Christie's en Sotheby's verliezen glans
Sorry voor de overlast
maar Teruel bestaat
PZC reportage
De zeven kamerzetels
van een opstandige
Spaanse provincie
31
heeft Torremocha nog maar zeventig in
woners, meest ouderen. De jeugd wil hier
niet meer blijven", vertelt Maliën.
Zijn enige dochter is al weer jaren geleden
naar Zaragoza vertrokken waar ze een
baan heeft als lerares Engels. José Maliën
denkt dat Torremocha over twintig jaar
niet meer bestaat. Nu al staan de meeste
huizen leeg en raken in verval. De oude
man klaagt niet over eenzaamheid,
's Middags gaat hij een kaartje leggen in
de enige bar die de leegloop heeft over
leefd. Zijn vrouw houdt dan haar 'tertu-
lia' met de andere vrouwen van het dorp -
een typisch Spaanse vorm van kwekken
over van alles en nog wat - in het zwem
badje dat Torremocha heeft overgehou
den uit betere tijden.
Wanneer José zijn wandeling vervolgt,
rijdt een busje luid toeterend het dorps
plein op. De chauffeur begint energiek
kratten tomaten, wortels, kool en uien uit
te laden. Uit sommige huizen komen
vrouwen naar de wekelijkse groenten-
markt van Torremacha.
In de hoofdstad Teruel wonen amper der
tigduizend mensen. Het ligt tussen twee
bergketens en heeft daardoor tegen wil en
dank een strategische rol gespeeld in de
Spaanse geschiedenis. Tijdens de recon-
quista, de herovering van Spanje op de
mohammedanen, en ook in de Spaanse
burgeroorlog is lang en hard gevochten
om de stad. Een pover monument op de
vlakte herinnert aan de 1005 slachtoffers
die door de Franco-troepen zijn gefusil
leerd en in een 85-meter diepe put gewor
pen.,Het heeft alleen zin om te sterven als
we niet worden vergeten", luidt de voor
Teruel toepasselijke tekst op het monu
ment. Een Franse Bask met zijn gezin en
de Nederlandse verslaggever zijn de enige
bezoekers.
Volgens Paco Gonzalez, de voorzitter van
'Teruel Bestaat', heeft zijn provincie twee
belangrijke pijlers waar het economisch
op drijft: het toerisme en de voedingsmid
delenindustrie. Het Maesztrazgo geberg
te in het oosten van de provincie is een van
de mooiste en meest ongerepte berggebie
den van Spanje. Achter de kleine raam
pjes van de huizen zijn de hammen zicht
baar die er hangen te drogen. De 'jamon
serrano' van Teruel is in Spanje een be
grip. De streek heeft de ham tot kunst ver
heven met een eigen DO.zoals een goede
wi jnDat geeft de garantie dat de ham van
Teruel voldoet aan de strengste eisen.
Politiek
Het uit de kluiten gegroeide dorp Ca-
lamocha is het centrum van de ham.
Langs de weg zijn tientallen proeverijen
en daar is ook hammenkoning Oscar
Mayer te vinden. De Amerikaanse voe
dingsmiddelengigant vestigde zich dertig
jaar geleden in dit gebied en pakte het
groots aan. In de air-conditioned drogerij
hangen duizenden hammen een jaar lang
te drogen totdat ze het predikaat 'Spaan
se ham' mogen dragen. Directeur Javier
Urmente vertelt dat het bedrijf op het
punt staat de productie te verdubbelen.
De onderneming werkt samen met het
Nederlandse voedingsmiddelenbedrijf
Nutreco uit Boxmeer. Urmente staat hon
derd procent achter de acties van 'Teruel
Bestaat'.Hier zal wel iets moeten gebeu
ren, anders kunnen we de tent straks slui
ten".
Een dag na de festiviteiten heeft de voor
zitter van Teruel Bestaat alle tijd om zijn
stad te laten zien. Op straat wordt hij ver
schillende keren aangesproken. In deze
kleine gemeenschap is hij een bekende
persoonlijkheid. „Prachtig natuurlijk dat
de actie hier zo'n succes heeft, maar veel
belangrijker is het dat de Spaanse poli
tiek de problemen oppakt." Hoewel pre
mier Aznar in zijn campagne Teruel als
een van de eerste provincies bezocht,
denkt Gonzalez dat de politici het maar
een lastig probleem vinden. Een cartoon
ist heeft het volgens hem exact onder
woorden gebracht: Teruel Bestaat, sorry
voor de overlast'. De vier torens uit de tijd
van de Moren geven Teruel een markant
uiterlijk. De anekdotes die Gonzalez ver
telt over de historie, verraden zijn liefde
voor deze kleine provinciestad. Niet min
der romantisch dan elke rechtgeaarde
Spanjaard legt hij in het mausoleum bij de
kathedraal zijn handen op de marmeren
afgietsels van Diego en Isabel. Uit verbor
gen luidsprekers Idinkt het lied: „Rust ge
liefden, uw lichaam is omgeven door de
aarde van Teruel, die u leven en dood
schenkt."
Henk van den Boom
zaterdag 4 maart 2000
Wie nog een aardig werkje van Van
Gogh, Monet of Rembrandt op zol
der heeft liggen en dat zo duur mogelijk
wil verkopen, komt ongetwijfeld uit bij
een van de twee toonaangevende vei
linghuizen in de wereld, Christie's of
Sotheby's. Of misschien wel kwam. Want
hoewel ze afgelopen jaar met hun twee
tjes een markt met een omzet van zo'n
vier miljard dollar vrijwel volledig in
handen hadden, heeft het door hen
zorgvuldig opgebouwde beeld van voor
naamheid en onkreukbaarheid de afge
lopen maanden enorme deuken opgelo
pen.
Onderzoek van mededingingsautoritei
ten in Europa en Australië, maar vooral
justitieel onderzoek in de Verenigde Sta
ten doet beide veilinghuizen op hun
grondvesten schudden. Het Amerikaan
se ministerie van justitie is -verboden-
onderlinge prijsafspraken op het spoor.
Nu topmensen van zowel Christie's (eind
december) en Sotheby's (vorige week)
daarom onverwacht ontslag hebben ge
nomen komt weer over het voetlicht wat
insiders natuurlijk altijd al wisten: ach
ter hun chique facades verschillen de
veilinghuizen in niets van makelaars in
onroerend goed. Het is tussenhandel en
het gaat erom zoveel mogelijk geld te
verdienen.
Tweedehands
Grondlegger van Christie's, John Chris
tie, verkocht in 1766 tijdens zijn eerste
veiling niet alleen meubels van aan de
grond geraakte adel. maar ook hooi. En
het in 1744 opgerichte Sotheby's was tij
dens het grootste deel van zijn bestaan
bekender als verkoper van tweede-
handsboeken, dan als makelaar in dure
i kunstschatten.
I En hoewel beide huizen vooral de publi
dat niet laten. Ze moeten ook wel, want
de kunsthandel is zeer conjunctuurge
voelig en wispelturig. Wordt er het ene
jaar nog tachtig miljoen dollar voor een
Van Gogh betaald (zoals in 1990 gebeur
de), het jaar daarop kunnen zowel aan
bod als vraag volledig inzakken. Dat ge
beurde na 1990 dan ook en die magere
jaren vormen de basis voor de moeilijk
heden waarin beide veilinghuizen nu
verkeren.
Om de zeer sterk onder druk staande
winsten op peil te houden werd zowel in
1992 als 1995 door beide veilinghuizen
besloten tot het verhogen van de provisie
voor kopers en verkopers. Het lag voor de
hand dat ze beschuldigd zouden worden
van het maken van prijsafspraken en
klanten spanden in totaal zo'n veertig ci
viele rechtszaken aan tegen de vermeen
de boosdoeners.
In 1997 startte het Amerikaanse ministe
rie van justitie een onderzoek. Het leek
erop dat beide veilinghuizen daar niet
van onder de indruk waren en zich veilig
waanden. Een soortgelijk ondeftoek in
de jaren zeventig was immers al eens
stukgelopen vanwege de moeilijke be
wijsbaarheid.
Er werd in de wereld van de kunsthandel
echter menig wenkbrauw gefronst toen
twee maanden geleden Christie's onom
streden sterke man Christopher Davidge
onverwacht het veld moest ruimen en
werd vervangen door Edward Dolman.
Ruil
Eind januari hapte het wereldje naar
adem toen onthuld werd dat Christie's de
Amerikaanse justitie informatie had
verschaft waarin de ongeoorloofde
prijsafspraken uit '92 en '95 werden be
vestigd. In ruil daarvoor is Christie's
door justitie vrijwaring van vervolging
beloofd. Ook slim: Christies, dat in 1998
is opgekocht door de Fransman Francois
Pinault. was er snel bij om duidelijk te
maken dat de kwesties zich hadden afge
speeld onder de vorige eigenaar (de Brit
Sir Anthonie Tennant) en de vorige di
recteur (Davidge).
Met andere woorden: het huidige Chris
tie's is met een schone lei begonnen en
niet verantwoordelijk voor de fouten die
eerder zijn gemaakt.
Verraad
Bij Sotheby's zijn ze zich te pletter ge
schrokken van Christie's slinkse tactiek.
Afgelopen week bleek hoe ernstig dit
veilinghuis „het verraad" van Chiüstie's
inschat. Sotheby's zeer succesvolle di
rectrice Diana Brooks nam namelij k ont
slag en de Amerikaanse eigenaar Alfred
Traubmanri trad terug als president
commissaris. Beiden zaten al op hun plek
toen de prijsafspraken werden gemaakt
en dus verantwoordelijk.
Waarmee ook bij Sotheby's noodge
dwongen een schoonmaakoperatie is be
gonnen, nog voordat de Amerikaanse
autoriteiten zelfs maar een dagvaarding
hebben aangekondigd. Sotheby's ligt, zo
lijkt het, op apegapen, maar heeft een
troost. De huidige publiciteit doet ook
ernstig afbreuk aan Christie's reputatie.
En Christie's is weliswaar in Amerika ge
vrijwaard van vervolging, maar in Euro
pa en Australië zitten beide veilinghui
zen in hetzelfde schuitje. Datzelfde geldt
voor de financiële claims van kopers en
verkopers die zich door de veilinghuizen
gedupeerd voelen en die in de vele mil
joenen guldens lopen. Mocht het uitein
delijk op betalen aankomen, dan moet
ook Christie's bloeden.
Harm Harkema
wat verdiend kan worden aan de pla
teauschoenen van Baby Spice, een jas
van John Lennon, of een bh van Marilyn
Monroe, dan zullen beide veilinghuizen
Toonaangevende veilinghuizen, zoals Sotheby's, worden beticht van het maken van onderlinge prijsafspraken, foto Rob Keeris
citeit halen als zij wereldberoemde schil
derijen voor vele miljoenen guldens vei
len, moeten ze het ook vandaag de dag
nog steeds hebben van veel minder ex
clusieve waar. Zo wordt verreweg het
grootste deel van de omzet bij Sotheby's
behaald op spullen die minder dan tien
duizend gulden opbrengen. En als er nog
Nooit eerder gingen de inwoners
van Teruel de straat op. Een
vreedzaam volkje van boeren,
schaapherders en schoolmeesters.
Nu lijkt hun geduld op. De provincie
met de minste inwoners van Spanje
voelt zich vergeten en achtergesteld.
Op 12 maart gaan de Spanjaarden
naar de stembus. De kiezers van
Teruel zullen hun zeven kamerzetels
zo duur mogelijk verkopen. Teruel
bestaat, sorry voor de overlast!
Na eindeloze kilometers doemt diep
weggestopt in het land het eerste huis
op, een half ingestorte boerderijHet staat
te koop, en zo te zien al vele jaren. De
bouwval is de voorbode van Alcaniz, de
op een na grootste 'stad' van de Spaanse
provincie Teruel. Naargeestige woon
blokken van rode baksteen - de kleur van
de aarde - herinneren aan de Franco-tijd.
In deze woonkazernes is een groot deel
van de achterblijvers gehuisvest. Maar
elk jaar worden dat er minder.
Teruel, dat zeker tien keer zo groot is als
de provincie Utrecht, telt nog maar
136.000 inwoners. Gemiddeld is dat nog
geen negen mensen op een vierkante kilo
meter. In Utrecht zijn dat er 700. In de
laatste negentig jaar is de bevolking ge
halveerd, een plaag overigens die het hele
Spaanse platteland teistert. Volgens de
Spaanse statistieken heeft Teruel het al
lerlaagste geboortecijfer ter wereld.
„Niet iets om trots op te zijn", meent Paco
Gonzalez, voorzitter van het actiecomité
met de veelzeggende naam: 'Teruel Be
staat'. De titel is ontleend aan een liedje
van de Spaanse zanger Victor Manuel,
maar de realiteit is allesbehalve lyrisch.
„Als er geen drastische maatregelen wor
den genomen, bestaat Teruel binnenkort
echt niet meer", verzekert Gonzalez.
De actiegroep werd in december opge
richt en dat was de bevolking blijkbaar
uit het hart gegrepen. Negentig procent
van de Turolenzers liep mee in de eerste
demonstratie op 9 december. „Ik was er
wel even beduusd van", geeft de voorzit
ter toe. Ook het moment waarop bleek
goed getimed. Met de algemene verkie
zingen van 12 maart in het vooruitzicht
kwamen politici en media massaal naar
de 'vergeten provincie'. Op het eerste ge
zicht lijkt het misschien niet veel wat de
Turolenzers in de strijd kunnen werpen.
Ze hebben maar 7 van de 350 kamerzetels
te vergeven. Maar die kunnen dit keer de
doorslag geven voor de regerende Partido
Popular van José Maria Aznar. Volgens de
laatste peilingen heeft hij elke stem hard
nodig om aan de macht te blijven.
Snelweg
De N-211 schiet lekker op. Straffeloos
gaat het met 140 km op de teller richting
de gelijknamige provinciehoofdstad Te
ruel, een paar honderd kilometer verder
naar het zuiden. De spaarzame tegenlig
ger houdt het gaspedaal ook stevig inge
drukt. Een dunbevolkte provincie heeft
toch zo zijn voordelen, maar dat kun je be
ter niet hardop zeggen. Een van de groot
ste grieven van de bevolking is dat hun
provincie de enige in heel Spanje is met
nul kilometer snelweg. Een directe ver
binding met de hoofdstad Madrid is er
niet.
Dat geldt ook voor de trein. Het boemeltje
dat de 350 kilometer tussen Zaragoza en
Valencia drie keer daags heen en drie keer
daags terug aflegt, rijdt met een gangetje
van vijftig kilometer langs de dorpen. Als
er bij de verlaten stationnetjes midden in
het land iemand wil instappen, stopt hij.
Zo niet, dan tuft hij verder.
„Meestal is hij wel op tijd", zegt Carlos
Mariano, stationschef van Cella, het
knooppunt waar de treinen elkaar passe
ren. Al sinds 1981 verkoopt hij kaartjes,
Een dorp op de hoogvlakte van Teruel.
zet de wissels om en fluit wanneer de trein
mag vertrekken. „Zoals met zoveel din
gen in Spanje is ook de Renfe (de Spaanse
NS) totaal verpolitiekt", zegt de stations
chef onverbloemd. „Ons materieel be
staat uit afdankertjes uit andere delen
van het land, waar de politici machtiger
en slimmer zijn dan hier en waar ze pre
cies weten hoe ze in Madrid de nieuwe
treinstellen moeten lospeuteren."
Gezondheidszorg
Met betere verbindingen alleen is Teruel
niet gered. De regering moet extra maat
regelen nemen om onderwijs, werkgele
genheid en gezondheidszorg op peil te
brengen, menen de bewoners. De normen
die voor de stedelijke gebieden van Span
je gelden, zijn bij lange na niet toereikend
om het Spaanse platteland leefbaar te
houden. De gezondheidszorg in Teruel
staat op het niveau van een derde-wereld
land, schrijft het actiefoldertje, dat je
overal in kroegen, scholen en zelfs in ker
ken ziet liggen. Voor de hele provincie rij
den maar drie ambulances en er is maar
één ziekenhuis dat slechts een beperkt
aantal specialismen heeft. Bij ernstige
ongelukken moeten slachtoffers soms
uren wachten voordat er hulp komt. En
dan moeten ze vaak toch nog worden
overgebracht naar een groter ziekenhuis.
José Maliën heeft pas geleden nog meege
maakt dat die hulp te laat kwam toen ie
mand in zijn dorp een hartinfarct kreeg.
De 73-jarige Maliën woont in Torremocha
dat als een wrat oprijst uit de geelbruine
hoogvlakte ten westen van de provincie
hoofdstad. Zijn ouders waren boeren en
hij volgde hen vanzelfsprekend op. José
maakt zijn ochtendwandeling door het
uitgestorven dorp. De kraag van zijn col
bertje heeft hij omhoog geslagen tegen de
schrale februariwind die het zand door de
straten jaagt. Hij vertelt dat hij betere tij
foto's Henk van den Boom
den heeft gekend, toen in zijn dorp nog
zo'n vijfhonderd mensen woonden. Er
was een suikerfabriek, de velden rondom
waren groen, en toen de moderne tijd aan
brak, kon hij zelfs een tractor kopen. Tor
remocha had in die glorietijd tien herders
die samen de dertigduizend schapen uit
het dorp hoedden. Er waren winkels, een
smid, een bakker en een school. Van de
laatste heeft Maliën zelf overigens maar
tot zijn negende de vruchten mogen pluk
ken. „We moesten al jong meehelpen. Van
kinderarbeid had nog nooit iemand ge
hoord" zegt hij droog. De achteruitgang
kwam sluipenderwijs. „Op dit moment
Stationschef Carlos Mariano bedient de
wissel op het station van Celle.
Monreal Del Cainpo is een van de vele dorpen die vechten tegen de vergetelheid.