Andere zeden, andere
leid in je broekzak brengt geluk
Wensen doe je in persoon
De grote ouderen komen thuis
Het is een beetje een zeepbel
Roemenen in Aardenburg
Zaïrezen in Oosterland
Chinezen in Scherpenisse
Joden in Middelburg
Trends in
moppenland
Zeeuw van
de eeuw
100 jaar PZC
Stoeien met
miljoenen
8 en 9
Kinderen
in beeld
11
4 WEKEN
VOOR
PZC
Kun jaartelling is anders. Of ze vieren de eeuwwisseling
inders. Toch zijn die mensen uit andere culturen al een
keetje aan onze feestjes gewend. En doen ze mondjesmaat
lee aan onze gewoonte om oliebollen te eten, vuurwerk af
e steken en elkaar een goed jaar toe te wensen. Maar hun
igen jaarwisseling blijft belangrijk.
gezin Radulesch: Anna-Maria (de oudste dochter), Florin (vader) en Ioana (moeder).
foto Peter Nicolai
i Roemenië weten ze wel hoe je feest
ooet \ieren. Naar oud en nieuw, op
Roemeens revelion, kijken de
esten al maanden van tevoren reik-
Izend uit. Vier dagen lang hoeven
Roemenen niet te werken en wordt
gedronken, gegeten, gezongen en
danst. Salades, gebak, wijn, cham-
gne... kosten noch moeite worden
spaard om het voorbije jaar gepast
te luiden. Revelion staat bol van de
idities, gezelligheid en warmte.
óoral in de dorpen zie je nog vele
uwenoude gebruiken", weet Florin
dulesch uit Aardenburg. Het is al
eer acht jaar geleden dat hij met zijn
>zin vanuit zijn geboorteland naar
ederland vluchtte, maar hij herin-
>rt de Roemeense feesten al was het
dag van gisteren. „Op oudjaars-
ond gaat iedereen die jonger dan
rtig jaar en ongetrouwd is verkleed
straat op. Groepjes met jongens en
eisjes, van klein tot groot, getooid in
ntasievolle kostuums en met mas-
rs op zingen vrolijke, traditionele
ilksliederen. De mensen langs de
kant geven de kinderen noten, appels
eri koeken. De oudere jongeren krij
gen ook een borreltje erbij. Sommige
huwelijken zijn geboren tijdens dit
oeroude feest."
Rond middernacht is iedereen thuis,
bij het gezin, om een glas champagne
te heffen. Om het nieuwe jaar te ver
welkomen en het oude jaar uit te
zwaaien is het bij sommige Roemenen
traditie om de ramen wagenwijd open
te zetten. Ook zou het geluk brengen
om even voor twaalven wat geld in de
broekzak te steken. „Als je een slecht
financieel jaar achter de rug hebt,
gaat het dan misschien volgend jaar
wel beter", verklaart Florin's echtge
note, Ioana.
Waar in Nederland de meeste gezin
nen na het traditionele vuurwerk
gauw weer naar binnen gaan om voor
de bank op de tv te zitten of snel de
kroeg in te duiken, zetten de Roeme
nen het feest voort op straat. „Mensen
gaan van deur tot deur om elkaar een
gelukkig nieuwjaar te wensen", ver
telt Ioana. „Overal is eten en drank in
overvloed, de tafel in elke huiskamer
staat vol met, allerlei lekkernijen. We
eten veel vlees, vooral van varkens.
Om de maag weer te zuiveren eten we
traditioneel na al dat feestgedruis een
zure soep, aangelengd met azijn."
Het gezin Radulesch mist de Roe
meense gezelligheid wel een beetje.
Toch wordt deze eeuwwisseling voor
hen een bijzonder feest, dat ze altijd in
herinnering zullen blijven koesteren.
Niet omdat het nieuwe millennium
wordt ingeluid, maar vanwege de her
eniging met hun oudste dochter, An
na-Maria (18). Toen het gezin acht
jaar geleden het moederland ont
vluchtte, bleef zij noodgedwongen al
leen achter In afwachting van haar
papieren werd ze opgevangen door fa
milieleden in Roemenië en pas twee
maanden geleden waren de documen
ten voor Anna-Maria's komst naar
Nederland rond. Na dat jarenlange
touwgetrek met allerlei officiële in
stanties begint de 21e eeuw voor
Florin, Ioana, Anna-Maria en haar
broertjes Alex (15) en Catalin (10) pas
écht goed.
Lilian Dominicus
let gezin Pondelet: vader Simon, moeder Marie en kinderen Guy Guy, Christelle, Spencer en Kevin.
foto Janne Wolterbeek
Jet is de omgekeerde wereld. In
Nederland is Kerstmis een feest
at binnenshuis gevierd wordt en
lan Hollanders tijdens de jaarwisse-
ng massaal de straat op om met veel
uurwerk het nieuwe jaar in te luiden.
Zaïre is de jaarwisseling sober,
huis, in familiekring en zonder
Jurwerk. De herdenking van de ge-
aorte van Christus daarentegen
ordt uitbundig en en masse op straat
ïvierd met zang en dans.
aiïees Simon Pondelet (48) woont
linen met echtgenote Marie Bwanga
1) en kinderen Guy Guy (25),
iristelle (15), Spencer (13) en Kevin
sinds twee jaar in Oosterland. Hij
htvluchtte zijn vaderland Zaïre,
irheen Belgisch Kongo, waar de af-
ïudeerd econoom één van de be-
igrijkste adviseurs van een minister
p verdenking van verraad - hij zou
formatie door hebben gespeeld aan
politieke oppositie - werd Pondelet
)or het regime van de inmiddels
ierleden dictator Mobutu gevangen
zet en gemarteld. Toen hij vrijkwam
had hij maar één gedachte: ik moet
hier weg. Pondelet vroeg en kreeg
asiel in Nederland. Naar volle over
tuiging van de diep gelovige Pondelet
door toedoen van een hogere macht.
„Nederland is mij door God geschon
ken", zegt hij.
Pondelet koestert, ondanks zijn slech
te ervaringen met het bewind van Mo
butu, warme herinneringen aan Zaï
re. Daar spelen muziek, zang en dans
een erg belangrijke rol. Pondelet:
„Binnen Afrika is de Zaïrese muziek
cultuur beroemd."Tijdens de jaarwis
seling is het echter stil op straat in
Zaïre. Vuurwerk wordt er niet afge
stoken. Oliebollen zijn er onbekend en
de typisch Hollandse gewoonte om
mensen schriftelijk een gelukkig
nieuw jaar te wensen spreekt de Zaï
rezen absoluut niet aan. Zoiets be
langrijks doe je in persoon en niet via
de post.
De eerste jaarwisseling die Pondelet -
enkele jaren geleden in een asielzoe
kerscentrum - in Nederland mee
maakte zal hij niet licht vergeten.
Toen omstreeks het middernachtelijk
uur het geweld van knallend vuur
werk losbarstte sloeg hem de schrik
om het hart. 'Oorlog' was zijn eerste
gedachte. Inmiddels is hij aan de Wes
terse viering van het aanbreken van
een nieuw jaar gewend geraakt, maar
in huize Pondelet worden voor wat de
jaarwisseling betreft de Zaïrese ge
woonten vastgehouden.
Liefst had Pondelet hetzelfde gedaan
tijdens de Kerstdagen. In Zaïre wordt
het kerstfeest gevierd met veel mu
ziek, zang en dans. Op straat delen de
Zaïrezen onderling hun vreugde.
„Dat kan hier niet", beseft Pondelet
met enige spijt in zijn stem. Niet alleen
vanwege het klimaat van ons koude
kikkerlandje maar vooral omdat de
Zaïrese uitbundigheid niet in de sobe
re Nederlandse cultuur past. De Zaï
rezen gaan op een heel andere manier
met hun geloof in Christus om dan
hun geloofsgenoten in Nederland.
„Het geloof is hetzelfde, maar wij be
leven het heel anders. Wij zijn veel
vrolijker, extra verier. Wij dansen en
zingen en dat is onze manier om de
Heer te laten weten hoe blij wij met
Hem zijn."
Piet Kleemans
Zheng Hau Hu met haar man Zhi Jia Hu en haar zoontje Joey.
foto Willem Mieras
Met een schaaltje oliebollen en een
avondje buizen komen Chinezen
niet weg. Daar is de overgang van
oud- naar nieuwjaar veel te belang
rijk voor. Het feestje is namelijk heel
wat meer dan alleen de overstap van
het ene naar het andere jaar. In China
vieren de mensen gezamenlijk het feit
dat ze met z'n allen een dagje ouder
zijn geworden.
Verjaardagen zoals Nederlanders dat
gewend zijn. kennen ze in het traditio
nele China niet. De overgang van het
ene naar het andere jaar maakt de be
volking in haar geheel een dagje ou
der. Elke nieuw geborene is direct één
j aar. Zie j e het levenslicht ei nd decem
ber dan ben je dus na enkele dagen le
ven al meteen twee jaar oud. Iemand
die in februari wordt geboren krijgt
daarentegen weer wel de mogelijk
heid in alle rust van zijn of haar eerste
levensjaar te genieten. Begrijpelijker
wijs is de jaarwisseling in beide geval
len een moment dat niet ongemerkt
voorbij kan gaan. „Uitbundig en bij
zonder", vat Zheng Hau Hu (28) uit
Scherpenisse het feest van haar volk
samen. Op haar elfde kwam Hau - die
sinds zeven jaar samen met haar echt
genoot Zhi Jia Hu het Chinees restau
rant Nieuw Eiland Tholen in Scher
penisse drijft - naar Nederland toe.
Haar herinneringen aan het kleine
dorp uit haar jeugd zijn door de jaren
heen vervaagd. Gevraagd naar oud
jaar gaan haar ogen echter fonkelen.
Als het even kan, vertelt Hau, nemen
Chinezen-al een maand van tevoren
vrij. Om leuke dingen te doen en om
heel veel lekkers te produceren. Zoals
nin gao. een nieuwjaarscake van
rijstemeel. Of tan gao, een feestcake
gezoet met dadels en voorzien van ex
tra's, bijvoorbeeld pinda's. Het is niet
alleen de smaak die telt, ook het aan
zien is belangrijk. De plakkaten van
rijstemeel worden gevormd tot aller
lei mooie figuren.Iedereen brengt ze
vervolgens naar elkaar toe; naar bu
ren, overburen en familie", vertelt
Hau. De voorouders kunnen eveneens
op een gift rekenen. „Ze zeggen dat de
grote ouderen thuiskomen om oude
jaarsavond te vieren. Daarom wordt
wijn uitgeschonken. Het verhaal is
dat de wij nglazen aan het einde van de
avond leeg zijn. In China kun je met de
jaarwisseling twee-kanten uit. Men
sen in overheidsdienst vieren het op
31 december. Voor de 'gewone' bur
gers en boeren valt de feestdag in fe
bruari. Een officiële verklaring voor
deze verdeeldheid heeft de familie Hu
niet. Hau denkt echter dat de twee da
ta vooral praktisch zijn ingegeven.
Februari is, vanwege het weer, voor de
vele landbouwers in China een veel
rustiger tijd dan de maand december.
In februari geniet ze met een etentje
en door het - nog nauwlettender - kij
ken naar de Chinese televisiezender
CNE van die dag en op 31 december
komt een grote club mensen bij elkaai-,
direct na sluiting van de restaurants.
Oliebollen? Echt niet, lacht Hau spon
taan. Lichter spul en dan van alles
wat: „Chinese bami, nin gao, vis. rijs-
teballetjes, Chinese aardappels,
kreeft, garnalen en gedroogde bam
boe."
Esme Soesman
Luuc Smit en zijn vrouw Ida brengen de oudejaarsavond door in de synagoge van Middelburg.
Oudjaar valt dit jaar op een vrijdag
en voor de joden dus op een sab
bat. „De Nederlandse jaarwisseling
heeft een heel andere basis dan onze
jaarwisseling, Rosj Hasjana", vertelt
Middelburger Luuc Smit (39). Hij en
zijn vrouw Ida (43) brengen de avond
door in de synagoge. Na de dienst
wordt de jaarwisselingthuis 'gevierd',
zonder tv en zonder vuurwerk. „De
Nederlandse jaarwisseling heeft ver
der niks. Het is een beetje een zeep
bel", vindt Ida. „De diepere betekenis,
zoals bij Rosj Hasjana, mis je."
Volgens de joodse jaartelling is het nu
5760. „Wij kennen dan ook geen mil
lenniumprobleem", grapt Luuc. Op 30
september is het joods nieuwjaar. Rosj
Hasjana valt nooit op een woensdag,
vrijdag of zondag. Dat heeft te maken
met Jom Kippoer, dat niet op een vrij
dag of zondag kan vallen, omdat dan
de overgang naar de sabbat te gecom
pliceerd wordt. Het joodse Nieuw
jaarsfeest is de viering van de schep
ping; de gebeden gaan over zonde,
berouw en aandacht voor de anderen.
Het markeert de dagen om tot inkeer
te komen. Joden gebruiken de dagen
tussen Rosj Hasjana en Jom Kippoer
('de Ontzagwekkende dagen') om in
het reine te komen met God. „Dat kan
pas als je met de mensen in het reine
bent."
Luuc en Ida vergelijken het joods
Nieuwjaai-sfeest met de kerstviering.
Nederlanders gaan naar de kerk, jo
den naar de sjoel. Daar wensen zij el
kaar een Sjana Tova, Hebreeuws voor
'Moogt gij ingeschreven worden voor
een goed jaar'. Traditiegetrouw wordt
een appel, gedoopt in honing, gegeten:
het goede en het zoete. Tijdens de
maaltijd ontbreken zure of zoute ge
rechten. Zij passen niet bij het 'zoete'
karakter van het feest. Op de tafel
staan allerlei soorten vruchten die dat
jaar nogniet eerder zijn gegeten, saus
jes met vruchten en een ronde Challes,
een gevlochten brood. „Rosj Hasja
na", lacht Ida. „is voor veel niet-joden
een goed moment om bij joodse vrien
den langs te gaan."
Kaarten om vrienden en familie een
voorspoedig 2000 te wensen, verstu
iken Luuc en Ida niet. Die traditie vindt
pas plaats in september. Daarnaast
Humor is aan mode onderhevig.
Nog niet eens zo lang geleden
heersten Sam en Moos in mop
penland. Met dat duo kun je nu
niet meer aankomen. Een be
roepsgrappenmaker als Youp
van 't Hek scheldt vandaag de
dag vooral op het publiek, dat
grif betaalt om op zijn nummer
gezet te worden.
Schrijfster Annie M.G. Schmidt
en commissaris van de koningin
A F. C. de Casembroot zijn door
de lezers van de PZC uitgeroe
pen tot Zeeuw van de eeuw. De
watersnood van 1953 blijkt voor
de lezers de gebeurtenis, die de
afgelopen eeuw de meeste in
druk maakte.
Een eeuw geschiedenis van de
Provinciale Zeeuwse Courant is
een verhaal van overnames en
samenvoegingen. De titel van
het blad dat op 31 mei 1940 ver
scheen, is veelzeggend: PZC,
waaiin opgenomen de Middel-
burgsche, Vlissingsche, Goe-
sche en Breskensche Courant.
Wat zou u doen, als u in uw regio
miljoenen guldens te besteden
had? Een nieuwe schouwburg,
of toch eindelijk die biug onder
het kanaal? De PZC geeft lezers
de kans om even in de huid van
een politicus te kruipen, die de
beschikking heeft over een
goedgevulde portemonnee.
foto Ruben O reel
plaatsen joden advertenties in het
Nieuw Israëlitisch Weekblad en wis
selen ze nieuwjaarsgroeten uit via het
internet. „Maar we gaan niet voor
twaalven naar bed, en ja, we eten olie
bollen en appelflappen en we wensen
de mensen buiten ook een goed jaar".
„Want waar je ook komt. je wordt ten
slotte overal geconfronteerd met de
eeuwwisseling.
Hét symbool tijdens de Rosj Hasjana-
dienst is het blazen op de Sjofar, de
ramshoorn. De tonen ervan roepen de
joden op om na te denken over hun da
den en God te gedenken. Op het
Nieuwjaarsfeest zijn de mantels van
de Torarollen en het voorhangsel van
de Heilige Arke wit. Ook veel manne
lijke synagogebezoekers gaan in het
wit gekleed. „Ook thuis probeer je
da armee rekening te houden Ti j dens
de dienst wordt geld geschonken aan
goede doelen. „Je kunt nog zulke
prachtige gebeden zeggen: als je niet
doet aan goede doelen, dan heeft bid
den ook geen zin. Als individuele jood
heb je een relatie met God en je be
paalt zelf wat je doet of niet doet."
Ab van der Sluis
Twaalf Zeeuwse ouderparen
lieten in 1999 hun baby voor de
PZC portretteren. Een portret
tengalerij.
(Advertentie)
(eenmalig binnen zes maanden)
Ja,ik wil:
een proefabonnement van 4 we
ken voor 16,70 en geef daarbij
eenmalig toestemming voor auto
matische incasso van onder
staand rekeningnummer
een abonnement. De eerste twee
weken ontvang ik de krant gratis.
Daarna wil ik betalen:
per maand met automatische
incasso 36,70)
per kwartaal met automatische
incasso 100,-)
(beëindiging van abonnementen uit
sluitend schriftelijk, 1 maand vóór
het einde van de betaalperiode)
Naam:
Voorletters:~m/v
Straat:nr
Postcode:
Woonplaats:
Telefoon:
Voor automatische incasso stem ik
toe in afschrijving van mijn (post)
bankrek.-nr
(handtekening)
Stuur deze bon in een open enve
loppe, zonder postzegel, naar:
PZC, afdeling abonnementen
Antwoordnummer 123
4380 VB Vlissingen.
7132
000002