Indonesië is één grote leerschool ESSk PZC PZC Wijdenbosch voert campagne op kosten Surinaamse staatskas lï" Moluks dorp Wayame afzijdig bij slachting Nazaten slachtoffers Jappenkamp naar land Rijzende Zon Parlement, regering en het leger moeten nog wennen aan democratie Promovendus ziet in feiten en meningen TO 27 januari 1950 donderdag 27 januari 2000 Bij zijn bezoek aan Atjeh dinsdag heeft de Indonesische presi dent Abdurrahman Wahid radicale moslims en niet met name genoemde generaals van onder uit de zak gegeven omdat zij separistisch en etnisch-religieus geweld uitlokken en gebrui ken voor hun eigen doeleinden. De president en het leger heb ben een moeizame verhouding met elkaar. Volgens waarnemers is de kans dat het Indonesische leger een staatsgreep pleegt gering. De troepen zitten verspreid over de enorme archi pel en worden overal ingezet waar rellen uitbreken, zoals in Ambon. Bovendien hangt het leger als los zand aan elkaar. foto RTR doorTheo Haerkens De grote hervormingsopera tie die van Indonesië een echte democratie moet maken, is nog lang niet afgerond. Er is een democratisch gekozen par lement. er is eèn president en een vice-president. Maar wat ie ders taak is en hoe die vervuld moet worden, Ligt nog lang niet vast bij gebrek aan een demo cratische traditie. Ook de president zelf opereert niet altijd even gelukkig en roept nogal eens kritiek over zich af met controversiële uit spraken. ..Hij moet het vak nog leren", meent politiek waarne mer Salim Said. „Dat geldt ook voor de andere partijen in Indo nesië. het is hier één grote leer school." De strijdkrachten vormen daar op geen uitzondering. Hun tra ditionele verwevenheid met het politiek en maatschappelijk le ven is niet ineens voorbij en dat levert fricties op. Een deel van de militairen waant zich onmis baar in het bestuur, anderen voelen zich in hun positie en be langen bedreigd. Maar er zijn ook. veelal jongere, officieren die wel oren hebben naar echte democratisering. Blazoen Feit is dat de troepen weinig professioneel zijn en door de aanhoudende kritiek gedemo raliseerd. De hoogste officieren zijn niet automatisch de besten omdat zij hun positie groten deels danken aan ex-president Soeharto. In zijn pogingen het blazoen van de strijdkrachten op te poetsen beloofde voormalig opperbe velhebber en minister van de fensie Wiranto keer op keer de smerige zaakjes uit het verleden te onderzoeken en de schuldi gen te straffen. Maar daaryan is niets terecht gekomen. Said vindt dat geen wonder. „De mannen die verantwoordelijk zijn voor schending van de men- doorDolf Ruesink Zijn oma zat in een Jappen kamp op Java en verloor daar haar vader. Toen Thijs Brilleman op kosten van de voormalige bezetter naar Japan mocht, leverde dat wel gemeng de gevoelens op. „Het wrange idee van een soort Wiedergut- machung", zegt de zeventienja rige vwo-scholier uit Oldenzaal. Zijn grootmoeder misgunde hem deze kans niet. Sterker: toen Thijs verslag uitbracht stelde zij zich zelf kandidaat voor een studiereis. „De volgen de keer moet Japan opa's en om a's in de gelegenheid stellen om te gaan", zei oma. Er is grote belangstelling voor het project dat kleinkinderen van oorlogsslachtoffers de kans geeft zich een 'goed beeld van het moderne Japan vormen'zo als de Japanse ambassade in Den Haag het omschrijft. Ruim honderd scholieren rea geerden op het aanbod om van 7 juli tot en met 13 augustus in een Japans gastgezin te verblijven en het land via een stedenreis te verkennen. Het bureau YFU International Exchange in Vinkeveen regelt het programma, de werving en selectie. Er zijn dertig plaatsen te vergeven, een verdubbeling ten opzichte van vorig jaar, toen het door de Stichting Japanse Ereschulden aangemoedigde project, bij wijze van experi ment begon Anne-HildeMaat, een achttien jarige vwo-scholiere uit Rotter dam, werd door een oom geat tendeerd op de beurs. „Ik was direct geïnteresseerd. Niet om dat ik er veel over gehoord had in mijn familie. Integendeel." „Hoewel mijn opa en oma met zeven kinderen geïnterneerd waren, werd er thuis eigenlijk nooit over gesproken. Wat ik over die kampen weet, heb ik zelf uit boeken gehaald. Ik heb er met mijn oma van 91 vooraf niet echt over gepraat. Ik wilde senrechten zijn generatiegeno ten van hem. Als de vuile zaak jes worden uitgezocht, moeten ze elkaar aanpakken." Hij vindt dat de nieuwe regering zelf blaam treft door het leger niet veel sneller te hervormen. „Maar de wind van verandering waait te hard, het proces is niet te stoppen." De kritiek op Wiranto wordt on dertussen steeds sterker. Onder meer vanwege de rampzalige gebeurtenissen in Oost-Timor en het geweld op de Molukken. Sommige militairen menen dat veroordeling van top-militairen ongekende woede zal ontkete nen bij hun ondergeschikten en kan leiden tot chaos. Maar Said gelooft daar niet in: „Als de mensenrechtencommissie een zaak heeft, kan ze hen ervan overtuigen dat de verantwoor delijken moeten worden ge straft." De samenwerking tussen rege ring en leger knarst en kraakt, zoals blijkt uit de falende pogin gen rust en orde te herstellen in Ambon en Atjeh. Volgens Said is er echter geen grond voor hard nekkige geruchten dat de strijd krachten erop uit zijn de presi dent aan de kant te schuiven. „Militairen doen dat alleen als ze buiten de politiek staan, waar niet te veel oud zeer naar boven halen." .In het Japanse gastgezin werd amper gesproken over het oor logsverleden. „Logisch, want de meeste ouderen beheersen het Engels amper. Ze komen niet verder dan de vraag wat je wilt eten." De conversatie verliep via gastzus Yu, een leeftijdgeno te. De jongeren die Japan bezoch ten, hebben hun beeld van dat land bijgesteld. „In Europa hoor je doorgaans alleen het ne gatieve nieuws. Aanslagen of een financiële crisis", meent Thijs Brilleman. Hij was onder gebracht. bij een modern gezin in Yokohama. „De vader was bruggenbouwer, maar dan in meerdere opzich ten. Hij heeft me veel over het land bijgebracht. Ik heb ont dekt dat ze niet op een matje op de vloer slapen, maar in een ge woon bed. En je eet er normaal aan tafel." Thijs trok veel op met zijn gast- broers Atsushi, Satoshi en Tak- ashi. „Ze volgen Europa en Amerika op de voet. Toch blijft traditie belangrijk. Hun geest ontwikkelt zich niet zo snel als hun techniek." Verslag Kandidaten moeten goed kun nen motiveren waarom juist zij in aanmerking denken te komen voor de trip. Bovendien ver plichten zij zich verslag uit te brengen. De Tweede Wereldoor log, zo blijkt uit ervaringen van de eerste groep, blijft een gevoe lig onderwerp. De achttienjarige Saskia Basti- aan, havo-scholiere uit Bloe- mendaal, kwam niets aan de weet over de opvattingen ten aanzien van de oorlog. Ook niet in gesprekken met haar even ou de gastzus Yokiko „Ze schamen zich, zo lijkt het wel. Japanners praten heel moeilijk over hun gevoelens. Het land is één grote machine en de mens is daar slechts een, on derdeeltje van." GPD in Indonesië geen sprake van is. Bovendien", zo meent hij „is een coup kansloos omdat de militai ren ontzettend impopulair zijn, terwijl de regering wel steun heeft van de bevolking." door Armand Snijders Het duurt nog vier maan den voordat de parle mentsverkiezingen in Surina me worden gehouden. Maar de meer dan dertig partijen die op 25 mei zullen strijden om de 51 zetels zijn al volop bezig met hun verkiezingscampagnes. President Jules Wijdenbosch heeft in vergelijking met de andere partijen een voor sprong. Hij gebruikt op grote schaal geld uit de staatskas om de kiezer voor zich te winnen, tot ongenoegen van de huidige oppositie. Zijn campagne in het land omschrijft hij zelf als 'veldbezoeken'. De verkiezingen zouden ei genlijk pas volgend jaar wor den gehouden. Maar na mas sale demonstraties en rellen was Wijdenbosch vorig jaar genoodzaakt eieren voor zijn geld te kiezen en de stembus gang twaalf maanden naar vo ren te schuiven. Daarop ver stomden de protesten. De president maakt nu volop gebruik van overheidsgelden om zijn kansen te vergroten. Hij reist stad en land af en be looft zij n toehoorders opnieuw gouden bergen, zoals hij de af gelopen drie jaar doorlopend heeft gedaan. Vooralsnog is van die beloften weinig te recht gekomen, het land ver keert in een ongekende econo mische en sociale crisis. Zestig procent van de bevolking leeft vandaag de dag onder de ar moedegrens, de economie is volledig ingestort. Veel kiezers bepalen hun keu ze pas kort voor de verkiezin gen. Voor de deelnemers is het dus zaak het imago voor die tijd flink op te vijzelen. Het nieuwe parlement zal een president en vice-president moeten kiezen. De kandidaten die de partijen voordragen kunnen mede bepalen hoeveel steun die partijen bij de parle mentsverkiezingen krijgen. Telting kansrijk Traditiegetrouw weigeren de meeste partijen echter vooraf bekend te maken wie ze naar voren zullen schuiven. Tot op heden heeft alleen oppositie partij Democratisch Alterna tief '91 (DA'91) een naam genoemd. DA'91, door het zwakke optreden in het parle ment bij de verkiezingen van Daar komt bij dat de strijd krachten als los zand aan elkaar hangen. De commandanten in buitengewesten doen wat hen goeddunkt. Van georganiseerde ondermijning van de regering 1996 sterk teruggevallen, gaat in zee met André Telting. Deze oud-president van de Centrale Bank van Suriname was vorig jaar ten tijde van de volksop stand de gedoodverfde kandi daat van oppositie en vakbon den om een interimregering te leiden als Wijdenbosch zou zijn afgetreden. Zover kwam het uiteindelijk niet. Teltings nieuwe kandidatuur maakt DA'91 bij de aanstaande ver kiezingen een zeer gevaarlijke outsider. Wijdenbosch weet ondanks zijn minimale kansen niet van opgeven. Binnen zijn Nationa le Democratische Partij (NDP) lijkt hij aan het langste eind te trekken in zijn strijd met voor zitter Dési Bouterse, de ex- dictator die hem notabene drie jaar geleden persoonlijk naar voren schoof als presidents kandidaat. De twee leven al geruime tijd in onmin en de kans is groot dat Bouterse het politieke veld moet ruimen. Hoewel zijn regering nauwe lijks iets tot stand wist te bren gen en het land aan de rand van het faillissement brach t en terwijl het ene na het andere corruptieschandaal aan het licht komt, heeft de president in de Verenigde Staten een pe- zou alleen al om die reden geen sprake zijn, meent ook een di plomatieke waarnemer. Fijntjes wijst Said, die zeernau- we banden onderhoudt met de legertop, erop dat militairen er BH perduur boek laten drukken waarin zijn verdiensten zijn vastgelegd. Uiteraard zijn de kosten hiervan door de belas tingbetaler opgehoest. Tijdens zijn 'veldbezoeken' laat hij bussen vol aanhangers achter zich aanrijden, uit vrees ter plekke niet enthousiast ge noeg te worden begroet. Maar ook de andere partijen laten zich niet onbetuigd. De ene politicus stelt nog mooiere zaken in het vooruitzicht dan de andereMaar als ze eenmaal in het parlement zijn gekozen of regeringsmacht krijgen, komt daar slechts zelden wat van terecht. Voor de kiezer is het daarom uiterst moeilijk te bepalen welk hokje op 25 mei rood moet worden gekleurd. Nieuwkomers De traditionele partijen, zoals de creoolse Nationale Partij Suriname (NPS) van ex-presi- dent Ronald Venetiaan en de hindostaanse Vooruitstreven de Hervormings Partij (VHP) van Jagernath Lachmon kun nen per definitie rekenen op een aanzienlijk aantal zetels dankzij hun vaste eigen ach terban. Ook de NDP weet zich verzekerd van de steun van de harde kern. Al is het de vraag geen belang bij hebben een vol komen failliet land over te ne men. „We zouden de paria van de wereld zijn. Dat kunnen we ons niet permitteren. Iedereen let op ons" GPD of een NDP zonder de mogelij ke aanwezigheid van Bouterse wel hoge ogen zal kunnen gooien. De onzekerheid onder de kie zer zal in het voordeel kunnen werken van de meer dan vijf tien nieuwe partijen die in de afgelopen maanden het le venslicht zagen. Daarbij lijkt vooral de partij Democratie Ontwikkeling en Eenheid (DOE) voor een verrassing te kunnen zorgen. In de Doe zit ten vooral intellectuelen on der aanvoering van Monique Essed-Fernandes, oud-voor zitter van het Vrouwen Parle ment Forum (VPF). Volgens een recente, niet al te betrouw bare, opiniepeiling mag de partij, op een behoorlijk aan tal zetels rekenen. Of de kiezers echter massaal zullen zwichten voor de hoog dravende standpunten van DOE over goed bestuur en de mocratie, valt te betwijfelen. Ondanks de slechte ervarin gen, zijn de kiezers eerder ge neigd zich te laten paaien met de loze beloften van de oude garde. Wat op termijn altijd weer wordt afgestraft met een fa lend beleid. GPD Kiezers hebben recht op inzicht in de dilemma's en afwegingen van de politi ci. Ze willen niet alleen hapklare standpunten ho ren. Meer openheid zorgt voor minder publiek on genoegen, stelt politiek- filosoof Geert Munnichs. Vandaag promoveert hij aan de Rijksuniversiteit Groningen. door Martijn Schuring De kloof tussen publiek en politiek komt voort uit een publiek ongenoegen, meent po- litiek-filosoof Geert Munnichs. Enige afstand is wel nodig om verschillende belangen goed af te wegen, maar de verantwoor ding moet beter, opener. „Er mankeert vooral een en an der aan de herkenbaarheid van en het vertrouwen in de politiek. Schimmigheid en mistgordij nen worden niet meer geaccep teerd. De burger wü weten waarom welke keuzen zijn ge maakt. De politiek heeft een verkeerd beeld van de burger. Ze onderschat die schromelijk. De burger kan echt wel nuances aan en wil meer dan kant-en- klare standpunten horen. Men sen zijn wel degelijk geïnteres seerd in politiek." Hoe moet de politiek op die wens inspringen „Om te beginnen moet je ook te gengeluiden laten horen. Politi ci moeten kunnen aantonen dat ze ook de belangen van de ver liezende partij hebben afgewo gen. Dat ze dilemma's zijn te gengekomen op weg naar het antwoord. In het uiterste geval moeten individuele Kamerle den ook tegenstemmen, ook al is het grootste deel van hun partij genoten voor. De discipline om met de eigen fractie mee te stemmen mag best losgelaten worden. Het is waanzin dat een verdeelde partij toch hetzelfde stemt. Je moet verdeeldheid niet verhullen." Gretig De media zullen gretig op zo'n conflict springen. „Verdeeldheid binnen een partij is best uit te leggen. Het vereist ook een andere opstelling van de India De nieuwe republiek India is officieel uitgeroepen tijdens een bijeenkomst in Durbar Hall in Delhi. In alle steden van het land heerst feest vreugde. Een gejuich uit tien duizenden kelen ging op toen de preSidentsvlag werd gehe sen op het regeringsgebouw in Delhi. De nieuwe republiek telt 320 miljoen inwoners en omvat 28 staten. Taxi's De Amsterdamse taxi's zullen over twee maanden de beken de blokband kwijtraken. Ze krijgen een zwart-wit geblok te neonbuis achter de voorruit. De buis kan desgewenst wor den afgedekt. Het is namelijk media. Die moeten vanuit in houdelijke interesse politici te gemoet treden, daar ontbreekt het nu wel eens aan. Politiek zal alleen maar spannender worden op het moment dat je laat zien wat je werkelijke afweging is geweest. Openheid van zaken zal de interesse van de kijker en lezer alleen maar vergroten. Vragen die niet over de inhoud gaan, kan een politicus natuur lijk ook terugkaatsen." Zijn er voorbeelden uit hef verleden waar het gebrek aan openheid partijen parten heeft, gespeeld? „Ik ben ervan overtuigd dat de eenzijdige, flnancieel-economi- sche manier waarop de PvdA enkele jaren geleden over de WAO-problematiek praatte, tot stemmen- en ledenverlies heeft geleid. De voorgestelde maatre gelen werden als economisch noodzakelijk naar buiten ge bracht. Terwijl er natuurlijk ook andere oplossingen waren. Veel partijleden en kiezers na men toen geen genoegen met de halfslachtige verantwoording." In hoeverre belemmeren re geerakkoorden een inhoudelijk debat? „Behoorlijk, maar de afspraken in het regeerakkoord kun je als coalitiepartij ook toelichten. Maak maar eens duidelijk dat het een compromis was, en wat je inzet bij de onderhandelingen was. Je moet een regeerakkoord ook niet zo dichttimmeren, dat de Tweede Kamer haar rol als con trolerende macht niet meer kan uitoefenen." Kunt u voorbeelden noemen van politici die volgens u wel op een goede manier naar buiten treden? „Minister Dales was een voor beeld van hoe het ook kan. Ie mand als staatssecretaris Coheri is ook goed. Hij windt er geen doekjes om en zet rustig en hel der zijn standpunt uiteen. Hij laat zien dat hij de zaken afge wogen heeft en voor dilemma's heeft gestaan. De manier waarop GroenLinks de interne verdeeldheid over dé Kosovo-crisis heeft behandeld, vind ik ook bewonderenswaar-' dig. Dat hebben ze heel open ge speeld, met pers erbij. Ze lieten zien met welke vraagstukken z^ worstelden en daar zijn ze goed uit naar voren gekomen." GPD gebleken dat bruidjes en brui- degommen liever niet in een blokbandtaxi rijden. Als de neonbuis is afgedekt, kunnen zij zich toch in een luxe auto met chauffeur wanen. Elfstedentocht Het Friese Elfstedencomité bestudeert momenteel de mo gelijkheid van het houden van een Elfstedentocht deze win- - ter. Men wil Leeuwarden als centrale startplaats aanwijzen en niet meer uit verschillende plaatsen laten starten. De con troleposten hoeven dan niet - meer zo lang open te zijn. Men vernacht echter niet dat de Elfstedentocht voor het mid den van de volgende week kan worden gehouden. door Prik Visser Toen christenen uit buurdorpen dreigden de moslims in het Molukse dorp Wayama te doden, aarzelde ds. John Sahalessy geen seconde. Hij riep de mannen van zijn gemeente bijeen om de geloofsbroeders tegen te houden. „In Wayame wordt niemand gedood", zei hij. „Geen moslim en geen christen." Sahalessy hield woord. Terwijl elders op de Molukken kerken en moskeeën in vlammen opgingen en er geen dag voor bij ging zonder geweld, leven de inwo ners van Wayame in harmonie samen. Van de 5000 inwoners vormen de mos lims 55 procent en de christenen 45 pro cent. „Wij hebben het gevaar op tijd on derkend en afgesproken dat we ons door niemand laten provoceren", aldus de predikant. De afspraak werd ge maakt kort na de 19e januari 1999, de dag die geldt als het 'officiële' begin van het geweld op de Molukken. In Wayame besloten de burgemeester (een christen), beide imams en ds. Sa halessy dat ze nauw zouden samenwer ken. „We wisten dat we elkaar kunnen vertrouwen", zegt imam Ghozali. De tien christenen en tien moslims van het plaatselijke verzoeningscomité over leggen elke week. „Als wij horen dat er wraakacties op komst zijn, worden we meteen actief", zegt Ghozali. Oproep De imams en predikanten roepen de ge lovigen tijdens het vrijdagse gebed en de zondagse kerkdienst op de rust te be waren. „Ook in ons dorp wilden chris tenen en moslims wraak nemen nadat een kerk of moskee in de buurt was ver woest", zegt de imam. De geestelijken gingen ermee akkoord dat de burge meester twee christenen en twee mos lims uit het dorp verbande die de bevol king opriepen ten strijde te trekken. De bewoners van Wayame hebben weerstand kunnen bieden aan het ge weld dat de rest van de Molukken over spoelt. Maar ook bij hen regeert de angst. Enkele honderden bewoners hebben het dorp verlaten uit angst dat er toch geweld zal uitbreken. EPD Dertig kleinkinderen van Nederlandse oorlogsslachtoffers kunnen deze zomer op kosten van Japan een bezoek brengen aan dat land. De uitnodiging is voor jongeren tussen de zes tien en achttienjaar, van wie groot- of overgrootouders tijdens de Tiveede Wereldoorlog in een Jappenkamp waren gedeti neerd. Saskia Bastiaan verbleef vorig jaar in een Japans gast gezin en kan leeftijdsgenoten het bezoek aanraden. „Maar over de oorlog heeft men het niet graag. Japanners praten heel moeilijk over hun gevoelens. Zij schamen zich." Straatbeeld in Paramaribo, 2 juni vorig jaar, toen het openbare leven juist weer op gang kwam na protestdemonstraties tegen de regering van president Wijdenbosch. foto Ed Oudenaarden/ANP Uitgever: J. C. Boersema Hoofdredactie: A L. Oosthoek D. Bosscher (adjunct) A. L. Kroon (adjunct) Centrale redactie: Oostsouburgseweg 10 Postbus 18 4380 AA Vlissingen Tel. (0118) 484000 Redactiefax: (0118) 470102 Vlissingen: Postbus 18 4380 AA Vlissingen Tel (0118)484000 Fax (0118)472404 Goes: Voorstad 22 Postbus 31 4460 AA Goes Tel (0113)273000 Fax. (0113) 273010 Terneuzen: Axelsestraat 16 Postbus 51 4530 AB Terneuzen Tel. (0115) 686000 Fax. (0115)686009 Hulst: 's Gravenhofplein 4 4561 AJ Hulst Tel. (0114) 373839 Fax. (0114) 373840 Zierikzee: Grachtweg 23a Postbus 80 4300 AB Zierikzee Tel. (0111)454647 Fax. (0111)454659 Opening kantoren: Maandag t/m vrijdag van 800 tot 17.00 uur Zierikzee en Hulst: 8 30-17.00 uur Zaterdags in Vlissingen van 8.00 tot 10.30 uur Auteursrechten voorbehouden Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV Wegener NV Internet (http://www.pzc.nl): Postbus 18 4380 AA Vlissingen redactie: redactie@pzc.nl exploitatie: internet@pzc.nl Bezorgklachten: 0800 - 0231231 of maandag t/m vrijdag: op de kantoren gedurende de openingstijden; zaterdags tot 14 00 uur; op de kantoren door de klacht in te spreken op de band of de verwijzing op te volgen. Overlijdensadvertenties: tijdens kantooruren en uitsluitend maandag- t/m vrijdagavond van 20.30 tot 22.00 uur en zondagavond van 20.00 tot 22.00 uur Tel. (0118) 484000. Fax(0118)470100. Abonnementsprijzen bij automatische incasso- (tussen haakjes prijs met acceptgiro) per maand 36,70 (n v t.) perkwartaal ƒ100,00 (ƒ101,65) per jaar ƒ380,00 (ƒ381,65) Voor toezending per post geldt een toeslag Beëindiging van abonnementen uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor het einde van de betaalperiode Losse nummers maandag t/m vrijdag- 1,85 per stuk zaterdag 2,75 per stuk Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW Bankrelaties ABN AMRO 47 70 65.597 Postbank 35.93 00 Advertenties Alle advertentieopdrachten worden uitgevoerd onder toepassing van de algemene voorwaarden van Uitgeverij PZC BV alsmede de regelen voor het advertentiewezen. Tarieven kunnen tijdens kantooruren worden opgevraagd bij de advertentieorderafdeling. Tel 0118-484321

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2000 | | pagina 2