Ik kies nooit
voor het lijden
Maak ruimte voor de mannelijke emoties
PZC
Ronald Jan Heijn
wil niet oordelen
reportage
29
Vaders
leveren
werktijd in
zaterdag 29 januari 2000
Zijn spiritueel bedrijf Oininio gaat vooral over gevoel, maar zelf
laat directeur Ronald Jan Heijn (39) zijn emoties maar moeizaam
zien. Of het nu gaat over zijn faillissement of over de ontvoering van en
moord op zijn vader Gerrit-Jan Heijn, verdriet en woede uit hij niet.
'Van binnen' gebeurt echter van alles. „Ik ben geen zielige man die in
tranen uitbarst, ik probeer mijn gevoelens een plek te geven."
Een paar dagen voordat mijn vader
t werd ontvoerd, had ik heel eng
over hem gedroomd. Het was in Turkije
waar ik, rugzak op, aan het rondtrekken
was. Die droom was zo vreselijk naar, dat
ik besloot mijn vader te bellen. Voor mijn
doen echt heel vreemd, want ik ben niet
zo'n beller en zeker niet als ik op vakantie
ben".
„Ja, hoi, met mij", zei ik tegen mijn vader.
Ik herinner me dat hij wat lacherig deed.
Hij was verbaasd dat ik naar hem vroeg,
maar ik verzweeg de reden. „Ik bel zo
maar even. Hoe gaat het daar?" „Goed",
antwoordde mijn vader, „het is hier mooi
weer. En bij jou? „Ja, hier ook. Nou, dan
hang ik maar weer op. Dag". Het is het
laatste gesprek met mijn vader geweest.
Toen ik terug kwam uit Turkije, was hij
ontvoerd."
„Bijzondere gaven heb ik niet en tegelijk
heeft iedereen bijzondere gaven, dit soort
dromen of voorgevoelens. We worden al
lemaal wel eens gebeld door een verre
vriend en zeggen: 'Ik zat net aan je te den
ken'. Dat is geen toeval, omdat in de geest
afstand niet bestaat. Maar zelf heb ik zel
den meegemaakt dat ik naar aanleiding
van een droom de telefoon pakte. Ik vond
het kennelijk heel eng."
„Tijdens zijn ontvoering, die zeven maan
den duurde, was ik vooral bang voor wat
de daders mijn vader allemaal zouden
kunnen aandoen. Ik herinner mij nog
goed toen zijn pink werd opgestuurd met
een vreselijk begeleidend briefje. 'Hij zal
nu wat meer problemen hebben met piano
spelen'. Gaandeweg begon voor mij het
rouwproces. Uiteraard hoopte ik dat hij
nog zou leven. Maar als je vader wegvalt
uit je dagelijks bestaan, ga je meer over
hem nadenken. In die zin lijkt een ontvoe
ring op een langdurig ziekbed; je bent af
scheid aan het nemen. Zeven maanden
lang heb ik mij afgevraagd: wat was hij
voor een man?"
„Uiteindelijk vertelde ik op zijn crematie
een sprookje waarin mijn vader koning
van een eiland was. Heel weinig bewoners
kenden hem echt goed, maar diegenen die
wel tot hem doordrongen, gingen voor
hem door het vuur. Mijn vader was heel
integer: een belangrijke eigenschap om
spiritueel in het leven te staan.
Na zijn dood ging Ronald Jan Heijn zijn
vader meer waarderen. Tijdens zijn jeugd
in het welgestelde Bloemendaal had hij
een moeizame verhouding met de man die
samen met zijn broer Albert een klein
kruideniersbedrijf uitbreidde tot het we
reldwijde Aholdconcern. Praten over ge
voelens was in het grootgruttersgezin -
vader, moeder, twee zoons en twee doch
ters - uit den boze. Vader zag zijn oudste
zoon Ronald Jan als een buitenbeentje,
een filosoof die in eerste instantie niet ge
ïnteresseerd leek in het bedrijfsleven.
Gymnasium
„Ik zette mij af tegen puur en alleen geld
verdienen. Ik was bezig met de zin van het
leven, maar niemand begreep mij. Op
mijn 21e ging ik in psychotherapie. Ik was
onzeker en zat boordevol vragen. Voor de
buitenwereld zag ik er immers zo succes
vol uitProbleemloos doorliep ik het gym
nasium, ging naar Nijenrode en speelde in
het nationaal hockeyelftal. Bovendien
kwam ik uit de gegoede familie Heijn, als
je dan nog niet gelukkig bent
„Dat was ik dus niet. Tijdens de therapie
kwam ik er onder meer achter dat ik ook
zo fanatiek hockeyde om in de gratie van
mijn vader te komen. Onbewust wilde ik
een topprestatie voor hem neerzetten, zo
dat hij niet meer om mij heen kon. Ik wilde
graag dat hij trots was op zijn oudste
zoon. Toen ik dat ontdekte, ben ik reso-
Ronald Jan Heijn: „Ik geloof dat ik de weerstand van mijn ouders nodig had om uiteindelijk voor spiritualiteit te kiezen."
waardoor je je schoon aanbiedt aan het
nieuwe jaar. Je reinigt je lichaam en geest,
het is heel prettig. Je raakt op een goede
manier gedisciplineerd
Nadat zijn bedrijf failliet was verklaard
zijn vorige week de laatste negentig werk
nemers ontslagen. Het lege Oininio doet
Heijn denken aan de begindagen van het
spirituele bolwerk dat in 1994 zijn deuren
opende. Zoals overgrootvader Albert de
basis legde voor 's lands grootste levens-
middelenbedrijf, wilde Ronald Jan een
grootgrutter op het geestelijke vlak wor
den.
,Ik liep al een tij d in het spirituele wereld-
je rond. Volgde workshops en meditatie-
luut uit het nationaal elftal gestapt en de
finitief met hockey gestopt."
Hij verwijt zijn ouders niet dat ze zich
destijds moeilijk konden inleven in zijn
gevoelswereld. „Dat is ook lastig, ze de
den hun best. Ik geloof eerder dat ik hun
weerstand nodig heb gehad om mijn eigen
weg te zoeken en uiteindelijk voor spiri
tualiteit te kiezen. Zonder het onbegrip
uit mijn jeugd was ik nooit gedreven ge
noeg geweest om een centrum als Oininio
op te bouwen".
Breed publiek
Van de nood een deugd maken. Het lijkt
Ronald Jan Heijns sterkste eigenschap. In
zijn werkkamer van Oininio in Amster
dam zit een kalme directeur. Op zijn bu
reau een vers gevulde fruitschaal: Heijn
volgt vijf weken lang een reinigingskuur
waarbij hij alleen maar groente en fruit
eet. „Het is een boeddhistisch ritueel,
cursussen. Ik zeg het altijd maar zo: het
bleef hangen op het niveau van klapstoel
tjes in een hooischuur. De boodschap om
beter in contact te komen met jezelf, was
interessant, maar de manier waarop het
aan de man werd gebracht sprak veel
mensen niet aan."
„Al gauw kwam ik op het idee een soort
'supermarkt' voor spiritualiteit te maken.
De een houdt van een lezing, de ander
gaat liever oerdansen om dichter bij zich
zelf te komen, en een derde koopt een boek
over geestelijke groei. Er zijn zes miljard
mensen op deze wereld en iedereen heeft
zijn eigen manier om beter in contact met
zichzelf te komen. Kortom: ik wilde voor
elk wat wils."
Zijn missie, 'spiritualiteit is van iedereen',
werd voor het eerst zichtbaar in Amster
dam. Het cursusaanbod was enorm. Van
oriëntaalse buikdans tot astrologie, maar
ook 'een eigentijdse inleiding tot medita
tie' en 'verwen jezelf met massage' was te
koop in wat toen nog Oibibio heette. Wie
van dat alles niets moest hebben, kon ook
relaxen in de sauna of vegetarisch eten in
het grand café. Eén ideaal ging niet in ver
vulling. Heijn wilde een nauwe samen
werking tussen natuurgenezers en gewo
ne artsen, De alternatieve geneesheren
kwamen bij bosjes en hadden al gauw de
overhand. De reguliere geneeskunst vond
dat te bedreigend en kwam daardoor niet
meer opdagen.
Zweverig
Zijn bijna bovenmenselijk rustige voor
komen maakt het moeilijk voorstelbaar
dat hij zware jaren achter de rug heeft.
Zijn spirituele ideaal is inmiddels failliet.
Niet alleen in Amsterdam, maar ook in
Groningen, Nijmegen en Roermond zijn
de vestigingen gesloten. Enkele schuldei
sers wachten nog op zijn geld. Noodge
dwongen verkocht hij zijn villa aan het
Vondelpark en stopte zijn hele privé-ver
mogen van 25 miljoen gulden - de erfenis
van zijn vader - in het noodlijdende Oini
nio. En zelfs dat kapitaal kon de deur van
zijn geesteskind niet open houden.
Critici zeggen dat Oininio ter ziele is ge
gaan door Heijns' zweverige leiderschap.
„Zwevers vinden mij te commercieel, ma
terialistenvinden mij een zwever. Oininio
heeft een bedrijfsplan, een accountant,
een afdeling personeelszaken, een onder
nemingsraad, kortom alles wat een nor
maal bedrijf ook heeft. Het centrum in
Amsterdam is altijd succesvol geweest.
Door de uitbreiding met vestigingen in
andere steden zijn we in de problemen ge
komen. Die liepen niet goed. Met de op
brengsten uit Amsterdam moesten we ook
de andere drie zaken draaiende zien te
houden. Dat lukte niet".
„Ook het wegvallen van financiers heeft
ons in moeilijkheden gebracht. Op een ge
geven moment kwam Oininio in een
kwaad daglicht te staan. Ex-medewer-
kers beweerden dat ik bij het aannemen
van personeel zou afgaan op hun aura.
Pure onzin. Maar die geruchten waren
wel zo hardnekkig dat we moeilijkheden
kregen met onze financieringen."
Hoe voelt de directeur zich nu? Heijn
denkt lang, heel lang na. „Dat ik niet in
tranen uitbarst en niet te keer ga als een
emotionele Italiaan, zegt niets over mijn
gevoel. Natuurlijk vond ik het heel erg om
voor een zaal werknemers te staan en te
zeggen: 'julliezijnontslagen'.Erzijntwee
maanden geweest dat personeelsleden
hun salaris niet kregen, maar uiteindelijk
hebben ze allemaal hun geld gehad. Ik heb
er letterlijk mijn hele hebben en houden
voor over gehad om mijn personeel te be
talen. Dat zegt genoeg over mijn inzet."
„Ik ben geen slachtoffer met een zielig
verhaal. Ik ben de dirigent van mijn eigen
leven en verantwoordelijk voor alles. On
langs trok ik een 'angel-card', een kaart
spel dat ik voor kerst heb gekregen. 'Pijn
is onontkoombaar, lijden is een keuze'.
Nooit zal ik voor het lijden kiezen. Dat wil
niet zeggen dat ik sta te j uichen als er nare
dingen gebeuren in mijn leven."
Ferdie E.
De glazen bol in zijn werkkamer blikt al
vast vooruit. 'Toekomst in zicht' zeggen
dansende letters onder de stolp. Behalve
de eventuele doorstart van Oininio, die
nog in de lucht hangt vanwege aarzelende
investeerders, staat Ronald Jan Heijn iets
heel anders te wachten. Ferdi E., de moor
denaar van zijn vader, komt mogelijk dit
jaar nog op vrije voeten. Ook bij die ge
dachte manifesteren zich bij de spiritueel
leider geen gevoelens als haat en wraak
jegens de dader.
„Als Ferdi E. genezen is, inziet wat hij
heeft gedaan en zich bewust is van wat er
met hem aan de hand is, dan krijgt hij van
mij een nieuwe kans. Een voorbeeld. Als
blijkt dat hij de beste automonteur in de
wijde omgeving is, dan zou ik tegen goede
vrienden zeggen: 'Als je auto kapot is,
neem Ferdi E.."
„Natuurlijk wal ik weten waarom hij mijn
vader heeft vermoord. Misschien vraag ik
het hem ooit eens, maar ik wal mijn leven
niet afhankelijk maken van zijn ant
woord. Hij is verantwoordelijk voor zijn
daad, niet ik. Door haat en wraak zou ik
foto Phil Nijhuis
zelf levenslang hebben, en dat wol ik niet.
Ook Ferdi E. moet ik een plek geven, hoe
gek dat ook klinkt."
„Het heeft alles te maken met de univer
sele liefde waar ik in geloof. Die oordeelt
niet, maar constateert. In de universele
liefde is iemand zoals hij ismet zijn mooie
en minder mooie kanten. Ferdi E. heeft
vrouw en kinderen, die zullen van hem
houden. Hij zal vast ook goede dingen
hebben."
Onzeker
De glazen bol kijkt verder. De toekomst
van Ronald Jan, zijn vrouw Monique en
zijn zes kinderen - van wie de twee uit zijn
eerste huwelijk niet permanent bij hem
wonen - is onzeker. Door de financiële pe
rikelen moesten zij de villa met sauna en
zwembad aan het Vondelpark verruilen
voor een eenvoudiger onderkomen ergens
op het platteland.
„We leven nu dichter bij de natuur, dat is
prettig. Als ik Amsterdam uitrijd, voel ik
alles van me afglijden. Maar wie denkt
dat Ronald Jan terug wil naar de huifkar,
heeft het goed mis. Natuurlijk kan geld je
leven veraangenamen, dat geldt ook voor
mijDe luxe van fax, computer en mobiele
telefoon zou ik niet meer willen missen.
Als we met alle zes kinderen op pad zijn,
hebben Monique en ik vaak allebei een
mobieltje bij ons. Voor de logistiek heel
makkelijk."
„Of wij nog meer financiële problemen
krijgen, hangt af van de doorstart. Ik ga er
vanuit dat het lukt. Misschien komt er een
nieuwe zakelijk leider en krijg ik op het
creatieve vlak de verantwoordelijkheid.
En zelfs als Oininio zijn deuren nooit meer
opent, ervaar ik het faillissement niet als
een nederlaag. Dat geldt ook voor mijn
vader, die voor mijn gevoel over mijn
schouder meekijkt. Hij weet dat ik mijn
best heb gedaan. Ik denk dat hij het mooi
vindt dat zijn oudste zoon aan deze onder
neming is begonnen. Nooit eerder zag hij
mij als een zakenman."
Carine Neefjes
De heren der schepping zijn een beetje
in de war. Zijn ze na twee
feministische golven eindelijk bereid de
afwas te doen en over hun emoties te
praten, worden ze weer afgeschilderd als
slapjanussen en softies. Mannen zijn dan
ook naarstig op zoek naar hun ego, dat
zich ergens tussen watje en macho moet
bevinden. In het boek 'Ruimte voor
mannen', dat onlangs verscheen,
vertellen ze zelf hoe het zit.
Sinds de tweede feministische
golf zo'n dertig jaar geleden be
gon, is de belangstelling vooral uit
gegaan naar de positie van vrou
wen. Maar hoe is het eigenlijk met
de heren der schepping gesteld?
Ook mannen hebben het wel eens
moeilijk, zo blijkt uit de bundel
'Ruimte voor mannen' die onlangs
verscheen. Daarin komen zestien
mannen aan het woord uit uiteen
lopende richtingen. Enkele auteurs
zijn aan een universiteit verbon
den, andere zijn afkomstig uit de
reguliere hulpverlening of uit de
meer alternatieve hoek. De bundel
is samengesteld door Vincent
Duindam, als psycholoog verbon
den aan de Universiteit van
Utrecht. Hij publiceerde eerder het
boek 'Zorgende vaders'.
Weinig oog
Hebben mannen dan (nog meer)
ruimte nodig? Ja, stelt psycholoog
Jeroen Jansz in de bundel. Want
hoe groot de maatschappelijke
Veel mannen zien in hun omgang met kinderen een kans om geen groot en stijf mens meer te hoeven zijn. foto Werner Rauwerdink
ruimte voor mannen ook mag zijn,
in het sociaal-emotionele vlak is de
ruimte beperkt. 'Mannen zijn nog
altijd rationeel, tonen amper hun
emoties en hebben weinig oog voor
de emoties van anderen. De inge
snoerde emotionaliteit van man
nen speelt ze parten bij het aangaan
van intieme relaties met hun kinde
ren, partners of vrienden en kan ne
gatieve effecten hebben op hun ge
zondheid.'
Jansz geeft enkele wenken voor
mannen om het uiten van 'tere emo
ties' te oefenen, zoals toneelspelen
en de praktijk van het eigen vader
schap. Ook Vincent Duindam is van
mening dat het vaderschap man
nen kansen biedt om zich persoon
lijk te onplooien. 'Bovendien vin
den veel mannen het heerlijk om
deel te hebben aan de wereld van
kinderen en niet altijd zo'n stijf
groot mens te hoeven zijn.'
Volgens psycholoog Nico van Oos
ten is er op dat gebied zelfs een stil
le revolutie onder mannen gaande.
'Een groeiend aantal vaders wil
werktijd inleveren om een deel van
de dagelijkse verzorging van de
kinderen op zich te nemen.'
Overigens kunnen de heren er niets
aan doen dat ze zich soms als
macho's gedragen, zo neemt Van
Oosten het op voor zijn seksegeno
ten. 'We zijn niet verantwoordelijk
voor wat we als kind aan normen en
waarden hebben meegékregen. Het
is de loden last van de erfenis van de
patriarchale samenleving.'
Mannenhulp
Volgens sommige auteurs moet er
meer ruimte komen voor het in
zicht dat mannen nu eenmaal an
ders in elkaar zitten dan vrouwen.
Ze staan anders in de wereld dan
vrouwen, ze zorgen op een andere
manier en ze uiten zich op een an
dere manier. Zo stellen de mannen-
hulpverleners Joop Beelen, Rob
Geurts en Jack van der Loo in het
boek dat werk bij mannen meer en
anders dan bij vrouwen aan eigen
waarde, zelfbeschikkingsgevoel en
trots raakt. Ook benadrukken ze
'dat we de ingetogenheid van man
nen niet moeten miskennen als een
gebrek aan intimiteit of een ontbre
ken van gevoeligheid'.
Er wordt bovendien met een veel te
negatieve blik naar mannen geke
ken, vinden ze. Toont een man geen
emoties, dan is hij in de ogen van
veel vrouwen een macho. Doet hij
het wel, dan wordt hij door andere
mannen uitgemaakt voor softie.
Maarten Moens, organisator van de
workshop 'Tussen macho en softie'
schrijft: 'Het oude beeld van de
harde macho is onder invloed van
de sociale revolutie van eind jaren
zestig en het feminisme niet meer
werkzaam en ook niet meer ge
wenst. Er wordt als man meer van
je verwacht dan geld binnenbren
gen en het vlees aansnijden op zon
en feestdagen. Mannen gingen an
dere, meer zachte kanten in zich
zelf ontdekken. Zo ontstond in de
jaren zeventig, tachtig een nieuw
beeld vair mannelijkheid, dat sterk
gekleurd was door de wensen van
emanciperende vrouwen. Doen we
het zo goed?, was de onderliggende
vraag van de softies. Maar toen ze
in de jaren negentig zowel door
vrouwen als mannen werden afge
schilderd als gecastreerde slapja
nussen, werden vrouwen en hun
emancipatiestrijd als referentie
punt voor de mannelijke identiteit
verlaten. Centraal staat nu de
vraag: „Wie zijn we en wat willen
we zelf als mannen?," aldus Moens.
Stoer
Hij vindt dat het tijd is om alle nor
men en waarden los te laten die
voorschrijven hoe een 'echte' man
of vrouw zich zou moeten gedra
gen. Zé houden mannen gevangen
in him rol van 'stoer en zwijgzaam'
en vrouwen in hun rol van 'zwak en
emotioneel'. 'Het loslaten en over
stijgen van stereotiepe manbeelden
biedt mannen de ruimte om aan
hun mannelijkheid een eigen vorm
en invulling te geven.Uiteinde
lijk wordt man-zijn dan een vorm
van mens-zijn.'
Vincent Duindam e.a.: Ruimte voor
mannen; Van Gennep Amsterdam;
ISBN 90 5515 215 3; f 39,90.
Corine van Zuthem
