PZC
Incidenteel kan de vrouw
met de man wedijveren
Steeds meer erkenning
voor sportprestaties van de vrouw
38
Verloren tijd inhalen
vrijdag 31 december 1999
Een vrouw kan haar lichaam sta
len, keihard trainen om te excel
leren in de sport, records verbeteren,
driemaal olympisch goud winnen en
daarmee uiteindelijk onsterfelijke
roem vergaren. Maar kan ze ook een
man vinden? Dat was een van de
brandende wagen waar de Ameri
kaanse atlete Mildred 'Babe' Didrik-
son mee werd geconfronteerd na haar
goldrush (speer, horden, hoog) tijdens
de Spelen van Los Angeles in 1932.
Vrouwen werden in die tijd nog ge
zien als het zwakke geslacht. Een
sterke, atletische vrouw diskwalifi
ceerde zichzelf, richtte de aandacht
van de man van zich af omdat die zich
niet langer superieur aan haar zou
voelen. Didriksens glorie werd tege
lijkertijd haar bedreiging.
De afgelopen decennia heeft de
vrouw hard aan de sportieve weg ge
timmerd om de historische achter
stand ten opzichte van de mannen
weg te poetsen. Daarbij vaak gretig
gebruik makend van de kennis en
verworvenheden van de mannen.
Toen de Olympische Spelen voor het
eerst plaatsvonden waren alle 245
deelnemers mannen. Sport was in die
tijd (1896) min of meer taboe voor de
andere sekse. Volgens de toen gelden
de normen en waarden was de wouw
psychisch en fysiek niet capabel om
sport te bedrijven. Ze zou bijvoor
beeld nooit meer kinderen kunnen
baren, er zouden snorhaartjes gaan
groeien. Kortom, ze zou er langzaam
uit gaan zien als een man, er mis
schien wel een willen zijn.
Nadat zes wouwen van totale uitput
ting tegen de vlakte gingen na de 800
meter van de Spelen in Amsterdam
1928, verschenen alarmerende be
richten in de kranten. Doctoren
hieven de vermanende vinger en ver
breidden de waarschuwing dat vrou
wen door deze duursporten sneller
oud zouden worden. En prompt ver
dween de 800 meter van de wedstrijd
kalender. Tot 1960 zouden vrouwen
op grote toernooien enkel wedstrij
den lopen tot en met de 200 meter. In
de eerstvolgende jaren daarna wer
den ze bovendien verplicht om eerst
een fitheidstest af te leggen alvorens
ze tot een 800 meter-race werden toe
gelaten.
Vrouwensport was vreemd, buiten
sporig, exceptioneel. De appreciatie
was miniem. Toch was er jubel in Ne
derland ten tijde van Fannv Blan-
kers-Koen. Viermaal goud in 1948. In
de Engelse pers was de kritiek op de
huisvrouw echter onverbloemd
scherp. „Hoe haalt deze huismoeder
het in haar hoofd
Wasdom
Eigenlijk begon de vrouwensport pas
in de jaren zeventig een beetje tot
wasdom te komen. De Russische
turnster Olga Korbut kluisterde in
München 1972 het publiek aan de tv.
Ze gaf het communisme na haar falen
in de allround finale een menselijk ge
zicht met tweemaal goud op indivi
duele disciplines. Vier jaar later ver
overde de veertienjarige Roemeense
Nadia Comaneci de harten van het
mondiale publiek. Niet zoals Korbut
met haar persoonlijkheid, maar met
durf en bravoure. Ze werd beloond
met de eerste tien in de turngeschie-
denis. „Ik heb laten zien dat wouwen
ook perfect kunnen zijn. Niet alleen
goed, maar perfect," brak Comaneci
een lans voor de wouwensport.
Sindsdien is de strijd der seksen pas
echt goed losgebrand. Claire Spau-
wen herinnert zich haar eerste schre
den op de marathon nog goed. De
Limburgse onderwierp zich als een
van de eerste Nederlandse sportwou-
wen aan de klassieke afstand. Rebel
lie aan het atletiekfront. Want menig
een vroeg zich af hoe die frêle beentj es
zoveel inspanning konden verstou
wen. „Ik leef nog!" Claire Spauwen
deed verslag van de ontberingen in de
marathon van Boston in 1976. De
stad waar Kathrine Switzer in 1965
verkleed als man clandestien aan
haar eerste klassieke lijdensweg be
gon.
„We werden gedoogd, maar nog niet
geaccepteerd," blikt Spauwen ach
terom. „Ik merkte wel dat veel ogen
op me gericht waren. Veel wouwen
volgden mij met grote belangstelling.
Ik ben blij dat ik erin ben geslaagd om
anderen te laten zien dat het leuk is
om aan duursport te doen."
Het kostte haar ook veel overredings-
en overtuigingskracht. Spauwen was
net als vele andere wouwen een een-
lmge in een pure mannenwereld. Ze
moest continu opboksen tegen de
vooroordelen. De begeleiding van
wouwen in de sport stond bovendien
in de kinderschoenen. Ook over trai-
De vrouw in de sport voelde zich decennialang miskend.
Ondergewaardeerd, qua prestatie, qua beloning. Het
emancipatieproces kwam maar moeizaam op gang. Anno 1999
lijken de voornaamste obstakels echter overwonnen. De volgende
eeuw zou wel eens die van de sportvrouw kunnen worden.
Girlpower aan het sportfront. Het wordt steeds makkelijker om
de vrouw aan de man te brengen.
De strijd der sexen:
Vrouwen hebben hun debuut gemaakt in de atletiek op de
Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam. Het verschil in prestaties^
met mannen is sindsdien enorm afgenomen: de prestaties van de
vrouwen stijgen 3 maal zo snel als die van dg mannen.
100 meter
1928 Mannen - 10.8 P Williams (CAN)
1928 Vrouwen - 12.2 E Robinson (USA)
1999 Mannen - 9.79 Maurice Green (USA)
1988 Vrouwen - 10.49 F Griffith Joyner (USA)
Verschil in Olympische recordtijden
tussen mannelijke en vrouwelijke lopers
1928 1.4 sec.
Marathon (42.195 meter)
Pas in 1984 mochten vrouwen op
de Olympische Spelen de marathon
lopen. De tijd van 2.20.43 van
Tegla Loroupe van 1999 is 80
minuten sneller dan het record
van 1926, terwijl het record
van de mannen met slechts
23 minuten is verbeterd
sind 1925.
ning was nog maar weinig bekend.
Maar spoedig zouden de wouwen aan
een inhaalrace beginnen. Sportief fe
minisme.
Uithouding
De wouwen rukten op. Aan de lopen
de band werden records gebroken en
waagden ze zich voorzichtig ook aan
typische mannensporten als voetbal,
hockey, basketbal, polsstokspringen,
kogelslingeren.
Man tegen wouw. Pure kracht versus
lenigheid en uithouding. „De wouw
blijft, ofschoon ze dat misschien niet
wil horen altijd zwakker dan de
man," zegt oud-zwemster Ada Kok.
„De wouw is heel lang gediscrimi
neerd", vertelt oud-schaatser/weten-
schapper Harm Kuipers. „Nu lijkt ze
echter een vaste plek te hebben ver
overd in de sport. De inhaalslag lijkt
bijna voltooid en het verschil met de
man is teruggebracht tot normale fy
siologische proporties."
In de zwemsport benaderen de pres
taties van de wouw die van de man
nog het dichtst. De kloof tussen de
wereldrecords bedraagt slechts 8,5
tot 12,5 procent. Wat heel opmerke
lijk is: des te langer de zwemafstand,
des te kleiner is het verschil met de
mannen. Op het onderdeel kanaal-
zwemmen is het verschil nog maar
marginaal. „Door haar vetmassa
raakt de vrouw minder snel onder
koeld en drijft ze beter", aldus Kui
pers. In de atletiek lopen de vrouwen
nog altijd gemiddeld zo'n tien tot
twaalf procent achter bij de mannen.
Er is echter één grote uitzondering:
wijlen Florence Griffith-Joyner. De
van dopinggebruik verdachte Ameri
kaanse heeft uitgerekend op de kort
ste afstanden de marges aanzienlijk
weten te reduceren (7,1 procent op de
100 meter en 8,2 porcent op de 200
meter). Van gelijkheid is nog geen
sprake. Slechts incidenteel kan de
wouw met de man wedijveren. Zoals
bleek tijdens de Spelen van Barcelo
na in 1992. De Chinese Zhang Shan
had zelfs een heuse primeur. Zij was
de eerste wouw die olympisch goud
bemachtigde in een gemengde wed
strijd: sportschieten, onderdeel
skeet.
Het grote probleem betreffende de
wouwensport is de mondialisering.
Vrouwen stuiten nog maar al te vaak
op culturele en/of religieuze weer
standen. Eenmaal succesvol groeien
ze echter uit tot een symbool van de
wijgevochten vrouw. Tegla Loroupe
was de eerste Keniaanse atlete die
een grote marathon (New York) won,
Ghada Shouaa was de eerste Syri
sche met een atletiekwereldtitel, de
Australische Cathy Freeman zette de
aboriginals op de sportieve wereld
kaart.
Verbod
„We zijn niet nutteloos," vertelt Tegla
Loroupe, die zich verweerde tegen de
sociale druk. „Mijn vader was fel ge
kant tegen wouwensport. Als je kin
deren wilt, dan kun je geen lange
afstanden gaan lopen. Ik kreeg aan
vankelijk van niemand support.
Vrouwen werden geacht te trouwen
en kinderen te baren. We droegen
rokken tot ver over de knie." Tegen
woordig is Loroupe een gevierd atlete
in de Pokot-streek.
In sommige Islamitische landen zoals
Iran is het nog steeds verboden voor
wouwen om voor de ogen van man
nen sport te bedrijven. De Algerijnse
atlete Hassiba Boulmerka werd in het
verleden zelfs regelmatig door de ge
wapende islamitische beweging GIA
met de dood bedreigd. Ze werd ver
oordeeld om de simpele reden dat ze
atlete was. Ze vormde een gevaar
voor fundamentalisten. Tegelijker
tijd ontplooide ze zich als een sym
bool voor de jeugd en liet ze zien dat
wouwen zich niet hoeven te verber
gen achter een sluier.
Voorzichtig, behoedzaam expan
deert de wouwensport. Op de Olym
pische Spelen in Atlanta 1996 waren
er 'nog slechts' twee keer zoveel man
nelijke als vrouwelijke sporters. Had
sport voor wouwen vroeger een
hoofdzakelijk wijblijvend karakter,
tegenwoordig kunnen ook zij een for
tuin met sport vergaren. Hoe succes
voller ze zijn, des te meer interesse
toont het grote publiek Turnster
Mary Lou Retton hield aan haar
olympische optredens in 1984 zo'n
slordige twintig miljoen dollar over.
De commerciële markt stort zich
steeds vaker en met steeds meer geld
op de vrouwensport. Nike, bekend
om zijn hart voor de atletiek, stak de
afgelopen jaren ook 35 miljoen dollar
in een project rond wouwenbasket
bal en vrouwenvoetbal. Guard Sheryl
Swoopes tekende een contract en
verwierf als eerste een Nike-schoen
met haar naam erop. Het vrouwen
voetbalteam van de VS sierde on
langs zelfs de voorpagina van Time.
Volgens recente studies trekken ten
nis, bowlen en paardensport meer
wouwelijke dan mannelijke kijkers.
De Winterspelen van 1994 kluister
den zelfs wereldwijd meer vrouwelij
ke dan mannelijke liefhebbers aan de
buis (57 tegen 43 procent). En vijfjaar
geleden gaven in Amerika voor het
eerst meer wouwen dan mannen geld
uit voor sportschoeisel (6 miljoen dol
lar tegen 5,6 miljoen dollar).
Succes
De wouwensport is 'booming'. „De
voetbalwereld is open gegaan voor
wouwelijke arbiters en iedereen
heeft met verbazing gekeken naar de
gekte rond het WK wou wen voetbal",
zegt Karei Janssen van het bureau
Sport Promotion.
Een van de meest geëmancipeerde
sporten is het tennis. „Damestennis is
een stuk populairder dan pakweg vijf
jaar geleden," weet Marcel Hunze
van het sportmarketingbureau Octa
gon. „Dat komt omdat het niveau be
hoorlijk is gestegen is vooral ook door
de uitstraling. Hingis, Williams en
met name Anna Kournikova hebben
daar aan bijgedragen. Iedereen ver
klaarde ons voor gek toen we vijf jaar
geleden in Rosmalen een vrouwen
tennistoernooi begonnen. Het is ech
ter een groot succes gebleken."
De man zal de wouw in de sport nog
jarenlang de baas blijven. „De vrouw
heeft minder spiermassa, minder
bloed volume, meer vet. Het hart van
een wouw kan minder bloed per mi
nuut rondpompen dan dat van een
man. Daarom zal de vrouw het nooit
van de man winnen," geeft Harm
Kuipers zijn wetenschappelijke me
ning.
Desondanks zal de wouwensport het
komend millennium meer dan ooit in
de schijnwerpers staan. Zeventig jaar
na Mildred 'Babe' Didriksen zijn de
vooroordelen verdreven en is de
emancipatie bijna voltooid. En over
het vinden van een echtgenoot hoeft
geen enkele sportwouw zich zorgen
te maken. Want uiteindelijk vond ook
Didriksen haar ware. Zij trad enkele
jaren na haar gouden triomfen in het
huwelijk met George Zaharias, een
nogal zwaarlijvige worstelaar.
Frans Dreissen
Ludmila Formanova foto Eduardo Abad Renate Groenewold
foto Marcel Antonisse Felicia Ballanger
