Veiligheidskleding voor profs
Grote belangstelling voor
deelname Scratch Messiah
Musiceervreugde die verwarmt en opbeurt
Expositie Armeense kunstschilder Safian
Hele Scheldebuurt
was ons thuis
zeeland zaterdag 4 maart 2000 14
Nieuw bedrijf in Heinkenszand laat uitrusting in Verre Oosten maken
1927
in detail
Bereikbaarheid Zeeland thema Contacta 2000
ondernemend zeeland
kunst cultuur
Georges Perecs Opslag vormt
bijzondere uitgave in Slibreeks
De rubriek Onderne
mend Zeeland staat on
der redactie van Claudia
Sondervan. Vragen, tips
en mededelingen kunnen
schriftelijk worden aan
geboden aan de redactie
van de PZC, postbus 18,
4380 AA Vlissingen, of
via fax 0118-470102.
Maatje Van Luijk-Jasperse
foto Lex de Meester
door Ernst Jan Rozendaal
VLISSINGEN - In de huiska
mer van haar Vlissingse appar
tement is ze omringd door haar
kinderen, hun aanhang, tien
kleinkinderen en één achter
kleinkind. Op foto's weliswaar
en niet meer echt over de vloer,
zoals vroeger, toen het huis van
Maatje Van Luijk-Jasperse door
iedereen 'den soeten inval' werd
genoemd.
„Laatst zei mijn zoon: 'Ma, dat
zou ik nog wel eens willen, de
hele kamer vol, zoals het vroe
ger altijd was.' Maar dat kan ik
niet meer, voor zoveel mensen
koken en braden."
Ze is altijd een gezelligheids
mens geweest. Daardoor is zelfs
de oorlogstijd geen nare herin
nering. Maatje Jasperse werd in
het Beursstraatje in Vlissingen
geboren als dochter van een vis
serman en een kruideniers-
vrouw. Toen ze dertien was, de
oorlog was net begonnen, leerde
ze haar man kennen. „Het was
een akelige tijd, maar toch had
den we veel lol. Mijn man heb ik
gewoon op straat ontmoet. Zo
ging dat toen. Iedereen liep
rondj es door het centrum van de
stad, de jongens aan de ene kant
van de straat, de meisjes aan de
andere. Zo leerde je elkaar ken
nen."
Handschoen
In 1946 vertrok haar verloofde
naar Nederlands-Indië. „Waar
om zijn jullie niet getrouwd?",
kreeg Maatje te horen. „Dan
kun je van zijn maandgeld lek
ker sparen." Ze praatte er eens
over met zijn en haar ouders,
schreef naar Indië en kreeg als
antwoord dat ze het alsnog
moesten doen. „Dus ben ik met.
de handschoen getrouwd. Dat
was een hele belevenis. Ik ging.
aan de arm van mijn zwager. Er
stond ontzettend veel volk bij.
het stadhuis. 'Is dat haar man?', t
fluisterden ze."
Ze laat twee trouwfoto's zien„
Op de één staat ze naast haar
zwager, op de tweede, een mon
tage, naast haar man. „Ik heb er.
geen spijt van dat we zo zijn ge
trouwd. Dat overkomt toch.
geen mens?"
Twee jaar geleden overleed haar
man. Ze is 47 jaar getrouwd ge-
weest en daarvan bracht ze er
veertig door in de Clijverstraat,.
100 Zeeuwse portretten
in de Vlissingse Scheldebuurt.
„Daar was het zo gezellig. Ie-,
dereen was er even aardig, er
was geen haat en nijd, een
praatje kon er altijd vanaf. De
hele buurt was ons thuis, niet al
leen de woning. Dat zie je tegen-
woordig niet meer. Veel gezel-,
ligheid is er vanaf. De wereld is
individualistischer geworden.i
Ze heeft haar portie narigheid,
gehad, een van haar dochters"
overleed op zestienjarige leef-,,'
tijd, maar kijkt desondanks te
rug op een heel gelukkig leven.,,
„Ik had het me niet beter voor.
kunnen stellen. Ik heb van huis
uit meegekregen dat je voor an-
deren moet klaarstaan en mijn
kinderen hebben dat gelukkig"
ook opgepikt. Dus het gezegde
'Wie goed doet goed ontmoet' is
wat mij betreft helemaal waar,
hoor."
openen om service te verlenen
aan afnemers. „Dan denk ik
aan de regio Rotterdam en mis
schien Noord-Holland." In het
kantoor aan de Schouwersweg
is een afhaalbalie ingericht
waar werknemers direct uit
rustingen kunnen krijgen. Het
bedrijf is inmiddels begonnen
aan de voorbereidingen voor
Iso-certificatie, meldt Van
Rumste.
E. Butz directeur
Stoffels Cleaning
TERNEUZEN - E. W. Butz (35)
is benoemd tot algemeen direc
teur van Stoffels Cleaning in
Terneuzen.
Hij volgt M. Apers op die alge
meen directeur is geworden
van het Belgische schoon
maakbedrijf Care dat net als
Stoffels Cleaning tot Vebego
International behoort.
Na zijn studie aan de hogere
hotelschool in Maastricht
werkte Butz in diverse functies
bij de KLM. In 1990 stapte hij
over naar Stoffels Cleaning
waar hij onder meer hoofd ver
koop was. Van 1997 tot januari
2000 was hij commercieel di
recteur bij het Engelseschoon
maakbedrijf Indigo, eveneens
een dochter van Vebego Inter
national.
Stoffels Cleaning is één van de
grootste schoonmaakbedrij
ven in Zuidwest-Nederland
met ruim 900 medewerkers en
30 miljoen gulden omzet. Vebe
go International, met vestigin
gen in diverse Europese lan
den, heeft een omzet van circa
één miljard gulden.
Directeur A J. C. van Rumste
en de twee medewerkers anti
ciperen op de groei van het
bedrijfsleven die de Wester-
scheldetunnel met zich mee
moet brengen. In het bedrijfs-
Hobbykwekerij Habitat in
Biggekerke houdt zaterdag 18
en zondag 19 maart 'opendeur
dagen'. De kwekerij aan de
Dorpsstraat omvat een rots-
tuin van 160 vierkante meter
met duizend verschillende se-
mpervivums en een cactuskas
van 80 vierkante meter. De
kwekerij is zaterdag open van
10.00 en 17 00 uur, zondag van
11.00 tot 17.00 uur.
De succesvolle exportofferte
heet de workshop die Anton
Kok van internationaal mana
gementadviesbureau Kok
Partners dinsdag 18 april geeft
bij de Kamer van Koophandel
Zeeland in Middelburg Kok
bespreekt de kansrijke offerte,
inhoud en valkuilen. Deelne-
•mers kunnen hun eigen offertes
laten toetsen door Kok. De
workshop bij de Kamer in Mid
delburg duurt van 13.30 tot
16.30 uur.
De Eerste Zeeuwse Sigaren-
beurs vindt zondag 18 juni
plaats bij Tabakspeciaalzaak
Ben Everse in Sas van Gent. In
een tent op het Keizer Karei-
plein brengt de sigarenwinke
lier importeurs en fabrikanten
bijeen van merken als Balmo
ral, Davidoff, Cohiba, Parta-
gas, Ruysdael, Van Mourik, de
Olifant en De Graaf. De proe-
verij duurt van 11.00 tot 18.00
Van Rumste, gekleed in veiligheidsjack, toont enkele modellen veiligheidsschoenen.
foto Willem Mieras
GOES - Bereikbaar Zeeland is het thema
van de bedrijvencontactbeurs Contacta
2000.
De beurs wordt van dinsdag 10 tot en met
donderdag 12 oktober gehouden in de Zee
landhallen in Goes. Zeeland als schakel in
de vervoers- en logistieke keten is het mot
to voormee de beurs voortborduurt op de
ontwikkelingen van de Westerscheldetun-
nel en de Westerschelde Container Termi
nal. Gevolgen als aangepaste spoorwegen,
een tunnel onder het Kanaal Gent-Terneu-
zen bij Sluiskil, distributiecentra en nieu
we infrastructuren rond het Sloegebied en
de Axelse Vlakte krijgen aandacht op de
beursvloer en op een seminar, dat Platform
Logistiek Zeeland in samenwerking met
Kamer van Koophandel Zeeland houdt.
door Claudia Sondervan
HEINKENSZAND - Een
nieuw bedrijf in persoonlijke
beschermingsmiddelen en be
schermende kleding heeft zich
gevestigd in Heinkenszand.
Safeworks work safety wear
handelt in beveiligende werk-
uitrustingen en laat een eigen
lijn kleding produceren in het
Verre Oosten.
verzamelgebouw op industrie
terrein Noordland in Hein
kenszand zit Safeworks straks
bovenop de aansluiting van de
tunnelweg op de A58, rede
neert Van Rumste. Hij richt
zich met name op professionele
afnemers als bedrijven uit pe- tot tachtig procent van onze
tro- en chemische industrie, omzet komt uit gespecialiseer-
bouw en instellingen. „Zestig de werkkleding, al dan niet met
bedrijfslogo. Die hang je niet
zomaar in een bouwmarkt."
Het bedrijf is onder meer dea
ler van fabrikant KLM te En
schede. Van Rumste streeft
ernaar op termijn meer vesti
gingen in Nederland te kunnen
Esther Been, alt
door Ernst Jan Rozendaal
VLISSINGEN - Bijna driehonderd deelnemers
hebben zich ingeschreven voor de Scratch Mes
siah Zeeland die zaterdag 18 maart plaatsvindt in
de Sint Jacobskerk in Vlissingen. Bij dit evene
ment wordt in één dag de Messiah van Georg
Friedrich Handel ingestudeerd en uitgevoerd
door een gigantisch gelegenheidskoor en -orkest.
In Engeland is de Messiah from scratch een be
kend fenomeen. Ook in Leiden wordt het evene
ment al tien jaar georganiseerd. Het is de eerste
keer dat het nu ook in Zeeland plaatsvindt. Als di
rigent is Jules van Hessen aangetrokken. Hij kan
Hogen op de nodige ervaring, want hij heeft de af
gelopen tien jaar in Leiden koor en orkest in één
dag voorbereid. De meeste van de in totaal 295
deelnemers komen uit Zeeland, maar er zijn zelfs
aanmeldingen binnengekomen uit Drachten,
Zwolle en Rotterdam. De bijna 240 amateurzan
gers en 60 instrumentalisten krijgen steun van
vier jonge, maar professionele solisten. Die krij
gen op deze manier de gelegenheid ervaring op te
doen met hun Handel-uitvoering. Het gaat om de
sopraan Melanie Greve, alt Esther Been, bariton
Frank Dolphin Wong en tenor André Post.
Op 18 maart begint 's ochtends de repetitie. De
deèlnemers hebben zich thuis al wel voorbereid.
Om 19.30 uur volgt de uitvoering, die uiteraard
voor publiek toegankelijk is. De kaartverkoop
is deze week begonnen bij verschillende adressen
in Goes, Middelburg, Oost-Souburg en Vlissin
gen.
Frank Dolphin Wong, bariton
GOES,
R.K. Maria Magdalenakerk
Christelijke Oratoriumvereni
ging Goes o.l.v. Izaak Ruissen,
Ellen Schuring, sopraan; Jako-
bijn Wallis, alt; Alex Vermeulen,
tenor; Bas Ramselaar, bas; Tijn
van Eijk, piano; Janny Diele-
man, harmonium.
Werken van Rossini, Reinhard
en Mendelssohn.
door Leen de Broekert
Het moet vandaag de dag
voor een oratoriumvereni
ging een hele toer zijn, de eind
jes aan elkaar te knopen. Het in
huren van een orkest is voor de
koorkas vaak een rib uit het lijf.
Het blijkt noodzakelijk, inven
tieve oplossingen te zoeken die
enerzijds de kosten drukken,
anderzijds voor het koor en het
publiek een bevredigende uit
daging bieden. De COGV gaf in
Maria Magdalenakerk een mooi
voorbeeld van een dergelijke
creatieve programmering.
De Petite Messe Solennelle van
Rossini is één van de hoogte
punten van de negentiende-
eeuwse religieuze kunst. Dat
petite is een ironische relative
ring van de componist. Naar
omvang - het werk duurt langer
dan de Missa Solemnis van
Beethoven! - en inhoud is het
een volwaardige, uniek-per-
soonlijke verklanking van het
Latijnse ordinarium. Het bij
zondere van het stuk is, dat het
uitstekend tot zijn recht komt
met begeleiding van één piano
en één harmonium. Twaalf zan
gers zijn voldoende voor de
uitvoering van het werk, acht
voor het koor, vier voor de solo's,
twaalf Cherubim in totaal. In
deze intieme bezetting is het
werk tijdens het leven van Ros
sini driemaal tot klinken geko
men, gewoon thuis bij de ban
kier Pillet-Will. De acht als
korist fungerende conservatori
umstudenten van Rossini en de
meer dan honderd zangers van
Ruissen, dat scheelt natuurlijk
nogal wat. Toch viel de balans
tussen koor en instrumenten
reuze mee. Het Franse druk-
windharmonium - uit de collec
tie van Polderman - bleek een
sonoor en expressief instru
ment, dat een solide basis vorm
den in de koordelen en een rijk
kleurenfond aanbracht in som
mige solostukken. Janny Diele-
man had zich volkomen ver
trouwd gemaakt met de speciale
speelaard van het instrument.
Ze vertolkte haar partij expres
sief en genuanceerd. Tijn van
Eijk excelleerde in de lijvige
klavierpartijHij gaf aan het ge
heel drive en ritmische puls.
Bijzonder indringend was zijn
vertolking van het Preludio Re-
ligioso. Naar mijn gevoel stond
de Bösendorfer verkeerd opge
steld. Niet alleen werd hierdoor
in de sonate van Reinhard de
pianoklank wat weggedrukt
door het harmonium, ook kaats
ten de tonen tegen de kerkmu
ren terug, zodat we elke toon
tweemaal hoorden. Weliswaar
kreeg het publiek op deze ma
nier beslist waar voor zijn geld,
het effect was toch een beetje
storend. Het solistenkwartet
imponeerde door een opvallen
de betrokkenheid. Bas Ramse
laar zong zijn glansnummer
gaaf en met een hartverwar
mende overtuigingskracht.
Alex Vermeulen was van de vier
solisten de enige, die een voca-
listiek bezigde, ontleend aan de
negentiende-eeuwse operastijl.
Zijn robuust en toch genuan
ceerd gezongen Gloria-vers
kreeg een prachtige spannings
opbouw. Puur, doorleefd en be
heerst klonken de aria's van so
praan Ellen Schuring. Jakobijn
Wallis heeft weliswaar prachti
ge tonen op haar palet, haar
prestatie ontbeerde helaas sa
menhang en welsprekendheid.
Izaak Ruissen wist zijn zangers
behoorlijk genuanceerd te laten
musiceren. Vooral in het Kyrie
kwamen de vele crescendi en di-
minuendi goed uit de verf. Ook
in de vele fugatische delen wist
men logheid en hoekigheid - die
bij zo'n grote bezetting op de
loer liggen - goed te vermijden.
In een aanzienlijk kleinere be
zetting krijgt men uiteraard
klaarheid van lijn en ritmische
profilering eerder cadeau. Maar
bovenal straalde er van het koor
een musiceervreugde af, die de
luisteraar verwarmde en op
beurde. Een beetje kundigheid,
een beetje hart. Gunt u me een
plaatsje in het Paradijs? Dit
schreef Rossini als een soort
postscriptum aan het eind van
de partituur.
(Advertentie)
SCHOONMAAKBEDRIJF
BLEIJENBERG B.V.
V
0118-417500
www.bleijenbergbv.nl
info@bleijenbergbv.nl
gecertificeerd volgens
de NEN-IS09002
door Piet Kleemans
ZIERIKZEE - In het Schou-
wen-Duivelandse gemeente
huis aan het Hatfieldpark in
Zierikzee is van maandag 6
maart tot en met 6 juni werk te
zien van de Armeense kunst
schilder Ashot Spartak Safian.
De in Yerevan, de hoofdstad van
Armenië, geboren Safian stu
deerde van 1980 tot 1985 aan het
Polytechnisch Instituut van
Yerevan met als specialisatie ar
chitectuur. Tegelijkertijd rond
de hij een opleiding aan de
kunstacademie van zijn vader
af. Daarna werkt hij drie jaar
lang als architect en in dezelfde
periode schilderde hij, organi
seerde hij exposities en illu
streerde hij meer dan twintig
boeken, brochures en kaarten.
Vervolgens ontwikkelde hij een
nieuwe richting in de wereld
van de beeldende kunst die hij
het lijnisme doopte. In het lij-
nisme combineert Safian twee,
drie of meer bestaande, vaak
aan elkaar tegengestelde,
kunstrichtingen tot één nieuwe.
Zo combineert hij realisme met
abstractionisme en noemt dat
dan vervolgens Real Abstract
Lijnisme.
Op de expositie in het Schouwse
gemeentehuis is werk uit ver
schillende perioden van de kun
stenaar te zien. In zijn Armeense
periode (1981-1990) maakte de
sinds 1993 in Nederland wonen
de Safian grafische kunst waar
bij mensen van alle leeftijden
die dagelijks het Komaigi-park
bezochten centraal staan.
De drie jaar (1990-1993) die hij
in Rusland doorbracht leverde
de kunstenaar schilderijen op
van mensen die hij op straat ob
serveerde zoals een muzikant en
een bedelaar. In zijn Hollandse
periode, die begon in 1993, com
bineerde Safian zijn beroep van
architect met zijn talent als
kunstenaar en maakte hij grafi
sche werken van architectoni
sche monumenten.
De expositie in het gemeentehuis is
elke werkdag toegankelijk van
09.00-16.00 uur.
door Ernstjan Rozendaal
MIDDELBURG - Georges Pe
rec (1936-1982) is geen
Zeeuwse schrijver. Toch is het
laatst verschenen deeltje in de
Slibreeks van de Stichting
Kunstuitleen Zeeland, het
hoorspel Opslag, van zijn
hand. „Moet onze provinciale
subsidie niet ten goede komen
aan Zeeuwse schrijvers?",
vroeg hoofdredacteur A de
Bruyne van de Slibreeks zich
vrijdagmiddag af bij de pre
sentatie van het boekje. „Ze
ker. Erzitten dan ook 39 Zeeu
wen in de serie, onder wie veel
debutanten. Maar ook veel
buitenlandse schrijvers met
een goede naam. Zo bouwen
we een mozaïekvloertje waar
in de Zeeuwse namen prach
tig uitkomen."
Met Opslag is het eenenne-
gentigste steentje aan de mo
zaïekvloer toegevoegd. Het is
een bijzondere uitgave, want
niet alleen gaat het om een
door de Middelburgse stich
ting ZOUT mooi vormgege
ven miniboekje, ditmaal is
ook een cd bijgevoegd. Daar
op staat het hoorspel, uitge
voerd door acteurs van de the
atergroep Hollandia, zoals het
twee jaar geleden door de
NCRV-radio is uitgezonden.
Voor de presentatie in De
Drukkery in Middelburg was
Manet van Montfrans uitge
nodigd. Zij is docent Franse
Taal en Letterkunde aan de
Universiteit van Amsterdam
en promoveerde op het werk
van de Fransman Perec. Zij
wees haar gehoor erop dat Pe
rec vaak in één adem wordt
genoemd met Marcel Proust,
de belangrijkste Franse
schrijver van de twintigste
eeuw. „Bij beiden staat het
thema van het geheugen en de
herinnering centraal. Belang
rijker nog is dat Perecs mag
num opus, Het leven, een
gebruiksaanwijzing, het lite
raire leven van zijn tijd domi
neert, zoals een halve eeuw
eerder het werk van Proust
dat deed. Als een Mont Saint
Michel steekt hun werk uit
boven dat van hun tijdgeno
ten. Perec hield van experi
menteren met genres en vor
men. Vergeleek Proust zijn
eigen werk met een kathe
draal, Perec hield het beschei
dener op een legpuzzel."
Montfrans stond uitvoerig stil
bij L'Augmentation, ofte wel
Opslag. Op een originele ma
nier vertelt Perec daarin over
een ambtenaar die zijn chef
om opslag vraagt, naar uitein
delijk blijkt tevergeefs. Het is
een schoolvoorbeeld van een
voorgeprogrammeerde tekst,
aldus Montfrans. Bij het
schrijven ervan had Perec
zichzelf bewust beperkende
regels opgelegd, zoals hij bij
voorbeeld ook had gedaan bij
La Disparition (De verdwij
ning), een roman waarin de
letter e niet voorkomt. Met be
kende experimentele auteurs
als Raymond Queneau en Ita-
lo Calvino maakte Perec deel
uit van de groep OULIPO. Die
werd in 1960 opgericht als een
'werkplaats voor potentiële
literatuur' en de leden legden
zichzelf nieuwe regels op voor
het maken van teksten.
Bij Perec was dat niet louter
een kwestie van experimente
ren, betoogde Montfrans. Als
zoon van Pools-Joodse immi
granten verloor hij tijdens de
oorlog zijn ouders en kreeg hij
de raad te vergeten wie hij was
en waar hij vandaag kwam.
Zijn latere regels blijken con
stante verwijzingen naar het
geweld dat hem door het leven
was aangedaan. Dat verklaart
waarom Opslag onweer
staanbaar grappig is, aldus
Montfrans, maar ook benau
wend. „Zijn boeken zijn als
een spel en Perec balanceert
daarin als een acrobaat zon
der vangnet op de scheidslijn
tussen melancholie en plezier,
tussen beklemming en bevrij
ding."
Georges Perec, 'Opslag', vertaald
door Fnda Pittoors. uitgave SKZ,
prijs f 10,-met cd f 25.-
Manet van Montfrans met het nieuwe Slibreeksboekje Opslag.
foto Lex de Meester