Het draait allemaal om die vier cijfers
We moeten ons hoofd schoonmaken
voor een nieuw groots tijdperk
PZC 1999/2000
Beleggingsadviseuse
voorspelt
flitseconomie
Oorsprong van het
millenniumprobleem
is al een eeuw oud
prem
me PZC
vrijdag 31 december 1999
Uit alle hoeken en gaten van de wereld sleept de tegendraadse
beleggingsadviseuse Herma Koornwinder bewijzen aan: van
oudsher gangbare wijsheden over beleggen kunnen bij het
grofvuil. Opgetogen citeert ze topanalist Pieter Wind van ING
Barings, die in het Financieele Dagblad beaamt dat traditio
nele waarderingsmethoden lang niet meer de enige overwe
ging zijn bij het beoordelen van financiële markten. Zelfs No
belprijswinnaar Markowitz gaf vorig jaar toe dat zijn theorie-
en niet meer werkten.
Een orkaan aan de Amerikaanse
oostkust, aardbevingen in Cali-
fornië en een overstroming van de
Mississippi. En dat allemaal tege
lijk... Een ramp van zo'n omvang kan
het millenniumprobleem in oude
jaarsnacht van 1999 veroorzaken."
Deze waarschuwing liet de 'tsaar'
van het millenniumprobleem, de
Amerikaanse regeringsadviseur
John Koskinen, nog maar kort gele
den horen. Tijdens de komende jaar
wisseling kunnen de computers van
atoomcentrales, telefoon, politie,
brandweer, ziekenhuizen, radio en
televisie het massaal laten afweten.
Om over abusievelijk afgevuurde ra
ketten nog maar te zwijgen.
Inmiddels denken overigens nog
maar weinigen in de westerse wereld
dat zo'n scenario zich zal voordoen.
Er is in elk geval met man en macht
gewerkt om dat te voorkomen. Maar
niemand weet het zeker. Ook Koskin
en niet, hoewel hij zijn vertrouwen in
de goede afloop illustreert door in de
oudejaarsnacht in een vliegtuig van
New York naar Washington te stap
pen.
Bijna iedereen weet intussen wel dat
het millenniumprobleem te maken
heeft met de weergave van de datum
door twee cijfers in computerpro
gramma's. Door het weglaten van de
'19' in het jaartal 1999, 'denkt' de
computer op 1 januari 2000 dat '00'
voor het jaar 1900 staat. Ten minste:
als het probleem niet is opgelost.
Maar dat zou je toch mogen verwach
ten, want er is al tientallen jaren lang
voor gewaarschuwd.
Ruimtegebrek
De oorsprong van het millennium
probleem is al meer dan een eeuw
oud. Want de ponskaarten die wer
den gebruikt bij de eerste elektrische
rekenmachine stammen uit 1890.
Diezelfde kaarten gebruikte Grace
Murray Hopper, die 'de grootmoeder
van het computertijdperk' wordt ge-
Oude ponskaarten, de Vietnamoorlog en Alan Greenspan, de voorzitter
van de centrale Amerikaanse bank, hebben schijnbaar niets met elkaar
gemeen. Maar die schijn bedriegt. Samen met 'de grootmoeder van het
computertijdperk' stonden zij aan de wieg van het millenniumpro
bleem.
noemd, in de jaren vijftig bij het
schrijven van Cobol. Dat was jaren
lang de meest gebruikte computer
taal, zeg maar het Windows van toen
Hopper schreef voor om in Cobol
twee cijfers te gebruiken voor het no
teren van het jaartal. Uit ruimtege
brek.
De kaarten met de 'gaatjes' bevatten
de informatie en de opdrachten die
nodig waren om de toenmalige com
puters te besturen. Maar hun nadeel
was dat zij weinig informatie konden
bevatten. Er was nauwelijks genoeg
ruimte om een naam, geboortedatum
en adres op kwijt te kunnen. Voor de
registratie van een abonnement op
een tijdschrift waren drie kaarten
nodig. Bedrijven klaagden bij IBM,
de grootste computerfabrikant van
die tijd, dat zij door de enorme berg
ponskaarten ruimtegebrek kregen.
Geen wonder dus dat de program
meurs het jaartal afkortten tot twee
cijfers. Toen de ponskaarten eind ja
ren vijftig werden vervangen door de
veel compactere magnetisch band,
was het kwaad al geschied. Men bleef
het jaartal met twee cijfers noteren.
De programmeurs wisten toen al dat
dit problemen zou opleveren bij de
nadering van het jaar 2000, maar
gingen ervan uit dat die dan al lang
zouden zijn opgelost. Vasthouden
aan deze wijze van noteren werd als
kostenbesparend gezien. Computer
geheugen was zo duur dat het vast
leggen van één boek een slordige
1500 gulden kostte, tegen een gulden
vijftig nu.
Te druk
„Ik schreef dergelijke programma's
in de jaren vijftig en zestig en was er
wat trots op dat ik zo geheugen kon
besparen", zei Alan Greenspan, de
huidige voorzitter van het stelsel van
Amerikaanse banken, onlangs. „Het
kwam niet bij ons op dat die pro
gramma's langer dan een paar jaar
zouden meegaan."
Anderen hadden meer oog voor de
toekomst, zoals computerdeskundi
ge Robert Bemer van IBM. Hij veran
derde eind jaren vijftig Cobol zoda
nig, dat programmeurs de keuze
kregen om de datum zowel met twee
als met vier cijfers te noteren. In een
poging dit te standaardiseren werd in
1967 een commissie opgericht, die
echter strandde op de tegenstand van
het Amerikaanse ministerie van de
fensie. Dat was de grootste compu
tergebruiker ter wereld en die beslis
te uit zuinigheid dat twee cijfers voor
de datum wel voldoende waren. „Zij
wilden naar niets anders luisteren,"
klaagde commissielid Bemer in het
Amerikaanse tijdschrift Vanity Fair.
Koornwinders veel aange
haalde anecdote van de
Griekse wijsgeer Plato maakt
van beleggingsexperts en -advi
seurs holbewoners: zet een pri
mitief stamlid een tijdje in de
bovenwereld en deze zal na te
rugkomst zijn mede-holbewo
ners proberen duidelijk te ma
ken dat er een andere wereld is.
Niemand gelooft hem. Sterker
nog, ze zullen hem gevaarlijk
vinden. Herma Koornwinder:
„De wereld verandert, beleggen
verandert mee, beleggingstheo
rieën ook. En des te sneller in het
nieuwe millennium." De geves
tigde financiële orde hikt er gi
gantisch doch vergeefs tegen
aan en ziet de riante inkomsten
bedreigd.
Kennis van de beleggingswe
reld maakte de Brabantse zich
eigen door langdurige zelfstu
die van internationale financië
le markten. Vijf jaar terug liet ze
haar adviezen door accountants
doorlichten. Van de 23 bleken er
22 te kloppen, inclusief een ui
terst sceptisch ontvangen 'buy'
gedurende de Golfoorlog. Vol
gens de economische weten
schap is het juist voorspellen
van dergelijke economische
keerpunten onbestaanbaar.
Koornwinder haalt het Interna
tionaal Statistisch Instituut
aan: „Is economie wel een
wetenschap? Of weten beleg
gingsdeskundigen him onwe
tendheid in een grote brij van
getallen te verbergen, zoals po
litici dat doen met een grote brij
van woorden."
Deze diskwalificatie van beide
beroepsgroepen is ingebakken
in haar eigen model, de Koorn
winder Global Market Naviga
tor (KGMN). De Heezese stopt
er haar kerngegevens in, inclu
sief de ideeën die totaal geen
verband hebben met het be
perkte wereldbeeld van Kamer
leden en wiskundige economen.
Meer dan een beleggingsadvi
seur is zij wereldstudent, 'global
watcher', en voelt zij zich pro
duct van de verguisde, maar
door haar toegejuichte studie-
huis-methode.
Einstein
Dat de klanten in de rij willen
staan bij Albert Heijn, in Ameri
ka bij WalMart of op het WWW
(Wachten, Wachten, Wachten)
willen economen en beleggers
eigenlijk niet eens weten. „Ik
vind psychologie of natuur
wetenschap) dikwijls van even
groot of soms zelfs van groter
belang. Niet iedereen houdt zich
daar even graag mee bezig", legt
Koornwinder uit.
Met 150 miljoen mensen op In
ternet hoef je geen Einstein te
zijn tot de volgende conclusies
te komen:
- fabrikanten van de benodigde
apparatuur verdienen goed;
- producenten van 'verkeers
lichten' en 'wegen' vangen bak
ken geld;
- Internet heeft gidsprogram-
ma's nodig, wie die maakt loopt
binnen.
Het zijn de muren en leidingen,
deuren en wegwijzers in het In-
ternetgebouw. Bedrijven die
vreemd genoeg uitsluitend ver
lies lijden, waarvan sommige
bedrijven meer waard zijn dan
Heineken, dat met een tastbaar
product tenminste de zomerse
dorst lest. Koornwinder zet er
andere rariteiten, die vroeger
iedereen normaal vond, tegen
over. „Na de door mij als enige in
Europa voorspelde crash van
1987 en de minikrach van 1989
was er toch niets veranderd aan
de bedrijven, waarvan de koer
sen zo in elkaar waren gestort."
De duikende en fitnessende ad
viseuse signaleert wel meer za
ken in het financiële, waar nie
mand over struikelt, maar die ze
zelf te dol voor woorden vindt.
Zoals het uiterst gangbare be
leggen volgens beursgemiddel-
den, ofwel indexen. Minstens
twee derde van de indexbeleg
gers haalt minder rendement
dan zijn graadmeter. „Beleg
gingsdeskundigen zijn in slaap
gesust."
Onweer
Koornwinder priemt de vinger
ook in de richting van de grote of
gespecialiseerde banken als
ABN AMRO en Merrill Lynch of
Morgan Stanley. Vooral wan
neer het tij meezit gaat het hen
goed, maar tijdens de Aziëcrisis
zijn de aandelenkoersen van
dergelijke banken in zes maan
den toch gehalveerd. Of erger.
Terwijl hun adviezen kleine en
grote beleggers in de kielzog
meeslepen. Inclusief de pensi
oenfondsen, die ongeveer 1000
miljard gulden onder hun hoede
hebben voor onze oude dag.
Koornwinder: „Als onze pensi
oenpremies een paar procent
per jaar beter renderen, vormt
dat in de toekomst een geweldi
ge bron van welvaart. Een her
der moet bij slecht weer of on
weer zijn schaapjes op het droge
houden'." De oude dag in een ou
de sok van de index laten zitten
zoals nu, betekent volgens haar
bij toenemende vergrijzing on
vermijdelijk armoede of medi
cijnen op de bon.
De high tech van het digitale
tijdperk - door sommigen afge
daan als een overspannen hype -
biedt de hulpmiddelen van het
nieuwe millennium, meent
Koornwinder. „Handel en za
kendoen is any time, any place
mogelijk, zelfs met een laptop
op de hei. Elektronisch hande
len, e-trade of e-commerce is de
toekomst. Computers nemen
denkprocessen over, zoals nu in
de VS al gebeurt. Witteboorden-
„Ze hadden het te druk met Viet
nam."
In een laatste poging de viercijferige
notatie tóch ingevoerd te krijgen,
werd de toenmalige president Ri
chard Nixon benaderd. Die luisterde
weliswaar aandachtig naar zijn we
tenschappelijk adviseur, maar vroeg
aan het einde van het gesprek alleen
maar of deze even een handje wilde
helpen om zijn televisie eens goed af
te stellen. Het bedrijfsleven liep ook
n i et warm voor het probleemHet liet
zijn oren hangen naar het ministerie
van defensie, zonder twijfel met lu
cratieve orders in gedachten. Bemer
waarschuwde ten langen leste nog
eens in een tijdschriftartikel in 1979.
Niet meer dan wat smadelijk gelach
was zijn deel.
Toch groeide de gedachte dat er iets
aan de hand was. Een programmeur
in Detroit bracht al in 1983 een com
puterprogramma op de markt dat het
millenniumprobleem in computers
kon verhelpen. Maar voor de 995 dol
lar die het programma moest kosten
verkocht hij er welgeteld twee. Van
IBM mocht niemand in 1986 op dit
gebied nog veel verwachten. Het be
drijf liet toen officieel weten dat het
probleem bekend was, maar dat de
programmeurs „er wel omheen kon
den programmeren". Aan het einde
van de regeringsperiode van presi
dent Ronald Reagan in 1988 wisten
nog maar weinigen van het bestaan
van het millenniumprobleem. En Be
mer ging in 1982 met pensioen in de
vaste overtuiging dat het probleem
lang voor 2000 zou zijn opgelost voor
het enig kwaad zou kunnen doen...
Hans Sonders
De kaarten met gaatjes bevatten de informatie en de opdrachten die nodig waren om de toenmalige computers te besturen. foto Phil Nijhuis
activiteiten worden overgeno
men door de computer."
Zij ziet een wereld komen met
zweeftreinen, kunstmatige in
telligentie en geavanceerde
computer- en Internetdiensten.
„Wanneer topman Lou Gerst-
ner met één druk op de knop
300.000 IBM'ers direct kan be
reiken, kan een- bank in geval
van gevaar haar cliënten met
zo'n zelfde druk op de knop uit
de markt halen. Maar dan moet
men wel weten waar het gevaar
precies schuilt. Is er eigenlijk
een bank die de Aziëcrisis heeft
voorspeld?"
Nintendo
Herma Koornwinder heeft hoge
verwachtingen van de jeugd, die
het geluk heeft met de computer
op te groeien. „Geef een kind
van 10 of 11 jaar een computer
en je krijgt wonderen. Wacht
maar tot de Nintendo-generatie
aan bod komt. We moeten oude
kennis proberen te vergeten, ons
hoofd schoonmaken voor het
nieuwe tijdperk. Er komt een
vloedgolf over ons heen. De eco
nomie verandert. We krijgen een
flitseconomie."
„Nederland zit passief op de
Ikeabank, met een krat bier
naar Big Brother te kijken. We
hebben mensen nodig met lef en
creativiteit, mensen die hun nek
uitsteken", wil Koornwinder
wel van de daken schreeuwen.
„We hebben twee hoogleraren
e-commerce in Nederland, dat
moeten er 100 zijn. Mensen die
het beleid maken zijn vijftig
plussers", verwijzend onder
meer naar 'het aandoenlijke ge
stuntel' met de computermuis
van premier Kok, die dacht dat
het apparaatje een afstandbe
diening was.
Henna Koornwinder ziet in de
'diginomie' zoveel veranderen,
dat zij eigenlijk vinijt dat een
ministerie van ICT moet komen,
„liefst met Roel Pieper als be
windsman. De beurt is nu aan
dot-commers, cyberminds,
whizz-kids, e-traders enzo
voorts." Ze illustreert de high
tech-aardverschuivingen met
de uitvinding van de gloeilamp.
Deze veranderde de maatschap
pij, het leven. Mensen waren
niet langer gebonden aan wer
ken als het licht was. Ze konden
ook binnen en als het buiten
donker was werken in de fa
briek. „Nieuwe inzichten uit de
ze tijd moeten de ruimte krijgen.
Per slot van rekening vervult de
computer nog steeds deels de
zelfde functie als het kleitablet
ooit."
Kernthema's in de discussie met
Herma JCoornwinder blijven
onveranderlijk en onvermijde
lijk: high-tech en werkloosheid,
vergrijzing en betaalbaarheid
van pensioenen. „Voor die ko
mende vergrijzing zouden we
ons plan al getrokken moeten
hebben", benadrukt ze.
Raymond Peil
(Advertentie)
Z\ all
De kortingsactie is geldig t/m
I april 2000. Deze bon inleveren
bij een Zeeuwse boekhandel.
[lezers'
Hernia Koornwinder: „Handel en zakendoen is any time, any place mogelijk, zelfs met een laptop op de
hei." foto Rob Keeris
