Kerk in crisissfeer drempel over
Eeuw van het kind
Zinnen als bananen
varia
Traditionele geloofstaal past niet bij moderne mens
levensbeschouwing
opvoeding
taal van de eeuw
Tom Poes en de Grote Barribal
puzzel
recept
het weer
Qk
at
at
a.
GRATIS JURIDISCH ADVIES
Bel nu ANWB Rechtshulp
070-3147788
dinsdag 28 december 1999
door Jan W. Scheffers
De komst van het nieuwe
millennium is een goede ge
legenheid om stil te staan bij de
ontwikkelingen van de Neder
landse kerken.
De opvallendste verandering in
de Rooms-Katholieke Kerk is
het verdwijnen van de clerus.
Vroeger beschikten alle bis
schoppen over een leger pries
ters die overal ingezet konden
worden. Dat is voorbij. Voor de
parochies van Walcheren wordt
al maanden gezocht naar een
pastoor als opvolger van P. van
Hecke die deken van Zeeland
werd.
Nog niet zo heel lang geleden
werkten vele religieuzen in zie
kenhuizen, zorginstituten,
scholen en sociale instellingen.
Leken namen hun werk over. De
presentie van de kerk verander
de daardoor sterk Vroeger be
paalden bisschoppen, priesters
en religieuzen wat er gebeurde.
geloofswaarheden zijn gefor
muleerd. Mensen zoeken naar
geloofswoorden en religieuze
praktijken die aansluiten bij
hun ervaringen.
De kerken kampen met een ern
stige crisis. Die heeft alles te
maken met de ontzuiling en se
cularisatie. Vroeger was het
land georganiseerd op religieu
ze basis. Je was rooms, protes
tants of 'niks'. Niet alleen thuis
en in de kerk, maar ook op je
werk en in j e vrij e t ij dJe stemde
op de partij die daarbij paste, je
was lid van de vakbond en je
kinderen gingen naar de school
van je geloof. Daardoor was jein
bepaalde kringen al of niet wel
kom en kreeg je al dan niet een
bepaalde baan.
Die verstrengeling tastte je bur
gerlijke vrijheid aan. In de jaren
zestig begon een krachtige ont
zuiling. Organisaties besloten
op neutrale grondslag verder te
gaan. Godsdienst was niet lan
ger het maatschappelijk bind
middel, maar een privé-aange-
Nu doen leken dat. net als in de
protestantse kerken. Het vrij
willigerswerk werd van vitaal
belang voor het voortbestaan
van de kerken. Dat is een gun
stig gevolg van het verdwijnen
van de machtige clerus en oecu
menisch een stap vooruit.
Jeugd
Het kerkbezoek nam sterk af.
Vooral de jeugd haakt massaal
af. Vijftig jaar geleden onder
hield ruim negentig procent van
de katholieken de zondags
plicht. Het gemiddelde is nu
twintig procent, in stedelijke
gebieden twaalf. Ook de protes
tantse kerken kampen met ta
nende aanhang. Dit betekent
niet dat de Nederlandse christe
nen minder gelovig werden. Ze
gedragen zich als moderne au
tonome burgers, die anders met
hun geloof omgaan en zelf uit
maken wat ze belangrijk vin
den.
De kerken gaan de drempel over
met veel zoekers en twijfelaars.
De conclusie kan echter niet zijn
dat Nederlanders massaal hun
geloof verliezen. Het zegt hoog
uit dat ze moeite hebben met de
manier waarop de traditionele
door Annie de Vreugd
De twintigste eeuw moest de
eeuw van het kind worden.
In 1901 kwam de leerplichtwet,
in 1905 werd het aparte kinder
recht ingesteld en in 1921 deed
de kinderrechter zijn intrede.
De wens om het kind in het mid
delpunt te zetten moet bezien
worden in het licht van voor
gaande eeuwen. In de zeven
tiende eeuw sprak J. Locke van
het kind als een onbeschreven
blad. Het kind was in zijn ogen
in hoge mate te vormen door het
op te voeden. Lees: te drillen. De
wereld van het kind leek veel op
die van de volwassene. Een kind
werd als volwassene gekleed, ze
speelden dezelfde spelletjes en
het kind werd van jongsaf aan
binnengeleid in de volwassen
wereld die toen vooral bestond
uit oorlogen, epidemieën en ar
moede.
Toen kwam J. Rousseau. Hij
schreef tijdens de Verlichting de
befaamde opvoedkundige ro
man Emile. Kinderen zijn vol
gens hem in aanleg goed. Houdt
het ver verwijderd van de boze
buitenwereld in een eigen kin
derwereldje en het ontwikkelt
zich helemaal vanzelf. Met
Rousseau werden de wereld van
het kind en die van de volwasse
ne gescheiden. Er ontstonden
aparte kinderkamers, kinder
mode en kinderboeken.
Jeugdland
Lea Dasberg (1975) spreekt van
het ontstaan van Jeugdland,
waarin kinderen worden groot
gebracht door ze klein te hou
den. Met de infantilisering
binnen Jeugdland ontstond vol
gens haar de pubertijd. Toen pas
wras er sprake van een drempel
tussen kind en volwassene.
De ideeën van Rousseau waren
in de vorige eeuw voor de arme
massa slechts een utopie. In de
(Advertentie)
moeten persoonlijke keuzes ma
ken. De centrale vraag is: hoe
kan ik zinvol leven en sterven
zonder te vertwijfelen. Daar
voor wordt steun gezocht bij ge
lijkgezinden, bij kleine groepen
en basisgemeenschappen. Het
aanbod van de officiële kerken
spoort nauwelijks met de be
hoeften. Er gaapt een kloof tus
sen de overgeleverde geloofs
taal en de eigen ervaringen.
Nieuwe evangelisatie is niet de
aanpak. De moderne mens
zoekt antwoord op zijn existen-
legenheid. Het voordeel hiervan
is, dat nu over God weer publie
kelijk gepraat kan worden.
Godsdienst (niet kerk) is weer
'in'.
De moderne individualistische
mens maakt eigen keuzes inza
ke geloof en moraal. Is hij chris
ten, dan wil hij zelf uitmaken
hoe dat in praktijk te brengen.
Woorden als heil, verlossing en
genade komen van een onbe
kende wereld. De moderne mens
wil aangesproken worden in de
taal van het dagelijks leven. De
schaduwkant is dat hij overge
leverd is aan zichzelf. Dat
maakt hem labieler en kwets
baarder. Hij is twijfelaar en zoe
ker geworden.
De Franse sociologe Hervieu-
Leger beschrijft in haar boek
'De pelgrim en de convertiet
(bekeerling)' nieuwe vormen
van christen-zijn. De pelgrim
zoekt niet meer de parochie of
plaatselijke gemeente op, maar
pelgrimeert naar geestelijke
centra, abdijen en bedevaart
plaatsen.
Parochies en gemeenten stam
men uit een agrarische cultuur
die voorgoed voorbij is. Mensen
Het vrijwilligerswerk is van vitaal belang geworden voor het voortbestaan van de kerken in Nederland.
door Lo van Priel
Dat een levende taal verandert, willen
de meeste mensen wel aannemen.
Vooral vroeger was dat zo. Nieuwe woor
den en al dat Engels en modieuze termen -
dat geloven we wel. Daar blijft het niet bij
ook de zinsbouw raakt verkreukeld.
Koffie daar houd ik niet zo van. Hier is het
voorzetsel op drift geraakt. Je houdt niet
van koffie of van koffie houd je niet. Te
genwoordig vinden we zo'n foute zin niet
meer verkeerd. Dat van bij koffie hoort -
niet zeuren, hier heb je een koekje. Dat
soort dingen moet ik vaak aan denken.
Zo 'n vloer kun je toch niet op wonen Wer
ken heeft hij een hekel aan.
Omstreeks 1910 vroeg iemand voor het
eerst aandacht voor zo'n zin. Hij dacht dat
die nieuw was. Maar Multatuli schrijft ze
ook wel eens: Die 300 gulden heb ik voor
gezorgd. Kennelijk was dat toen al
spreektaal. Nu schrijven kranten het ook:
Arbeidsvoorwaarden wordt nauwelijks
over gerept. Of deze uit de StoryMooie
kleren ben ik dol op. Moet kunnen. Zinnen
als bananen.
Neem zo'n zin als Moet kunnen. Is niet
toevallig. Stelt een deskundige. Steeds
meer zinnen zonder onderwerp of lijdend
voorwerp. Heb ik niet aan gedacht. Hebt
U zelf nooit gehoord? Zou ik niet kunnen
zeggen. Zal het zo even opzoeken. Ge
beurt er tenminste nog eens wat. Is goed.
Of neem de reclamezin Hou je van vlees,
braad je in Croma. Vroeger leerde je Als je
van vlees houdt, braad je in Croma. Ook
was goed: Houd je van vlees, dan braad je
in Croma. Maar we zijn dan kwijtgeraakt
en de zinnen groeien maar: Komt er nie
mand, kunnen we sluiten. Kom je niet
voor je zelf op, doe je je zelf tekort. Wordt
het een nieuwe auto, is het een mijlpaal.
Dit soort zinnen heb je steeds meer van.
Van andere trouwens ook. Zinnen zonder
kop of staart.
Zoveel hoofden, zoveel zinnen.
D Toonder Studio's
twintigste eeuw moest dat an
ders worden. Rousseau heeft tot
nu toe zijn sporen nagelaten.
Ondanks stormachtige ontwik
kelingen in deze eeuw is de
aparte kinderwereld gebleven.
De ontwikkelingskansen voor
kinderen zijn de afgelopen hon
derd jaar veel meer gelijk ge
trokken. Dat is de grote winst
van de eeuw van het kind. Wat
bleef is Jeugdland. Even leek
het deze eeuw in te storten, toen
tijdens de Tweede Wereldoorlog
opvoeden in geborgenheid er
niet meer bij was en kinderen
weer de straat op moesten om
brood en aardappelen bij elkaar
te bedelen. Vadertje Spock ech
ter zette de zaak na de oorlog
weer op de rails.
'Wees kind met je kinderen' was
zijn motto. Het kind moest niet
naar de volwassene toegroeien,
maar de ouder moest afdalen
naar het kind. Het kind werd in
Jeugdland gedwongen en de ou
der kwam er gezellig bij zitten.
Ook zij gingen pyjama's met be
ren dragen en namen knuffels
mee naar bed. We hebben daar
na de anti-autoritaire opvoe
ding gehad, gebaseerd op de ge
dachte dat kinderen zelf weten
wat goed voor ze is. Dat bleek
het toch niet echt te zijn: de kin
deren werden te losbandig.
Nu worden kinderen nog steeds
deels grootgebracht door ze
klein te houden. Kinderen wor
den wel weer eerder in volwas
sen thema's ingeleid. Op school
wordt gediscussieerd over abor
tus en milieu. Zelfstandig wer
ken op scholen is in. Maar intus
sen is de tijd tot de jeugd op
eigen benen staat uitgesteld met
een verlengde jeugdfase. Er
wordt langer gestudeerd, kin
deren wonen langer thuis. En:
de kinderarbeid is er weer.
Baantjes in supermarkten, bij
tuinders of een krantenwijk.
Niet meer uit armoede, maar om
luxe te verdienen. GPD
Het pad naar de grot voerde smal en kronkelend omhoog en grillige
nevelslierten belemmerden het uitzicht, zodat de wandeling geen
genoegen was. „Ik begrijp het niet", sprak heer Ollie huiverend.
„Waarom trekt een machtig iemand als Barribal zich terug in zo'n
akelige omgeving? Het is hier niet gezellig, als je begrijpt w at ik be
doel." „Die hele Barribal is niet gezellig", zei Tom Poes. „We kunnen
hem beter met rust laten, als u het mij vraagt." „Onzin!" riep heer
Bommel uit. „Als hij een heer van stand is, moet ik hem in zijn stre
ven steunen, dat is duidelijk. En wanneer hij niet deugt, moet ik hem
bestrijden. Mijn plicht ligt helder voor mij; ook al ben ik verkouden
en heb ik een buil. Neem daar een voorbeeld aan, jonge vriend!" Zo
Sleutelwoord
In sommige vakjes staat een getal dat correspondeert met een
getal in de balk onderaan. De letters die ingevuld worden in de
vakjes met een getal, kunnen ook op de balk worden ingevuld.
Verticaal vormen de letters in de eerste en derde kolom ook
een woord. Hoe luidt het sleutelwoord?
1Begin v.d. morgen; 2. open waterleiding op bogen; 3. wanor
delijk; 4. Indiaanse strijdbijl; 5. soepel; 6. niet wetend; 7. advo
caat; 8. erts.
10
3
7
5
6
3
3
10
3
9
3
10
9
4
6
8
5
2
7
4
8
3
3
1
9
7
3
3
8
5
9
4
6
3
3
10
3
10
5
2
4
8
Oplossing
maandag
-windsor-
t-o-a-s-h
of-wip-be
u-demon-r
weiopa
-vlonder-
walsom
a-eerst-e
nu-lei-as
d-j-u-r-s
-wasstel-
Potted shrimps a la Fran^aise
Hans Belterman
Het zijn kleine gerechtjes die in klei
ne eenpersoons potjes worden op
gediend. In Engeland worden potted
shrimps als een voorbeeld van de oor
spronkelijke Engelse keuken be
schouwd. Ze zullen er het gelijk wel
aan hun zijde hebben, maar de potted
shrimps zoals ze in Normandië en Bre-
tagne, meestal speciaal voor de Engel
se toeristen, worden samengesteld
bevallen mij een stuk beter. In de En
gelse versie worden de reeds gekook
te en daarna gepelde garnalen nog
maals gekookt in boter en daardoor
verliezen ze niet alleen veel van hun
smaak, maar worden er ook taai door.
Gebruik voor de potted shrimps a la
Frangaise bij voorbeeld kleine soufflé
potjes.
Voor 8 gerechten:
400 gram verse gepelde Noordzeegar-
nalen, 250 gram (échte) boter; 2 eetl.
droge witte wijn (Muscadet van de
Loire of Gros Plant); 6 peterselieste-
len, grof gesneden; 1 klein laurierblad,
verkruimeld; 2 theel. limoen- of ci
troensap, gezeefd; 1 sjalotje of stukje
ui, ragfijn gesnipperd, ca. 1 eetl.; 2 eetl.
fijngehakte (platte) peterselie; cayen
nepeper; eventueel (zee)zout.
Spoel de garnalen onder stromend
koud water. Verwijder ongerechtighe
den die er na het pellen nog aan zijn
blijven zitten. Laat de garnalen op een
zeef uitlekken. Plaats de zeef bij voor
keur op een tochtige plek, waardoor ze
ook nog zoveel mogelijk kunnen op
drogen. Laat ze anders over een groot
stuk keukenpapier of een schone (keu
kenboek rollen.
Smelt, boven een laag afgestelde
warmtebron, de boter in een pannetje
met dikke bodem. Voeg witte wijn, pe-
terseliestelen en laurierblad toe. Houd
Zeeland: Rustiger
tiële vragen. Kunnen de kerken
in het nieuwe millennium dit
antwoord bieden?
Jan W Scheffers is sociaal-ethicus in
Middelburg.
Door: Jan Groot Bramel
foto Brand Overeem/GPD
Een hogedrukgbied ligt op de
Oceaan en lagedrukgebieden zijn
aanwezig ten noorden van Nederland. Hierdoor zit de wind deze
week het meest in de westhoek. De bovenlucht is koud en hierdoor
vallen er buien met een winterskarakter. Het is niet alleen kommer
en kwel want er zijn ook momenten voor de zon en enkele opklarin
gen. Vooral de tweede helft van de week wordt rustiger.
Vanochtend zijn er eerst enkele opklaringen maar al snel trekt er
bewolking binnen vanuit het westen. Vanmiddag gaan er dan ook
meer buien vallen. Soms tijdelijk aaneengesloten tot een regenge-
bied. De middagtemperatuur komt uit rond de 5 graden en de wind
is (vrij) krachtig westelijk. In de avond draait de wind meer naar hei
westnoordwesten en iets koelere dag wordt er binnengebracht.
Op woensdag zijn er naast enkele buien ook opklaringen maar met
de noordwestelijke wind wordt er polaire lucht binnengebracht
waardoor het kwik maar tot een graad of vier weet op te klimmen
overdag. Donderdag en
vrijdag lijken vrijwel droge
dagen te worden met een
zwakke rug van hogedruk die
over het land trekt.
Erstaat weinig wind en er
zijn opklaringen.
De wind trekt op vrijdag wel
aan in de loop van de dag.
De wind wordt op de vrijdag
avond zuidwest 5 a 6 Beau
fort. Het wolkendek is redelijk
dik maar toch lijkt het vrijwel
droog te blijven. Ook de mil-
leniumnacht is het bewolkt
met een kleine kans op een
enkel buitje. Zaterdag draait
de wind naar het noordwes
ten en koelere lucht komt
weer binnen.
Vooruitzichten
woensdag
donderdag
vrijdag
zaterdag
weer
max.
4°
6°
6°
7°
min.
2°
3°
4°
5°
wind
W 4
W 4
ZW 4
ZW 5
Zon
dinsdag
onder 16.42
O woensdag
op 8.50
Maan,.
dinsdag
3 onder 12.26
woensdag
op--.--
Nautisch bericht
De wind is westelijk en 5 a 6 Beaufort. Het zicht is goed in neei
matig. Er is een kans op een onweersbui.
De watertemperaturen liggen rond de 7 graden.
Waterstanden
sprekende rondde hij een bergmassief en bevond zich toen plotse
ling voor een reusachtige spelonk, die met druipstenen bezet was en
waar een kille tocht uit blies. Heer Ollie hield onaangenaam getrof
fen de pas in. „N-niet gezellig", prevelde hij. „Eigenlijk zou ik met
die verkoudheid... Ik bedoel, laten we voorzichtig zijn. Even kijken,
héél stilletjes en rustig - en dan gaan we weer terug. Eh... w-waar
g-ga je heen, jonge v-vriend?" Tom Poes was reeds doorgelopen, zo
dat er voor heer Bommel niet veel anders opzat, dan hem te volgen.
In zijn onbehagen keek hij echter niet goed uit en reeds na enkele
passen stootte hij het hoofd tegen een druipsteen, die knallend af
brak.
DINSDAG
Hoog water
aag water
28 DECEMBER
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
05.55
216 18.21
224
12.20
204
4-
Terneuzen
06.15
239 18.45
247
00.12
182 12.51
213
Bath
07.17
284 19.42
295
01.15
211 13.52
242
Roompot Buiten
05.50
155 18.25
168
12.15
154
Z'zee/Colijnsplaat
07.30
152 20.00
165
01.15
119 13.40
157
Stellendam Buiten
06.01
145 18.23
166
12.06
100
Wemeldinge
07.35
175 20.00
188
01.15
134 13.45
171
Krammersl. West
08.00
163 20.20
178
01.10
128 13.40
166
WOENSDAG
Hoog water
Laag water
29 DECEMBER
LK
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
06.48
198 19.19
201
00.29
158 13.04
190
Terneuzen
07.09
221 19.41
225
00.55
167 13.40
200
Bath
08.08
264 20.36
270
02.00
198 14.38
230
Roompot Buiten
06.45
142 19.25
151
00.35
112 13.10
149
Z'zee/Colijnsplaat
08.15
143 20.50
153
02.00
115 14.30
154
Stellendam Buiten
06.53
131 19.27
148
00.34
059 13.06
097
Wemeldinge
08.20
165 20.55
173
02.05
129 14.30
167
Krammersl. West
08.35
153 21.05
165
02.00
124 14.25
161
L Lagedrukgebied
H Hogedrukgebied
lichie regen
matige regen
Europa: Na de orkaan
alles gedurende 4 - 5 minuten tegen de
kook aan. Wacht tot er een schuimlaag
op de boter is gekomen. Neem het
pannetje van de warmtebron en laat
het zo lang staan tot de schuimlaag
naar de bodem van het pannetje is ge
zakt. Schenk het heldere botervet, de
geklaarde boter, door een zeefje in een
grote kom. Houd 4 eetlepels geklaarde
boter apart in een kleiner kommetje.
Schep in de grote kom garnalen, sjalot
of ui en peterselie door de geklaarde
boter. Voeg limoen- of citroensap,
mespunt cayennepeper en wat (zee
)zout toe. Verdeel alles over 8 (soufflé
)potjes. Plaats de potjes 20 - 30 minu
ten in de koelkast. Zet het kleine kom
metje met de resterende boter in een
pannetje waarin water tegen de kook
aan wordt gehouden.
Schep op de inmiddels koude inhoud
van elk potje 2 theelepeltjes van de op
nieuw warm gemaakte geklaarde bo
ter.
Dek de potjes af met plastic folie en
plaats ze in de koelkast. Na 2 - 3 uur
kunt u de gerechtjes opdienen. Bewa
ren kan ook.maar liever niet veel lan
ger dan 3 dagen. Langer kan wel maar
dan dient u in plaats van 2 theelepels 2
eetlepels geklaarde boter over de in
houd van de potjes te schenken. Hier
door wordt de inhoud van de potjes
volkomen afgesloten. En dan kunt u de
potjes met een gerust hart, mits afge
dekt met plastic folie, 2 weken in de
koelkast bewaren.
Presentatie: neem de potjes 20 minu
ten voor het opdienen uit de koelkast.
Leg er als garnering een klein toefje
(krul)peterselie en/of enkele smalle
reepjes (ontvelde) tomaat op.
Tip: geef er sneetjes licht geroosterd
witbrood bij en zet een schaaltje met li
moen- of citroenpartjes op tafel.
De orkaan, die zo heeft huisgehouden in Frankrijk, Duitsland en
Zwitserland, is voorbij en het is een stuk rustiger geworden in
Europa. Alhoewel intensieve regenval veel gebieden in de greep lijkt
te houden. Gezien het feit dat er daarbij ook koudere lucht vanuit het
noordoosten het continent inzakt, valt er op verscheidene plaatsen
sneeuw. Een uitgestrekte regenzone bevindt zich in het zuiden van
Europa, waarbij ook Spanje en Portugal de volle laag krijgen. Zelfs
aan de Costa's heeft de lucht zich gevuld met een dik pakket wolken.
Deze regenzone hoort bij een storing die tevens over Italië en voor
malig Joegoslavië loopt. Ook daar is het bijgevolg uitermate nat en
bovendien staat er een flinke wind. Dit windveld wordt veroorzaakt
door een actief lagedrukgebied, dat vooral in de regio rond Albanië
van leertrekt. Ook grote delen van Griekenland zullen bakken met
water te verwerken krijgen. Verder noordwaarts vertonen de buien
een winters karakter. In de Alpen valt uit een dikke wolkendeken af en
toe wat sneeuw. Ook de middelgebergten van Duitsland krijgen er
een klein sneeuwlaagje bij. In Frankrijk komt de meeste neerslag in
de vorm van regen naar beneden. Na orkaan 'Lothar' van gisteren,
zal men dus in de nattigheid de balans op moeten maken van de
schade. Alleen aan de Franse rivièra is het nog overwegend droog.
Problemen gehad tijdens uw vakantie? De ANWB helpt
zijn leden met gratis juridisch advies.
