Verborgen achter rozenkransen
Santiago de
Compostela
O
O
Feiten
cijfers
zaterdag 25 maart 2000
De ware pelgrim gaat te voet.
Zwervend langs 's herenwegen
leeft hij maandenlang toe naar het
moment waarop hij Santiago de
Compostela zal zien. En als hij
vanaf de Monte del Gozo, de Berg
der Vreugde, dan eindelijk de torens
van de heiligste kathedraal van
Spanje ontwaart, zal hij juichen. Of
huilen. Of knielen. Of bidden. En
met een zalig gevoel van
welbehagen zal hij afdalen naar de
kerk met het graf van apostel
Jacobus, de patroonheilige van
Spanje. De Camino de Santiago, de
vermaardste voettocht van Europa,
is volbracht.
Spanjes koning Juan Carlos geeft Sint Jacobus de traditionele kus ter afsluiting van het heilig jaar in 1993.
foto Enrique Shore
Hoe anders vergaat het de gemiddelde
vakantieganger. Hij arriveert per au
to vanuit Léon, beklimt na wat heen-en-
weer gezoek de lastig te vinden heuvel
vanwaar hem zo'n mooi uitzicht op de ka
thedraal is voorspeld en weet meteen dat
het tussen hem en de stad nooit meer echt
goed zal komen. Hem ontbreekt de ver
doezelende filter van vermoeidheid,
vreugde en trots. Hij staat kleintjes naast
het monstrueuze pelgrimsbeeld en ziet
rondom zich de chaos van tientallen pre
fab barakken, huisjes en stacaravans
waarin bij elkaar zo'n achtduizend boete
lingen de nacht kunnen doorbrengen. Hij
is teleurgesteld. Dit is hem te commercieel
allemaal.
Mag je Santiago dat aanrekenen? En de
mensen die er wonen? Zaken zijn zaken.
Het stadje in Galicië is na Jeruzalem en
Rome het belangrijkste bedevaartsoord
van de christelijke wereld. Met een onder
breking van drie eeuwen trekken gelovi
gen al meer dan duizend jaar in drommen
naar de plaats waar volgens de overleve
ring de botten van de heilige Jacobus be
graven zouden liggen. En die menigte
zwelt nog steeds aan. In het Afio Xubilar,
het heilige jaar 1999, werden ruim zestig
duizend pelgrims geteld. En wie weet
worden er dat in 2000 nog veel meer, nu
Santiago een van de negen Culturele
Hoofdsteden van Europa is.
Ontdekking graf
De verpaupering van een legende die zo
dun is als engelenhaar. En daarom zo mys
terieus. Want hoe kwam bisschop Teodo-
miro er in 813 bij, een aan de noordwest
kust van Spanje ontdekt graf zonder dra
len te identificeren als dat van de apostel
Jacob? Tsja. Uit de bijbel kan de goede
man het nooit hebben gehaald. En ook uit
andere geschriften blijkt nergens dat de
Palestijnse visser de wateren van het Ibe
rische schiereiland zou hebben bevaren.
Maar gelukkig waarde nog ergens het ver
haal rond dat Jacobus twee leerlingen zou
hebben gehad, die het onthoofde lichaam
van hun meester opbaarden in een boot
zonder roer, waarmee ze wenend het rui
me sop kozen. Gestuurd door de voorzie
nigheid spoelde het huikje bij Padrón aan
in Galicië en de rest laat zich raden.
Hoewel: de stoffelijke resten van de heili
ge en z'n twee discipelen zijn nog wel even
zoek geweest. Drie eeuwen lang om pre
cies te zijn. Toen Francis Drake, de ge
duchte Engelse piraat, in 1589 met een
rampokkende bemanning Santiago bin
nentrok, verstopte de clerus het gebeente
van Jacob schielijk op 'een geheime
plaats' in de kathedraal. De paniek moet
knap groot zijn geweest, want de plek
werd nooit teruggevonden.
Tot in 1879 achter het hoofdaltaar wat
botjes en beenderen werden ontdekt. Het
moet worden gezegd: Paus Leo XIII ging
niet over één nacht ijs. Maar op 1 novem-
Santiago de
Compostela
De kathedraal van Santiago de Compostela, waarin het graf van apostel Jacobus ligt.
foto Enrique Shore
ber 1884 verscheen na een gedegen onder
zoek van biologen, natuurkundigen en
geestelijken dan toch z'n bul Deus Omni-
potens, waarin onomstotelijk werd vast
gesteld dat de relieken waren geïdentifi
ceerd als die van de heilige apostel en zijn
twee leerlingen. Waarna de pelgrims weer
begonnen toe te stromen. Samen met de
toeristen.
De reusachtige kathedraal heeft nauwe
lijks last van die aanloop. Hij is onver
woestbaar mooi en blijkt bestand tegen
de onafzienbare vloedgolf van korte broe
ken, strakgespannen T-shirts en andere
profane kleding die zich in horten en sto
ten door de ongeëvenaarde Portico de la
Gloria naar binnen perst. Op weg naar
een openbare biecht onder meer, de wit
marmeren Boom van Jesse (met daarin de
afdruk van miljoenen handen), het onbe
houwen mooie hoofdaltaar of de specta
culaire botafumeiro natuurlijk, het ruim
vijftig kilo wegende wierookvat dat ooit
door de soldaten van Napoleon werd
gekidnapt, maar dat nu op gezette tijden
door acht monniken met een vaartje van
tachtig kilometer over de hoofden van de
beminde gelovigen wordt gezwiept. Vier
keer floepte het vuur en stoom spuwende
gevaarte in al die eeuwen uit de kabels,
maar dodelij ke gevolgen had dat niet. Met
dank aan Jacobus natuurlijk.
Buiten de kerk is het net zo druk als daar
binnen. Jawel, mooi oud centrum, maar je
ziet door de stalletjes met rozenkransen,
jakobsschelpen en andere religieuze waar
de stad niet meer. Ergens neuzelt nog een
gaita ook, zo'n Galicische doedelzak die
voor couleur locale moet zorgen, dus ont
vlucht de op rust gestelde bezoeker Santi
ago. Op weg naar La Coruna bijvoor-
Voor de kathedraal van Santiago de Compostela is het altijd druk.
Bereikbaarheid
Santiago de Compostela ligt in het
uiterste noordwesten van Spanje.
Automobilisten hebben vanaf de
Franse grens bij Biarritz de keus uit
verschillende routes. Populair is de
kustweg langs San Sebastian, 7Bil-
bao, Santander, nationaal park Pi-
cos de Europa, Gijón, Figueras en
Lugo.
Een traject dat ongeveer de pel
grimsroute volgt, loopt vanaf Ron-
cesvalles (een grensplaatsje, tachtig
kilometer ten oosten van Biarritz)
via Pamplona, Logrono, Burgos,
Villasandino, Sahagn. León, Astor-
ga, Ponferrada, Villafranca del
Bierzo, Becerrea, Sarria, Gonzar,
Marco en Melide naar Santiago. In
de zomer rijdt vanaf 's-Hertogen-
bosch een autoslaaptrein naar Biar
ritz. Iberia vliegt dagelijks van Am
sterdam, via Madrid naar Santiago.
Accommodatie
Hoewel het aantal hotels in Galicië
de laatste jaren flink is uitgebreid
(alleen al langs de pelgrimsroute
steeg het aantal sinds 1993 van 16
naar 53) is het niet eenvoudig een
kamer te vinden. Vraag in het plaat
selijke café eventueel naar een
adres waar kamers (habaticiones)
worden verhuurd. Simpel maar
goedkoop zijn ook de hospedajes
die in de meeste grote binnensteden
te vinden zijn, inclusief Santiago.
Wie voor bijzonder en luxueus
kiest, kan zich vervoegen bij onder
meer de paradores van Hondarribia
(bij San Sebastian), Fuente Dé
(Santander), Gijón, León. Argóma-
niz (bij Vïtoria) en natuurlijk Santi
ago de Compostela (naast de kathe
draal).
Gidsen en kaarten
Noordwest-Spanje (inclusief de
pelgrimsroute en Santiago de Com
postela) wordt onder meer beschre
ven in een Odyssee Reisgids, een
Dominicus en een ANWB-gids. Een
zeer gedetailleerde kaart is El Ca
mino de Santiago die bij de gespeci
aliseerde reisboekhandel verkrijg
baar is. Voor het iets grovere werk
voldoen de Michelin- en Firestone-
kaarten.
Het aantal boeken dat over de pel
grimsroute verscheen, is niet te
overzien. Een kleine greep: 'Pelgrim
op pedalen' (Fons Peters beschrijft
zijn fietstocht naar Santiago), 'Pel
grim zonder God' (Herman Vuijsje
liep de wandeling in omgekeerde
richting), 'De Brabantse pelgrim
naar Compostela' (Ignaas Brekel-
mans legde het traject af, samen met
een ezel), 'Onderweg naar Compos
tela' (Herman van Hilst liep de tra
ditionele route vanaf Le Puy) en 'De
Weg naar Santiago de Compostela'
(Mireille Madou beschrijft kunst en
cultuur langs en op het traject). Het
Spaans Verkeersbureau in Neder
land heeft bovendien een hand
zaam, compact boekje ovèr Santia
go beschikbaar, een Engelstalige
brochure over La Coruna, alsmede
een gedetailleerde, eveneens En
gelstalige gids over de pelgrimsrou-
Verdere informatie
Spaans Nationaal Verkeersbureau.
Laan van Meerdervoort 8a, 2517 AJ
Den Haag, telefoon (070).34.65.900.
Q0sta Verde
Gijon
Asturias
Galicia
beeld, de grootste verrassing van het al
even verrassende, zelfs in de regen ruig
aantrekkelijke Galicië. Een verrukkelij
ke stad. De oudste vuurtoren (Torre de
Hércules) van de wereld aan een kust, zo
wreed en woest dat-ie weer mooi wordt,
een schitterende Paseo Marftomo (boule
vard) en de streng-gezellige Plaza de Ma
ria Pita natuurlijk, samen met de grote
pleinen van Salamanca en Madrid het
aanvalligste van Spanje.
Uitgelezen plek om op adem te komen van
het bezoek aan hectisch Santiago. Dub
bele espresso op tafel; reisgids op schoot.
Want wat dient in de stad van de heilige
Jacob op rustiger tijdstippen nog eens
goed te worden bekeken? Toch wel het een
en ander. Zoals het Pazo de Xelmfrez (het
paleis yan de bisschop), het Hospital Real
(hotel) en het Pazo de Raxoi (stadhuis)
aan het Praza do Obradoiro waaraan ook
de kathedraal staat, maar waarop het
zicht door het geduizel van al die mensen
zo beperkt blijft. En ook de daaromheen
liggende binnenstad, een wirwar van
smalle straatjes, trappetjes, steegjes en
pleintjes, zou nog eens extra moeten wor
den bezocht. Al was het maar voor een
portie zamburias in het populairste vis
restaurant van Santiago, O 42.
Daar ook vertelde de gids het mooiste ver
haal van al zijn mooie verhalen: de legen
de van de kip. Eeuwen geleden gebeurd
alweer. Met z'n ouders op weg naar Santi
ago de Compostela had een vrome jonge
ling het in Santo Domingo de la Calzada
bestaan de avances van een smoorverlief
de herbergiersdochter te weerstaan. Dat
nam het verontwaardigde wicht niet. Ze
stopte een zilveren beker in de rugzak van
de pelgrim en beschuldigde de knaap ver
volgens van diefstal. De jongen werd op
gehangen; z'n diepbedroefde ouders ver
volgden hun pelgrimage naar Santiago.
Een paar weken later kwamen ze op de te
rugweg langs de galg. En zie: hun zoon
leefde nog. Dankzij - wie had anders ge
dacht - Sint Jacob, die hem al die tijd had
ondersteund. Vader en moeder ijlden on
middellijk naar de rechter die juist zijn
slab had voorgebonden ten einde in één
enkele zitting zowel een gebraden kippe
tje als een gebraden haantje te verschal
ken. De mare dat de veroordeelde nog
leefde, kwam de kadi als hoogst onwaar
schijnlijk voor. 'Als dat waar is, krijgt dit
gebraad veren en vliegt het weg', mom
pelde hijPrompt koos het gevogelte flad
derend het luchtruim. De jongen werd
losgeknoopt; de herbergiersdochter ge
hangen.
Mocht Santiago de Compostela wat te
genvallen, dan zijn daar gelukkig nog al
tijd die schitterende legendesEn het even
verderop gelegen La Coruna natuurlijk.
Rob van den Dobbelsteen DeJ*ortico de la Gloria.
Glasheldere
vijver brengt
rust in de tuin
Granen als
basis voor de
maaltijd
Vlees
vervangers
worden steeds
populairder
Onderbroek
geboren in
strijd tegen
cholera
Nieuwe
generatie van
de Suzuki
Wagon
Sportwagon
geeft Alfa
injectie
Uitzonderlijk
model woon-
werkfiets
Op zoeknaarde
bronnen van de
smaragd
CD-foongids
van KPN
Telecom
Puzzel en
Postzegels
