Windkracht 30
teistert Jupiter
Hospartij live in cyberspace
PZC
Beelden
van sonde
Galileo
wetenschap en techniek
43
Vraagbaak Windows 98
postzegels
puzzel
zaterdag 4 maart 2000
De gigantische
wolkenwervelingen op de
reuzenplaneet Jupiter ontstaan
vrij wel zeker door verticaal gerichte
vochttransporten. Dat betekent, dat
de oorzaak van de geweldige
stormen op Jupiter dezelfde is als
die van de grote tropische cyclonen
hier op aarde. Die op Jupiter zijn
alleen nog véél groter en krachtiger,
met snelheden van zo'n 700
kilometer per uur.
Het is voor het eerst dat men een
duidelijk beeld heeft gekre
gen van de letterlijk en figuurlijk
diepe oorzaak achter de woeste
wervelingen op Jupiter. De waar
neming kwam tot stand met het
instrumentarium van de al enige
jaren door het Jupitersysteem
zwervende aardse sonde Galileo.
De sonde beschrijft even uitge
strekte als uitgekiende banen door
dat systeem en doet daarbij beur
telings een van de vier grote ma
nen (Callisto, Europa, Io of Gany-
medes) en de reuzenplaneet zelf
aan.
Amerikaanse onderzoekers, ver
bonden aan diverse instituten en
universiteiten, kozen twee van de
vele duizenden stormen uit die op
de naar de aarde gezonden Gali-
leobeelden zichtbaar waren. Eén
van deze twee stormen werd tot in
detail geanalyseerd.
De beelden werden in mei vorig
jaar gemaakt toen de ruimtesonde
dicht langs Jupiter trok. Het on
derzoek van de storm nam een
aantal maanden in beslag en de re
sultaten ervan zijn nu bekend ge
maakt in het wetenschappelijke
tijdschrift Nature. De storm in
kwestie was een 4000 kilometer
lange en bijna 2000 kilometer bre
de, turbulente cilinder die zich.
over een niveauverschil van maxi
maal 50 kilometer, hoog in de Ju-
piteratmosfeer afspeelde. Deze
storm zou op aarde dus gemakke
lijk heel Europa hebben kunnen
bedekken.
,,We hebben twee stormen op de
Galileobeelden uitgekozen", zegt
dr A P. Ingersoll van de afdeling
Planetaire Geologie van het Cali
fornia Institute of Technology
(CalTech) in Pasadena en een van
de mede-auteurs van de twee arti
kelen in Nature. „Die twee hebben
we gedurende ten minste een halve
omwenteling van de Jupiterbol
kunnen volgen op de Galileofoto's
met de bedoeling ze ook aan de
nachtzijde te kunnen onderzoe
ken op eventuele bliksemontla-
dingenBliksem is al wel eerder op
Jupiter waargenomen, maar tot
dat de Galileo bij Jupiter arriveer
de is nooit echt duidelijk gewor
den in welke atmosferische
verschijnselen die ontladingen
zich voordoen."
Warm vocht
Het bleek dat de aan de nachtzijde
door de Galileo waargenomen
bliksemontladingen geassocieerd
konden worden met de twee stor
men. „Bliksemontladingenzijn op
aarde het directe gevolg van om
hoog gerichte stromingen van re
latief warm vocht", aldus Inger
soll. „Dit proces ligt aan de basis
van het ontstaan van tropische
stormen, zoals orkanen en cyclo
nen en is het sterkst in de waterrij
ke gebieden rond de Evenaar.
Elk moment zijn er duizenden superstormen in de turbulente atmosfeer van de gasreus Jupiter.
Dóódsimpel omdat het water daar
het warmst is. Door de stromingen
worden enorme hoeveelheden
energie omhoog gepompt en dat
uit zich weer in de verwoestende
kracht van de betreffende storm."
Op Jupiter ligt hetzelfde proces
ten grondslag aan de daar heer
sende stormen. De waargenomen
bliksemontladingen vormen op
zich al een onwrikbaar bewijs
voor verticaal gerichte vochtstro-
mingen, maar de vochtige be
standdelen zelf zijn ook door de
spectrometers van de Galileo in de
ruim 50 kilometer hoge wolken
van de stormen geregistreerd. Het
blijkt inderdaad om veel water
damp te gaan, maar men heeft ook
sporen van ammoniak en methaan
gevonden.
Verwoestend
„In de storm die we diepgaand
analyseerden zijn snelheden
waargenomen tot bijna 200 meter
per seconde", zegt Ingersoll. „Dat
is zelfs nog groter dan de windbe-
wegingen in het meest verwoes
tende type tornado: type vijf.
Maar op Jupiter is de uitgeoefende
kracht nog veel groter omdat de
luchtdruk in het gebied waar die
windsnelheden gemeten zijn twee
Met het verschijnen, al weer enige maanden geleden, van de Tweede
Editie van Windows 98 was er ook weer werk voor de uitgevers van
computerboeken om hun soms vuistdikke handleidingen aan te passen.
Zo kwam Easy Computing onlangs met een aangevulde versie van 'Hét
boek Windows 98', een dikke pil van bijna 1300 pagina's over het bestu
ringssysteem van Microsoft.
De vernieuwingen van de Tweede Editie zitten vooral in de internet-
functies, zoals de mogelijkheid om in een thuisnetwerk twee of meer pc's
een enkele internetaansluiting te laten delen. Maar ook allerlei andere
functies zijn aangepast en uitgebreid.
Het zijn dus vooral deze verbeteringen die in de herdruk van het boek in
teressant zijn. Wie het oorspronkelijke boek had en inmiddels op W98-II
is overgestapt, moet zelf maar beoordelen of nu ook de nieuwe handlei
ding moet worden aangeschaft.
Een feit is dat dit Data Becker-boek haast alles beschrijft wat je als ge
vorderd gebruiker van het besturingssysteem zou willen weten. Tuning,
register, stuurprogramma's, ondersteuning van hardware en noem maar
op: het staat er allemaal in. Daarnaast bevat het boek een cd-rom met
een groot aantal interessante en bruikbare hulpprogramma's, onder
meer door het onderhoud van de harde schijf. Al met al is het boek dus
een naslagwerk dat goede diensten bewijst. Het boek kost 69,95.
tot drie maal groter is dan hier op
zeeniveau. Supersuperorkaan-
kracht dus. Zoiets als windkracht
20 of 30. Zelfs het sterkste gebouw
zou worden platgewalst."
Van dergelijke stormen zijn er elk
moment duizenden van in de tur
bulente atmosfeer van de gasreus
Jupiter die ruim duizend maal
groter is dan de aarde. Alvorens te
verdwijnen leveren ze hun voor
ons onmetelijke hoeveelheden
energie af in een van de twee don
kere, equatoriale gordels. Deze
gordels zijn in feite te beschouwen
als reusachtige, ziedende draai
kolken die de gehele planeet om
vatten. Aan de rand van een van
die gordels bevindt zich de zoge
heten Grote Rode Vlek (Great Red
Spot, GRS): dé maalstroom in ons
zonnestelsel; de moeder der cyclo
nen en groot genoeg om onze hele
aarde in te laten verdwijnen.
„Ongeveer twintig procent van al
le bewegingsenergie in Jupiters
atmosfeer komt terecht in de
GRS", legt Ingersoll uit. „En zijn
de stoi'men die wij bestudeerden
na één of hoogstens enkele dagen
verdwenen, de GRS bestaat,
schrik niet, zeker al vier eeuwen.
Door de eerste telescopen die in de
eerste helft van de zeventiende
eeuw op Jupiter werden gericht,
was hij al te zien."
Wat daar voor windsnelheden en
krachten heersen gaat ons voor
stellingsvermogen ver te boven.
Maar men denkt nu in ieder geval
te weten wat er aan ten grondslag
ligt: opstijgende nattigheid.
Ben Apeldoorn
1) htlp://home.wanadoo.nl/homepage/
2)http:/carnaval.pagina.nl/
3)http://members, tripod.lycos.n l/ca niavalsmagazine/
4)http: Uwww.pinkelotie.nl/carnaval.html
5)http:/lwww.mediaport.org/gkmwl
6)http:/lwww.tempeleers.nl/video/video.html
7)h t lp://www. carnaval, lol.nl
8)ht.tp://members.tripod.lycos.nl/poepgoed/
9)http:/lwww.euronet.nl/usersljaneric/lamarkomme/
10)h.ttp://dit.is/carnaval/
11 )http://208.17.151.67/plezierkapel/
12)htlp:/lwww.dweilorkesten.net/
13)http:/lwww.carnaval.com/global/carnival-linkswhemi.htm
14)http:/lwww.karneval.delrundgangldefault.htm
15)http://wwwl .fasnacht.ch/
16)http:/lwww.swr-online.de/naerrische-wochen/
17)http://www.roidesodyssees.com/GB/indexGB. html
18)http:/lioww.delpiano.com/carnival/html/venicecar.html
19)http://www.carnivalofvenice.com/
2 0)http://rethymnon .com/
21)http:/ lwww.mardigras.com.au/home.asp
Terwijl het bovenste deel van Nederland
zich alweer voorbereidt op de eerste
school- of werkdag na de krokusvakantie, is in
het zuiden het carnaval (1) in volle hevigheid
losgebarsten. Wie het feest wel wil meebele
ven, maar zich niet in het gewoel wenst te
storten, kan zich virtueel helemaal laten on
derdompelen. Het narrenfeest dat de vasten in
luidt, heeft zelfs een eigen startpagina (2).
Een heel leuk begin van een hospartij in cyber
space is het Carnavalsmagazine (3), terwijl
voor kinderen de site van peuterspeelzaal Pin-
kelotje uit Purmerend (4) er wezen mag. Er zijn
nogal wat carnavalsverenigingen die zo op het
oog behoorlijk wat tijd in hun sites hebben zit
ten, zoals Ge Kunt Me Wa (5) uit het Betuwse
Ravenstein, met liedjes, een spelletje, chatten
en informatie over optochten.
Over optochten gesproken: die in Maastricht
(6) is morgen - zondag - live op Internet te vol
gen. De Mestreechter karneval wordt sowieso
goed in de gaten gehouden. Op drie plaatsen,
onder andere het Vrijthof, hangen webcams (7)
die alles registreren.
Wie surfend langs de sites van de Carnavals
Webring (8) gaat, zal merken dat er nogal wat
pagina's zijn opgezet in het plaatselijke dia
lect. Alleen daarom is een gang naar bijvoor
beeld die van de dweilband La Mar Komme (9)
uit Krabbegat oftewel Bergen op Zoom bijzon
der informatief. Deze site heeft bovendien een
aantal kostelijke links.
Carnaval is natuurlijk niets zonder muziek.
Maar liefst 4421 voornamelijk Limburgse car
navalskrakers zijn verzameld op dit.is/carna-
val (10) en een groot aantal is ook te beluiste
ren Het is ook alles muziek wat de klok slaat op
de site van de Nederlandse Plezierkapellen
(11) en die van de dweilorkesten (12).
Over de grens
Maar niet alleen Zuid-Nederland is dit week
einde nauwelijks aanspreekbaar, over de hele
wereld (13) wordt vastenavond gevierd, zeker
ook bij onze oosterburen. De Sparkasse van
Duitse Keulen heeft een speciale carnavalssite
met onder meer een virtuele rondleiding (14).
Zelfs de wat stijve Zwitserse stad Basel (15)
foto Tom van Dijke
host zich dit weekeinde los. Veel over Fas-
snacht in de Duitstalige landen is te vinden op
de site van de SüdWest Rundfunk (16), die ter
ere van carnaval verwijzingen naar andere
delen van de eigen site maar op de kop heeft ge
zet.
Ook in Frankrijk wordt op veel plaatsen uit
bundig gefeest, zeker in Nice (17) waar het car
naval al op 10 februari begon. De maskers die
de Venetianen (18) dragen zijn ook ver buiten
Italië fameus en dagelijks zijn op Internet tien
tallen actuele foto's (19) te zien. Dat zelfs op het
Griekse eiland Kreta (20) carnaval wordt ge
vierd, zal menigeen tot nu toe zijn ontgaan,
maar dit j aar kan het worden meebeleefd op de
mooie site van Rethymnon.
En zelfs de Aussies vieren Mardi Gras. De bis
schop van Sydney heeft weliswaar wat moeite
met dit 'roze' carnaval en bezoekers van de site
worden van tevoren gewaarschuwd voor mo
gelijk schokkende beelden, maar leuk is-ie wel
(21).
Rian van Kuppenveld
Voor de specialisten: de ontwer
per van de Beatrixzegels, Pe
ter Struycken, heeft van enkele
waarden de juiste kleurstelling
opnieuw vastgesteld. Bij de zegels
van 80 cent (oranjebruin), die'het
meest wordt gebruikt, heeft deze
herijking tot gevolg gehad dat er
een tintverschil in het woord 'Ne
derland' en in de frankeerwaarde
is ontstaan ten opzichte van de ze
gels die in omloop zijn. De kleur
stelling is nu echter wel zoals
Struycken het destijds bedoelde.
Door een andere instelling van de
drukpers is bij de herdruk boven
dien de velrandinformatie anders
weergegeven. Tot nu toe was de
aanduiding van de drukdatum
'02-feb-00' gebruikelijk, bij deze
oplage is de instelling '02-02-00'
gebruikt. De zegels zijn leverbaar
tot en met 1 januari 2002 en ze zijn
geldig tot en met 30 juni 2002.
zie zegel 1
cent met tevens 2x3 zegels in een
velletje.
zie zegel 2
Opnieuw zijn er op de zegels oude
ren actief bezig. De ontwerper
heeft 'actieve mensen' binnen een
cirkel geplaats, waarbij hij de om
geving heeft weggelaten: vier da
mes in badpak, die blij lachend in
de camera kijken, een man en een
vrouw die de spieren soepel hou
den met een bal(spel) en een
vrouw, die in gezelschap, appels
gaat plukken.
Het Fonds Zomerzegels, dat tot
1993 vaak het Nederlandse cultu
rele erfgoed op de zegels verbeeld
de, meende zich vanaf dat jaar
bezig te moeten houden met oude
ren. Ik heb toen direct geschreven
dat men qua thema een doodlo
pende weg was ingeslagen, omdat
je al gauw te veel krijgt van het
zelfde en helaas heb ik gelijk ge
kregen.
REPUBLIK ÖSTERREICH
Egypte, Hongarije, Hongkong-
China, Ierland, Indonesië, Japan,
Luxemburg. Maleisië, Oekraïne,
Oostenrijk, Paraguay, Slowakije,
Spanje, Thailand en Turkije.
zie zegel 5
Luxemburg blijft niet achter bij
Nederland, België en Spanje bij de
herdenking van Karei V. die vijf
honderd jaar geleden werd gebo
ren. Op 7 maart wordt de keizer
herdacht met een A-zegel 16 Luf
waarop een geharnaste Karei
staat.
De al enkele jaren lopende toeris
tische serie 'landschappen en dor
pen en steden' wordt eveneens op 7
maart uitgebreid met twee zegels.
Beide met een A-waarde (16 Luf.).
LUXEMBOURG
Er gaat geen jaar meer voorbij of
dat wordt wel door de Verenigde
Naties tot een bepaald jaar uitge
roepen. Zo was 1999 het 'Jaar van
de ouderen/senioren'. Een van de
landen dat daar postaal gehoor
aan heeft gegeven was Nederland.
Maar dat was eigenlijk geen
kunst, want het Fonds Zomerze
gels had zich sinds 1993 al op het
pad van de ouderen begeven.
Dit jaar krijgen we dus voor de
achtste keer zomer/ouderenzegels
voorgezet. Op 4 april verschijnt
editie 2000. drie zegels van 80 40
zie zegel 3
In 1993 stonden er onder anderen
ouderen op van 'kijk ons eens', in
1994 ouderen aan de telefoon (te
lefooncirkel), in 1996 ouderen in
een zwembad, aan de piano en met
een baby op schoot, in 1999 oude
ren die stiekem om een hoekje kij
ken en nu dus weer ouderen die
een bal of een appel in de hand
houden met opnieuw een blik in
hun ogen van 'kijk ons eens'. Ver
der kregen we onder andere voor
geschoteld.: een prentbriefkaart
uit Indonesië en videokijken na
een dagje uit (1995), rozen in knop
en bloeiend (1997), een snoepje
(veel liefs van oma) en een bood
schappenlijstje (1998).
zie zegel 4
Behalve Nederland hebben - voor
zover op dit moment is na te gaan -
de volgende landen gehoor gege
ven aan de oproep van de VN
postaal aandacht te besteden aan
ouderen: Australië, Bahrein, Ca
nada, Chili, China, Duitsland,
Op de ene zegel het slot van Wal-
ferdingen in Walferdange, dat
koning Willem II in 1825 liet bou
wen, en op de andere het voorma
lige stationsgebouw van Wasser-
billig (thans in gebruik als ge
meentehuis). Walferdange bestaat
dit jaar 500 jaar.
Niet alleen de VN blijkt 'jaren' uit
te roepen, ook de IMU, de Interna
tionale Mathematisch Unie, doet
dat. Dat betekent dat WMY2000
staat voor World Mathematical
Year 2000. Luxemburg wijdt 7
maart een 80 Luf.-zegel aan dit
jaar met daarop een deel van de
wereldbol, de letters WMY, het
jaartal 2000 en wiskundige for
mules.
Hero Wit
Woordzoeker
s
E
E
M
L
O
O
K
E
1
T
P
O
O
Z
G
1
D
E
O
L
V
R
E
V
O
B
T
B
E
V
E
S
T
1
G
1
N
G
L
R
U
R
E
T
E
1
G
E
F
E
B
1
E
E
A
1
B
N
E
P
V
A
E
O
K
E
E
E
E
E
A
O
S
R
R
P
L
S
S
G
N
D
C
L
S
K
U
G
O
C
E
1
N
A
O
1
N
T
E
C
P
H
E
M
N
R
E
T
s
C
A
R
M
U
E
F
B
E
O
N
P
E
R
E
L
R
E
E
R
E
T
A
O
F
O
V
E
C
U
1
N
O
Z
N
O
F
R
A
L
H
P
T
B
M
T
O
E
E
L
D
K
1
P
C
F
1
M
S
E
K
N
A
A
L
Z
A
O
N
A
A
A
K
E
K
A
L
J
T
R
A
W
K
T
P
L
B
A
R
R
E
S
T
A
T
1
E
S
In deze mengelmoes van letters zijn al de onderstaande
woorden verstopt. Ze zijn te lezen van links naar rechts,
van rechts naar links, van boven naar beneden of omge
keerd of schuin. Enkele letters worden dubbel gebruikt.
Streep alle woorden door. Re resterende letters vormen
dan regel voor regel van boven naar beneden gelezen de
oplossing van deze puzzel.
Actief
Ambulanceauto
Animo
Antilope
Arrestatie
Basement
Bekentenis
Bevestiging
Bliksembezoek
Breed
Churchill
Curve
Effect
Etage
Gieter
Grafiet
Kadaver
Koolmees
Kroon
Kwart
Oogbol
Opeen
Oplopen
Optiek
Overvloedig
Pastor
Raden
Sjalot
Stafpersoneel
Super
In deze mengelmoes van letters zijn al de
genoemde woorden verstopt. Ze zijn te
lezen van links naar rechts, van rechts
naar links, van boven naar beneden of
omgekeerd of schuin.
Sommige letters worden dubbel ge
bruikt. Streep alle woorden door. De res
terende letters vormen dan regel voor re
gel van boven naar beneden nog een
woord.
Stuur dit woord uitsluitend op een brief
kaart naar:
Puzzelredactie PZC
Postbus 18
4380 AA VLISSINGEN
Uw briefkaart moet uiterlijk woensdag
morgen in ons bezit zijn. Vermeldt uw
naam, adres en woonplaats.
De PZC stelt de volgende prijzen beschik
baar: eerste prijs een VVV-bon van 50,-.
Tweede, derde en vierde prijs een VW-
bonvan 25,-.
De oplossing en de namen van de prijs
winnaars vindt u in de PZC-bijlage 'Vrije
Tijd' van volgende week.
Oplossing cryptogram:
De prijswinnaars van het
cryptogram van afgelopen
zaterdag zijn: VVV-bon van
50,-: M. Visser, Oranjeplein 4
te Breskens,
VVV-bonnen van 25,-J.
Verlinde, Toutenburg 16,
Vlissingen; Y. v.
Nieuwenhuijze, Obsidiaan 2,
Middelburg en A.L. Patmos,
Caustraat 30, Zierikzee.
De prijzen worden zo spoedig,
mogelijk toegezonden.
-nk-w-
raapolie-
-o-j-u-e-1
spaarbrieven-
-g-a-l-n-a-e
zeurpiet-aster-
-1e-j-r-b-o-
wasbak-enterkoe
-t-e-e-po-i-
beer-vuistregel
-n-o-r-l-r-k-r-
nero-stofj as
-p-up-e- -
wegwerker
-n-e-a-n-
inval
---d-
