Een boerderij met naam
was handig en gaf status
Snelfietspaden zonder obstakels
Moeder Aarde
kan ons niet
meer verdragen
PZC
bu ite n g e b j ed
■mm
34
J? y
woensdag 1 december 1999
door Gerard W.Smallegange
De Zeeuwse boerderij heeft een
naam. Da's altijd zo geweest.
Aanduiding met een naam was
vroeger belangrijker dan nu. Want
heden ten dage zijn ook de meest
afgelegen polderwegen van een
naam en een becijfering voorzien.
Dat was vroeger heel anders.
Natuurlijk hadden de meeste
wegen, weggetjes en dijken wel
namen in de volksmond, maar
officiële benamingen waren er
vaak niet. Tot in de jaren vijftig
kwam je soms adressen tegen met
de aanduiding O 35 te
Schoondijke, of B 12 te
Zonnemaire. Alleen al als
verwijzing en aanduiding was
daarom een boerderijnaam
handig. Alle percelen van de
boerderij, die vaak verspreid over
de polders lagen, hadden ook zo'n
aanduiding. Dat noemen we de
veldnamen. Stuifakkers,
Sluishoek't Zuurland,
Gastjeshoek, de Busakker, het
Hoekkastje zijn een paar
voorbeelden van merkwaardige
namen/aanduidingen van
percelen.
Als de percelen al van een naam
werden voorzien, dan toch zeker
de boerderij zelf. Niet alleen als
noodzakelijke verwijzingmaar
ook om het feit dat zo'n naam
aangaf dat je een boerderij had en
dat je dus meetelde. „Ik woon op
deBanda Neira hoeve", (om maar
eens een naam te noemen), klinkt
toch aardiger dan: ..Ik woon op de
Schelde weg no. 10." Over de
namen van de Zeeuwse
boerderijen zijn veel verhalen te
vertellen. Zo af en toe hoop ik in
deze rubriek boerderijnamen
onder de loep te nemen.
Vaak geeft de naam een bepaalde
ligging, locatie, ten opzichte van
een dorp of stad aan: Torenzicht,
Veldzicht, Stadszicht. ,'Op 't
eiland' heet een boerderij bij Hoek
in Zeeuws-Vlaanderen die tussen
kreken ingeklemd ligt. Niet
minder vaak geeft de naam van de
boerderij de houding, de
gemoedsgesteldheid van de
naamgever ten opzichte van zijn
beroep weer: Mon Plaisir, Le
Paradis, Landlust, Plantlust,
Altijd Sorg. De laatste naam stond
heel lang op een 17e-eeuwse
boerderij in Kloetinge. Tot op een
gegeven moment de boerderij een
nieuwe eigenaar kreeg. Die gaf de
boerderij de naam van zijn
echtgenote: de Albertinahoeve.
Zo is het natuurlij k vaak gegaan in
de loop der eeuwen. De boerderij
kreeg andere bewoners, de naam
van de boerderij had een slechte
klank gekregen, er had een
ingrijpende gebeurtenis
plaatsgevonden; allemaal
redenen om de naam van de
boerderij te veranderen. Onnodig
te zeggen dat naamsverandering
vaak tot allerlei verwarring en
vergissingen leidde.
Ervaring
'Dies diem docet' staat er op een
mooi hek aan de Oude Rijksweg in
's Heer Arendskerke. Da's Latijn,
en betekent letterlijk: de ene dag
leert/onderwijst de andere. Vrij
vertaald zoiets als: iedere dag
word je door de ervaring van het
leven een stukje wijzer. Die
hekpalen staan nu bij een
zogenoemd boerenrenteniershuis.
De boerderij 'Op 't Eiland' bij Hoek.
foto Dirk-Jan Gjeltema
Maar ze horen oorspronkelijk een
deur terug, iets meer naar het dorp
te staan. Daar heeft een paar
eeuwen lang de boerderij met
dezelfde naam van de familie
Vermet gestaan. De naam Vermet
is in 's Heer Arendskerke en
omstreken een bekende
boerennaam. Het waren boeren
die vooral maatschappelijk zeer
actief waren.
Toen Jan Vermet omstreeks 1900
ging rentenieren, verkocht hij zijn
land. Hij had weliswaar drie
zonen, maar die hadden alledrie
gestudeerd (toen al) en waren uit
Zeeland vertrokken. Hij liet een
renteniershuis bouwen naast z'n
boerderijen een paar j aar later
werd de boerderij afgebroken. Het
blijft een raadsel waarom. De
boerderij en het huis waren
weliswaar oud, maar zeker niet
bouwvallig. Hoe dan ook, de
boerdeij is verdwenen, maar de
hekken met de hekpalen werden
gespaard en staan nog steeds bij
het renteniershuis ernaast, dat
allang in andere handen is
overgegaan. 'Dies diem docet', de
naam van de boerderij, tevens
familiespreuk van de Vermets,
staat er als herinnering aan de
oude boerderij. Voor het huis ligt
een rond gazon, met dito paden. Je
moet dus via een halve cirkel naar
het huis. Het oude Zeeuwse
volksgeloof zegt dat via zo'n pad
de duivel je huis voorbijgaat, er
voorbijschiet als het ware. Het
oude Chinese volksgeloof onder
de naam Feng Shui - bekend in
hedendaagse trendy kringen - zegt
hetzelfde. Het woord 'duivel' is
daar alleen vervangen door
'slechte energie'; er is niets nieuws
onder de zon. Over het erf van de
oude boerderijover de gebouwen,
over het leven op de boerderij
omstreeks 1890, heeft de jongste
zoon van Jan Vermet, ds. Domus
Vermet (1880-1966), een
uitermate boeiend boek
geschreven. Puttend uit een
fenomenale memorie heeft hij aan
het eind van zijn leven zijn jeugd
op de boerderij tot in vele details
beschreven. (De hofstede 'Dies
diem docet', herinneringen aan
mijn jeugd in Zeeland; uitg. De
Koperen Tuin, Goes).
Oorspronkelijk
Op de grens van Ovezande en
Borssele, nog net in de Sint
Anthoniepolder, ligt tegenover
café het Klompekot de boerderij
'Acht is meer dan duizend' .Tot
voor kort was de boerderij
weliswaar in oorspronkelijke
staat, maar zeer vervallen. Tot hij
eigendom werd van een jeugdig,
gedreven en enthousiast echtpaar,
Peter en Heieen Verheyke. Met
heel veel hard werken, met
eindeloos geduld en met geld uit
de WCL-pot wordt deze boerderij
langzaam maar zeker tot een
prachtig en verantwoord
gerestaureerd geheel herschapen.
Met gebouwen en erf als in
oorspronkelijke staat. Met
herstelde hoogstamboomgaard
omkaderd met meidoornheggen.
Met de schuur weer in zwart-witte
planken en de makelaar in top. Op
die makelaar de naam van de
boerderij in een sooit
geheimschrift: 'VIII M', oftewel
acht is meer dan duizend.
Hoe die naam ontstaan is? Volgens
het oude verhaal preekte er eens
een dominee in Borssele op zeer
indrukwekkende wijze over het
thema: een goede naam is beter
dan olie. Een variant op die spreuk
(uit het Bijbelse Spreukenboek) is:
acht is meer dan duizend, oftewel:
achting genieten, geacht worden
in het leven, heeft meer waarde
dan het bezit van wel duizend
gulden. Tevens zit er in dat 'acht'
het achthebben op iets, het scherp
opletten, het 'let op uw saeck'. De
toenmalige boer en boerin waren
zo onder de indruk van die preek
dat ze dat tot motto tot
boerderijnaam verhieven. Tot
vandaag de dag staat de boerderij
zo bekend.
Weet u een merk waardige en/of een
originele boerderijnaam, wilt u die dan
s.v.p. melden aan:
Mr.G W.Smallegange, Zuidweg 3,
4443 AA, Nisse.
door Marcel van Silfhout
De Amerikaanse
milieujournalist Mark
Hertsgaard reisde zes jaar de
wereld rond met de vraag: Is de
toekomst van de mensheid in
gevaar? Het leverde een
overtuigend, meeslepend en
somber boek op. Door het
opwarmen van een overbevolkte
aarde en de vernietiging van
ecosystemen lijkt de mens als
soort inderdaad zijn einde nabij.
Warmere winters door
milieuvervuiling? Prima toch,
hadden ze hem in Zweden gezegd.
„Liever dan de kou". Mark
Hertsgaard (42) antwoordde met
een zuur lachje. „Ik heb hen toen
over het experiment met kikkers
verteld. Als je zo'n beest in kokend
water gooit, springt hij er meteen
uit. Maar als je het water beetje bij
beetje opwarmt, zie je de kikker
achterover leunen en denken, goh,
dit voelt best goed. Maar zodra het
water kookt, lukt het hem niet
meer eruit te springen.
De kwestie is, kortom: „Is de mens
slimmer dan de kikker?"
Hertsgaard is bang van niet. „We
zijn als soort prima berekend op
het gevaar van geritsel in een nabij
bosje, maar niet op het gevaar dat
ons op veel langere termijn
tegemoet komt." Net als de kikker
leunt de mensheid achterover,
verbrandt nog flink wat fossiele
brandstoffen en kijkt vervolgens
toe hoe het broeikaseffect de aarde
verder opwarmt.
„Het punt is niet eens dat het
klimaat warmer wordt en de
zeespiegel hoger. Het zijn vooral
de steeds extremere stormen die
ons de das omdoen." Zoals de
miljarden dollars schade
veroorzakende orkanen voor de
Amerikaanse kusten, of de
verwoestende cycloon afgelopen
week in India. Vorig jaar zijn 56
miljoen Chinezen dakloos geraakt
en nog eens duizenden verdronken
toen de Yangzi-rivier
overstroomde. Ook 'Holland' zal
er niet aan ontkomen. „De dijken
zullen de komende decennia zeker
onder druk komen," zegt hij,
uitkijkend over de Amsterdamse
grachten.
Hertsgaards 'expeditie' naar
negentien landen op vier
continenten, bevestigde de
zorgwekkende statistieken van
mondiale milieuonderzoekers.
Zijn indringende reportages en
interviews, met veel oog voor het
menselijke verhaal, leverde zelfs
een nog somberder beeld op.
In de Chinese stad Xi'an hing zo'n
dikke laag smog dat hij
„onbeperkt naar de zon kon
kijken". Tachtig procent van de
rivieren is zwart van de vervuiling
en herbergt geen vis meer.
Milieubewustzijn is nagenoeg
door Harmen van der Werf
In één flits van Middelburg naar
Vlissingen. Of van 's-Gravenpolder
naar Goes. En misschien ook van Tholen
naar Bergen op Zoom. Niet met de auto of
op de motor, maar op de fiets. Over een
fietssnelweg.
Overal in Nederland ontstaan
initiatieven om fietssnelpaden te
realiseren. Om de concurrentie met de
auto aan te gaan. En omdat veel fietsers
het zat zijn op elk willekeurig kruispunt
te moeten stoppen. Ze rijden al massaal
door rood.
Niet om het door rood rijden te
legaliseren, maar omdat er blijkbaar een
behoefte aan 'snel fietsen' bestaat, liggen
er tal van plannen op de tekentafel.
Wellicht het oudste snelfietspad-plan
komt uit Utrecht. 'Van Dom tot Dam'.
De aanleg van snelfietspaden moet er voor zorgen, dat wielrijders, ongehinderd door verkeerslichten en kruisingen, zo rap mogelijk
Oftewel van hartje stad Utrecht naar
hartje stad Amsterdam.
De gemeente Helmond is bezig met een
snelf ietsweg naar Eindhoven, inclusief de
ontwikkeling van een futuristische fiets
voor de snelweg. Terwijl ze in Helmond
nog op zoek zijn naar sponsors, zijn Breda
en Etten Leur al rond met de provincie. Er
komt een 7,5 kilometer lang snelfietspad
tussen beide plaatsen.
In wat onderscheidt zich een fietssnelpad
van een gewoon fietspad? Zoals een
autosnelweg zich onderscheidt van een
gewone autoweg. Dus zo weinig mogelijk
obstakels onderweg; geen kruisingen,
him bestemming kunnen bereiken.
overstekend wild en verkeerslichten. „En
het wordt veel breder dan een gewoon
fietspad", vertelt Karei de Roy,
beleidsmedewerker van het Bestuur
Regio Utrecht (BRU). „Zo'n zeven meter
in ons geval." De Roy 'draagt' het
fietssnelpad Utrecht-Amsterdam, dat
evenwijdig aan het Amsterdam-
Rijnkanaal moet komen.
In 2000 begint de spoorwegverbreding bij
Breukelen, Abcoude. De eerste zes
kilometer van het snelfietspad zal met dat
project meeliften. De Roy: „Het ziet er
bemoedigend uit." Als de bijna veertig
kilometer lange fietssnelweg
Aunsterdam-Utrecht helemaal klaar is,
worden er enkele duizenden gebruikers
per dag verwacht. Zijn er zoveel
fanatiekelingen die weer en wind zullen
trotseren? Terwijl ze ook in de trein of de
auto kunnen?
Skeelerbond
„Het gaat niet alleen om verkeer tussen
Amsterdam en Utrecht, maar ook tussen
de aanliggende plaatsen", verklaart De
Roy. „En de Skeelerbond is heel
enthousiast. Je kunt met je skeelers de
trein nemen tot Breukelen bijvoorbeeld
en dan verder naar je eindbestemming
foto Lex de Meester
rijden. Het pad wordt breed genoeg."
Wat de breedte betreft, staat De Roy te
kijken van het ontwerp voor het
snelfietspad Etten Leur-Breda. Dat
wordt 'slechts' 3,25 meter breed. „Te
smal",vindt de Bru-beleidsmedewerker.
„Ach", reageert Jac de Bokx van de
gemeente Breda. „Je kunt zo'n pad zo
breed en futuristisch maken, als je wilt.
Wij hebben ook de wildste ideeën gehad.
Met overkappingen, rollende fietspaden,
enzovoort. Maar het moet wel haalbaar
zijn."
De 7,5 kilometer die tussen Breda en
Etten Leur moeten worden overbrugd,
kosten al 7,5 miljoen gulden. Een miljoen
per strekkende kilometer. Omdat het een
provinciaal voorbeeldproject is, betaalt
Noord-Brabant het leeuwendeel. In 2004
moet het snelfietspad operationeel zijn.
Fietsers hebben dan overal voorrang op
auto's.
Zo'n project zou zeker iemand als Bram
Moens, ligfietsbouwer en fanatiek
ligfietser, moeten aanspreken. De
Middelburger is er op zich ook wel
enthousiast over. Maar of het
noodzakelijk is betwijfelt hij.
„In feite hebben wij al veel van zulke
fietspaden. Neem het fietspad van
Vlissingen naar Middelburg, langs het
Kanaal door Walcheren. Als snelle fietser
voel ik mij daar niet beperkt in mijn
mogelijkheden. Tussen Goes en
Middelburg ontbreekt nog wel een snelle
fietsverbinding, maar de weg langs
vliegveld Midden-Zeeland is al snel."
Het is volgens Moens veel zinvoller om
altijd meer rekening te houden met het
(snelle) fietsverkeer, in plaats van 'overal'
fietssnelpaden aan te leggen. „Ze doen
zulke stompzinnige dingen. Maken ze
slingers in fietspaden langs provinciale
wegen, zoals bij de Strandweg in
Koudekerke. Je verliest enorm veel
snelheid. En het is een
voorrangskruispunt voor auto's
geworden. Zo onveilig."
Ad Phernambucq, coördinator van de
Zeeuwse fietsactie Fiets naar je werk,
maak iverk van fietsen, kan er evenmin
enthousiasme voor opbrengen. Het
fietspadennetwerk moet in Zeeland eerst
maar eens voltooid worden. „Er is nog
genoeg te doen." Afgezien daarvan,
Phernambucq ziet veel fietsers niet zo
snel zestig of zeventig kilometer per uur
halen. Of er moeten allerlei toeters en
bellen aan zo'n fietssnelpad worden
gekoppeld, zoals een windtunnel. Dat
hoeft van hem niet. „Fietsen is voor mij
genieten van het buiten zijn, van de
elementen. Dat verlies je dan."
„Laten ze er elders in het land maar mee
experimenteren", stelt Phernambucq, die
provincie-ambtenaar Dick Kruis aan zijn
zijde vindt. „Dat is prima, dan kunnen wij
er later eventueel in Zeeland van
profiteren."
Marcel Hertsgaard: „We zijn
prima berekend op het gevaar
van geritsel in een nabij bosje,
maar niet op het gevaar dat ons
op veel langere termijn tege
moet komt."
afwezig in het overbevolkte land,
dat jaarlijks groeit met vijftien
miljoen inwoners. In Afrika trok
hij lang op met de hongerende,
door droogte en burgeroorlog
getroffen Dinka-stam in Soedan.
„Als de voorspellingen over de
mondiale temperatuurstijging
juist blijken", schrijft Hertsgaard,
„is de benarde toestand van de
Dinka een ontnuchterend
voorproefje van het harde leven
dat veel Afrikanen in de 2 le eeuw
te wachten staat."
Zijn verblijf in de voormalige
Sovjet-Unie leverde eveneens
ontluisterende gegevens op.
Drinkwater is er vaak puur gif en
grote gebieden zijn radioactief
besmet. Maar ook zijn eigen land,
de grootste energieverbruiker ter
wereld, spaart hij niet. Zolang de
VS de uitstoot van broeikasgassen
niet aan banden leggen, zullen
andere landen dat ook niet doen.
Bovendien, schrijft Hertsgaard, is
het Amerikaanse kapitalistische
systeem dominant geworden, met
als gevolg „een wereldomvattende
hyperconsumptie die uiteindelijk
wel moet leiden tot 'planetaire
zelfmoord."'
Diersoorten
„Wat ik niet begrijp, is dat
iedereen zegt dat het hoog tijd is
om maatregelen te nemen, terwijl
we al heel veel tij d kwij t zij nAls j e
over tien jaar problemen wilt
voorkomen, moet je nu ingrijpen."
Nu al, zegt de freelance jouraalist
voor onder meer de New York
Times, Newsweek en The
Washington Post, sterven volgens
de Verenigde Naties jaarlijks
vijftigduizend diersoorten uit.
„Dit tempo is in de geschiedenis
van de aarde nog nooit zo hoog
geweest."
Het onderwerpverzucht hij,
raakt hem persoonlijk. „Er zijn
momenten dat ik op zwaxt ga. In
Afrika heb ik veel gehuild en in
China voelde ik me ook niet best.
Natuurlijkkan ikookzeggen: hop,
pak een biertje en wat kan mij het
schelen. Maar ik voel me meer
geïnspireerd door mensen als
Vaclav Havel (uitvoerig
geïnterviewd in zijn boek, red.). In
1981 zat hij in de gevangenis toen
hij voor mensenrechten pleitte.
Wie had toen durven zeggen dat de
muur ooit zou vallen en hij
president zou worden! Voor
Nelson Mandela geldt hetzelfde.
Hoe wanhopig het ook leek, zij
gingen door.
De milieucatastrofe, zegt
Hertsgaard, zal in elk geval niet
worden afgewend door niets te
doen. Of, zoals hij in zijn boek een
oude Chinese volkswijsheid
citeert: „Je kunt erg lang met je
mond open op een bergtop staan
voordat er een geroosterde eend in
vliegt."
Marlc Hertsgaard - Blauwe planeet,
rode planeet (oorspronkelijke titel:
Earth Odyssee)
ISBN 9076341087, prijs f 49,90,
Uitgeverij Ambo, in Belgie: Uitgeverij
Icarus
