Schouwse leerlingen in de knel
6!
Cokes! raakt gevoelige snaar
Graafmachine stuit
in Middelburg op
middeleeuwse kerk
Inter Scaldes krijgt
toch geen derde
ster in Michelingids
Waterland gooit roer om
zeeuwse almanak
Fantasie
Goese scholen passen roosters niet aan tijdens sluiting Zeelandbrug
PZC zeeland a
BI I I Hill I I I III III I II vrijdag 28 januari 2000
De muur ligt vlak onder de oppervlakte. foto Lex de Meester
door Miriam van der Schot
MIDDELBURG - Voor het Van
de Perrehuis op het Hofplein in
Middelburg zijn fundamenten
gevonden van de in 1833 afge
broken Noordmonsterkerk. Bij
werkzaamheden voor de aanleg
van een nieuwe riolering stuitte
een graafmachine op de dikke
muren uit het jaar 1100.
Behalve de muur. is er ook een
grafkelder compleet met been
deren blootgelegd. Vlak naast
de muur zijn resten gevonden
van de karolingische gracht.
Dat was de eerste gracht die ver
sterking gaf aan Middelburg.
,Het stuk muur dat gevonden is,
maakt deel uit van de zuidelijke
muur van de zuidelijke kruiska-
pel", zegt R. M. van Die-
rendonck van het Provinciaal
Archeologisch Centrum Zee
land.
„Het was bekend dat in deze
omgeving de Noordmonster
kerk heeft gestaan, maar de
exacte locatie wisten we niet."
Straatniveau
Echt lang duurde het niet voor
dat de fundamenten bij de
graafwerkzaamheden boven
kwamen. „De kerk is destijds
afgebroken tot straatniveau. De
huidige bestrating ligt daar
slechts twintig centimeter bo
ven."
De kerk is volgens Van Die-
rendonck rond 1100 gesticht.
Op de fundamenten uit die tijd
is van 1286 tot 1313 de latere
kerk gebouwd. „We weten dat in
deze kerk belangrijke mensen
werden begraven", zegt de ar
cheoloog wijzend naar de graf
kelder. „Nicolaas de Castro was
van 1561 tot 1574 bisschop in
Middelburg. Hij is in deze ka
thedraal begraven. Ook de zee
helden Johan en Cornelis Evert-
sen zijn hier begraven. Het kan
dus goed zijn dat er hier meer
graven liggen."
De eeuwenoude fundamenten
zijn gevonden doordat de ge
meente een riolering in het Hof
plein wilde aanleggen. De ar
cheologen hopen dat de
gemeente de muur zal sparen.
„Het is de op één na oudste kerk
van Middelburg. We willen dat
het bewaard blijft als monu
ment. Ik zou graag zien dat de
contouren van de kerk of van de
fundamenten in de bestrating
worden weergegeven." De ar
cheologen gaan vrijdag de fun
damenten inmeten en sluiten
daarna hun onderzoek.
door Jacques Cats
KRUININGEN - Maartje en
Kees Boudeling van restaurant
Inter Scaldes in Kruiningen
hadden er niet op gerekend
maar er stiekem een beetje op
gehoopt. Een derde Michelin-
ster zou, met het einde van hun
culinaire loopbaan in zicht, een
fraaie kroon op hun levenswerk
zijn geweest. Maar het zat er
niet in.
De teleurstelling wordt licht ge
temperd door de wetenschap
dat nergens anders in Neder
land die hoogste score van ex
clusiviteit is bereikt. Kees Bou
deling: „Onder die omstandig
heden valt er mee te leven."
„Als er één zaak recht heeft op
die derde ster is het wel Inter
Scaldes", vindt cuisinier Ron
Hendrikse van Het Groot Para
dijs in Middelburg, dat sinds
1996 één ster bezit. Dat klinkt
Boudeling bekend in de oren.
„Iedereen riep het: dit jaar is In-
ter Scaldes er bij. Op den duur
ga je er dan zelf ook een beetje in
geloven. We hebben nu al zeven
tien jaar die tweede ster."
Heisa
Een beetje bevreemdend vindt
hij het wel, dat uitblijven van
die opperste erkenning. „Als we
ergens in Frankrijk gaan eten in
een driesterrenzaak stellen we
vast dat wij zeker niet minder
zijn." Zo'n derde ster zou anders
wel een hoop heisa met zich mee
hebben gebracht, bedenkt de
uitbater: „Als je de eerste van
het land bent wordt het een gek
kenhuis en kom je het eerste half
jaar niet fatsoenlijk aan koken
toe."
Kees en Maartje kennen de ver
halen: Michelin zou niet meer
met een derde ster willen afko
men omdat de eigenaren van In-
ter Scaldes zo langzamerhand
op een leeftijd zijn gekomen om
aan stoppen te denken. „Wij zijn
niet aan het afbouwen", meldt
Boudeling resoluut. „We zetten
ons nog voor driehonderd pro
cent in. De zaak is ons kind. Dat
willen we zo hoog mogelijk op
de trap zetten."
Voor Zeeland is alles bij het ou
de gebleven. In de Michelingids
blijven Inter Scaldes en Oud
Sluis in Sluis genoteerd als de
restaurants waarboven het culi
naire licht tweevoudig straalt.
Nolet Het Reijmerswale in Yers-
eke en Het Groot Paradijs in
Middelburg hebben hun ster be
houden. Zeeland heeft daarmee
acht Michelinsterren binnen de
provinciegrenzen. Michelin
deelde in Nederland twee nieu
we sterren uit. De Nederlanden
in Vreeland heeft er nu twee en
La Sapiche in Gulpen één. Villa
Rozenrust in Leidschendam
raakte zijn ster kwijt.
Zes jaar is Eva en de laatste
tijd ontwikkelt ze een leven
dige fantasie. Zo komt ze
thuis met verhalen over jon
getjes die haar op school heb
ben geknepen en maakt ze
melding van niet-bestaande
ruzies met een vriendin. Dat
vindt ze spannend.
Ze heeft ook de beschikking
over de figuur Kees, die in de
meterkast woont en die ze
aansprakelijk stelt voor wat
er zo al mis kan lopen. „Dat
heeft Kees gedaan", zegt ze
als er modderige afdrukken
van laarsjes op de vloer
staan.
Dezer dagen kwam ze met de
mededeling dat ze de klas
uitgestuurd was voor een
vergrijp dat haar nooit ten
laste gelegd had mogen wor
den. Dat verdroot haar zeer.
Navraag op school leerde dat
van heenzending in het ge
heel geen sprake was ge
weest.
Echt zorgen maken haar ou
ders zich niet.
Nou ja, het kan natuurlijk
zijn dat Eva ook wel vreemde
geruchten over hen ver
spreidt. Dat ze liederlijke
taal gebruiken en geweldda
dig zijn, om maar eens wat te
noemen.
Voor dat geval hebben ze hun
verweer gereed. Iedere be
schuldiging zal achteloos
ivorden doorgeschoven naar
Kees. In de meterkast.
door Marcel Modde
ZIERIKZEE - Het voortgezet
onderwijs in Goes ziet geen mo
gelijkheid de lesroosters aan te
passen ten gunste van de leer
lingen uit Schouwen-Duive-
land. Een grote groep dreigt bij
aanvang van het nieuwe school
jaar in de knel te komen door de
tijdelijke sluiting van de Zee
landbrug.
Van der Knaap vertrouwt er op
dat Connexxion in staat is de
omrijroute via de stormvloed
kering zo kort mogelijk te hou
den. Hij wil in ieder geval zo snel
mogelijk met de streekvervoer
der in overleg over de aangepas
te dienstregeling. Het aanpas
sen van de aanvangstijden van
de lessen is niet reëel, stelt de
rector. Daarvoor is de groep uit
Schouwen-Duiveland (onge
veer tien procent van de totale
populatie op het Willibrordcol-
lege) te klein. „Wel zullen we de
nodige souplesse betrachten bij
leerlingen die wat later binnen
komen.
Algemeen directeur AJ. Vogel
van het Calvijn College is de
zelfde mening toegedaan. „Het
is niet anders én het is tijdelijk.
Natuurlijk is het een bezwaar
dat kinderen in die periode eer
der van huis moeten en later te
rug zullen zijn. Maar voor onze
school is dat niet schokkend.
Een aantal leerlingen komt uit
Zeeuws-Vlaanderen, dus die
zijn het hele jaar door een flink
deel van hun tijd kwijt aan heen
en weer reizen. In dit geval is er
geen andere oplossing dan om
rijden via de stormvloedkering.
We zullen het moeten overlaten
aan Connexxion, wij kunnen
het niet beter."
Op de locatie Groot Stelle (VBO)
van de Schouws-Bevelandse
scholengroep Pontes zijn nog
geen onrustige leerlingen en
ouders gesignaleerd, meldt ad
junct-directeur AJ. Smet-Kie-
viet. Ook zij ziet geen mogelijk
heid tot het aanpassen van de
lestij denWel ziet ze enige ruim
te in een tijdelijke versoepeling
van de regeling dat leerlingen
uit Zierikzee en omstreken wat
later mogen binnenkomen en
eerder wegkunnen.
Connexxion bespreekt de voor
gestelde aangepaste dienstrege
ling vandaag met de provincie.
Maandag verwacht de streek
vervoerder bekend te kunnen
maken hoe met de stremming
van de Zeelandbrug wordt om
gesprongen.
Volgens de scholen zit er weinig
anders op dan af te wachten hoe
de aangepaste dienstregeling
van busmaatschappij Connex
xion uitpakt en vervolgens de
drie weken overlast 'te nemen
zoals ze komen'. Dagelijks ma
ken zo'n 2400 Schouwse scho
lieren en studenten de overtocht
naar Midden-Zeeland.
De stremming van de Zeeland
brug komend najaar is voor
meerdere ouders een zwaarwe
gend probleem, zo blijkt uit vra
gen tijdens de informatiedagen
van de scholen. Met name voor
kinderen die de overstap maken
van de basisschool naar het
voortgezet onderwijs, wordt de
extra reistijd (twee tot drie
kwartier) als een belemmering
gezien om te kiezen voor een
school in Goes. Of die overwe
ging zal leiden tot minder aan
meldingen, verwacht rector
F. C. van der Knaap van het St.
Willibrordcollege niet direct.
Rationeel
„Als dat zo is, dan was de keuze
voor onze school bij voorbaat al
zwak geweest. Het is een pro
bleem, die langere reisduur. Ze
ker voor de aankomende brug
klassers, kinderen die voor het
eerst het eiland afgaan. Ouders
hebben daar vaak toch wat
moeite mee en dat gevoel wordt
niet prettiger in de wetenschap
dat je kind de eerste paar weken
nóg langer van huis is. Maar als
we het heel rationeel benaderen
het gaat om een periode van
maximaal een maand. Dat valt
nog te overzien."
Mysterieuze
ziekte velt
weer koeien
MALDEGEM - In de grensge
meente Maldegem in Oost-
Vlaanderen is een nieuw geval
van de mysterieuze koeienziek
te geconstateerd.
In een maand tijd zijn op een
boerderij in deze plaats acht
koeien gestorven. Verschillende
koeien zijn ziek. Het is het derde
geval van plotselinge sterfte van
koeien in Oost-Vlaanderen. La
boratoriumonderzoek heeft nog
geen duidelijke oorzaak van de
ziekte aan het licht gebracht.
Inspecteurs van het Belgische
ministerie van Landbouw en
van Justitie hebben op de drie
betreffende boerderijen (in
Zwalm, Sint-Jan-in-Eremo en
Maldegem) monsters genomen
van de daar opgeslagen bieten-
pulp, afkomstig van suikerfa
brieken in Moerbeke en Frans
nes. Beide fabrieken vallen on
der dezelfde directie. Directeur
Robert Van Gaever van de NV
Suikergroep gaat er vooralsnog
niet vanuit dat de koeienziekte
is veroorzaakt door mogelijk
giftige pulp. Weken geleden
haalden de fabrieken wel grote
hoeveelheden geleverde bieten-
pulp op bij boeren, die klaagden
dat hun koeien het niet wilden
eten. Op de drie bedrijven, die
nu door de ziekte zijn getroffen,
was de pulp gemengd met hooi,
gras en mais. Dat aten de koeien
wél. Het Belgische ministerie
van Landbouw heeft een bij
zondere commissie in het leven
geroepen, die de mysterieuze
ziekte moet onderzoeken.
GroenRijk
Habo Renesse
Waterland Neeltje Jans met op de achtergrond het wate
NEELTJE JANS - Het Waterpaviljoen op Neeltje Jans
wordt wat minder abstract ingericht en in het Topshuis
komt een uitgebreide expositie met een volledig aan de
watersnoodramp van 1953 gewijde tentoonstelling.
Ook het Delta Paviljoen zal actiever worden benut, zo is
de opzet. De bedoeling is daar in de maanden juli en au
gustus elke dag evenementen te houden. Een toegangs
kaartje wordt twee gulden goedkoper.
Waterland-interimdirecteur G. van der Veen trekt alle
registers open om het noodlijdende themapark, ge
plaagd door fors teruglopende bezoekersaantallen én
dus ook inkomsten, er weer bovenop te helpen.
Hij maakt de toekomstplannen vandaag bekend tijdens
de nieuwjaarsreceptie. Het slagen van de opzet is af
hankelijk van Rijkswaterstaat. „Wij komen met ideeën,
maar Rijkswaterstaat heeft het laatste woord."
Echt ongerust is Van der Veen daar niet over, want het
plan voor de inrichting van een speciale ramptentoon-
>aviljoen.
stelling komt van Rijkswaterstaat zelf: „En dat ziet er
echt veelbelovend uit. Moet ook wel, want de expositie
in het Topshuis is in grote lijnen al zestien jaar ongewij
zigd terwijl je een dergelijke presentatie normaal ge
sproken elke tien jaar onder handen neemt."
Van der Veen wil verder de films die vertoond worden,
actualiseren en de samenwerking met het Dolfinarium
in Harderwijk voor wat betreft de opvang van zieke
bruinvissen uitbreiden. Verder wil hij praten met het
Productschap voor Vis en Visproducten om te zoeken
naar mogelijkheden oester-, mossel-, en kreeftcultuur
in te passen in het Waterland-aanbod.
Japanners
Het werk van het sales- en promotieteam van Water
land bracht Van der Veen op het idee om met speciale ar
rangementen te komen voor bijvoorbeeld tour-opera-
tors. „Je ziet weieens van die bussen vol Japanners. De
foto Marijke Folkertsma
bus stopt, de chauffeur geeft uitleg, de mensen stappen
even uit om foto's te maken en dan gaat de reis weer ver
der. We moeten zoeken naar manieren om dat soort
groepen binnen te halen." In de zomer wil Van der Veen
aangepaste openingstijden van Waterland. Het thema
park zou tot 21.00 uur open moeten blijven en in juli en
augustus elke dag een speciaal evenement moeten ver
zorgen. Dat kan variëren van concerten tot (kleder-
dracht)modeshows, gekoppeld aan culinaire buffetten.
In het Waterpaviljoen blijft het uitgangspunt 'de kring
loop van het water', maar door de looprichting om te ke
ren en elementen aan de interactieve expositie toe te
voegen moet het paviljoen 'spannender' worden. Het
voor de opwaardering van het paviljoen ingeschakelde
bureau Futura uit Middelburg, denkt aan het exposeren
van werk van fotografen en kunstenaars. Het Waterpa
viljoen wordt, als Rijkswaterstaat akkoord is, nog voor
het nieuwe seizoen aangepakt. Dat kost enkele tonnen.
(Advertentie)
Schitterende kamerplant die
opvalt door de mooie rood-qroene
bladteke-ning.
Exclusief sierpot.
Van 1150
voor
>oie rood-qroc
door Ernstjan Rozendaal
ROTTERDAM - De Rotter
damse filmmaker Pieter Jan
Smit heeft nooit iets met Zee
land gehad, laat staan met
Sluiskil. „Maar ik wist wel wat
cokes was." Die wetenschap,
opgedaan in Rusland bij het
maken van een film over Sta-
lins eerste vijfjarenplan,
bracht Smit op het spoor van
de vorig jaar opgedoekte Co
kesfabriek in Sluiskil. Kort
voor de sluiting filmde hij de
fabriek en de werknemers.
Donderdagavond ging zijn do
cumentaire Cokes! in première
tijdens het Internationaal
Filmfestival Rotterdam.
De film begint met de radiore
portage die Omroep Zeeland
vorig jaar juli wijdde aan het
drummen van de laatste cokes
in de oven. In de kantine luiste
ren de arbeiders die op deze
ovens werken, in het hart van
de fabriek, naar het radiopro
gramma. Hun geforceerde jo
ligheid kan het verdriet om de
sluiting van de fabriek niet
verhullen. Bijna vijftig minu
ten later, aan het einde van de
film, heeft Smit ook bij zijn
toeschouwers een gevoelige
snaar geraakt. Hij heeft de tra
giek voelbaar gemaakt van
eenvoudige levens die op hun
kop werden gezet, omdat de
Cokesfabriek na 98 jaar de
ovens doofde.
Fysieke relatie
„Ik wilde de mensen in beeld
brengen en hun fysieke relatie
tot de fabriek", vertelt Smit.
„Ik wilde met de camera dicht
bij de mannen komen. Laten
Beeld uit de film Cokes! van Pieter Jan Smit.
zien hoe ze op de ovens staan.
De tijd ervoor nemen dat op de
kijker over te brengen."
In Cokes! brengt Smit niet de
fabriek in al zijn facetten in
beeld. Hij concentreert zich op
een groepje arbeiders dat op de
ovens werkt, het kokende mid
delpunt van de fabriek. Het
complex in Sluiskil leent zich
voor het schieten van mooie
plaatjes, van de industriële ar
chitectuur, van de roodgloei
ende kolen en van de witte
stoompluimen boven het
Zeeuws-Vlaamse land. De mo
numentaliteit van deze beel
den contrasteert sterk met die
van vegende arbeiders, be-
helmde mannen in overalls en
pauzerende werknemers of
oudgedienden die verhalen op
dissen uit de oude doos. Over
kerstgratificaties van twee si
garetten of één sigaar, over het
koken van erwtensoep en het
friet bakken op de fabrieks-
ovens en over de staking van
1929, waarbij gevochten en ge
schoten werd.
Verdronken
Cokes! is doorsneden met oude
filmbeelden en foto's. Smit
stuitte op bizarre verhalen, zo
als dat van Piet van Drongelen,
wiens vader tijdens de staking
van 1929 werd opgepakt. Tij
dens de overtocht van Terneu-
zen naar Hoedekenskerke, op
weg naar het gerecht in Mid
delburg, verdween hij spoor
loos. Waarschijnlijk is hij ver
dronken in de Westerschelde.
„Die man was blij dit verhaal
te vertellen", zegt Smit. „Hij
had het al die jaren als een last
met zich meegedragen. Al fil
mend vonden we ook de cel
waarin zijn vader aanvanke
lijk was opgesloten."
De film ontleent zijn dramati
sche kracht uiteraard aan de
sluiting van de fabriek. Door
het filmen van de door de fa
briek gesponsorde gildefees-
ten in Sluiskil laat Smit ter
loops zien welke impact het
eerste industriële complex van
Zeeuws-Vlaanderen op dat
dorp had. Hij laat arbeiders
aan het woord over hun onge
wisse toekomst. De één over
weegt na 36 jaar op de fabriek
leerling-matrooste worden.
Roerend zijn de beelden van
zijn gesprek op het arbeidsbu
reau en het voorzichtig infor
meren bij een schipper of hij
personeel nodig heeft. Een an
der is blij vervroegd met pensi
oen te gaan, want de ervaring
leert dat de arbeiders op de
ovens kort na hun pensione
ring 'in het koffertje liggen'.
Dat vroege einde hoopt hij nu
te ontlopen door schilderijen te
maken.
Stoere mannen
Het is opvallend hoe stoere
mannen met de ogen knippe
rend van emotie hun verhaal
doen. „Wat ze vertellen is sym
bolisch voor een tijdperk dat is
afgelopen", besluit Smit. „De
veranderende gemeenschap
van Sluiskil staat voor een ver
anderend Zeeuws-Vlaande
ren. Als er straks een tunnel
onder de Westerschelde ligt,
zijn ze niet meer de overkant,
zijn ze niet meer een afgelegen
stukje Nederland. Het is stil
staand water, maar de tunnel
gaat dat in de nieuwe eeuw, de
eeuw zonder Cokesfabriek, in
beweging brengen."
De eerste Zeeuwse vertonin
gen van Cokes! vinden waar
schijnlijk eind februari plaats
in de Koning van Engeland in
Hulst.
