Haider heeft geen
wezenlijke invloed
De oorlog moet uit die hoofdjes
reportage zaterdag 25 maart 2000 31
Oostenrijks
ambassadeur
fulmineert tegen
de isolatie
Actie voor
vredesparken
in Bosnië
Zo is hij van harte welkom bij de
herdenking van Auschwitz, en
zo mogen ambtenaren niet meer met
hem lunchen. Alexander Christiani
vertegenwoordigt besmet
Oostenrijk in Nederland, maar laat
zich niet ringeloren. „De
maatregelen tegen ons zijn
overdreven, onterecht en vooral
onverstandig."
Het borrelt onder het maatpak van om
gangsvormen. Op en top diplomaat
Alexander Christiani kan en wil zijn
boosheid niet voor zich houden. „In Breda
heb ik pas een expositie geopend van Ti-
roolse kunstenaars. Blijkt dat de direc
teur bij het ministerie van buitenlandse
zaken had nagevraagd of ik die tentoon
stelling wel mocht openen. Ja, was het
antwoord van het ministerie, mits er geen
politici bij aanwezig zijn. Vraag en ant
woord irriteren me. Dat men zo ver gaat.
Het gaat hier om een culturele gebeurte
nis Wat nu als staatssecretaris Rick van
der Ploeg er was geweest. Was ik dan niet
uitgenodigd? Had hij me geen hand gege
ven? Was hij in moeilijkheden geraakt als
ik daar sprak? Het is belachelijk, klein
geestig en ongepast."
Aan de inleiding van de directeur had hij
zich ook gestoord. „Hij zei: de heer Chris
tiani is hier niet alleen als Oostenrijks am
bassadeur, maar ook als mens. En als
mens heten we hem welkom. Wat bete
kent dat? Dat ik als ambassadeur niet
welkom ben? Wat kan de directeur van
een museum in Breda mij verwijten? Dit is
absurd."
In zijn chique residentie in Den Haag
staan foto's van Christiani met de wereld
leiders die hij in 34 jaar buitenlandse
dienst heeft ontmoet. Voorlopig komen er
geen nieuwe bij. Althans geen foto's met
Europese kopstukken. Uit protest tegen
de Oostenrijkse regering besloten de
regeringen van de andere veertien EU-
lidstaten hun politieke contacten met
Oostenrijk op te schorten, Oostenrijkse
kandidaten voor internationale functies
niet te steunen en Oostenrijkse ambassa
deurs niet op politiek niveau te ontvan
gen.
Maar Nederland gaat een stap verder. „De
afgelopen twee weken hebben hoge amb
tenaren van Buitenlandse Zaken drie uit
nodigingen afgewezen. Heel hoffelijk
hoor, maar zonder opgave van reden. Zij
laten weten dat het hen spijt, maar dat zij
niet kunnen komen vanwege instructies.
Kennelijk zijn er richtlijnen die ik niet
ken."
Het maakt hem ongelukkig en gedepri
meerd. Maar een paria voelt hij zich niet.
„Dat zou ik me in België of Frankrijk voe
len. Nederlanders zijn tamelijk fair. Ik
ontvang veel brieven van mensen die zeg
gen dat zij de maatregelen van de EU
overdreven vinden. Ik voel me dan ook
geenszins geboycot of geïsoleerd, maar ik
merk wel dat hogere ambtenaren koud
watervrees hebben gekregen."
Als het hem te bont wordt gaat hij in de te
genaanval. Zoals tegen het 'monsterlijke'
liedje 'Kauft nicht von Österreicher' van
het Delftse jongenskoor The Buddy's.
„Daar móest ik op reageren, dat was zo
verschrikkelijk. De dirigent heeft me een
brief geschreven en op twee van de drie
punten zijn excuses aangeboden. Hij ver
ontschuldigt zich ervoor dat hij de FPÖ
heeft gelijkgesteld met de hele Oosten
rijkse bevolking en dat hij oproept niet bij
Oostenrijkers te kopen. Maar voor het be
langrijkste punt, namelijk dat kinderen
van acht tot twaalf jaar zijn misbruikt
van kunstenaars tot joden die zich niet
meer veilig voelen. Het is een domino-ef
fect. Men zegt weliswaar dat het geen
sancties zijn maar milde maatregelen,
maar het effect is niet alleen politieke iso
lering, maar ook een maatschappelijke,
economische, toeristische en culturele
isolering. Oostenrijkers zijn tot tweede
rangs burgers gemaakt. Daarvoor houd ik
de regeringen van de veertien E U-landen
verantwoordelijk."
„En laat ik niet horen dat de maatregelen
alleen tegen de FPÖ zijn bedoeld en niet
tegen Oostenrijk. Dat accepteer ik niet. Ik
geloof de heer Kok als hij zegt dat hij niets
tegen Oostenrijk heeft, maar hij moet niet
geloven dat je politiek kunt scheiden van
de samenleving. De maatregelen van de
EU treffen en polariseren de hele Oosten
rijkse bevolking. De EU heeft een politiek
emotioneel en overhaast besluit geno
men, zonder de consequenties ervan te
overzien. Ze hebben het groots gevierd als
een gebaar van solidariteit. We zijn nu een
werkelijk politieke unie geworden, ja,
maar niet als het om een lid van de familie
gaat."
Onbetrouwbaar
Oostenrijk is niet het populairste Europe
se land. Het was fout in de Tweede We
reldoorlog en het duurde tientallen jaren
voordat die schuldbekentenis kwam. „We
hebben ons veel te lang slachtoffer ge
voeld en niet naar onze eigen rol gekeken.
Maar na de periode Waldheim hebben we
veel gedaan voor de slachtoffers van de
holocaust en onze schuld toegegeven. Dat
moet men ons ook nageven."
Christiani is zoon van een Weense weten
schapper en baron. Uit zijn kleuterjaren
herinnert hij zich dat de Duitsers in 1945
op de vlucht sloegen voor de Russen en
hun pantserswagens verbrandden. „En
dat mijn vader dertig kilometer moest
fietsen om een brood te halen." Op school
heeft hij nauwelijks les gehad over de oor
log. „Ik zat op het gymnasium en had een
zeer goede geschiedenisleraar, maar de
recente geschiedenis is er altijd bij in ge
schoten. Tegenwoordig met meer, God zij
dank. Het is zeer belangrijk dat heel Eu
ropa is doordrongen van 'dit nooit meer'.
We moeten de schaduwen van het verle
den gemeenschappelijk bevechten."
Hij begrijpt de bezorgdheid van de lidsta
ten die slachtoffer waren in de Tweede
Wereldoorlog. „Ik begrijp ook dat men
bang is voor het Vlaams Blok, vóór het
Front National, voor de skinheads, de
rechts-radicalen, de neonazi's. We moeten
alles doen om ze samen te bestrijden en te
voorkomen dat het verschrikkelijke ver
leden zich herhaalt. Maar als de Belgische
regering geen goed beleid voert, dan zal
het volk op het Vlaams Blok stemmen.
Men kan Oostenrijk toch niet verant
woordelijk stellen voor eigen interne pro
blemen? Dat is waanzin."
„Wij hebben op het gebied van mensen
rechten, buitenlanders en vluchtelingen
een uitstekend beleid. Het mensenrech-
tenrapport van het Europees Parlement
dat zojuist is verschenen, geeft ons de
hoogste cijfers. We komen daarin abso
luut als beste uit de bus. We hebben 95.000
Bosniërs opgenomen en 65.000 geïnte
greerd. Ik begrijp werkelijk niet waar Eu
ropa bang voor is. Voor Haider? Haider is
een 'Biertisch-politicus'. Een provoca
teur, zeer intelligent, een uitmuntend
spreker en volledig onbetrouwbaar. Zegt
vandaag dit, morgen dat. Geen man die je
politieke verantwoordelijkheid geeft. Hij
zal nooit bondskanselier van Oostenrijk
worden. Nooit. Veel mensen die op hem
hebben gestemd, hebben dat gedaan uit
protest en niet uit ideologie."
„De persoon Haider is enorm opgeblazen,
ook door de Oostenrijkse pers, zelfs door
meneer Clinton. Waar zijn we in Gods
Alexander Christiani: „Nederlanders zijn tamelijk fair. Ik ontvang veel brieven van mensen die zeggen dat zij de maatregelen van de
EU overdreven vinden." foto CeesZorn
naam mee bezig? Men kan toch niet gelo
ven dat meneer Haider een gevaar is voor
Europa? De bondskanselier is een chris
ten-democraat. De minister van buiten
landse zaken ook. We zijn toch niet zo na-
ief te denken dat Haider de regering
wezenlijk kan beïnvloeden? Absoluut
niet! Haider maakt domme, stompzinnige
opmerkingen die verwerpelijk zijn. Maar
te denken dat meneer Haider de Oosten
rijkse regering is, is absurd. Er is een
duidelijk regeringsprogramma dat de
bondskanselier te vuur en te zwaard zal
verdedigen. Scfiüssel zal nooit toestaan
dat er iets gebeurt wat Oostenrijk tegen
over Europa plaatst. Het gaat niet om me
neer Haider, het gaat niet om de FPÖ, het
gaat om de Oostenrijkse regering. En deze
regering is nu zeven weken in functie en
heeft niets gedaan waar iets tegen in te
brengen is."
Christiani vindt het acceptabel dat zijn
regering op de vingers wordt gekeken.
„Als Europa ons uit twijfel of bezorgd
heid wil volgen, oké. Maar men kan niet
tegelijkertijd zeggen: wat u ook doet, de
maatregelen blijven van kracht. Zelfs met
misdadigers als Irak's Saddam Hussein
worden afspraken gemaakt in de zin van:
als u dat doet, doen wij dit. Maar voor de
democratisch gekozen regering van Oos
tenrijk is er geen ontsnappingsmogelijk
heid. Dat is oneerlijk en vooral politiek
onverstandig. Het polariseert. Uit ver
trouwelijke informatie weten we dat er
bij sommige lidstaten en aspirant-lidsta
ten grote bezorgdheid bestaat over dit
precedent. Men heeft de geest uit de fles
gelaten en het is moeilijk de kurk er weer
op te krijgen. Het zou betekenen dat een
onwelgevallige, maar democratisch ge
kozen coalitie in een lidstaat door de rest
van de EU-f amilie ten val kan worden ge
bracht. Ik ben geen profeet maar dit
zal Europa een zeer slechte dienst bewij
zen."
„En er schuilt nog een gevaar. Bijna alle
Europese besluiten worden informeel
voorbereid. Als de EU Oostenrijk uitsluit
van deze bilaterale contacten, dan heeft
dat grote nadelige gevolgen. Als wij niet
weten hoe een besluit tot stand komt,
kunnen we er ook niet mee instemmen.
Dat heeft niets met obstructie te maken.
Het vertraagt wel de besluitvorming."
Monique de Knegt
ook maar even na te denkenof een vonkje
van patriottisme te tonen".
Alle gedoe rond de wintersportvakantie
van koningin Beatrix heeft hij met lede
ogen aangezien.,De koningin gaat al der
tig jaar naar Lech. Het gaat altijd hetzelf
de: ze krijgt van de burgemeester een boe
ket bloemen, kust de waardin op de
wangen en de Oostenrijkse televisie is ter
plaatse om dat vast te leggen. Eén minuut
televisie. Altijd. Als ik dan hoor hoe me
neer Rosenmöller in de Tweede Kamer te
keer gaat. Dat de koningin gebruikt is
voor politieke manipulatie; belachelijk
gewoon."
Het zijn voor Christiani voorbeelden die
de sfeer typeren waarin Oostenrijk ver
zeild is geraakt. „De boycot gaat veel ver
der dan de maatregelen van de EU. Van de
Buddy's tot het toerisme, van congressen
tot culturele evenementen, van reacties
voor politieke doeleinden, verontschul
digt hij zich niet. Voor mij is de zaak nu af
gedaan. Ik ga niet proberen de versprei
ding van de cd tegen te houden; het gaat
mij om het principe dat kinderen met in
tolerantie worden opgevoed."
Domino-effect
Sinds de FPÖ van Jorg Haider deel uit
maakt van de Oostenrijkse regering, is
Oostenrijk besmet verklaard. Mensen
trekken zich terug van congressen in We
nen, overwegen een andere vakantiebe
stemming of wagen zich niet meer op het
befaamde Weense bal. Oostenrijkse kun
stenaars kondigen hun vertrek aan en een
aantal joden voelt zich niet meer veilig.
„Dat joodse mensen zich niet meer veilig
voelen in Oostenrijk is volstrekt onte
recht." Veel anderen gebruiken volgens
Christiani de boycot om hun afkeer van
Oostenrijk bot te vieren of zichzelf in de
schijnwerpers te zetten. „De reacties van
Oostenrijkse kunstenaars vond ik ont
hutsend. Het is onacceptabel en bescha
mend te stellen dat je als kunstenaar in
Oostenrijk niet meer zou kunnen leven en
werken. Ze hebben gereageerd zonder
Nicolien de Kroon heeft zich een nieuw doel
gesteld. De drijvende kracht achter de
stichting Motherhood uit het Noord-Hollandse
Andijk begint op 29 maart een veertien dagen
durende actie om drie miljoen gulden bij elkaar
te krijgen voor de bouw van twee
'vredesparken' met therapeutische centra voor
traumaslachtoffers in de Bosnische steden
Sarajevo en Tuzla. Met hulp van talloze
moeders uit heel Nederland wil Motherhood
300.000 knuffels inzamelen. Bij elke knuffel
wordt een tientje gevraagd om zo de bouw van
de projecten te kunnen bekostigen. Het moeten
plaatsen worden waar zwaar getraumatiseerde
kinderen en hun ouders of verzorgers geholpen
kunnen worden.
De bouwtekeningen liggen klaar. Ook
beide steden stelden al grond ter be
schikking. Nu 'alleen' het geld nog. En
ook dat gaat lukken", is de stellige over
tuiging van de vrouw die samen met tal
van moeders uit het hele land al eerder het
onmogelijke mogelijk maakte. Enthousi
ast vertelt ze: „Het leuke van de actie is
dat we dicht bij onze oorsprong blijven.
Ooit is Motherhood begonnen met het
sturen van knuffels naar kinderen die
door oorlog en ellende in de knel zaten.
Het idee van die knuffels hebben we nooit
los gelaten. Maar sinds jaar en dag rijden
er van ons ook vrachtwagens met hulp
goederen naar plekken waar het nodig is.
Dus hebben we bedacht dat een combina
tie van knuffel en geld eigenlijk perfect
is."
Maar Motherhood wilde meer dan alleen
het sturen van goederen. Er moest iets
blijvends komen voor de bevolking van
Sarajevo en Tuzla. Plaatsen die moesten
staan voor alles wat heel en schoon is. Ook
geestelijk. Vanuit die filosofie ontstond
ook het idee van de twee vredesparken.
De inmiddels overleden architect Ton Al
berts ontwierp belangeloos beide gebou
wen. Alberts, vermaard om zijn ontwer
pen als het Gasuniegebouw in Groningen
heid, geen zelfredzaamheid." Terug naar
Nederland waar de voorbereidingen in
volle gang zijn. De Kroon: „Scouting doet
dus mee. Daarnaast gaan we tweehon
derd scholen in het hele land benaderen."
Vol zelfvertrouwen laat ze er op volgen:
„Joh, dit gaat absoluut lukken. En voor de
scholen gaan we er ook een wedstrijdje
van maken. De school met het leukste idee
voor actievoeren wint een computer.
Maar we zetten er ook eentje in Sarajevo
neer. Beiden rusten we uit met een web
cam. een soort camera. Dan kunnen de
kinderen hier praten met de kinderen
daar en elkaar tegelijkertijd ook zien. Bo
vendien mogen twee moeders van het in
zamelpunt dat de meeste knuffels binnen
haalt mee naar Bosnië."
Tekeningen
„De grootste uitdaging is om dit plan in
veertien dagen voor elkaar te krijgen,
zonder de toeters en bellen van een grote
televisieshow. Nee, gewoon door de inzet
van een heleboel moeders en nog veel
meer kinderen. Aan een tv-show hoef je
hier trouwens niet eens te denken. Je
krijgt voor Bosnië of Albanië de handen
echt niet meer op elkaar. Wie hoor je er
nou nog over? De strijd is gestreden. Het
nieuws is er af. En dat is dan dat. Alsof de
mensen daar even een knopje omdraaien
en overgaan tot de orde van de dag, terwijl
ze elke dag weer nog steeds worstelen met
de verschrikkingen die ze hebben meege
maakt."
Motherhood brengt via een eigen website
op internet overigens ook in beeld hoe het
gaat met de actie. Nicolien de Kroon: „Ie
dereen die beschikt over internet kan van
dag tot dag zien hoe we er voor staan. Van
af de start zijn de ontwerpen van beide
parken op onze site te zien in zwart/wit.
En naargelang er geld en knuffels binnen
komen worden de tekeningen ingekleurd.
Op die manier kun je prachtig de tussen
stand bekijken. Maar er borrelt nog van
alles. Het is zelfs nog mogelijk dat het een
internationale actie wordt. Vanuit Ame
rika en Canada is er al interesse getoond,
dus wie weet. Het zou fantastisch zijn als
dat ook nog lu&t. Dan kunnen heel snel de
eerste palen voor de bouw de grond in.
Hoe eerder hoe liever."
Leo van Gelderen
en het ING-hoofdkantoor in Amsterdam,
ging uit van het principe 'helen door
vorm'. De ontwerpen van Alberts maakt
beide vredeparken tot plaatsen waar
woede kan wegstromen en levens weer in
gekleurd kunnen worden. De vredespar
ken moeten voor de kinderen aanvoelen
als een warme deken die ze om zich heen
geslagen krijgen.
Nicolien de Kroon: „De laatste weken heb
ik 'mijn' moeders overal in Nederland be
naderd met de vraag een inzamelpunt op
te zetten. En mensen die mee willen doen,
kunnen zich altijd bij Motherhood mel
den. Dan krijgen ze een 'zeven stappen
plan' waarin precies wordt aangegeven
hoe te handelen. Bij de start van de actie
wil ik over vijftig inzamelpunten kunnen
beschikken. Na drie dagen actie moeten
dat er honderd zijn. Daarnaast gaan we
scholen benaderen en heeft Scouting Ne
derland al toegezegd mee te doen."
„Natuurlijk had ik met het plan naar mi
nister Herfkens kunnen stappen en dan
hadden we misschien ook een deel van het
geld gekregen. Maar dan weet geen kind
in Nederland waar we mee bezig zijn. Het
mooiste is als kinderen lievelingsknuffels
weggeven. Op die manier denken ze ook
aan de kinderen waar het allemaal om te
doen is. En als ze dan ook aan papa of ma
ma nog een tientje vragen, is-het helemaal
fantastisch. We hebben ook een wedden
schap met de transporteur. Als we die
300.000 knuffels binnen veertien dagen
halen, stelt hij de vier vrachtwagens die
nodig zijn, belangeloos ter beschikking.
Het is de bedoeling dat ze op 14 april naar
Tuzla en Sarajevo vertrekken."
Televisie
Daar blijft het wat Motherhood betreft
niet bij. Bij aankomst zullen de vrachtwa
gens het middelpunt zijn van een televi
sieshow. De Kroon: „De eerste contacten
daarover zijn al gelegd. We willen er sa
men met de Bosnische televisie één groot
feest van maken. Tijdens die avond zal
ook een deel van de knuffels per opbod
worden verkocht. Dat klinkt misschien
Met hulp van moeders uit heel Nederland wil Motherhood 300.000 knuffels inzamelen. Bij elke knuffel wordt een tientje gevraagd
om zo de bouw van twee 'vredesparken' voor traumaslachtoffers in Bosnië te kunnen bekostigen. foto Joop Boek
gek, maar zelfs in zo'n kapot land zijn er al
weermensen die behoorlijk veel geld heb
ben. En we hopen die groep op deze ma
nier ook bij dit project te betrekken. De
kopers moeten ze wel weer afstaan, want
uiteindelijk moeten alle speelgoedbees
ten bij de kinderen terecht komen."
„En daarmee is het eerste stapje gezet om
de kinderen te helpen bij het verwerken
van alle verschrikkingen. Al die speel
goedbeesten vervullen een rolletje in het
bieden van hulp om het verleden te ver
werken. En dat is hard nodig, want juist
de geestelijke hulp blijft in die gebieden
ver achter. Een gebroken been wordt daar
inmiddels heus wel gezet. Wat gips er om
en klaar is Kees. Maar wat er allemaal van
binnen zit, dat is een heel ander verhaal.
Als we niets doen, blijft het te lang oorlog
in die hoofdjes."
Dat Motherhood kiest voor vrouwen is
niet toevallig. „Die vrouwen zijn sterk en
betrouwbaar", zegt Nicolien de Kroon.
„Als je ziet hoe ze zich inspannen om hun
gezin overeind te houden! Dat is ontroe
rend en indrukwekkend tegelijk. Vele
mannen daar glijden gedeprimeerd af en
komen niet verder dan met grote regel
maat naar de fles te grijpen, terwijl de
vrouwen juist alles op alles zetten om te
overleven. En vergeet niet dat ze het extra
moeilijk hebben. Het zijn tenslotte ook
nog vrouwen die in een moslimgemeen
schap leven en dus sowieso al tegen de
stroom van de heersende normen in moe
ten zwemmen. Daarin past onderdanig
