Markt op hol door rijtjeshuizen
wil af van imago visserij werf
PZC
Leven consumenten goedkoper door euro
Twijfels over nut
van privatisering
Tekort aan grote vrijstaande woningen leidt tot prijsexplosie
financiën en economie
economie wijzer
het bedrijf
zaterdag 29 januari 2000
van onze redactie economie
DEN HAAG - De introductie
van de euro pakt gunstig uit
voor consumenten. Een ruime
meerderheid van de grote Eu
ropese bedrijven zegt dat de
nieuwe eenheidsmunt hen
dwingt de prijzen te verlagen.
Dat blijkt uit een onderzoek
van het accountants- en ad
vieskantoor KPMG onder on
dernemingen met meer dan
vijfduizend werknemers in de
Europese Unie en Zwitserland.
Tachtig procent van de bedrij
ven houdt rekening met aan
houdende prijsdalingen. Het
afgelopen jaar verlaagden vier
van de tien ondervraagden zijn
prijzen. Slechts tien procent
voerde een verhoging door. „De
resultaten van het onderzoek
bevestigen ons vermoeden dat
de euro de Europese consu
ment onmiddellijk financiële
voordelen oplevert", aldus een
KPMG-woordvoerder in Lon
den.
Lonen
De euro is op 1 januari 1999 in
gevoerd in het girale verkeer. In
2002 doen de munten en biljet
ten hun intrede in de porte
monnee van de burger. Een
meerderheid van de onderne
mingen verwacht dat de euro
ook leidt tot hogere salariskos
ten. Als de lonen in Europa
gemakkelijker vergeleken
kunnen worden, dan zullen de
lager gesalarieerden sneller
extra looneisen stellen.
Volgens het onderzoek denken
de bedrijven dat de invoering
van de euro hen gemiddeld 125
miljoen gulden gaat kosten.
Dat is vijf keer zoveel als zij
hebben gespendeerd om de
computerproblemen tijdens de
eeuwwisseling te voorkomen.
De werkgeversorganisatie
VNO-NCW noemt een bedrag
van 125 miljoen gulden 'een
reële schatting'. Harde cijfers
over de invoeringskosten voor
Nederlandse ondernemingen
zijn niet voorradig.
De Nederiandsche Bank schat
te de kosten voor de totale sa
menleving eerder op ruim vijf
miljard gulden.
Daar staat tegenover dat de eu
ro jaarlijks een besparing van
ruim twee miljard met zich
meebrengt. Overigens is
slechts twintig procent van de
bedrijven in het KPMG-onder-
zoek al helemaal overgescha
keld op de euro. Veertig pro
cent denkt de administratie
eind dit jaar te hebben aange
past. GPD
Er wordt hard gewerkt aan de verkeerde huizen.
foto Hans Steinmeier/ANP
Vliegbedrijfjes samen verder
EINDHOVEN - Dynamic Airlines in Eindhoven en Rijnmond
Airservices in Rotterdam hebben besloten de activiteiten te
bundelen. Het samengaan heeft geen gevolgen voor het perso
neel, aldus directeur R. Buijs van Dynamic Airlines.
Het Eindhovense vliegbedrijf is gespecialiseerd in zakelijke
charters. De Rotterdamse onderneming houdt zich daar ook
mee bezig, maaar richt zich toch vooral op onderhoudsactivi-
teiten. Dat geldt ook voor het dochterbedrij f IAS, dat zich uit
sluitend bezighoudt met het onderhoud van cockpitinstru
menten.
Het gezamenlijke bedrijf beschikt over acht vliegtuigen. Er
werken zeventig mensen in vaste dienst en vijftien oproep
krachten. De nieuwe onderneming is in het betreffende
marktsegment het grootste bedrijf in de Benelux. ANP
Heineken aast op DB Group
AMSTERDAM - Heineken wil samen met zijn partner Fraser
Neave uit Singapore meer greep krijgen op de markt in
Nieuw-Zeeland. Daarvoor willen de twee volledig eigenaar
worden van DB Group, bierbrouwer in dit land. Ze hebben
een bod uitgebracht van zestig miljoen euro 133 miljoen) op
de resterende 42 procent van de aandelen.
DB heeft in Nieuw-Zeeland vier brouwerijen die per jaar 1,1
miljoen hectoliter bier verkopen. Dat komt neer op een
marktaandeel van 35 procent. ANP
Concurrentie kost HMG winst
HILVERSUM - De concurrentie met SBS is bij Holland Media
Groep (HMG) ten koste gegaan van het financiële resultaat.
De onderneming van RTL4, RTL5 en Veronica heeft het afge
lopenjaar een winstdaling van 6£?procent moeten incasseren.
De winst voor belasting lag in 1999 op 23 miljoen tegen 73
miljoen in 1998, zo blijkt uit de voorlopige cijfers die aan de
aandeelhouders zijn voorgelegd. De onderneming heeft extra
investeringen gedaan voor de programma's van RTL4 en de
herpositionering van RTL5. Die plannen moeten voorkomen
dat HMG marktaandeel verliest.
Verder heeft HMG voorzieningen getroffen. De definitieve
jaarcijfers komen in april naar buiten. ANP
SBS met UPC in betaal-tv
AMSTERDAM - SBS, moederbedrijf van de Nederlandse tv-
zenders SBS6 en Net5, gaat samenwerken met het tv-kabel-
bedrijf UPC. Het duo richt vier zenders op die alleen toegan
kelijk zijn voor kijkers met een abonnement.
De zenders richten zich in eerste instantie op de Benelux. UPC
heeft vooral in Nederland veel kabelbedrijven gekocht, die
voorheen vaak in handen waren van gemeenten. Zo zijn de tv-
kabels van Amsterdam in handen van UPC.
SBS en UPC gaan ook samen in Internet. Internetgebruikers
krijgen tekenfilms, series, digitale 'tijdschriften' en spelletjes
aangeboden. Een deel van deze 'programma's' is afkomstig
van ZeniMax Media, een Amerikaanse dochter van SBS die
daarin gespecialiseerd is. Ook 'programma's' van derden
wordt via het duo SBS/UPC op Internet aangeboden. ANP
Industriële productie in EU stijgt
BRUSSEL - De industriële productie in de Europese Unie is
in de periode september tot november vorig jaar met 1,2 pro
cent gestegen vergeleken met de voorafgaande drie maanden.
In de eurozone, de elf lidstaten die de euro hanteren, bedroeg
de stijging 1,1 procent.
Dat meldt Eurostat, het statistisch bureau van de EU. De
sterkste stijging deed zich voorin Denemarken (1,7 procent),
gevolgd door Frankri j kItalië en het Verenigd Koninkrij k (elk
1,1 procent). Nederland bungelde helemaal onderaan met 0,4
procent. ANP
door Peet Vogels
DEN HAAG - De huidige
nieuwbouwwijken dreigen de
Bijlmers van de toekomst te
worden. Jaarlijks worden tien
duizenden woningen gebouwd
ilie prima voldoen aan de woon
behoeften van tien jaar geleden,
de rijtjeswoning met een tuintje
voor en achter. De woonconsu
ment van nu wil een grote, liefst
vrijstaande woning, maar die
worden er nauwelijks gebouwd.
Dat leidt binnen tien jaar tot
grote problemen als mensen
willen gaan verhuizen.
De bouwondernemers en de
Vereniging Eigen Huis (VEPI)
willen daarom een snelle aan
passing van de politiek ten
aanzien van nieuwbouw. De
bouwbedrijven en projectont
wikkelaars, verenigd in de NVB,
willen af van de bestaande plan
nen. „De huizen die we nu bou
wen zijn tien jaar geleden be
dacht. Die voldoen niet meer
aan de wensen. Er is nu veel
meer vraag naar grote wonin
gen met veel ruimte rondom, al
dan niet vrijstaand. Door af
spraken met de gemeenten zijn
we echter gedwongen rijtjes
huizen te blijven bouwen met
een dichtheid van 35 woningen
per hectare", aldus N. Rietdijk
directeur bij de NVB.
Anders bouwen
Het woningbeleid is erg plan
matig. Er zijn afspraken tussen
gemeenten en projectontwikke
laars en bouwbedrijven over
hoeveel woningen er jaarlijks
op bepaalde aangewezen plek
ken worden gebouwd. „Nu de
vraag groot is willen we meer en
Akkoord over
bij kopen van
elektriciteit
ARNHEM - Een van de
rechtszaken die worden
gevoerd in de stroomsec-
tor, is definitief van de
baan. Gisteren werd be
kend dat alle partijen hun
handtekening hebben ge
zet onder een compromis
over het bijkopen van
stroom. Dat compromis
was eerder deze week op
gesteld.
Begin dit jaar barstte ru
zie uit in de voormalige
nutssector, omdat de
energiedistributeurs
Remu en Eneco er op het
laatste nippertje achter
kwamen dat ze te weinig
stroom hadden besteld
voor dit jaar. Volgens een
oude afspraak moeten
laatkomers een speciaal
tarief betalen, dat twaalf
keer zo hoog is als nor
maal.
In het compromis mogen
Remu en Eneco alsnog
stroom bijkopen. Welis
waar niet tegen het boete
tarief, maar wel tegen een
I prijs die iets hoger is dan
gebruikelijk.
Delta Nutsbedrijven en de
Elektriciteits-Produktie-
maatschappij Zuid-Ne
derland (EPZ) staan beide
achter het compromis.
„Wat Eneco en Remu aan-
I vankelijk wilden, berok
kende ons schade. Dit niet
en dus hebben wij er geen
probleem mee", liet direc
teur P. Stoter van Delta
weten. „Het compromis
lijkt ops heel redelijk",
reageerde EPZ-woord-
voerder R. Kok. EPZ ziet
i de ruzie tussen Eneco en
Remu enerzij ds en met na
me Essent en Nuon ander
zijds vooral als 'één van de
laatste oprispingen op
weg naar een vrije elektri
citeitsmarkt'.
Turkije schakelt
stroomtoevoer uit
ANKARA - Omdat Turkije door
aanhoudende kou te snel door
zijn aardgas heen raakt, wordt
in het hele land de stroomtoe
voer dagelijks tweemaal ander
half uur uitgeschakeld.
De maatregel blijft van kracht
tot het weer verbetert. In som
mige delen van Turkije vriest
het twintig graden. Turkije be
trekt aardgas van Rusland voor
zijn elektriciteitscentrales en
verwarming. AP
anders bouwen dan afgespro
ken", aldus Rietdijk. „Als we
meer van hetzelfde blijven bou
wen loopt de woningmarkt he
lemaal vast. De rijtjeswoningen
worden onverkoopbaar en de
prijs van vrijstaande woningen
zal exploderen."
De VEH, de belangenbehartiger
van eigen woningbezitters, ziet
de ontwikkelingen ook met zorg
door Maurits Sep
STELLENDAM - Even een
wijdverbreid en hardnekkig
misverstand uit de weg ruimen:
als het met de visserijsector
slecht gaat, wil dat niet zeggen
dat het dus ook met de
machinefabriek en scheepswerf
Padmos slecht gaat. Het bedrijf
bouwt meer schepen dan alleen
viskotters, benadrukt
commercieel directeur Hans
Padmos. Het installeren,
onderhouden, repareren en
vervangen van scheepsmotoren
zorgt eveneens voor een gestage
stroom opdrachten.
Hans Padmos stoort zich
mateloos aan het volgens hem
volstrekt verkeerde beeld dat
veel mensen van het
familiebedrijf hebben. „Daar
hebben wij veel last van. Vooral
in onze contacten met
overheden en banken." Een
gesprek over een
investeringskrediet wil door dat
misverstand nog wel eens
moeizaam verlopen. „Daarom
willen we eindelijk eens af van
het imago van visserswerf
De directe invloed van het
welzijn van de visserij op dat
van Machinefabriek Padmos
mag dan verleden tijd zijn, ze
heeft wel bestaan. Het bedrijf is
ooit begonnen als reparateur
van machines op schepen. „Dat
was in 1930. Mijn vader had
hetzelfde werk gedaan voor een
bedrijf in zijn geboorteplaats
Yerseke en begon als 19-jarige
in Bruinisse voor zichzelf. Hij
had drie werknemers. Bruinisse
had een grote vloot. Toen die
van zeil overschakelde op
motor, nam de behoefte aan
machine-onderhoud flink toe.
Hij werkte ook voor de vloten
van Ouddorp, Stellendam en
Goedereede."
Een ander moment waarop die
relatie met de visserijsector zich
manifesteerde, was toen de
Tweede Kamer besloot de
Deltawerken aan te leggen en
daarmee de Oosterschelde te
veranderen van een zout in een
zoet water. De mosselvissers
zouden hun broodwinning op de
Oosterschelde verliezen en
moesten dus op andere wateren
gaan vissen. Bruinisse werd
daardoor minder toegankelijk
voor de vissers. Padmos zag zich
gedwongen te verhuizen naar
Stellendam.
Achteraf bleek die verhuizing
niet zo noodzakelijk. De
Oosterscheldekering kreeg een
doorlaatsysteem: het zoute
water bleef, net als de
mossel vissers. Het vertrek naar
Stellendam ging in 1973
desondanks door, maar
tegemoet. „Door de gestegen
huizenprijzen is er veel vermo
gen onder de huizenbezitters
gekomen. Een grote groep van
hen zoekt een groot, liefst vrij
staand, huis tussen de vijf en de
acht ton. Voor die groep is echter
nauwelijks gebouwd, dus stor
ten ze zich massaal op de jaren
dertig wijken. Het gevolg daar
van is weer dat de prijzen van
tegelijkertijd behield Padmos
zijn vestiging in Bruinisse. Daar
werken nu twintig mensen, de
overige 55 in Stellendam.
Dealer
De gang naar Stellendam luidde
het begin van andere, betere
tijden in. Strategisch belangrijk
was de beslissing dealer te
worden van Mitsubishi-
motoren. Gingen kapotte
motoren voorheen naar de
leverancier, nu kon Padmos de
reparaties zelf uitvoeren. „We
werken voor vissers langs de
hele Noordzeekust, van
Duinkerken tot Denemarken.
We hebben zelfs Engel se en Ierse
vissers als klant, die een oude
Nederlandse kotter hebben
gekocht met een Mitsubishi-
motor.
Tegelijkertijd nam de vraag
naar nieuwe vissersschepen toe.
Padmos: „We ontwerpen ze,
maar laten het casco bij andere
werven bouwen. Plet schip
afbouwen doen we weer wel
zelf, in Stellendam en in
Bruinisse. Toen de vraag naar
die huizen omhoogschieten",
aldus F. van Loon, directeur bij
VEH.
De kopers van de huidige
nieuwbouw betalen nu al het
gelag en dat zal zo blijven. „De
prijzen van drieënhalf tot vier
ton voor een rijtjeshuis is veel te
hoog in vergelijking met de
kwaliteit", aldus Van Loon. „De
mensen in de nieuwb ou wwi j ken
Naam
Machinefabriek Padmos
Plaats
Stellendam
Opgericht
1930
Werknemers
75
Omzet
30.000.000 gulden
Dochterbedrijven
Machinefabriek Padmos
Stellendam
Machinefabriek Padmos Bruinisse
Dokmaatschappij Padmos
Stellendam
vissersschepen een jaar of tien
geleden inzakte, zijn we andere
boten gaan bouwen:
zeggen wel dat ze heel tevreden
zijn, maar ze willen ook weer
binnen tien jaar verhuizen. Het
is een tussenfase, omdat het huis
dat ze eigenlijk willen nog niet
gebouwd is."
Dat zal tot de nodige problemen
leiden vreest Rietdijk. „Als we
niet gevarieerder en groter gaan
bouwen zijn er voor die mensen
helemaal geen huizen beschik-
peilschepen voor
Rijkswaterstaat,
binnenvaartschepen,
bevoorradingsschepen.
In 1978 breidde het bedrijf de
activiteiten uit met een
dokmaatschappij, tegenover de
machinefabriek aan de
Deltahaven in Stellendam.
Daar wordt onderhoud aan
schepen uitgevoerd en worden
casco's afgebouwd. De werf
heeft inmiddels 110 schepen
gebouwd. Waaronder de
modernste sleepboot ter wereld
zegt Padmos, „Die heeft voor
twee stuwingsmotoren en
achter één. Daardoor kan de
boot ook zijwaarts varen."
Polen
Na een paar jaar helemaal geen
vissersschepen te hebben
gebouwd, kreeg Padmos
onlangs de opdracht voor vijf
kotters. Voor het eerst laat het
bedrijf de casco's niet in
Nederland of België bouwen,
maar in Polen. „Natuurlijk is
dat jammer. Voor die werven.
Maar we moeten wel, anders
baar. Bovendien raken zij hun
huis niet kwijt, want er is al
meer dan voldoende aanbod van
dergelijke huizen. Over twintig
jaar kunnen we de nieuwbouw
wijken weer gaan slopen en
daar zit niemand op te wachten,
ook de bouwbedrijven niet."
De NVB ziet de oplossing in de
aanpak van de dertiger jaren.
„Dat zijn de populaire wijken
die mensen mooi vinden. Toen
bemoeide de politiek zich veel
minder met de volkshuisves
ting. De particulier was op
drachtgever en de gemeente be
perkte zich tot de aanleg van
wegen en openbaar groen. Na de
Tweede Wereldoorlog is de wo
ningbouw veel meer bepaald
door de overheid en kijk waar
dat toe geleid heeft. Van die ja-
ren-zestig-wijken wordt echt
niemand vrolijk en nu worden
ze zelfs al gesloopt", aldus Riet
dijk.
Vrijheid
De VEH dringt ook al langer aan
op grotere vrijheid voor de con
sument bij het bouwen. „De
overheid moet meer gebieden
aanwijzen waar gebouwd mag
worden. Daarnaast willen wij
dat een derde van de kavels op
nieuwbouwlocaties door de ei
genaren naar eigen wens mogen
worden bebouwd. Tussen 1980
en 1995 hebben we een bange
woningmarkt gehad, er was
weinig vraag naar dure wonin
gen. Dat is nu anders en daarom
moeten er nu snel huizen voor
het dure segment gebouwd wor
den. Nu hebben we de kans
nieuwe wijken te bouwen waar
we later ook nog trots op zijn,
zoals de wijken uit de jaren der
tig", aldus Van Loon. GPD
verliezen we de
concurrentieslag.
Die concurrenten zitten vooral
onder de vlag van de Gorkumse
scheepsbouwer Dara^n.
Maaskant Shipyards
bijvoorbeeld, dat net als
Padmos vestigingen in
Stellendam en Bruinisse heeft,
maar ook de Breskense
Scheepsbouw en
Machinefabriek (BSM) en
Scheepswerf Visser in Den
Helder.
Hans Padmos schrikt niet terug
voor de competitie. „Het gaat
soms hard tegen hard, maar
daar blijf je wakker van. We
hebben zeventig jaar het hoofd
boven water weten te houden
door ons verstand te gebruiken,
door op het juiste moment de
juiste beslissing te nemen.
Bijvoorbeeld die verhuizing
naar Stellendam. Maar ook het
besluit om te stoppen met het
inruilen van viskotters en die als
tweedehands te verkopen. Daar
zijn wij op tijd mee gestopt,
terwijl anderen eraan kapot zijn
gegaan."
door Arjo Klamer
Sta je langs de kant van de
weg te wachten op de bus
van tien over drie, komt-ie niet.
Het busbedrijf kon meer geld
verdienen door de bus in te zet
ten voor een popconcert.
Je doet je beklag bij de gemeen
te. Die zal het aankaarten bij de
overheidsdienst die belast is
met de controle op het busbe
drijf. De ambtenaren krijgen te
horen dat ze het bezwaar maar
op het hoofdkantoor moeten
aankaarten. Dat zit in Engeland
en daar hebben ze wel wat an
ders aan het hoofd. De nood
zaak om geld te verdienen, bij
voorbeeld.
Jarenlang hebben we te horen
gekregen dat privatisering van
overheidsdiensten moest. Nu
blijkt dat de overheid niet alleen
onhandig omgaat met de priva
tisering, de twij fels nemen toe of
de klanten er wel beter van wor
den. Het is hoog tijd voor een
adempauze in het afstoten van
overheidsdiensten zoals de
nutsbedrijven, buslijnen en
spoorwegen.
Concurrentie
De gangbare gedachte is dat
mensen in commerciële organi
saties beter en efficiënter opere
ren dan overheidsambtenaren.
Ambtenaren hebben niet te ma
ken met concurrentie dus waar
om zouden ze extra hun best
doen?
Er zijn ten minste twee proble
men met deze gedachte. Ten eer
ste moet er sprake zijn van echte
concurrentie en die is er niet
voor Arriva, het Britse bedrijf
dat onder de naam Noordnet het
monopolie heeft op het streek
vervoer in het Noorden. De ge
frustreerde klant kan dus niet
besluiten volgende keer de bus
van een ander bedrijf te gebrui
ken.
Het tweede probleem betreft de
controle op een bedrijf dat in
buitenlandse handen is, Zo'n
Arriva krijgt van de overheid
flinke subsidies voor het onder
houden van een uitgebreid
netwerk. Dus wil de overheid
inzicht hebben in de kosten en
baten om de effectiviteit en
noodzaak van de subsidies te
beoordelen. Maar dat wil Arriva
niet geven. De overheid kan
daarom weinig doen als de di-
recteux-en en aandeelhouders
zich dankzij overdadige subsi
dies verrijken. De overheid
staat machteloos wanneer Arri
va haar afspraken niet na komt.
Hoe onhandig zo'n regionale
overheid is in dit grote interna
tionale spel, bleek wel bij de pri
vatisering van dat noordelijk
net. Een Amerikaans bedrijf
wilde er tien miljoen voor beta
len. Drie maanden later ver
kochten de Amerikanen het
streekvervoer door aan Arriva
voor de lieve som van dertig mil
joen gulden.
Joyce Sylvester, die de ervarin
gen met geprivatiseerde over
heidsdiensten heeft onderzocht,
beaamt in een recent versche
nen dissertatie de naïviteit van
de overheid voor de verkoop en
haar machteloosheid erna.
NS
De Nederlandse Spoorwegen
zijn een duidelijk geval. Van
echte concurrentie is op de Ne
derlandse sporen geen sprake en
toch moet de NS als een com
mercieel bedrijf opereren.
De overheid merkt nu al dat het
weinig in te brengen heeft bij
het (gedeeltelijk) geprivatiseer
de NS. Van een hogere efficiën
tie en betere dienstverlening is
vooralsnog geen sprake.
Het zou alleen maar erger wor
den ingeval de NS op de beurs
genoteerd wordt, want dan
komt het bedrijf in een oogwenk
in handen van een internatio
naal bedrijf en mogen de reizi
gers met de overheid toekijken
hoe de buitenlandse aandeel
houders rijk gemaakt worden.
Normen
Een alternatief voor privatise
ring is gedeeltelijke verzelf
standiging. Het management
van een zelfstandig vervoersbe
drijf kan dan zelf beslissen hoe
het aan een aantal vooropge
stelde normen kan voldoen. Tot
die normen behoren goede, be
trouwbare en effectieve dienst
verlening en goede arbeids
voorwaarden. Meet in hoeverre
het bedrijf de normen haalt en
geef een beloning aan bedrijven
die beter presteren dan nor
maal.
Een falend management mag
plaatsmaken voor anderen.
Op die manier kunnen ook
openbare diensten scherp blij
ven en de klanten van dienst zijn
zonder direct commercieel te
worden. Het busbedrijf zal het
dan in ieder geval niet in het
hoofd halen ons moedwillig bij
de halte te laten staan. GPD
Arjo Klamer is hoogleraar in de eco
nomie van kunst en cultuur aan de
Erasmus Universiteit in Rotterdam.
De installatie van scheepsapparatuur.
foto Janne Wolterbeek
