uitkering niet mee nemen."
Ook Molukkers kunnen een beroep doen
op de wet.
Hulp
De regeling biedt remigranten financiële
hulp bij de verhuizing, een overgangssub
sidie en daarna een permanente uitke
ring, variërend van 930 tot 1583 gulden.
Deze bedragen zijn vijftien jaar geleden
bepaald, en waren toen afhankelijk van
het prijsniveau. Daarom krijgt iemand
die naar Marokko of Suriname terugkeert
maandelijks meer dan iemand die naar
Frankrijk gaat. Zo zijn er nogal wat ver
houdingen scheef.
Pas vanaf volgend jaar worden de bedra
gen - 'eindelijkreageren ze bij het NMI -
geïndexeerd. Eigenlijk zouden ook de be
dragen van dèoude' regeling moeten wor
den aangepast, maar daarvoor ontbreekt
volgens het kabinet het geld. Op deze be
dragen gelden kortingen voor alleen
staanden en eenoudergezinnen. Het be-
foto Roland de Bruin
drag is net genoeg om in het land van
herkomst te leven, mits op het platteland
en in een eigen huis, schat Kutluer.
De uitkering is bedoeld als basisbedrag
om een nieuw leven te beginnen. Bijver
dienen is niet alleen toegestaan, maar
zelfs gewenst. En mocht straks blijken dat
de uit Nederland overgemaakte AOW-
uitkering lager is dan de subsidie, dan
wordt deze aangevuld. Dat geldt ook voor
WAO'ers, die te maken kunnen krijgen
met een afschatting waardoor hun uitke
ring wordt verlaagd.
Kutluer benadrukt dat het NMI uitslui
tend zorgt voor de begeleiding van de re
migranten. „De uitvoering van de wet is
een zaak van de Sociale Verzekerings
bank (SVB). Wij informeren en begelei
den. Eerst via voorlichtingsbijeenkom
sten. Later volgen individuele
gesprekken. Wij helpen bij het invullen
van de formulieren en zorgen dat ze bij de
SVB komen."
Kutluer: „Het doel is de definitieve terug
keer van de migrant naar zijn land van
herkomst, of (in het geval van asielzoe
kers met een verblijfsvergunning) het
doorreizen naar een derde land. Daarom
moeten remigranten ook afstand doen
van de Nederlandse nationaliteit. Aan de
andere kant krijgen ze een meerjaren vi
sum, zodat ze elk jaar zonder problemen
maximaal drie maanden naar Nederland
kunnen komen voor familiebezoek of ont
moetingen met vrienden."
Oprotpremie
Een aanvullende voorwaarde is de regel
dat de migranten minstens een half jaar
werkloos moeten zijn, en in die tijd een
uitkering moeten hebben genoten. Het
gezin gaat mee terug, behalve eventuele
minderjarige kinderen voor wie een
voogd is gevonden.
Voor jongeren die voor him achttiende
alsnog besluiten naar Nederland terug te
keren, geldt een soepele regeling via de
Vreemdelingenwet.
„Het gaat beslist niet om een oprotpre
mie", reageert Kutluer fel op de veelge
hoorde stelling dat het migranten wel erg
gemakkelijk wordt gemaakt. „Het is een
vrijwillig besluit, en wordt individueel
genomen. Wij stimuleren niets. Wij hel
pen, wanneer de mensen zelf willen terug
keren."
Met deze regeling vervult Nederland een
voortrekkersrol. Nergens andersin de we
reld bestaan naast bepalingen voor bin
nenkomst ook in een wet vastgelegde
voorzieningen bij remigratie. Inmiddels
hebben de Belgische radio en het Duitse
ZDF Kutluer deze week al aan de tand ge
voeld over de details van de remigratie-
wet.
Die internationale belangstelling zal de
43-jarige Mustafa Temizsoy een zorg zijn.
De oud-staalarbeider, slager en markt
koopman constateert alleen dat Neder
land hem weinig meer te bieden heeft.
Zijn oudste kind is inmiddels getrouwd,
de twee anderen van zeventien en veertien
wonen nog thuis.
Net als de meeste andere Turken in de
groep weet hij één ding zeker: 930 gulden
per maand is niet genoeg om van rond te
komen. Iedereen is wel eens terug geweest
voor een vakantie en heeft meegemaakt
hoe de inflatie de waarde van het Turks
pond uitholde. Vaak wordt huishuur ge
heven in dollars of marken, zeker voor uit
het buitenland teruggekeerden. Dat zijn
immers 'rijke Turken'.
„Ik kom hier vaak om koffie te drinken.
Maar de meesten zijn te oud. Daar kan ik
niet mee praten, Eigenlijk wil ik wel naar
het café, maar dat kost me te veel. Daar
heb ik het geld niet voor. Thuis zitten kan
ik ook niet permanent. Ik wil eigenlijk te
rug naar Turkije, maar mijn vrouw is het
niet met mij eens. Misschien moet ik al
leen gaan. Maar ja, wat moet ik daar dan
doen?"
Louis Burgers
