De laatste truc van Boris Jeltsin
PZC
Poetin wordt beloond voor zijn loyaliteit
PZC
Vut
feiten en meningen
Russische leider was beter in slopen dan in bouwen
1 januari 1950
zaterdag 1 januari 2000
door Hans Hoogendijk
Ik treed af voordat mijn ter
mijn is afgelopen. Ik begrijp
dat ik dit moet doen en dat Rus
land met nieuwe politici, met
nieuwe gezichten, met nieuwe
intelligente mensen het nieuwe
millennium in moet gaan. En
wij die zoveel jaren aan de
macht zijn geweest, moeten
vertrekken.
Woorden van de 68-jarige Rus
sische president Boris Nicola-
jevits Jeltsin toen hij gisteren
volstrekt onverwacht zijn af
treden bekendmaakte en de
macht overdroeg aan premier
Poetin.
Of Jeltsin werkelijk vrijwillig
plaatsmaakt of dat hij daar
min of meer toe werd gedwon
gen door de 'Familie' - zoals de
Kremlin-kliek wordt genoemd
- is niet duidelijk. Maar het is
wel een stap die past bij deze
man van uitersten. Boris Jel
tsin draagt een zeer onrustig
rijk over dat op dit moment
slechts schijnbaar verenigd is
door de oorlog in Tsjetsjenië.
Het leven van de boerenzoon
uit de omgeving van Sverd
lovsk kende vele hoogte- en
dieptepunten. Zelf omschreef
hij het neerslaan van de staats
greep van augustus 1991 tegen
de toenmalige Sovjet-presi
dent Michael Gorbatsjov als de
belangrijkste gebeurtenis in de
geschiedenis van het land. 'Op
19 augustus ontwaakten we.
zoals elke morgen, in een ge
woon land, maar op 21 augus
tus vonden we ons zelf terug in
een totaal andere wereld.' In
die paar dagen rekende Jeltsin
af met het communisme. Iedere
tv-kijker was er getuige van
hoe hij op een tank klom voor
het Witte Huis, het toenmalige
parlementsgebouw in Moskou,
de bajonetten en kanonnen van
de neo-stalinistische junta
trotseerde en het volk opriep de
democratie te redden. Als een
leeuw vocht hij, joeg de coup
plegers terug in hun hol en
werd het symbool van de strijd
voor democratie.
Apathie
Daarna werd het stil rond Jel
tsin. Hij verviel in apathie,
sloot zich achter de Kremlin-
muren op en omringde zich met
een handvol strooplikkers. Als
een tsaar heerste hij en in onge
nade gevallen vroegere mede
strijders werden niet moe te
vertellen dat hij inderaad over
zichzelf ging spreken als 'tsaar
Boris beslist'. Begin 1996 leken
zijnpolitieke dagen geteld. De
ze oude, drankzuchtige baas
zou nooit herkozen worden als
president, meenden deskundi
gen,
Toen besloot hij nog een keer te
vechten voor voor alles wat hij
waard was. Maandenlang trok
hij dansend, druk argumente
rend en energiek als in zijn bes
te dagen door het land. Overal
verkondigde hij zijn bood
schap: nooit meer communis
me.
Het werkte. Zijn communisti
sche rivaal Zjoeganov haalde
het niet in juli, de heer en mees
ter in het Kremlin heette op
nieuw Boris Nikolajevits Jel
tsin. Jeltsin betaalde echter
een enorme fysieke prijs om de
meerderheid van het volk dat
hij zo van zich had vervreemd,
nog een keer achter zich te krij -
gen. Het woeste leven eiste zijn
tol.
Na zijn herverkiezing werd hij
keer op keer in het ziekenhuis
opgenomen van waaruit hij het
aangeslagen rijk probeerde te
besturen. In 1997 verklaarde
hij de oorlog aan de corruptie,
maar de door hem zelf opge
wekte geesten waren niet meer
te beheersen. Deze 'oorlog' had
hij al verloren, voordat hij er
aan was begonnen. Kleine
groepen geldwolven hielden,
net als in de autoritaire com
munistische dagen, alle touw
tjes in handen. Ze beschikken
naar willekeur over de onmete
lijke rijkdommen van het land
en veroordelen een groot deel
van de bevolking tot een be
staan in armoede.
Te laat
Jeltsins halfslachtige poging
om de corruptie aan te pakken
en de democratie te redden,
kwam te laat. Te lang had de
man. die zei te strijden voor de
mocratische hervormingen,
geen democratische tegen
stand geduld. Zijn vijanden
waren intussen zo machtig ge
worden dat de Kremlin-kliek
vreesde voor een 'bijltjesdag'
als het staatshoofd in juni zou
moeten aftreden. Er dienden
veiligheidsgaranties té komen.
Niets vrezen Jeltsm en zijn
naasten zo erg als de mogelijk
heid om door een Kremlin-vij-
andige opvolger te worden
aangepakt.
Drie oud-KGB-bazen mochten
proberen de garanties voor de
Kremlin-kliek te regelen met
het parlement en andere in
vloedrijke organen. De eerste
was Stepasjin, die voor die ge
legenheid tot premier werd be
noemd. Hij faalde in de ogen
van het Kremlin en mocht ver
trekken. Detweede was Prima
kov. Hij kwam een heel eind,
maar wekte door zijn snel
groeiende populariteit ook de
argwaan van de notoir jaloerse
Jeltsin: Primakov werd ontsla
gen.
Met Poetin lijkt het Kremlin nu
uiteindelijk de 'levensverzeke
ring' te hebben gevonden. Een
bijkomende factor is dat enke
le Kremlin-intimi, die ook
vreesden voor lijf en leden, in
het parlement zijn gekozen en
dus onschendbaarheid genie
ten. Deze factoren in combina
tie met de zeer slechte gezond
heidstoestand van Jeltsin heb
ben tot zijn sensationele be
sluit geleid.
Boris Nikolajevits Jeltsin was
een bijzonder kind. En hoe bij
zonder hij zichzelf vond, heeft
hij nooit onder stoelen of ban
ken gestoken. Zijn autobiogra
fie 'Getuigenis van een oppo
Ex-president Jeltsin krijgt van zijn plaatsvervanger, tevens premier, Poetin een kleine attentie voor bewezen diensten.
foto AP
sant' is wat dat betreft een
openbaring. Jeltsin schildert
zichzelf af als een soort moder
ne Robin Hood, die voor niets
of niemand bang is en keer op
keer op bijna wonderbaarlijke
wijze aan de dood ontsnapte.
Het begon al toen hij werd ge
doopt. De dienstdoende pries
ter in de buurt van Sverdlovsk
liet de jonge spruit in het doop
vont zakken, raakte daarna in
discussie met een aantal om
standers en vergat de dopeling.
Moeder Klavdija Vasiljevna
had als eerste door wat voor
drama zich afspeelde en haalde
haar baby uit het heilige vat.
De levensgeesten werden weer
opgewekt en het nuchtere com
mentaar van vader Nikolaj
was: „Als hij deze beproeving
heeft doorstaan is het vast en
zeker een sterke jongen. We
noemen hem Boris." Boris is
een van de heiligen van de Rus
sische orthodoxe kerk, een
man die onkreukbaar en on
omkoopbaar was.
Knokpartij
Boris Jeltsin ontwikkelde zich
tot een onverschrokken jonge
ling die geen zee te hoog ging.
Hij vertelt in zijn boek hoe hij
z'n boksersneus overhield aan
een knokpartij met een rivali
serende jeugdbende, hoe hij
een paar vingers verloor bij het
slopen van een handgranaat,
maar toch in de nationale vol
leybalselectie kwam. Het ene
heldenverhaal na het andere
dist hij op. Kortom, Boris was
altijd haantje de voorste. Een
bluffer, drinker en rokkenja
ger, maar ook een vechter.
Gorbatsjov
In het communistische appa
raat maakte deze bijzondere
jongeling snel carrière. Jeltsin
mocht dan wel een grote mond
hebben, hij presteerde ook het
een en ander. En dat ontsnapte
uiteindelijk niet aan de aan
dacht van de man van perestro-
ika, Michael Gorbatsjov, die
hem in 1985 naar Moskou haal
de. Jeltsin werd snel kandi
daatlid van het toen nog al
machtige Politbureau, maar
lag even snel met alles en ieder
een overhoop.
Hoewel hij in die periode
steeds vaker naar de fles greep
en de communistische partij
meende eindelijk definitief
met deze dwarsligger te kun
nen afrekenen, was het effect
precies andersom. De gewone
Russen zagen in Jeltsin ineens
een echt Russische kerel, die
voor een fles wodka en een
amoureus avontuur alles, zelfs,
zijn leven wilde wagen.
Deze man, gepokt en gemazeld
door het leven, was de leider
die zij wilden hebben. En nadat
hij in augustus 1991 de ama
teuristische coup tegen Gorba
tsjov had neergeslagen en
daarna dezelfde Gorbatsjov in
het openbaar had vernederd
tijdens een dramatische zitting
van de Doema, het parlement,
kon hij niet meer stuk. Het was
volstrekt logisch dat hij de eer
ste democratisch gekozen pre
sident van Rusland werd. Dat
hij daarna de ene blunder na de
andere beging, werd hem de
eerste tijd nog vergeven onder
het motto: 'Hij heeft de ver
keerde adviseurs.'
Drankverhalen
Langzaam maar zeker begon
hij de gunst van het volk te ver
liezen. De drankverhalen, die
eens zoveel tot zijn imago had
den bijgedragen, werkten nu
tegen hem.jHelemaal fout ging
het toen Jeltsin, die als een
soort moderne Joris (de be
schermheilige van Moskou) de
kop af had willen slaan van de
zichzelf verrijkende commu
nistisch draak, ook bezweek
voor de aardse zegeningen.
Zijn simpele flatje maakte
plaats voor een speciaal voor
hem gebouwdzes verdiepingen
tellend complex. De oude Lada
werd ingeruild voor de duurste
Mercedes. Alle datsja's die de
door hem verfoeide communis
tische partij bazen hadden be
woond, nam hij over. Maar pas
nadat ze grondig en dus peper
duur waren gerenoveerd. Jel
tsin, die altijd had gezegd dat
materialisme voor hem geen
enkele rol speelde, baadde nu
in weelde. In 1990 schreef hij:
'Ik heb nooit geld gehad. Vijf
roebel heb ik symbolisch op
mijn spaarbankboekje.'
Een paar jaar later klonken de
ze woorden als hoon in de oren
van de tientallen miljoenen
Russen die onder de armoede
grens levenJel tsinde man van
het volk, had zich in hun ogen
ontpopt als een verrader. Dat
hij nog werd herkozen dankte
hij behalve aan zijn vechtlust,
echter vooral aan de media, die
zich kritiekloos achter zijn an
ti-communistische campagne
schaarden. In de jaren daarna
was hij geen schaduw meer van
zichzelf. De vechter Boris Jel
tsin was een tandeloze oude
beer geworden. Hij 'kon nog wel
eens uithalen, maar in plaats
van vrees in te boezemen wekte
dat in toenemende mate mede
lijden op.
Zijn grootste verdienste is en
blijft echter dat hij in 1991 de
uiterst prille democratie in
Rusland heeft gered, De belof
te van hervormer heeft hij ech
ter nooit waar kunnen maken,
maar waarschijnlijk was hij
dat ook helemaal niet.
Jeltsins kracht is in feite altijd
destructief geweest. Hij was
een meester in het verdeel-en-
heersspel en vernielde liever
structuren dan dat hij nieuwe
opbouwde. GPD
door Hans Hoogendijk
Bons Jeltsin vroeg gisteren
vergeving voor zijn fouten
en zei dat hij gedaan had wat
hij kon. Vervolgens droeg hij de
macht over aan premier Vladi
mir Poetin. Een jongere moet
de kar nu maar trekken, vindt
Jeltsin en de oud-spion Poetin
is volgens hem de man die dat
het beste kan.
Poetin, de 47-jarige junst en
ex-directeur van de geheime
dienst KGB, is op dit moment
veruit de populairste politicus
in het land. In augustus, toen
Jeltsin hem als premier uit de
hoge hoed toverde, had vrijwel
niemand ooit van hem ge
hoord Maar na het begin van
de strijd in Tsjetsjenië en nadat
de staatsmedia zich ongege
neerd achter Poetin hadden ge
schaard, veranderde dit in re
cordtijd. Alles was Poetin wat
de mediaklok sloeg. Zijn vast
beraden optreden, zijn law-
and-order-uitspraken, zijn
meedogenloze houding inzake
Tsjetsjenië, het was allemaal
balsem voor de gewonde Russi
sche ziel De 'Familie', zoals de
clan rond Jeltsin wordt ge
noemd, leek eindelijk de man te
hebben gevonden die hun be
langen door dik en dun zou be
hartigen.
Om het op het slagveld van
Tsjetsjenië opgebouwde gezag
van Poetin ook parlementair af
te dekken, werd de politieke
beweging Eenheid in het leven
geroepen. En ook in dit geval
werden alle door het Kremlin
gecontroleerde media ingezet
om politieke tegenstanders,
zoals oud-premier Primakov,
de Moskouse burgemeester
Loezjkov en de communisti
sche leider Zjoeganov, te neu
traliseren. Bij de parlements
verkiezingen werd dit een
doorslaand succes. In de nieu
we Doema. het parlement, kan
voor het eerst sinds de onder
Leden van de Russische speciale politie zoeken in het Tsjetsjeense Alkhan-Yurt naar Tsjetsjeense strijders. De oorlog in de opstandige
republiek op de Kaukasus heeft premier Poetin veel populariteit bezorgd. foto RTR
gang van de Sovjet-Unie in
1991, een pro-Kremlm-meer-
derheid worden gevormd.
Machtswisseling
Poetin als populairste politicus
en een anti-communistisch
parlement: dit was voor de
Kremlin-strategen hét mo
ment voor een machtswisse
ling. Nu nog staat het volk ach
ter de strijd in Tsjetsjenië,
maar militaire analisten heb
ben voorspeld dat die oorlog
nog lang niet is gewonnen. Een
bloedige guerrilla-oorlog
dreigt. En met elke nieuwe la
ding kisten met de lijken van
jonge Russische soldaten, zal
de populariteit van Poetin slin
ken en de kans dat een anti-
Kremlinkandidaat de presi
dentsverkiezingen wint, stij
gen.
Een ander belangrijk argu
ment voor het vervroegde af
treden van Jeltsin is zeker dat
de meerderheid van de Russen
een harde hand wenst. Na acht
jaar chaos en verloedering on
der Jeltsin, is de behoefte aan
orde en stabiliteit zeer groot.
Toen Jeltsin in 1993 zijn demo
cratische tegenstanders uit het
Witte Huis had laten schieten,
verzuchtte hij: 'Dat Rusland
tot rust mag komen, is het
hoofddoel van deze rusteloze
president.' Hij heeft het niet
voor elkaar gekregen. Nu mag
Poetin het proberen. Voor het
Westen betekent dit waar
schijnlijk een wat hardere,
maar pragmatische koers. In
eigen land staat Poetin voor
meer centralisme en nationa
lisme.
Poetin is altijd volstrekt loyaal
geweest aan zijn bazen en ge
niet de reputatie een uitste
kend manager te zijn. Poetin is,
net als zijn voorganger Prima
kov, een oud-spion. Politiek
actief werd Poetin begin jaren
negentig als assistent van de
toenmalige burgemeester van
Sint Petersburg, de liberaal
Sobtsjak. De krant Kommers
ant Daily citeerde een toenma
lige collega van Poetin met de
profetische woorden: 'Vladi
mir zou een perfecte premier
zijn.' Maar zo ver was het nog
lang niet. Wel bouwde Poetin
in die periode nauwe contacten
op met Petersburgse radicale
liberale hervormers, zoals
Anatoli Tsjoebais.
Vitale post
In 1996 verhuisde Poetin naar
een topbaan in het Kremlin.
Nog geen jaar later werd hij
door Jeltsin op een vitale post
in de presidentiële administra
tie benoemd. Hij moest de con
tacten tussen het Kremlin en de
89 regio's cördineren. Daarbij
ontpopte hij zich als een pure
centralist die niets moest heb
ben van de machtshonger van
de regionale potentaten.
Anderhalf jaar geleden volgde
een nieuwe promotie: de ex-
spion werd baas van alle spion
nen. Poetin werd - met de rang
van minister - directeur van de
geheime dienst FSB, de opvol
ger van de KGB. Dit voorjaar
volgde nog meer eer toen Poe
tin door Jeltsin werd benoemd
tot secretaris van de machtige
Nationale Veiligheidsraad.
Voor insiders was dit het bewijs
dat de altijd achterdochtige
Jeltsin Poetin absoluut ver
trouwde. In augustus volgde de
voorlopige bekroning met de
benoeming tot premier en de
mededeling van Jeltsin dat hij
Poetin als opvolger wilde heb
ben.
Vijf maanden later is dit een
feit, voorlopig in ieder geval
voor drie maanden. En dan
mag het volk beslissen, als er
tenminste verkiezingen ko
men, want dat is nog lang niet
zeker. Het Kremlin kan immers
altijd nog de noodtoestand uit
roepen en Poetin per decreet
laten regeren. GPD
Moskou heeft voor het oog van de wereld de jaar
wisseling op niet al te schrale wijze gevierd.
Het moet niet denkbeeldig worden geacht dat
de uitbundigheid is versterkt door de koppeling van het
afscheid van de eeuw met het afscheid van de president.
Boris Jeltsin verlaat, eindelijk, het Kremlin. Het is zeer
de vraag of hij deze beslissing geheel op eigen kracht
genomen heeft. De tijd zal ook hier voor ontknoping
zorgen.
Met dit vervroegde uittreden komt het einde van een
drukbesproken theaterloopbaan in zicht. De in de anti
democratie gepokte en gemazelde Jeltsin ontpopte zich
meteen na zijn aantreden als de surrogaat-tsaar die een
nieuwe revolutie waard was. In korte tijd wist hij een
grootmacht terug te brengen tot het formaat van de
spotprent. De Russen hebben in groeiende mate afstand
genomen van de wankelende zombie in het Kremlin.
Het imago van de supermacht brokkelde verder en ver
der af. Jeltsin heeft de prille democratische krachten in
zijn land door zijn brute, dirigistische en compromitte
rende optreden een slechte dienst bewezen. De plaats
vervangende schaamte over 's mans lach- en ergernis
wekkende strapatsen was groot. Zijn uitvallen verdre
ven niet alleen een legioen ministers uit de regerings-
banken, ze bereikten ook een gevaarlijk soort gekte op
de momenten dat hij de wereld dreigde met het kernwa
pen. Die wereld, het Westen voorop, is uiterst tolerant
omgegaan met het fenomeen Jeltsin.
Het Westen heeft voor die opstelling redelijke argu
menten. Aan de voormalige Sowjet-Unie, een wereld
rijk, is de bindende structuur ontnomen. Dat heeft gro
te spanningen teweeg gebracht tussen de staten en
volkeren onderling. Een slecht beheerde kernmacht
Rusland vormt een rechtstreekse bedreiging. De ont
reddering van de economie in het post-communistische
tijdperk is totaal. Het Westen, ten zeerste gebaat bij sta
bilisatie, is de enige instantie die in ruil voor een beetje
zekerheid de hoge rekening kan en wil betalen. De be
hoefte aan stijgende rekeningen door een verdergaande
bestuurlijke, politieke en economische ontwrichting is
minimaal. Dat heeft Jeltsin - mede - in hefzadel gehou
den. Het Westen heeft massa's duiten in dit experiment
gestopt. De president en zijn knikkende vazallen zijn
niet in staat gebleken tot een adequate verdeling te ko
men. Jeltsin, speelbal van een kliek snelle verdieners,
heeft bevorderd dat de hulpdollars geen tijd kregen om
roebels te worden vóórdat ze de treffende gedaante van
Zwitserse franken aannamen.
Tsaar Boris heeft de lijn van een geleidelijke ontwikke
ling, ingezet door Michael Gorbatsjov, bruusk verlaten.
Hij heeft geen enkele belofte waar kunnen maken: de
Russen zijn er gevoelig op achteruit gegaan. Zijn ver
trek zal enkelen tot afgifte van een krokodillentraan
bewegen. De opluchting over de mogelijkheid van een
nieuwe start zal velen de overtuiging bezorgen, dat het
nieuwe jaar een veelbelovend begin heeft gekregen.
Toespraak
Minister-president Drees blikt
in een toespraak terug op
1949, het jaar waarin Neder
land de kolonie Indië kwijt
raakte. Dat was niet te voor
komen, zegt Drees: Indonesië
is in feite nooit een onderdeel
van Nederland geworden,
maar altijd een land geweest
waar de kolonisten een volk
regeerden, dat uiteindelijk het
bestuur zelf in handen wilde
nemen.
Wel blijven Suriname en de
Antillen onderdeel van het Ne
derlandse Rijk, benadrukt
Drees. Verder wenst hij een ge
lukkig 1950 aan alle Neder
landers die buiten de grenzen
vertoeven. Het is voor het klei
ne, dichtbevolkte Nederland
goed dat sommigen besluiten,
hun geluk elders in de wereld
te beproeven.
Wensen
Diverse wereldleiders spreken
in het nieuwe jaar him hoop en
wensen uit. Zo belooft de Joe
goslavische leider Tito dat hij
de druk van de Russische com
munisten blijft weerstaan. De
Franse premier Bidault dringt
er bij het volk op aan, de toe
komst onbevreesd tegemoet te
zien. Premier Nehru van India
wenst de bevolking slechts
'noeste arbeid en geen lege
woorden' toe, President Reg-
ger van het Internationale Ro
de Kruis vraagt om aandacht
voor de miljoenen vluchtelin
gen in Azië en Europa.
Uitgever:
J C. Boersema
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A L Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Redactiefax (0118) 470102
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax (0118)472404
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel (0113)273000
Fax (0113)273010
Terneuzen: Axelsestraat 16
Postbus 51
4530 AB Terneuzen
Tel. (0115)686000
Fax. (0115)686009
Hulst: 's Gravenhofplein 4
4561 AJ Hulst
Tel (0114)373839
Fax (0114)373840
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel. (0111) 454647
Fax (0111)454659
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8 00 tot 17 00 uur
Zierikzee en Hulst:
8.30-17.00 uur
Zaterdags in Vlissingen
van 8.00 tot 10.30 uur
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV Wegener Arcade NV
Internet (http://www.pzc.nl):
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
redactie redactie@pzc.nl
exploitatie, internet@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800 - 0231231 of maandag
t/m vrijdag: op de kantoren
gedurende de openingstilden,
zaterdags tot 14 00 uur-
op de kantoren door de klacht in te
spreken op de band of de
verwijzing op te volgen
Overlijdensadvertenties:
tijdens kantooruren en
uitsluitend maandag-
t/m vrijdagavond van 20.30
tot 22 00 uur en zondagavond
van 20 00 tot 22.00 uur
Tel (0118) 484000.
Fax(0118)470100.
Abonnementsprijzen
bij automatische incasso
(tussen haakjes prijs met acceptgiro)
permaand 36,70 (nvt)
per kwartaal: 100,00 101,65)
per jaar: ƒ380,00 (ƒ381,65)
Voor toezending per post geldt
een toeslag.
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk. 1 maand voor
het einde van de betaalperiode
Losse nummers
maandag t/m vrijdag: 1,85 per stuk
zaterdag 2.75 per stuk
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47 70 65.597
Postbank 35.93 00
Advertenties
Alle advertentieopdrachten worden
uitgevoerd onder toepassing van
de algemene voorwaarden van
Uitgeverij PZC BV alsmede de
regelen voor het advertentiewezen
Tarieven kunnen tijdens kantooruren
worden opgevraagd
bij de advertentieorderafdeling.
Tel 0118-484321
