buitenweg
Laat een andere arts je klacht ook beoordelen
reportage
Vraag de chirurg naar zijn cv
zaterdag 29 januari 2000
RUDEN RIEMENS
HermaCoumouisarts. Elf jaar gele
den opende zij een 'Second Opi
nion Praktijk' in Amsterdam. 2e on
dersteunt patiënten bij het nemen van
een beslissing omtrent een voorgestel
de behandeling. 'Veel patiënten vragen
zich af in hoeverre het advies dat ze
van hun behandelend arts gekregen
hebben overeen komt met de mening
van andere artsen."
Om antwoord te geven op die vraag
duikt Coumou in de medische litera
tuur, zoekt ze op internet naar infor
matie en alternatieven en vergelijkt ze
de voorgestelde behandeling met pro
cedures in ziekenhuizen elders in het
land. „Eigenlijk zouden huisartsen dat
werk moeten doen, maar die hebben
daar geen tijd voor. Bovendien zijn
huisartsen vaak niet in staat actuele li
teratuur door te nemen. Ze leggen zich
al gauw neer bij het voorstel van een
specialist."
Overigens waren collega-artsen aan
vankelijk niet ingenomen met Her ma's
praktijk. Zo weigerden specialisten
van het AMC in Amsterdam mee te
werken aan haar promotieonderzoek
omdat ze het gevoel hadden dat Cou
mou aan hun stoelpoten zaagde. „Ze
zijn bang hun machtspositie te verlie
zen. Maar het is helemaal mijn bedoe
ling niet om op de stoel van andere
artsen te gaan zitten. Ik onderzoek pa
tiënten ook niet en stel geen diagnose.
Ik ondersteun ze slechts bij het inne
men van een eigen standpunt. Vaak is
de situatie zo complex en ingewikkeld,
dat patiënten er niet meer uitkomen,
laat staan dat ze zicht hebben op voor-
en nadelen van een behandeling en
mogelijke alternatieven. In feite geef
ik hen een snelle cursus hoe ze zo ge
richt mogelijk hun vragen aan artsen
kunnen stellen, zodat ze ook een dui
delijk antwoord krijgen. Want artsen
kpnnen, als ze willen, enorm om de he
te brij heen draaien."
Haar ervaring is dat artsen zich snel in
hun eer aangetast voelen. „Ik kom heel
wat grote ego's tegen in de gezond
heidszorg. Maar om wie gaat het uit
eindelijk? Om de patiënt toch? Het is
voor een arts toch ook prettig om open
kaart te spelen? Eigenlijk zou je een
chirurg gewoon naar zijn werkerva
ring moeten vragen alvorens je instemt
met een operatie. 'Dokter, mag ik eerst
even uw cv zien?"
Niet iedereen legt zich per
definitie neer bij de diagnose
van een arts. Steeds meer mensen
vragen om een 'second opinion',
letterlijk een tweede mening. Uit
onderzoek blijkt echter dat veel
artsen het verzoek daartoe
uitleggen als een motie van
wantrouwen. En niet iedere patiënt
die een toetsing wil, durft het ook
aan: 'Je bent toch al gauw geneigd te
denken dat de dokter het wel bij het
rechte eind zal hebben. Bovendien
ben je bang om de relatie met je arts
op het spel te zetten.'
Anj a van Driel (46) had een moedervlek
op haar rechteronderbeen. „Dat ding
zat er al jaren en ik had er eigenlijk nooit
naar omgekeken. Maar vorig jaar merkte
ik dat die plek regelmatig jeukte. Omdat
ik toch voor mijn astmaklachten bij de
huisarts moest zijn, heb ik hem gelijk even
naar die moedervlek laten kijken. Hij zei
dat ik me nergens zorgen over hoefde te
maken. Toch heeft hij me na enig aandrin
gen - ik vertrouwde de zaak niet - door
verwezen naar de specialist."
Ook de dermatoloog zei dat er niets aan de
hand was. Dat die moedervlek wat hobbe
lig aanvoelde kon geen kwaad, zei hij te
gen Anja. Het was volgens hem dan ook
niet nodig een stukje huid op kweek te
zetten. Hij zag zo wel dat het goed was.
Toch was Anja er niet gerust op. „Het leek
wel of die jeuk steeds erger werd. Een paar
maanden later heb ik daarom opnieuw
contact opgenomen met die specialist en
gevraagd om een second opinion. Dat
ging niet van harte, merkte ik. De specia
list reageerde kortaf. Ik heb hem uitge
legd dat de klachten verergerden en ik er
gewoon nog eens iemand anders naar wil
de laten kijken. Na lang aandringen gaf
hij me uiteindelijk de naam van een colle
ga in een ander ziekenhuis."
De tweede dermatoloog liet een stukje
huid van Anj a op kweek zetten. Uit de uit
slag kwam naar voren dat er zich wel de
gel ijk kwaadaardige cellen in de moeder
vlek bevonden. Omdat Anja er zo snel bij
was, kon worden volstaan met een een
voudige operatie. Sindsdien heeft ze geen
klachten meer.
Een 'second opinion' heeft betrekking op
de diagnose of het advies van een andere
deskundige dan de eigen hulpverlener. De
laatste jaren is de vraag hiernaar inde ge
zoek om een second opinion hun arts
kwetsen of dat ze daarmee de indruk wek
ken dat ze geen vertrouwen in hem of haar
hebben."
In de praktijk blijkt dat huisartsen zich er
niet langer voor schamen om hun diagno
se te toetsen aan de mening van een colle
ga. „Het is beter bespreekbaar geworden.
In die zin durven we ons steeds kwets
baarder op te stellen. Die toetsing heeft
bovendien een kwaliteitsverhogend ef
fect.", zegt huisarts Rob Bruinsma. „Het
vak van huisarts is vol onzekerheden. Je
kunt een redelijk goede inschatting ma
ken, maar je hebt nooit voor 100 procent
zekerheid. En depatiënt wil die zekerheid
natuurlijk wél. Dan is het prettig als met
een collega kunt overleggen."
Shoppen
Dat patiënten recht hebben op een second
opinion, wil overigens niet zeggen dat het
ook altijd goed voor ze is. Vooral mensen
met chronische klachten en met nieuwe
en nog vrij onbekende ziektes als M.E. en
whiplash kunnen zich er vaak maar moei
lijk bij neerleggen dat ze uitbehandeld
zij n en dat ze met hun klachten moeten le
ren leven. Die mensen blijven zoeken naar
een diagnose en soms is die er gewoon
niet. Maar sommige patiënten krijgen
daardoor wel de neiging om te gaan shop
pen in de gezondheidszorg.
Huisarts Rob Bruinsma komt veel, zoals
hij het noemt 'silent second opinions' te
gen. „Mensen die bijvoorbeeld op een
doordeweekse dag met een bepaalde aan
doening bij mij geweest zijn, leggen in het
weekend dezelfde vraag voor aan de
dienstdoende weekendarts. Dat is offici
eel dan wel geen second opinion, maar
heeft natuurlijk wel hetzelfde effect."
Als patiënten vragen om een second opi
nion bij een tweede arts, leidt dat in 7 pro
cent van de gevallen tot een nieuwe prog
nose omtrent het ziekteverloop, zo blijkt
uit het onderzoek van de Rotterdamse
Daniël den Hoed Kliniek. In een kwart
van de gevallen leidt de herbeoordeling
niet tot een andere prognosemaar wel tot
een gewijzigde behandeling, bijvoorbeeld
het afzien van een operatie. Ook al levert
een second opinion in de meeste gevallen
geen nieuwe inzichten op, toch is het vol
gens de onderzoekers in de belevingswe
reld van veel mensen van grote waarde.
Corine van Zuthem
zondheidszorg flink toegenomen. Harde
cijfers zijn er niet, maar academische zie
kenhuizen schatten dat tussen de 5 en 40
procent van hun poliklinische patiënten
een tweede arts bezoekt voor een herbe
oordeling. Een van de belangrijkste oor
zaken is het gegeven dat patiënten steeds
mondiger worden en zich niet meer per
definitie neerleggen bij de diagnose of het
advies van hun arts.
Uit een onderzoek van de Daniël den
Hoed Kliniek in Rotterdam onder 245
mensen met kanker die de-in 1996 geopen
de 'Tweede-mening-polikliniek' bezoch
ten, blijkt dat de meeste mensen een se
cond opinion willen uit de behoefte aan
meer zekerheid en meer informatie. Dit
heeft te maken met overvolle spreekuren
waardoor patiënten nogal eens het gevoel
hebben in het gedrang te komen. Bijna
een kwart van de patiënten wil een tweede
mening uit ontevredenheid over de com
municatie met de arts.
Volgens mr. Mariëlle Schreuder, juridisch
beleidsmedewerker bij het Patiënten-
/Consumentenplatform Twente, vragen
de meeste patiënten om een second opi
nion als ze een beslissing moeten nemen
over een ingrijpende operatie. De Ensche-
dese internist en nierspecialist René
Brouwer: „Sommige patiënten hebben de
behoefte om hetzelfde verhaal nog eens
van een ander te horen, omdat dat ze helpt
in het acceptatieproces. Maar stel dat alle
patiënten dat zouden doen, dan zou dat
een enorme belasting betekenen en zou
den de wachtlijsten alleen nog maar meer
toenemen."
Volgens Mariëlle Schreuder van het Pati-
enten/Consumentenplatform stellen veel
patiënten zich nog te afhankelijk op van
artsen. „Ze zijn bang dat ze met het ver
Huisartsen staan steeds meer open voor de vraag van patiënten om een tweede mening. Zij schromen er niet voor ook zelf de hulp van
een collega in te roepen. foto Rob Keeris
