w
Bach is niet het enige feestvarken
PZC
varia
4
1899-2000
puzzel
1
r
recept
Kalfsoesters met
champignons
Idealist Lehning bleef
hopen op dé revolutie
Tom Poes en de Grote Barribal Toonder Studio's
Het nieuwe jaar barst bijkans van de jubilea
het weer
maandag 3 januari 2000
doorToof Brader
Een socialisme zonder staat.
Dat was het nooit verwe
zenlijkte ideaal van de histori
cus, essayist en criticus Arthur
Lehning, die zaterdag op 100-
jarige leeftijd is overleden. Hij
bewoog zich tussen de kwalifi
caties anarchist, libertair socia
list en anarcho-liberaal, rich
tingen die tegen het einde van de
eeuw die hij helemaal mee
maakte, op steeds minder bijval
konden rekenen.
De Spaanse Burgeroorlog
(1936-1938) beschouwde Leh
ning als het kansrijkste experi
ment van zijn eeuw om zijn ide
alen verwezenlijkt te krijgen.
Het pakte anders uit. In mei
1968, toen in Parijs onverwacht
de studentenrevolte ontbrand
de, kreeg hij nieuwe hoop. Die
opstand bracht het gaullistische
regime, zij het kortstondig, aan
het wankelen. Lehning is aan
die gebeurtenis de hoop blijven
ontlenen, dat de anarchistische
revolutie toch onverwachts zou
kunnen ontstaan.
De in Utrecht geboren Arthur
Müller Lehning studeerde eco
nomie in Amsterdam en ge
schiedenis in Berlijn. Na een
verblijf in Wenen en Parijs
richtte hij in Amsterdam het in
ternationale tijdschrift i 10 op.
Daarin bracht hij beeldende
kunstenaars en architecten van
het Bauhaus en de Stijlgroep sa
men, evenals schrijvers en filo
sofen, zoals J. J. P.Óud, Mondri
aan, Moholy-Nagy, Lissitzky,
Kandinsky, Bloch, Ter Braak,
Benjamin en Domela. Een ge
zelschap met zeer uiteenlopen
de standpunten. De naam i 10
verwijst daarnaar: het zou wel
tot de Tiende Internationale du
ren eer iedereen het eens zou
zijn.
Lehning was bevriend met
schrijvers uit de kring van De
Vrije Bladen, onder wie Ter
Braak, Marsman en Slauerhoff.
Met Ter Braak en Marsman
voerde hij in de jaren twintig
polemieken over individualis
me in literatuur en maatschap
pij. In die jaren schreef hij ook
kritieken over modernistisch
proza en poëzie.
Lehning was actief in de inter
nationale libertaire arbeiders-
Kruiswoord min een
Niet het gevraagde woord invullen, maar een woord dat bestaat uit de letters
van het gevraagde woord in dezelfde volgorde min 1 letter.
(B.v. Omschrijving 'dierenverblijf'. Antwoord zou zijn 'stal', maar ingevuld moet
worden 'sta' of 'tal'. Welke van die twee het moet worden, moet blijken uit de krui
sende woorden.)
Horizontaal:
1. Vacht; 5. ongespannen; 7. kwijt
schelding van straf; 8. bewusteloos
heid^. azijn; 11. venter; 14. boom; 16.
strandmeer; 17. slag; 18. operalied; 19.
hoogtepunt; 20. recht stuk vaarwater;
22. adellijke dame; 25. mand; 27. natie;
29. kantstuk; 30. bloembed; 31. gierig
aard.
Verticaal:
2. Schaapkameel; 3. zintuig; 4. vleugje;
5. mannelijk dier; 6. grondsoort; 8.
edelmetaal; 10. jong dier; 12. eenheid
v. elektrische stroom; 13. wettig; 15.
jong dier; 16. voldoende gekookt; 19.
rakel; 21. mestvocht; 22. vreemde
munt; 23. bontsoort; 24. inwendig or
gaan; 26. kleur; 28. brandstof.
8
^4
14 15
11 12 13
^■20
22 23 24
25 26
30
1
Oplossing
zaterdag
-p-t
boertje
b--l-o-u-
import-n-
g-a--spin
basis-i-o
a-s-trein
n-e-e-p-
dartel
Hans Belterman
Gebruik voor de bereiding van het gerecht een wok. Het ge
recht is een voorbeeld van het 'nieuwe koken' zoals u dat in
de komende jaren steeds vaker zult doen. Bij de tip staan nog
aardappeltjes aangegeven. In de toekomst zullen die steeds
vaker worden vervangen door lekker warm en knapperig
(stok)brood. Trouwens er is niets dat u let om er al vandaag
mee te beginnen.
Voor 4 personen: 4 kalfsoesters, elk ca. 90 gram; zout;
witte peper uit de molen; 2.5 eetl. (olijf)olie; 250 gram (kastan
jechampignons, in (piep)kleine stukjes gehakt (keukenma
chine); 1 sjalotje of stukje ui, gesnipperd; 1 teentje knoflook,
ragfijn gehakt; 4 eetl. (kook)room; 2 eetl. fijngeraspte oude
Goudse of Parmezaanse kaas; 1 eetl. fijngehakte (platte) pe
terselie. Eventueel bieslooksprieten en kleine (tros)tomaatjes
voor de garnering.
Maak het vlees droog met keukenpapier en wrijf het in met wat
zout en peper. Verhit een wok en laat 2 eetlepels olie er door
walsen. Laat de oesters in 3 a 4 minuten aan alle kanten snel
lichtbruin bakken. Neem de oesters uit de pan en houd ze
apart.
Laat de resterende olie opnieuw heet worden. Voeg champig
nons, sjalot of ui en knoflook toe. Laat alles, onder voortdurend
omscheppen 3 minuten bakken. Temper de warmtebron en
voeg room, geraspte kaas, peterselie en wat zout en peper toe.
Laat alles zolang, onder regelmatig roeren en omscheppen,
zachtjes sudderen tot een vrij dikke massa is overgebleven.
Laat alles tot lauwwarm afkoelen.
Bestrijk de bodem van een ovenvaste schaal of bakplaatje met
wat olie. Leg de oesters er in en schep op elke oester een deel
van de champignonmassa.
Plaats de schaal of bakplaatje in het midden van de tot 180 o C.
voorverwarmde oven. Na 12 -14 minuten kunt u de gerechten
opdienen.
Presentatie: leg de oesters met de champignons in het midden
op voorverwarmde borden. Schik er als garnering, het is niet
per se noodzakelijk, bieslooksprieten en kleine, in partjes ge
sneden (tros)tomaatjes bij.
Tip: geef er gebakken of gefrituurde aardappeltjes en een een
voudige groene sla bij.
L Lagedrukgebied
H Hogedrukgebed
O
zong
matige sneeuw
==3 nest
A
Koufront
Icttbewofct
zware sneeuw
lette regen
onweer
Warmtetront
matige regen
■rk A
zwaarbewolkt
1030
Samengesteld front
zware regen
Isobaar
Zon
maandag
O onder 16.48
dinsdag
op 8.50
Maan
maandag
onder 14.41
A dinsdag
op 6.30
Johaun Sebastian Bach blies
in 1750.250 jaargeleden, zijn
aatste adem uit en dat zullen
ve weten ook. Geen zichzelf
especterend musicus of gezel-
chap kan om zijn werk heen.
iet wordt dit jaar in talrijke
terken en daarbuiten uitge-
oerd. Daar steekt de prestatie
an Lee Towers, hoe bewonde
renswaardig ook. mager bij af.
Dowers staat een kwart eeuw op
iet podium, was tien jaar in
Vhoy' en schitterde op vele 'Ga-
a's Of The Year". Maar hij moet
:ijn jubileum zelf opknappen.
Bik jaar is wel een jubeljaar en
000 lijkt er één waarin de res-
lectabele Bach alle andere j ubi-
arissen overschaduwt. Zijn
andgenoten Kurt Weill en
•Yiedrich Nietzsche bijvoor-
ieeld. Componist Weill zou op 2
naart honderd zijn geworden.
Llosoof Nietzsche, die in de vo-
•ige eeuw God dood verklaarde,
;tierf op 25 augustus 1900. Drie
naanden voor de omstreden
Britse schrijver Oscar Wilde, die
>p 30 november het leven zou
aten.
3e film, zelf net wat ouder dan
>en eeuw, levert ook feestvar
kens op. De opvallendste is Da-
id Wark Griffith, de eerste be-
-oemde filmregisseur van de
verenigde Staten. Zijn bekend
ste rolprent is 'Birth of a nation',
?en relaas over de Amerikaanse
Burgeroorlog. Griffith werd 125
aar geleden geboren.
Sirk
3e surrealistische Spanjaard
_,uis Buhuel, die film na film de
iraak stak met gegoede burgers
an brave katholieken, werd
ïonderd jaar geleden geboren.
Tij overleed in 1983 in Mexico.
.Vat minder bekend is Douglas
Birk. op 26 april 1900 in Ham
burg geboren. In de jaren dertig
/luchtte hij naar Amerika, waal
lij klassieke melodrama's als
Magnificent obsession' zou
naken. Onderweg stopte hij in
Nederland en regisseerde daar
Ie jeugdfilm 'Boefje'. En
ichrijfster Margaret Mitchell (8
lovember 1900 geboren) is ei
genlijk ook een beetje film, met
laar bestseller 'Gejaagd door de
wind'.
Een peiling wees uit, dat d'e
Fransen 'Le petit prince' het
beste boek van de vorige eeuw
vinden. Het zal hen goed uitko
men dat de schrijver, Antoine de
Saint-Exupéry, tot de honderd
jarigen zou hebben behoord als
hij in 1944 niet spoorloos met
zijn vliegtuig was verdwenen.
De Nederlandse literatuur le
vert jubilarissen die het zelf nog
kunnen meemaken. Marga Min-
co wordt 80 op 31 maart en Jan
Wolkers 75 op 26 oktober. Wol
kers weigerde de Constantijn
Huygensprijs en de P. C. Hooft-
prijs. De AKO-prijs, zei hij in
1994, mogen ze 'in hun reet ste
ken' als hij die ooit zou krijgen:
een feestelijke huldiging lijkt er
bij hem niet in te zitten.
Uitgeverij Querido bewijst dat
wie wil, overal een jubileum van
kan maken. Dit jaar wordt
Bernlef gefêteerd wegens veer
tig jaar schrijverschap en een
nieuwe roman, 'Boy'. En in
maart komt 'Van De Ridder tot
Elsschot' uit, de catalogus bij
een fototentoonstelling in het
Museum voor Fotografie in
Antwerpen. Willem Elsschot,
echte naam Jozef Alfons de Rid
der, overleed veertig jaar gele
den.
Veel ouder dan allemaal is de
Middelnederlandse parabel
over Elkerlijc, de man die er al
tijd op los heeft geleefd en geen
metgezel kan vinden op zijn
tocht naar de allerhoogste. Al
leen de deugd, sterk verzwakt,
wil wel mee. Er bestaan iets ou
dere versies, maar het boek
wordt doorgaans als'circa 1500'
gedateerd. Bij iets dat zo oud is
kijken we niet op een jaartje: het
is precies een half millennium
oud, twee keer zo veel als Bach.
Maar rond een middeleeuws
boek hoef je geen feestje te ver
wachten. GPD
In het merendeel van Europa is het nieuwe millennium rustig begon
nen en ook vandaag blijft het op de meeste plaatsen kalm. Alleen in
Schotland en aan de westkust van Noorwegen wordt onstuimig
weer verwacht. Oorzaak van het slechte weer is een diep lagedrukge
bied, afkomstig van de Atlantische Oceaan, dat naar het westen van
Noorwegen trekt. Naast regen, brengt deze depressie veel wind met
zich mee. Aan de noordkust van Schotland komt zelfs enige tijd een
storm te staan. Ook aan de westkust van Noorwegen gaat het stor
men met mogelijk zelfs kans op zware storm. Verder landinwaarts
waait het minder hard. In Scandinavië vallen plaatselijk enkele
sneeuwbuien bij temperaturen onder het vriespunt. Daarentegen is
het op de Britse eilanden veel zachter met maxima rond 10 graden,
maar ook daar is het niet droog. In het noorden van Frankrijk komt
veel bewolking voor, maar in het zuiden is het vrij zonnig. Vrijwel
overal blijft het droog en het is niet koud met middagtemperaturen
van 8 tot 12 graden. De meeste zon vinden we in Spanje en Portugal.
Aan de zuidelijke costa's wordt het 16 graden, maar elders is het min
der zacht. Ook in Italië is het zonnig, hoewel in de Po-vlakte nevel kan
voorkomen. Daarentegen heeft het merendeel van Turkije met regen
te maken en in de hogere delen valt ook sneeuw.
De schrik en de woede gaven hem echter reuzenkrachten, zodat hij
met onverwachte snelheid weer op zijn voeten stond, oog in oog met
zijn belagers, die hartelijk om hem lachten. „Lummels!" riep hij
met overslaande stem. „Hebben jullie dan helemaal geen eerbied
voor een heer? Hebben jullie geen opvoeding genoten? Het zal slecht
met jullie aflopen! De grote Barribal zal jullie grijpen!" „Wèèèèh!"
schreeuwden de ventjes. „Barribal bestaét niet! Loop heen met je
BarribalDit schokte heer Bommel. Hij wendde zich tot Tom Poes,
die hem gevolgd was, en wees met een trillende vinger op de voort-
springende en joelende guiten.„Wat moet daarvan terechtkomen?"
vroeg hij ontdaan. „Kwaaie apen zijn het! Ongemanierd en ongelo
felijk ongelovig. Ikzelf, als volwassene met onderscheidingsvermo
gen, heb oog in oog met die vreselijke reus gestaan - en zij... ze la
chen erom! Geen wonder, dat het niet goed gaat met de wereld!"
„Kom nu maar mee", zei Tom Poes sussend. „Ze weten niet beter."
Heer Ollie aarzelde even, doch toen volgde hij hem met sloffende
pas het bergpad verder af. Boven hen was, bij een kromming in de
weg, professor Sickbock weer verschenen. Niets in zijn keurige ver
schijning wees erop, dat hij zojuist een bezoek aan de vreselijke reus
had gebracht en de glimlach waarmee hij het groepje naoogde, was
rustig als steeds. „Treffend", prevelde hij. „De jeugd staat nog zo
onschuldig tegenover datgene wat voor de oudere reeds troebel is."
Europa: Depressie
beweging. In de jaren dertig was
hij onder meer secretaris van de
anarcho-syndicalistische Inter
nationale Arbeiders-Associatie
en redacteur van Grondslagen.
Sinds de oprichting in 1935 was
hij verbonden aan het Interna
tionaal Instituut voor Sociale
Geschiedenis. Van 1939 tot 1947
leidde hij de vestiging van het
IISG in Oxford. Op verzoek van
Mohammed Hatta verbleef hij
van 1952-1954 in Indonesië,
waar hij een Bibliotheek voor
Politieke en Sociale Geschiede
nis oprichtte.
Voorbeeld
Vermaardheid verwierf Leh
ning met de publikatie van de
Archives Bakounine, de nala
tenschap van zijn grote voor
beeld- De Russische revolutio
nair Michael Bakoenin (1814-
1876) was een van de grondleg
gers van het anarchisme. Leh
ning geldt als expert op het
gebied van de revolutionaire be
wegingen van voor 1917. Van
het communisme heeft Lehning
nooit wat moeten hebben. De
revolutie van 1917 beschouwde
hij als een coup van Lenin bin
nen de Bakoenistische revolu
tie.
Na de oorlog werkte Lehning
mee aan de tijdschriften De
Vlam, Libertinage en De Nieu
we Stem. In 1978 kreeg hij een
eredoctoraat aan de Universi
teit van Amsterdam. Op zijn
99ste ontving hij in zijn huis in
Frankrijk de P. C. Hooftprijs
1999 voor beschouwend proza.
ANP
Arthur Lehning
Het weer laat zich de eerste dagen Door: Coen Verrijn Stuart
van het nieuwe jaar van de rustige
kant zien. Dat betekent wel dat de bewolking in onze omgeving
moeilijk op te ruimen is en de zon zal de komende dagen dan ook
moeite hebben om doorte breken. Ook de winter krijgt weinig
kans, het blijft zacht met nu en dan wat regen. Het overwegend
bewolkte weer van gisteren zet zich vandaag voort en uit deze
bewolking kan wat motregen vallen. Doordat de zuidwestelijke
wind ten opzichte van gisteren iets is toegenomen, wordt wel de
nevel opgeruimd. De zuidwestenwind wordt matig, aan de kust
vrij krachtig en in de avond tijdelijk krachtig. Met deze zuidweste
lijke aanvoer wordt nog zachtere lucht aangevoerd waarin de
temperatuur gedurende de dag gestaag oploopt. Uiteindelijk
wijst de thermometer vanavond een graad of 9 aan.
Komende nacht en morgen verplaatst de zeer zachte lucht zich
langzaam naar het oosten en dat gaat gepaard met wat regen.
Het is dus opnieuw een grij
ze dag en met 9 graden is
het echt zacht. Woensdag- M'tSttÈM
nacht stroomt koelere lucht Grijs
over ons land uiten het wol- j~- i* f7'
kendek breekt open. ---==
Daardoor kan het afkoelen ZW5 j
tot een graad of 5. V';"*- I
Woensdag heeft de zon de t
beste papieren en het blijft
dan ook droog. Wel moet het 8 J
kwik een paar graden inleve- #8
ren. Dit is echter niet de aan- i
zet tot een echt koudere pe- g/'j - 7^32^
riode. Zowel donderdag als 'LïT-
vrijdag wordt het een graad - u/Ljt "rli
of 8 en er valt af en toe wat -f-^rji
regen. Ook dan blijft de wind J| 9
in de Zuidwesthoek, een Minimumtemperatuur*oordekomtnflenachl
voor winterweer ongunstige verwachting voor ZW4
MAANDAGMIDDAG S JANUARI JOOO
hoek.
Vooruitzichten
wind
ZW 5
ZW 4
ZW 5
ZW 5
Nautisch bericht
De wind is zuidwestelijk en neemt in de loop van de dag toe tot vrij
krachtig, aan de kust tot krachtig. Het zicht is matig en kan in de loop
van de dag verder verslechteren. Dan kan er mist ontstaan. Onweer
is onwaarschijnlijk. De temperatuur van het kustwater is 7 graden.
Waterstanden
MAANDAG
Hoog water
Laag water
3 JANUARI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
12.05
178 -----
05.54
143 18.28
162
Terneuzen
00.08
201 12.26
202
06.25
152 18.55
170
Bath
01.00
236 13.20
240
07.21
179 19.46
197
Roompot Buiten
12.05
136 -----
06.04
106 18.25
121
Zierikzee
01.05
140 13.35
139
07.10
119 19.35
129
Stellendam Buiten
00.01
133 12.22
128
05.55
060 18.29
072
Wemeldinge
01.15
158 13.35
157
07.15
131 19.40
143
Krammersl. West
00.54
149 13.26
146
07.16
117 19.37
131
Hansweert
00.35
215 12.51
217
06.46
167 19.12
186
DINSDAG
Hoog water
Laag water
4 JANUARI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
00.36
189 12.51
191
06.55
155 19.05
164
Terneuzen
00.55
212 13.11
216
07.16
164 19.32
173
Bath
01.52
251 14.06
257
08.10
192 20.35
200
Roompot Buiten
00.40
145 12.56
144
06.45
114 18.59
120
Zierikzee
02.00
146 14.25
148
08.00
125 20.20
126
Stellendam Buiten
00.45
138 13.04
137
06.45
067 19.15
070
Wemeldinge
02.05
165 14.30
167
08.00
139 20.25
140
Krammersl. West
02.06
154 14.25
153
08.00
126 20.16
129
Hansweert
01.25
227 13.39
230
07.35
180 19.59
189
Luis Bunuel: honderd jaar.
Bach: 250 jaar.
loor Asing Walthaus
Zeeland: Zacht
