Miniatuurpark schaalt zich op
Bas Kalle ziet nog muziek
in kauwgom of staafmixer
Brogum biedt liefhebber
van levenslied brede keus
Autoschadebedrijf trekt naar Oostburg
Valhelm verplicht
bij brommen
in klederdracht
Klassieke zender
begint actie tegen v
nieuw kabelpakket
zeeland
14
Dieren op ware groottezacht speelhuis en nieuwe Lange Jan
Winst CZAV
groeit naar
3,6 miljoen
ondernemend zeeland
1900-2000
kunst cultuur
dinsdag 28 december 1999
door Claudia Sondervan
MIDDELBURG - Geheel in te
genstelling tot de altijd gehan
teerde 1:20 schaal van Minia
tuur Walcheren staan in het
park in Middelburg komend
voorjaar levensgrote olifanten,
everzwijnen, rundvee en edel
herten.
De dieren voegen zich bi] nog
meer jungle-, savanne-, en
boerderijdieren in het bosde-
cor dat de nieuwe minigolf-
baan van de Middelburgse
attractie omgeeft. Met de mini
golf en de uitgebreide speel
plaats voor kinderen die de
huidige werkplaats gaat inne-
WEMELDINGE - De totale
omzet van de Coöperatie Zui
delijke Aan- en Verkoopmaat
schappij (CZAV) is in 1999 ge
stegen van 270 miljoen naar
bijna 300 miljoen gulden.
Daarbij is een winst geboekt
van ruim 3.6 miljoen gulden.
De groei van de coöperatie ligt
tien procent hoger dan lande
lijk gemiddeld, bij afnemend
gebruik van gewasbescher
mingsmiddelen en meststoffen,
meldt CZAV. De stijging was
het grootst bij de onderdelen
granen, aardolieproducten en
Agrimarkt.
De hoge prijzen in het afgelo
pen jaar na de rampoogst van
1998 joegen de resultaten in
pootgoed omhoog.
De omzet van Agrimarkt, de
supermarkt in Goes, en de vier
detailhandelvestigingen Agri-
land, groeide met 6.6 procent.
Een vijfde Agriland opent in
februari in het voormalig tuin
centrum Van Eesteren in
Nieuwe Tonge.
Ook in de aardolieproducten is
de omzet gestegen. Zowel
transport, landbouw en de OK-
pompstations dragen daaraan
bij, meldt CZAV. De coöperatie
telt nu 2843 leden en ruim drie
honderd werknemers
men. wil Miniatuur Walcheren
per 2000 een park worden dat
het hele jaar door te bezoeken
is.
De laatste winterstop van vijf
maanden wordt door de eige
naren benut om het park met
een investering van rond de 1,3
miljoen gulden op te schalen
tot een elkweerattractie. Deze
moet de bezoekersaantallen
met vijftig procent doen groei
en en elke bezoeker zeker drie
uur in het park houden.
,.In ons eerste seizoen hebben
we het bezoekersaantal van
91.000 kunnen handhaven. De
gemiddelde verblijfsduur in
het park van een uur en twintig
minuten hebben we al kunnen
uitbreiden naar gemiddeld
twee, tweeënhalf uur", vertelt
eigenaar Sven van Rijswijk. De
verschijning van de figuur Ko
ning Willem Walcheren en zijn
nar Wallie, die overal in het
park voor belevenissen zorgen,
en de nieuw aangeplante tuin
maakten het park veel levendi
ger.
Museumsfeer
Van Rijswijk en mede-eigenaar
Edgar Angelini willen van de
'niet-aanraken'-museumsfeer
afAls het p ark er na de zomer
afgetrapt bijligt, is het goed",
overdrijft Angelini. „Kinderen
willen weten wat er achter een
deurtje zit. We willen geen
doodse processie over de pa
den."
Koning Willem en Wallie be
trekken per april, wanneer het
park heropent, een heus speel
kasteel. De werkplaats ver
huist naar het voormalig mili
tair hospitaal aan de overzijde
van de straat. Het gebouw gaat
een 'softplay'-constructie van
twaalf bij zes meter en vijf me
ter hoog huisvesten waarin 250
De rubriek Onderne
mend Zeeland staat on
der redactie van Claudia
Sondervan. Vragen, tips
en mededelingen kunnen
schriftelijk worden aan
geboden aan de redactie
van de PZC, postbïis 18,
4380 AA Vlissingen, of
via fax 0118-470102.
kinderen van vier tot twaalf
jaar over diverse verdiepingen
kunnen ravotten op met foam
beklede kussens en stellages.
Voor de hele kleintjes wordt
een aparte ruimte ingericht
met een speelzolder met zachte
blokken en grote legoblokken.
Ouders kunnen via camera
beelden op televisieschermen
in het restaurant de lotgevallen
van de spelende kinderen vol
gen.
Een mobiel kasteel trekt met
Willem en Wallie in de toe
komst Zeeland door bij wijze
van promotie. „We sturen het
springkussen gratis op pad
naar campings, evenementen,
scholen en zo. We vinden dat
promotie niet irritant mag zijn,
maar een toegevoegde waarde
voor een evenement mag heb
ben", vindt Angelini.
De heropening van de model-
tuin moet een evenement wor
den dat zich concentreert op de
nieuwe Lange Jan. Het oude
model was aan het einde van de
oplapmogelijkheden, viel door
een schaalgebruik van 1:25 uit
de toon en bevatte nogal wat
onwaarheden in de construc
tie.
Modelbouwer Rinus Welleman
geeft de nieuwe, zeventig cen
timeter hogere toren her en der
de juiste welvingen, aantallen
luigaten en verhoudingen. Het
onderste deel van de toren
wordt in Zierikzee gemaakt.
Wat blijft is de messing kroon
met spits en haan: die hebben
wel de juiste maat.
De eigenaren van Miniatuur Walcheren, Sven van Rijswijk en Edgar Angelini (links en n
ken toe hoe een medewerker zijn ambacht uitoefent op een van de attracties: de nieuwe,
ge Jan. foto F
door René van Stee
OOSTBURG - Autoschadeher
steller Deschatech uit Water
landkerkje verhuist op 3 janu
ari naar een nieuwe vestiging
op het bedrijventerrein aan de
Neringweg in Oostburg.
Omdat Deschatech lid is ge
worden van Schadenet, een ke
ten van autoschadeherstellers
met zestig leden in Nederland,
wordt de bedrijfsnaam op 1 ja
nuari veranderd in Schadenet
Deschatech. Daarmee wordt de
landelijke dekking van Scha
denet vergroot. In het nieuwe
pand van ruim duizend vier
kante meter komen dertien
personen te werken.
Eigenaar A Schol begon in
1987 een teetyleerstation in
Waterlandkerkje. Al gauw
stapte hij over van anti-roest-
behandelingen op autoschade
reparatie. In 1994 ging Descha
tech een samenwerkings
verband aan met dealers in de
regio.
„We groeiden in Waterland
kerkje uit ons jasje. Mede hier
om is besloten om te verhuizen
naar Oostburg, dat ook veel
centraler ligt. De aansluiting
bij het netwerk van Schadenet
vergroot bovendien onze servi
cemogelijkheden. Naast geza
menlijke inkoop van onderde
len en materialen profiteren we
in bijzondere situaties van de
samenwerking. Als er op een
gegeven moment een groot
aanbod is van reparaties - door
bijvoorbeeld een extreme,
plaatselijke hagelbui - is het
mogelijk om de wagens bij een
ander lid van Schadenet te la
ten repareren. Daardoor hoe
ven klanten niet langer te
wachten dan gebruikelijk.",
aldus Schol. Klanten kunnen
in het geval van autoschade al
tijd mobiel blijven, omdat De
schatech beschikt over dertig
leenauto's.
In het laatste jaar van
de twintigste eeuw
blikt de PZC van dag tot jj
dag terug op nieuws
feiten uit Zeeland.
28 DECEMBER 1974
door Anita de Jong
Het is toch geen gezicht. Een
vrouw tiptop gekleed in
klederdracht, en dan een broin-
merhelm op haar hoofd in plaats
van een mooi gesteven kap.
Maar minister Westerterp blijft
onverbiddelijk: de helm voor
bromfietsers wordt verplicht,
óók voor Zeeuws meisje.
Actievoerder J. Pieterse toont
zich die zaterdag, 28 december
1974, zwaar teleurgesteld. Een
week ervoor heeft hij een uitge
breide brief naar Westerterp ge
stuurd, waarin hij verzoekt om
ontheffing van de helmplicht
voor Zeeuwse dames in dracht.
Foto's had hij ingesloten om de
minister ervan te overtuigen:
Kijk zelf maar hoe raar dat eruit
ziet, zo'n traditioneel geklede
vrouw met een gladde glimmen
de pot op haar hoofd.
Pieterse, die in Zeeland een ac
tiegroep heeft opgericht om zijn
argumenten kracht bij te zetten,
heeft ook andere wegen bewan
deld. Waarnemend commissaris
van de koningin A Kaland is in
geschakeld om een goed woord
je voor de vrouwen in dracht te
doen. Hij heeft ook een brief aan
Westerterp geschreven, maar
het kan de minister allemaal
niet overtuigen. Per 1 februari
1975 wordt het dragen van een
valhelm voor alle bromfietsers
verplicht, niemand uitgezon
derd.
Compromis
„Een verschrikkelijke tegen
slag", verklaart Pieterse tegen
over de PZC. Kaland noemt het
logisch dat de minister van Ver
keer en Waterstaat geen onthef
fingen kan ontlenen voor
Zeeuwse vrouwen, maar hij
vindt het 'triest' dat er niet is ge-L
sproken over een compromis,L
Bijvoorbeeld dat de helm nieiL
hoeft bij langzame brommers
(tot 20 kilometer per uur).
Kaland belooft.de minister 'nogH
eens aan zij n j asje te trekken', enL
ook Pieterse laat het er niet bij
zitten. Die zaterdag overlegtL
zijn actiegroep met het comité
uit Bunschoten-Spakenburg, L
dat hetzelfde doel nastreeft,
over verdere acties.
Cijfers
De minister van Verkeer en Wa- Ij
terstaat blijft echter vastbera-1,'
den. Zijn houding wordt ge-l-j
sterkt door de cijfers: sinds in I'
1974 een advies geldt om een I
helm te dragen, is het aantal!'
ernstige bromfietsongevallen m
de eerste helft van het jaar vijf-1
tien procent afgenomen ten op- L
zichte van het jaar ervoor. Als l!
iedereen een beschermend I
hoofddeksel draagt, zal dat per-1-
centage nog verder oplopen. De li
helm is effectief, concludeert IJ
hij. 'Koop en draag uw valhelm li
nog vandaag', propageert de I'
overheid daarop.
Op 1 februari blijkt dat de mees-1'
te brommerrijders aan dat ver
zoek gehoor geven. De Zeeuwse j,
politie meldt geen overtredin- li
gen van de helmplicht. Inwo-
ners van Walcheren zouden de I,
agenten hebben verteld dat ze I
hun klederdracht voortaan inde |-
kast laten hangen om te blijver
brommen. De fiets vinden zij
geen geschikt alternatief. I
Zo heeft de draagplicht van de Ij
valhelm twee neveneffecten,
concludeert de PZC: gezond-
heidsbevorderend en cultuur-1
verarmend.
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - Maar weini
gen begrijpen waar hij precies
mee bezig is. Bas Kalle uit Mid
delburg is vijfdejaars student
sonologie aan het Koninklijk
Conservatorium in Den Haag.
Hij volgt zowel de richting on
derzoek als compositie. Met het
stuk 'One Upon Another', dat
onlangs door de Concertzender
op radio is uitgezonden, heeft
hij zijn eerste stappen gezet in
het voetspoor van een moderne
Grieks-Franse componist die in
Middelburg geen onbekende is:
Iannis Xenakis.
Xenakis' muziek doet velen de
wenkbrauwen fronsen. Voor
niet ingewijden lijkt het soms
een klankenbrij waarvan geen
chocola te maken is. Kalle stuit
regelmatig op hetzelfde onbe
grip. Als hij vertelt hoe hij met
de modernste elektronika mu
ziek maakt van bijvoorbeeld de
klanken van iemand die kauw
gum kauwt, of een computer
programma schrijft dat alle
klankmogelijkheden van de
klarinet omvat, haakt menigeen
in zijn omgeving af. Toch is wat
hij doet niet zo exclusief als
vaak wordt gedacht. Zo ontdek
te Kalle laatst dat U2, de pop
groep die bij hem als tiener de
interesse voor muziek deed ont
waken, gebruik maakt van en
kele van de recentste bevindin
gen van wetenschappers in de
sonologie.
Combinatie
Tot enkele jaren geleden moest
Kalle zijn aandacht verdelen
over muziek en techniek, zijn
twee grootste liefhebberijen.
Hij speelde gitaar en piano en
bracht menig uur door achter de
computer. Tijdens een open dag
van het Haagse conservatorium
ontdekte hij dat hij beide zaken
op het daar gevestigde Instituut
voor Sonologie kon combine
ren.
,Jk speelde niet goed genoeg
piano om dat aan het conserva
torium te studeren. Dus heb ik
me voor sonologie ingeschre
ven.
Voor het toelatingsexamen had
ik een bandje met eigen piano
composities ingeleverd. Dat
bleek niet echt aan te sluiten bij
de moderne elektronische mu
ziek die ze daar maken. Maar
toen ik vertelde dat ik ook had
geëxperimenteerd met een gi
taarelement op een staafmixer,
vonden ze dat wel zo vernieu
wend dat ik voor de opleiding in
aanmerking kwam. Uit twintig
kandidaten werden er zeven ge
kozen, waaronder ik."
De eerste twee j aar van de oplei
ding waren vooral technisch
van aard. Studenten maken
kennis met de nieuwste technie
ken, verwerkt in bijvoorbeeld
mengpanelen en effectappara
ten, zodat ze bij geluidsstudio's
aan de slag kunnen. Wie verder
studeert kan onderzoeker of
componist worden. Kalle mikt
op beide. Hij schrijft een com
putermodel voor de klarinet op
grond waarvan moet blijken dat
het instrument veel meer toe
passingsmogelijkheden heeft
dan tot dusver werd veronder
steld.
Computer
Ook zijn muziekstukken
schrijft Kalle met behulp van de
computer. Hij is inmiddels ver
afgeweken van de popmuziek,
maar waakt ervoor die achter
grond helemaal overboord te
zetten. „De sonologische en
elektronische muziek is een
beetje een besloten wereldje. Je
moet eigenlijk in die wereld zit
ten om die muziek te begrijpen.
Ik vind dat jammer. Daarom
probeer ik muziek te maken met
behulp van de nieuwste techni
sche mogelijkheden en inzich
ten, en toch voor een groter pu
bliek toegankelijk te blijven. Ik
maak gebruik van heel indrin
gende klanken. Mensen zitten
soms op hun stoel te rillen als ze
mijn muziek horen, ze gaan in de
klank op, het is muziek die ze
beroert.
Zijn manier van muziekmaken
heeft raakvlakken met die van
deejays in de dancemuziek. An
ders dan zij gaat Kalle echter
niet spontaan te werk. Hij
maakt eerst partituren op grond
van mathematische berekenin
gen of figuren. „Zo maak ik een
fundament voor de compositie
en breng ik er eenheid in. Dan ga
ik op zoek naar klankmateriaal.
Dat kan van alles zijn. Iemand
die kauwgum kauwt, maar ook
een traditioneel instrument. De
samples die ik daarvan heb, ga
ik opnemen, waarbij de parti
tuur het tempo aangeeft. Twee
seconden kauwgum kauwen
kan dan worden uitgerekt tot
drie minuten, waardoor een
langgerekt landschap van klank
ontstaat. Vaak is absoluut niet
meer te horen wat het basisge
luid was. Door deze werkwijze
kan ik nooit precies voorspelen
hoe iets gaat klinken, maar ik
neem wel de vrijheid dingen aan
te passen als ze me niet bevallen.
Ik laat het toeval niet alles be
palen."
Kalle's werkwijze is sterk beïn
vloed door die van Xenakis, de
componist waarvan het Cen
trum Nieuwe Muziek in Middel
burg regelmatig werk laat uit
voeren. „Pas tijdens mijn studie
kwam ik daar achter. Ik heb
Nieuwe Muziek niet benaderd
om mijn werk uit te voeren. Er is
van mij wat uitgevoerd tijdens
het Sonic Arts Festival in Para-
diso in Amsterdam, op de Con
certzender en verder vooral
tijdens concerten van het con
servatorium. Daar hoort mijn
muziek nog thuis. Ik ben nog
steeds in ontwikkeling, vind ik.
Ik wil eerst het oordeel horen
van mijn docenten."
Bas Kalle, student sonologie, zoekt de combinatie van techniek en
muziek. foto Ruben Oreel
Jacques Herb, hier enkele jaren geleden bij busladingen fans in Rotterdam, brengt ook in Brogum
ongetwijfeld het onverslijtbare Manuela. foto Jaap Rozema/GPD
door Willem van Dam
ZIERIKZEE - Wie kent het
wonderschone lied 'Manuela'
niet.? Of 'Een man mag niet
huilen'. En 'Werkeloos'. Jac
ques Herb zong ze. En zal dat
zaterdagavond 12 februari in
Zierikzee ongetwijfeld weer
doen. Dan wordt in Brogum
een smartlappengala gehou
den, met op de affiche Jacques
Herb, Rotterdamse Stien, Van
Alles Wat en De Zingende Fre
sia's.
Rotterdamse Stien staat vrij
wel haar hele leven al op het
podium, maar legde zich de
afgelopen vijftien jaar toe op
het levenslied. De eerste drie
jaar begeleidde zij zich daar
bij op keyboard, daarna ging
zij over op de - en zo hóórt het -
accordeon. Afgelopen zomer
nog trad zij op tijdens het fes
tival Zonnemaire Buitenge
woon. Wat te zeggen van Van
Alles Wat? Dit gezelschapje,
vier zangers/zangeressen en
een accordeonist, wordt om
schreven als een stel enthousi
aste Rotterdammers, die Van
Alles Wat zingen en spelen.
Him repertoire omvat onder
meer smartlappen, levenslie
deren, meezingers en cabaret
liedjes.
De Zingende Fresia's worden
aangekondigd als 's lands
mafste en wildste smartlap-
penband, die zich bekendheid
verwierf met een rap-versie
van de Hazes-klassieker 'Een
beetje verliefd'. Zij brengen,
gestoken in 'beschamende
show kostuums, sexy glitter
broekjes en zinderende gogo-
pakjes' op geheel eigen wijze
klassieke smartlappen, rock
en popversies van Nederland
se meedeiners en stampende
feestnummers van eigen fa
brikaat.
En dan is daar Jacques Herb,
de Rotterdamse jongen die als
vijftienjarige aanmonsterde
bij 'de wilde vaart' en sinds
dien in diverse zeehavens met
kracht zijn stem verhief.
Talentenjacht
Hij deed mee aan diverse ta
lentenjachten en won uitein
delijk in 1970 in het Scheve-
ningse Kurhaus de 'Posthoorn
Talentenjacht'. Pierre Kart-
ner, gezegend met een goede
neus voor alles wat ook maar
enigszins naar vaderlands ta
lent riekt, veerde enthousiast
op van zijn zetel en besloot
Herb te contracteren. En zie
wat er gebeurde: zijn eerste
singel 'De Toreador' verover
de zich al snel een plaatsje in
de toplijsten van de toenmali
ge zeezenderpiraten. De grote
doorbraak kwam met het
hartverscheurende Manuééé-
ééla en vanaf dat moment
wordt Herbs naam in kringen
van smartlappenliefhebbers
met hoofdletters geschreven.
Cabaret
Brogum heeft voor de komen
de weken ook veel geheel an
dersoortige muziek op het
programma staan. Zaterdag
avond 8 januari speelt Solyent
Green (hardrock), met in het
voorprogramma de Zeeuws-
Vlaamse band Fiction De-
fenc/se. Zaterdagavond 22 ja
nuari komt de Nederlandse
punkrockband I against I
naar Zierikzee. De Flakkeese
Cornflakes fungeren als op
warmertje. Voor zaterdag
avond 19 februari staan Blind
Justice en Threnody gepro
grammeerd. Cabaret is er op
zaterdagavond 26 februari.
Dan is het Brogumpodium
voor cabaretier Sjaak Bral en
de Amsterdamse stand-up co
median Martijen Oosterhuis.
door Miriam van der Schot
MIDDELBURG - De Stichting
Vrienden van Muzzik voelt zich
gepasseerd door de Zeeuwse
programmaraad van kabelex
ploitant Zekatel. Het televisie
station Muzzik, dat klassieke
muziek en jazz uitzendt, zou
volgens het advies van de pro
grammaraad moeten wijken
voor nieuwe zenders. De stich
ting is ontzet omdat zij niet bij
dit plan betrokken is.
De Zeeuwse programmaraad
bracht het advies twee weken
geleden uit.
„Het lijkt erop dat een onder
zoek en een handtekeningenac
tie van een zender met popmu
ziek, de programmaraad
hebben doen geloven dat er be
hoefte is aan een derde zender
met 24 uur per dag videoclips",
veronderstelt de Stichting
Vrienden van Muzzik in een
brief aan haar leden. „De
Zeeuwse programmaraad moet
volgens de wet de belangen van
alle kabelabonnees behartigen
en niet alleen kijken naar wat de
grote massa wil. Toch laat ze
haar oor blijkbaar hangen naar
de commercie. Dat vinden wij
een kwalijke zaak."
Stichting Vrienden van Muzzik
heeft daarom al haar leden op
geroepen hun ongenoegen over
het advies kenbaar te maken bij
de Zeeuwse programmaraad en
de Zeeuwse gemeenten. De ge
meenten moeten nog over het
voorstel van de programmaraad
beslissen.
Intromart
Voorzitter M. Beinema van de
Zeeuwse programmaraad, be
nadrukt dat de raad wel dege
lijk de belangen van alle kijkers
behartigt. Ook van de groepen
die naar minder populaire sta
tions kijken. „Desondanks heeft
onderzoek aangetoond dat er
meer behoefte is aan andere
zenders", zegt Beinema. Het on
derzoeksbureau Intromart
heeft hiervoor telefonisch vijf
honderd Zeeuwen onder
vraagd.
Volgens het advies van de pro
grammaraad moeten een aantal
Franse zenders en Muzzik ver
ruild worden voor Cartoon Net
work, muziekzender The Box en
het kunstkanaal ARTE. Het
staat volgens Beinema nog niet
vast dat de popmuziekzender op
de plaats van Muzzik komt.
„Dat is slechts een kwestie van:
I I
welke zender op welk kanaal.
Maar los daarvan is het niet zo,
dat er helemaal geen aanbod
meer komt voor liefhebbers van
kunst en klassieke muziek.
Want ARTE richt zich op die
doelgroep", zegt Beinema.
„Daarbij komt dat deze zender
gratis is. Voor Muzzik zou op een
gegeven moment geld gevraagd
worden. In dat geval zouden alle
televisiekijkers moeten betalen
voor een zender waar een flinke
minderheid naar kijkt. Daarom
vinden wij dat Muzzik beter
verruild kan worden voor een
andere zender."
Opleiding sport
en bewegen op
mbo-plusniveau
GOES - De ROC-afdeling sport
en bewegen (CIOS) in Goes
begint komend schooljaar als
enige soortgelijke school in Ne
derland met een mbo-plus op
leiding.
Het gaat om een 'korte, intensie
ve marktgerichte beroepsoplei
ding' speciaal voor leerlingen
met een havo- of vwo-diploma.
Er kan een keuze worden ge
maakt uit drie richtingen: bui-
tensport-management, fitness-
management en sportieve recre
atie/toerisme.
De school wil hiermee een 'pit
tig, snel en meer praktisch' al
ternatief bieden voor scholieren
die geen tijd of zin hebben in een
hogeschool-opleiding. Belang
stellenden krijgen een opleiding
op middelbaar niveau met als
extra's scholing in manage
ments-- en ondernemersvaar
digheden. Daarmee kunnen ze
rechtstreeks het bedrijfsleven in
of doorstromen naar een korte
hbo-opleiding.
De opleidingen zijn tot stand
gebracht in samenwerking met
het bedrijfsleven: hotelketen
SolMelia, High Five Lifestyle
Center en een buitensportcen
trum in Houffalize (Ardennen).
Het is niet uitgesloten dat
soortgelijke opleidingsmoge
lijkheden worden gestart voor
beroepen als tennisleraar en
spoilinstructeur bij defensie.
Belangstellenden kunnen op
vrijdagavond 28 en zaterdag
ochtend 29 januari hun licht op
steken tijdens de open dagen
van de Goese school.
