Rabobank sluit dorpskantoren
Weerzinwekkend, maar
tegelijkertijd zo verleidelijk
Vakantiebeurs in Sint Niklaas
Supplement op dialectenboek pas eind volgend jaar
Gelukkig hebben de
mensen het nu beter
Jacob Catsprijs voor
baanbrekende studie
Zeeuwse geschiedenis
zeeland donderdag 6 januari 2000 1 2
1902 f
Vijf van de negen vestiging in West-Zeeuws-Vlaanderen dicht
ondernemend
zeeland
in detail
kunst cultuur
3
De rubriek Ondernemend
Zeeland staat onder redactie
van Claudia Sondervan.
Vragentips en mededelin
gen kunnen schriftelijk wor
den aangeboden aan de re
dactie van de PZC, postbus
18, 4380 AA Vlissingen, of
via fax 0118-4701.02
Betsy van Schelven-Stevense.
foto Lex de Meester
door Ernst Jan Rozendaal
Betsy van Schelven-Stevense
weet wat armoede is. Ze
werd als dochter van een huis
schilder geboren in de Konings
straat in Middelburg. Nu woont
ze er nog, in zorgcentrum Sint
Willibrord. Al eenentwintig
jaar, met mooi uitzicht op de to
ren van het Stadhuis. Krijgt ze
daar haar pap geserveerd, dan
maant ze de zuster niet zoveel te
geven. En het moet in haar ka
mer wel erg schemeren, wil het
licht aangaan. „Want ik weet
wat armoei is geweest."
Dat er behalve arme mensen ook
rijkelui bestonden, besefte ze
voor het eerst op school, in de
Verwerijstraat. Daar had je
school I en school A, gescheiden
door een hek. Betsy ging naar I,
de school van de armelui. Nog
ziet ze voor zich hoe de kinderen
van school A zich in rijen opstel
den aan de andere kant van het
hek. „Ja, dat zeggen de zusters
hier ook tegen me: jij weet nog
alles hè."
Toen ze elf was, ging ze als
dienstbode werken. Voor zestig
cent in de week. Hoe kwaad was
haar moeder niet toen ze hoorde
dat haar dochter geacht werd
daarvoor een wit en een bont
schortje aan te schaffen: één
voor het opmaken van de bed
den en één voor het poetsen. En
dat ze daar in huis geld onder de
traploper of de mat legden, om
te kijken of de nieuwe dienstbo
de wel eerlijk was. „Als ze dat
nog één keer durfden, zei mijn
moeder."
Toen ze 21 was, trouwde ze.
Haar man was bakker. Een paar
jaar lang hadden ze hun eigen
winkel, aan het Domburgs
Schuitvlot. Maar wat had ze
daar een hekel aan, winkelbe
diende zijn. Breed hadden ze het
niet, maar sommige mensen
hadden het nog erger. Zoals die
dame, tenminste het moest wel
een dame wezen, want ze had
een hond, waarvoor ze altijd
oud brood kwam halen. „Maar
wat bleek? Ze had helemaal
geen hond. Dus dat zei ik tegen
haar, want zo ben ik dan hè. U
100 Zeeuwse portretten
hebt net zo min een hond als ik
er één heb. Had dat gezegd, dan
had ik u elke dag een vers brood
gegeven. Maar dat was de hoog
moed hè. Ze wóu het niet we
ten."
Krap twintig jaar na haar trou
wen overleed haar man. Na een
wandeling. Bijna thuis waren ze
en hij viel neer op straat. Zijn
hart. Zij ging weer werken, bij
rijkelui. Kwam ze 's morgens
thee brengen aan het lits jume-
aux. Verschrikkelijk. „Ik wou,
dat kopje thee wel over hun
bakkes gooien." Tegenwoordig
zeggen meisjes: 'Hier heb je mijn
schortje' en weg zijn ze. „Maar
toen niet, hoor."
Gelukkig hebben de mensen het
nu stukken beter. Alleen, vroe
ger hadden ze meer voor elkaar
over. De mensen wonen nu in
van die grote gebouwen, ze ken
nen elkaar niet meer. „Het is
heel anders dan vroeger. Toen
was je meer met elkaar één, hè."
door Sheila van Doorsselaer
SLUIS - Rabobank West
Zeeuws-Vlaanderen sluit per
31 januari dit jaar meer dan de
helft van de vestigingen. Van de
negen Rabobankkantoren blij
ven er slechts vier bestaan.
De kantoren in Cadzand, Groe-
de. Hoofdplaat, Biervliet en
Schoondijke gaan dicht. De
acht werknemers van deze ves
tigingen worden onderge
bracht bij de vier kantoren die
openblijven, namelijk Sluis,
Oostburg, LJzendijke en Bres-
kens.
De directie heeft tot de sluiting
besloten na de beoordeling van
Overname
Hildebrand
MIDDELBURG - Konstruk-
tiebedrijf Hildebrand B.V. in
Middelburg is op 4 januari
overgenomen door de heer C.
van Belzen. Van Belzen was
sinds 1997 eigenaar van de
werkmaatschappij Konstruk-
tiebedrijf Hildebrand en is nu
ook eigenaar van de gebouwen
van de beheermaatschappij.
Hildebrand is een in 1888 op
gericht familiebedrijf met 45
medewerkers en een jaaromzet
van elf miljoen gulden. In het
jaar 2000 heeft het bedrijf on
der andere orders voor de spui-
schuiven voor de uitwaterings
sluis in Vlissingen en een
aantal zwaarverkeersbruggen
in Rotterdam. De naam Hilde
brand blijft ongewijzigd.
ge mensen niet goed zal vallen.
Ouderen gaan soms niet mee
met de modernisering en ko
men hun geld nog altijd aan de
balie halen. Als blijkt dat zij
door deze maatregel in de pro
blemen komen, brengen we het
geld gewoon aan huis. Op deze
manier hopen we dat de slui
ting niet te veel nadelige gevol
gen zal hebben."
Om het contact met de kleine
kernen niet te veel te gaan ver
liezen, gaat Rabobank West
Zeeuws-Vlaanderen in ieder
dorp een zogenaamde ambas
sadeur benoemen. Als klanten
vragen hebben, dan kunnen zij
bij deze ambassadeur terecht
en die zal hen doorverwijzen.
De Rabo zal de dienstverlening
verder uitbreiden door speciale
projecten te starten waarm be
langstellende klanten nieuwe
manieren van bankieren wordt
getoond, zoals per internet.
Het is vooralsnog niet bekend
of in Zeeuws-Vlaanderen meer
kleinere vestigingen de deuren
gaan sluiten, dat wordt nog be
studeerd.
Rabobank West Zeeuws-
Vlaanderen houdt 11 januari
een informatieavond over de
sluiting in Zaal Wijffels in
Schoondijke. Aanvang 19.30
uur.
De Wesdorp Adviesgroep
heeft na een vijf maanden du
rende, grondige verbouwing
het pand van de voormalige
meubelshowroom Van de Berg
in 's-Heer Arendskerke betrok
ken. Alle diensten van Wesdorp
- verzekeringen, hypotheken,
pensioenen, automatisering en
financiële administratie - zijn
nu geconcentreerd aan de Dee-
straat 3. De Wesdorp Advies
groep beschikt in 's-Heer
Arendskerke nu over 650 vier
kante meter kantoorruimte.
Duvekot Makelaardij is ver
huisd naar een nieuw kantoor
aan de Dorpsdijk 11a in Vrou
wenpolder. Jan-Kees Duvekot
is beëidigd makelaar en taxa
teur en daarnaast verzeke-
rings- en hypotheekadviseur.
SINT NIKLAAS - Onder het motto 'de we
reld onder een dak' wordt in het weekeinde
van vrijdag 14 tot en met zondag 16 januari
in de stadszalen aan de Leopold de Twee
delaan in Sint Niklaas een grote reisbeurs
gehouden.
In meer dan vijftig toeristische stands
worden vakantiemogelijkheden over de
gehele wereld voor de lopende winterpe
riode en de komende zomer gepresenteerd.
Verschillende boekingsbureaus pakken
uit met kortingen voor jonge kinderen, tie
ners en 5 5-plussers. Er is een grimeerstand
voor kinderen en er zijn doorlopende op
tredens van dansgroepen, clowns en
bands. De reisbeurs is geopend vrijdag van
18.00 tot 21.00, zaterdag van 13.00 tot
18.00 en zondag van 10.00 tot 18.00 uur.
de kantoren in de regio. „De
vestigingen die worden geslo
ten hebben vandaag de dagbij-
na geen functie meer", zegt J.
Smits, algemeen directeur Ra
bobank West Zeeuws-Vlaan
deren. „Het bankgebouw in
Hoofdplaat is per dag slechts
anderhalf uur open, de andere
vier slechts drie uur. Het komt
vaak genoeg voor dat tijdens
die openingsuren bijna nie
mand meer de bank bezoekt.
Dat is ook niet gek. Geld haal je
uit de muur en er is ook de mo
gelijkheid tot telebankieren."
De klanten van de vestigingen
die dicht gaan, moeten voort
aan voor hun bankzaken
aankloppen bij de grotere ves
tigingen, daar zullen ook de sa
feloketten worden onderge
bracht. Met de sluiting van de
vijf kantoren verdwijnt ook de
mogelijkheid om geld te kun
nen pinnen. Smits:„Wij
hebben de managers van de
plaatselijke supermarkten
aangeschreven. Bij deze win
kels wordt het mogelijk om,
eventueel bij het afrekenen van
boodschappen, geld erbij te
pinnen, de zogenaamde cash
back mogelijkheid. Zo is het
voor iedereen toch mogelijk
over contant geld te beschik
ken."
De supermarkten leveren deze
service met voor niets. De Ra
bobank betaalt de managers
een bepaald bedrag per jaar
voor deze dienstverlening.
Smits:,.Wij realiseren ons goed
dat deze maatregel bij sommi-
foto Peter Nicolai
De Rabobank in Groede sluit binnenkort de deuren.
door Ernst Jan Rozendaal
GOES - De Rotterdamse kunstenares
Silvia B. vergaart het meeste van haar
materiaal op rommelmarkten. Daar
koopt ze voorwerpen die gemaakt zijn
van dierlijk materiaal en die haar in
spireren tot het maken van beelden,
meestal in de vorm van kinderhoofdjes.
Vanaf zondag toont ze haar verzame
ling voor het eerst buiten Rotterdam, in
Galerie Van den Berge in Goes. Ze heeft
kunstenaar Bart Gorter uit Rotterdam
gevraagd de voorzaal van de galerie in
te richten.
Gorter is opgeleid als interieurarchi
tect en meubelontwerper. Hij heeft veel
voor theaters gewerkt. Daardoor heeft
hij geleerd de ruimte als uitgangspunt
te nemen. Omdat veel van zijn vroegere
werk bovendien in opdracht tot stand
kwam, is hij gewend met beperkingen
om te gaan. In zekere zin luidde zijn op
dracht voor Galerie Van den Berge: rea
geer op de ruimte en de expositie van
Silvia B. ,,Ik heb geprobeerd haar ex
positie te spiegelen", verklaart Gorter.
„Er zijn veel overeenkomsten, maar
ook bewuste contrasten."
Gordijn
Silvia B. heeft de achterzaal ingericht,
de ruimte die door bezoekers als eerste
wordt betreden. Met een wit gordijn
heeft ze de zaal verkleind en de wanden
heeft ze letterlijk gevuld met haar ver
zameling. Er hangen leren tassen, slan
gen, geweien, horens, hertepoten en
schelpen. Hoewel dat bij sommige
voorwerpen duidelijker zichtbaar is
dan bij andere, is de overeenkomst tus
sen alles in haar verzameling dat het uit
dierlijk materiaal bestaat of is vervaar
digd. „De ene keer is het gebruik semi-
wetenschappelijk", vertelt ze. „Bij
voorbeeld wanneer vlinders worden
opgeprikt. Dan weer is het kitsch, zoals
een sleutelhanger van een krokodillen
poot. Het motief kan ook heel decadent
zijn, kijk maar naar de tassen van spe
ciale leer- en huidsoorten. Bij de schel
pen kun je zowel een associatie hebben
met zeemannen als met meisjesroman-
tiek."
L
om
Silvia B. en Bart Gorter in de verzamelkamer van Silvia in Galerie Van den Berge.
Temidden van de bonte verzameling
toont Silvia B. haar beelden. Het zijn
vooral kinderhoofden in keramiek,
maar de verzameling doet zijn invloed
gelden op de vormgeving. Zo is er een
hoofdje bij dat met slangenleer is be
kleed. „Dat wat ik vind, bepaalt wat ik
maak en dat wat ik aan het maken ben,
bepaalt waarnaar ik op zoek ben." De
presentatie van haar verzameling cu
riosa en eigen werk is als geheel een in
stallatie die met zorg bij Van den Berge
is opgebouwd.
„Alle voorwerpen roepen een zelfde
vorm van gêne bij me op", verklaart
Silvia B. „Dieren en kinderen zijn on-
foto Willem Mieras
mondig en onschuldig. Met zo'n pre
sentatie als deze plaats je jezelf auto
matisch bij de volwassenen en dus bij
degenen die schuldig zijn aan wat hier
te zien is." Want de kunstenares laat er
geen misverstand over bestaan dat de
verzameling weerzinwekkend is. Maar,
tegelijkertijd ook zo verleidelijk.
„Dat is het paradoxale. Ik word er door
aangetrokken en door afgestoten. Als
beeldhouwer vind ik bont prachtig ma
teriaal om mee te werken, maar tegelij
kertijd vind ik dat alle pelsfokkerijen
niet snel genoeg kunnen verdwijnen.
Het is een wirwar van ethische en es
thetische vragen waar je niet meer uit
komt. Ik hoop dat dat ook geldt voor de
bezoeker. Het lijkt me in ieder geval
duidelijk dat deze verzameling geen
ode is, want door de overdaad is het in
het belachelijke getrokken. Hier wordt
de mens getoond die zich een opperwe
zen waant dat zich alles meent te kun
nen permitteren.
Gruwelkabinet
Lijkt de kamer van Silvia B. in eerste
instantie een gruwelkabinet, de door
Gorter ingerichte voorzaal roept asso
ciaties op met een huiskamer. Maar zo
als de verzameling van Silvia B. bij na
der inzien best aantrekkelijke objecten
blijkt te bevatten, zo blijkt Gorters met
vreemde objecten ingerichte woonka
mer toch wat unheimisch. „Als interi
eurontwerper ben ik me ervan bewust
hoe je mensen in een bepaalde ruimte
kunt sturen, gewoon door de opstelling
van bepaalde objecten. Als je je ervan
bewust bent dat je mensen kimt beïn
vloeden, ga je denken: 'Wat ben ik ei
genlijk met die mensen van plan?' Wat
ik hier wil, is een vacuüm creëren, een
moment van bezinning. In eerste in
stantie zie je dingen die je herkent,
maar later blijkt alles anders dan bij
eerste oogopslag.
Dan word je gedwongen na te denken
wie je zelf bent. Ik laat zien wat ik doe.
Hopelijk werkt dat als een spiegel. Ho
pelijk realiseren mensen zich door een
tentoonstelling als deze dat alles wat ze
in het dagelijks leven ervaren minder
vanzelfsprekend is dan ze altijd dach
ten. Ik hoop dat ze zich afvragen: Is dat
wel normaal? Is dat wel gewoon?' In die
zin is mijn kunst bijna opvoedkundig,
haast politiek."
Expositie: Silvia B. en Bart Gorter, Ga
lerie Van den Berge in Goes, van 9 jan
t/m 12 febr, do en vri van 13.30-17.30, za
13-17 uur. Opening zondag 9 jan, 16
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - Het supple
ment op het Woordenboek der
Zeeuwse Dialecten verschijnt
op zijn vroegst eind volgend
jaar. Het project om het succes
volle woordenboek van een sup
plement te voorzien, is eind ja
ren tachtig in gang gezet, maar
krijgt tegenslag op tegenslag te
verduren. De hoop is het werk,
dat inmiddels geruime tijd stil
ligt, binnenkort weer op te pak
ken.
Volgens secretaris A Wiggers
van stichting De Zeeuwse Taele
is het supplement 'niet onder
een gelukkig gesternte gebo
ren'. Hij schreef dat eind vorig
jaar in een brief aan de provin
cie, waarin De Zeeuwse Taele
verzoekt de subsidie voor 1999
over te hevelen naar dit jaar,
omdat het geld door omstandig
heden nog niet is uitgegeven.
Voorzitter J. I. de Regt van De
Zeeuwse Taele weigert ieder
commentaar, maar Wiggers is
wel bereid zijn opmerking toe te
lichten. „Vanaf eind jaren tach
tig, begin negentig is aan het
supplement gewerkt. Het plan
was om in vier jaar het manu
script af te hebben. Nu is het
2000, dus de plannen zijn nogal
uitgelopen." Het Woordenboek
der Zeeuwse Dialecten is een
zaak van de Zeeuwsche Ver-
eeniging voor Dialectonder
zoek. Om een supplement te rea
liseren is een aparte stichting
opgericht: De Zeeuwse Taele.
Die is ondergebracht bij het
Zeeuws Documentatiecentrum
en als hoofd van die organisatie
is Wiggers secretaris van De
Zeeuwse Taele.
Instituut
Aanvankelijk werden de
werkzaamheden voor het sup
plement verricht door een
medewerker van het R J. Meer-
tensinstituut in Amsterdam die
gedetacheerd was bij het
Zeeuws Documentatiecentrum.
Dat bleek een dure constructie
die er in de loop der jaren door
een aantal wetswijzigingen al
leen nog maar onvoordeliger op
werd. „De fondsvorming door
de stichting liep niet goed", al
dus Wiggers. „Er was niet vol
doende geld voor een onder
zoeksopzet waarbij een vaste
man in dienst was."
Enkele jaren geleden werd de
opzet gewijzigd. Marco Even
huis werd als freelancer aange
trokken om aan het supplement
te werken. „Dat heeft hij naar
vermogen gedaan", zegt Wig
gers. „Maar hij was freelancer.
Hij nam alleen porties werk aan
als hij daar gelegenheid voor
had."
In 1998 kon Evenhuis aanvan
kelijk niet aan de slag omdat de
subsidie van de provincie op
zich het wachten, vorig jaar ver
richtte hij lange tijd geen werk
zaamheden om tenslotte zijn
medewerking aan het supple
ment wegens drukke bezighe
den geheel op te zeggen. Gevolg:
verdere vertraging.
Wiggers: „In twee jaar was het
werk van één jaar gedaan. Het
leek ons niet redelijk dat de sub
sidie dan naar de provincie zou
terugvloeien. We hebben daar
om gevraagd of die subsidie een
jaar kon worden doorgescho
ven."
Tot de letter k
Daarmee is de provincie ak
koord gegaan, maar dat bete
kende dat de voltooiingsdatum
van het supplement ook met een
jaar is opgeschoven. En erg hard
is die datum niet, want er moet
nog een nieuwe freelancer aan
het werk gaan om het supple
ment, dat tot de letter k is gevor
derd, af te maken. Volgens Wig
gers is een kandidaat gevonden.
Probleem blijft dat die als free
lancer niet kan garanderen
wanneer hij precies aan het sup
plement kan werken. Dus is pu
blicatie van het supplement
eind 2001 zeer onzeker. „Elk
eenmanswerk blijft kwets
baar", erkent Wiggers. „Ik ge
loof dat we in de laatste verga
dering van de stichting hebben
besloten 2002 als jaar van publi
catie aan te houden."
door Roelf Reinders
MIDDELBURG - Het weten
schappelijk onderzoek naar de
geschiedenis van Zeeland is in
geslapen. Dat zegt Erik van der
Doe, de onlangs afgetreden
voorzitter van de werkgroep
Historie en Archeologie van het
Koninklijk Zeeuws Genoot
schap der Wetenschappen. De
Jacob Catsprijs voor Zeeuws
historisch onderzoek moet hier
in verandering brengen.
De Catsprijs is een nieuwe prijs
voor auteurs van een publicatie
uit de afgelopen tien jaar over
de geschiedenis van Zeeland.
Het onderzoek moet gaan over
een onderwerp dat een hiaat in
de kennis van de geschiedenis
van de provincie opvult. Verder
moet het een originele, baan
brekende en vernieuwende stu
die zijn. Er zijn aparte prijzen
voor het beste boek en het beste
artikel. Een juiy met hooglera
ren van Nederlandse en Vlaam
se universiteiten en vertegen
woordigers uit de Zeeuwse
historische wereld maakt uit
wie de prijs wint. Iedereen mag
tot 1 maart auteurs nomineren.
De prijs is een beeldje van de
Zierikzeese kunstenaar Ad
Braat.
Leemtelijst
Het idee voor de Jacob Catsprijs
komt van Van der Doe die aan de
Zeeuwse, historische leemte-
lijst heeft meegewerkt. Deze
lijst is eind vorig jaar versche
nen. Hierin staan honderden
onderwerpen uit de geschiede
nis van Zeeland waar volgens de
historische werkgroepen van
het Zeeuws Genootschap en de
Stichting Regionale Geschied
beoefening Zeeland nodig on
derzoek naar moet komen. Deze
stichting en het Genootschap
hebben het initiatief tot de prijs
genomen. De naam Jacob Cats
is aan de prijs verbonden omdat
deze zeventiende-eeuwse be
stuurder en dichter de bekend
ste Zeeuw zou zijn. Van der Doe
hoopt dat de Catsprijs voor een
nieuwe impuls in de geschied
schrijving over Zeeland zorgt.
„Tot zo'n vijf jaar geleden kwa
men veel studenten naar Zee
land om onderzoek te doen",
zegt Van der Doe. „Maar die ko
men er nu niet veel meer. Met al
le respect, maar historisch
onderzoek wordt nu nog voor
namelijk door Zeeuwse ama
teur-historici gedaan." Hij
denkt dat de verzwaring van het
studieprogramma de oorzaak
ervan is dat studenten geschie
denis van Nederlandse univer
siteiten Zeeland links laten lig
gen. „Er is nauwelijks nog tijd
voor uitgebreid onderzoek. Stu
denten zoeken het daarom
dichtbij huis."
Van der Doe verwacht dat de Ja
cob Catsprijs onderzoekers over
de streep trekt om in Zeeland
onderzoek naar onderwerpen
van de leemtelijst te doen. De
nieuwe studies moeten een
nieuwe fase in de Zeeuwse his
toriografie inluiden, zegt hij.
„De onderzoeken zullen hope
lijk wat meer worden gespreid.
Wat minder geijkte onderwer
pen als de Tweede Wereldoorlog
en de Ramp maar meer sociale
geschiedenis. Minder politiek
en meer mensen, maatschappij
en samenleving."
Het is nog onduidelijk of de Ja
cob Catsprijs meer dan één keer
wordt uitgereikt. „We laten het
afhangen van het succes", zegt
Van der Doe. „Als het aanslaat,
sluit ik niet uit dat de Catsprijs
om de vijf jaar wordt uitge
reikt." In het najaar van dit jaar
is bekend wie de winnaars van
de Jacob Catsprijs zijn.
zie rubriek Uitgelicht op pagina 14
Informatieavond
biologische
varkenshouderij
HEINKENSZAND - Dinsdag
11 januari houdt Nieuwland
Advies in Heinkenszand een in
formatieavond over de biologi
sche varkenshouderij.
De avond begint met een inlei-j
ding over de regelgeving en re
cente ontwikkelingen in de bio
logische varkenssector. Daarna
vertelt een Zeeuwse varkens
houder over de omschakeling in
zijn eigen bedrijf. De avond
vindt plaats in De Stenge in
Heinkenszand begint om 19.30
uur.
Een week later, op donderdag 20:
januari, vindt een excursie
plaats naar het Demonstratief
bedrijf Biologische Varkens
houderij van familie Schelle-;
kens in Boxtel. Aanmelding kan
via Nieuwland Advies, Taco
IJzerman: 0317-467246.
Beide activiteiten maken deel!
uit van het project Stimulering
Biologische Veehouderij Zee-i
land, in opdracht van deprovin-j
cie.
