MILLENNIUM ENQll
Lekker knei
Er komt weer een oorlog
Man, wat hebben we het goed
Optimistisch en bang
Druk, druk,
altijd maar druk
Mevrouw Driesens (85)
Kor Visser (56)
Mevouw
M. S. Driesens-
Wiersma: JDe
meeste vreugde in
mijn leven gaven de
geboortes van mijn
kinderen."
foto Phil Nijhuis
de katholieken. Dat er niet te veel
van moesten komen, want dan
gingen ze overheersen. En dat
willen de moslims ook."
,,Ze gaan hier in de buurt een
asielzoekerscentrum bouwen. Er
komt ook een moskee. Waarom is
dat nodig? Laatst las ik dat ie
mand asiel aanvroeg omdat hij na
tien jaar vechten voor zijn land,
niet meer in het leger wilde blij
ven. Is dat ook een reden?"
Heupoperatie
„Ik wacht al een half jaar op een
heupoperatie, af en toe doet het
lelijk zeer. Versleten. Vroeger
hoefde je niet te wachten. De
dokter kwam als je daar om
vroeg. Vandaag de dag komen ze
niet meer, of het moet wel heel erg
zijn. Er zijn er ook te weinig.
„Ik vind dat de gezondheidszorg
achteruit is gegaan. Al die nieu
we medicijnen, waar dienen die
allemaal voor? Gelukkig had ik
leuke dingen tijdens het wachten
op mijn nieuwe heup. Mijn klein
kinderen namen me bijvoorbeeld
een dagje mee uit; dan hoopte ik
dat die oproep voor de operatie
nog even zou wachten."
„De meeste vreugde in mijn leven
gaven de geboortes van mijn kin
deren. Mensen die geen kinderen
hebben, vroegen me wel eens wat
daar zo fantastisch aan was.
Maar dat kan je niet uitleggen.
Het opvoeden was soms een op
gave. Die drie van mij hebben wel
eens allemaal tegelijk de kink
hoest gehad, daar werd toen nog
niet tegen ingeënt. Was ik drie
maanden lang aan het dokteren."
„Met mijn baan als lerares Engels
ben ik na de Mammoetwet ge
stopt. Ik moest met geluidsban
den gaan werken, en dacht: 'Laat
maar'. Werken in het onderwijs
was en is loodzwaar. Huiswerk
nakijken, de kinderen begelei
den. Veel uren maken. Het is ook
een zooitje geworden. De laatste
tijd zijn er toch weer problemen?
Dementeren
„Het overlijden van mijn twee
broers en zus was verdrietig. Mijn
zus was mijn beste vriendin. En
anderhalf jaar geleden is mijn
man in een verzorgingshuis op
genomen. Hij begon te demente
ren, het kon niet meer. Vorig jaar
waren we 60 jaar getrouwd. De
burgemeester wilde langskomen,
maar die heb ik afgebeld: 'Mijn
man woont hier niet meer'."
„Hij woont nu vlakbij, ik bezoek
hem bijna iedere dag. Maar het
went niet. Ik word wel eens wak
ker en denk: Waai' is-ie? En 's a-
vonds is het moeilijk. Er is nie
mand om je een goede nacht te
wensen."
„Ik kan niet zeggen dat het er in
de tweede helft van deze eeuw
beter op is geworden. Problemen
met de vervuiling, de asielzoe
kers, al die ellende. De aantasting
van het milieu vind ik ook droe
vig. Blijft er wel een mooie wereld
om van te genieten? Daarom stem
ik hier in de gemeente Groen
Links. Ik ben ook al jaren lid van
natuur- en milieuverenigingen."
„Drees heeft veel voor de mensen
betekend. Maar Koningin Bea
trix acht ik ook hoog. Een sterke
vrouw. Mijn broer Klaas heeft
haar vroeger bij de Hoge Raad
wel eens meegemaakt en zei al
tijd dat ze heel verstandige ad
viezen en meningen had. Mande-
la vind ik ook een heel bijzondere
figuur waar ik respect voor heb."
„Dat ik 2000 ga halen vind ik wel
spannend. Toen ik klein was,
dacht ik: 2000, misschien haal ik
dat wel. Heb ook bericht gehad
uit het ziekenhuis dat ik op 15 de
cember wordt geopereerd. Daar
na kan ik revalideren in hetzelfde
huis als mijn man, alleen een eta
ge hoger. Vieren we de millenni
um wisseling toch samen, want ik
kan het personeel vragen hem
naar boven te brengen."
Hans Leber
De 85-jarige lerares mevrouw
M.S. Driesens-Wiersma
vond de tweede helft van de eeuw
minder aangenaam dan de eerste.
De ouderdom kleurt haar dagen.
Zij wacht al een half jaar op een
kunstheup. Haar man moest zij
vorig jaar naar een vei-zorgings-
huis laten vertrekken. „Het
triestste moment uit mijn leven."
Haar vreugde haalt zij uit haar
drie kinderen en acht kleinkinde
ren.
„Voor mij staat de eeuw in het te
ken van de oorlogen. Laatst weer
in Kosovo. De Eerste Wereldoor
log maakte ik niet bewust mee al
werd mijn vader gemobiliseerd.
De jaren dertig waren loodzwaar.
Mijn broer studeerde af in Leiden
en daar hadden ze een liedje: 'Is je
studie afgelopen en je goeie geld
verteerd, kun je nog geen droog
broodkopen, van wat je in Leiden
hebt geleerd.' Later kwam het
goed hoor, hij bracht het tot aan
de Hoge Raad."
„Ik denk dat er weer een oorlog
zal komen, ben daar pessimis
tisch over. Oorlogen hebben de
meeste druk in mijn leven gege
ven. Je ziet nu toch steeds meer de
Islam oprukken. Daar ben ik
angstig voor. Die mensen willen
hun geloof verspreiden. Vroeger
maakten we thuis grappen over
Kor Visser is positief over de
toekomst. Vooral als het gaat
om zijn gezin; vrouw Truus, zoon
Jeroen en dochter Odette, die een
hersenbeschadiging opliep bij de
geboorte. Fantastisch hebben ze
het, samen. Maar de 56-jarige
elektrotechnicus slijt zijn laatste
jaren bij de baas in de hoop zo
snel mogelijk te kunnen stoppen.
„Er is niets meer aan."
„Oud en nieuw vier ik thuis met
de familie, zoals elk jaar. Er is
niets bijzonders aan de hand.
Vrienden nodigden me wel uit
voor grote feesten, ik zou ook
graag gaan, maar ik wil de boel
thuis niet in de steek laten. We
vieren het altijd samen, dus ook
deze keer."
„Ik merk wel dat ik meer terug
kijk, dit jaar. Dat deed ik niet aan
het einde van, zeg maar, 1997.
Gevoelsmatig is er dus wel iets
aan de hand. Man, wat hebben we
het goed. Mijn vader is in 18 9 9 ge
boren, hij zou nu honderd jaar
zijn geweest. Die man heeft kei
hard moeten werken, van zes uur
's ochtends tot zes uur 's avonds.
Als hij werk had tenminste. In de
oorlog uitgeleend aan Duitsland.
Begin jaren vijftig, de moeilijke
periode, af en toe geen werk. Dat
waren slechte jaren thuis. Hij
lustte een slokkie, veranderde de
getallen op zijn loonzakje om een
paar gulden meer te hebben in de
kroeg. Mijn moeder ving thuis al
les opprachtvrouw. Het heeft me
gevormd. Positief. Ik dacht: dit
wil ik niet."
Kansen
„Mijn moeder, wat wist die nou?
Amsterdam was een verre reis.
Wij kunnen nu overal een mening
over hebben. Daar geniet ik van.
De kansen die de kinderen krij
gen. Ik was 16 jaar en ging wer
ken, thuis kostgeld betalen. Heb
later in de avonduren doorge
leerd om op een hoger plan te ko
men. Mijn zoon kon na de mid
delbare school kiezen wat-ie ging
doen, dat vind ik prachtig."
„Onze dochter werd geboren met
zuurstofgebrek. Hersenbescha
diging. We hebben alles zelf moe
ten ontdekken. Dat ze slecht
hoorde, zich niet ontwikkelde als
andere kinderen. Dat zijn zorgen.
De begeleiding is vandaag de dag
wel anders. Truus en ik deden het
zelf. Loodzwaar, maar uiteinde
lijk hebben we Odette heel ver
kunnen krijgen. Ze rijdt nu auto,
haar hartenwens. Dat doet ze be
ter dan haar broer. Ik zit ook
graag bij haar in de auto. Zeven
tien plus zeventien is moeilijk
voor haar, maar de theorie van
het examen: feilloos! Na twee
keer zakken voor het rijden,
vroeg Truus aan de examinator
wat hij er van vond? 'Doorgaan,
het zit er in', zei hij. De vierde
keer slaagde ze en heeft nu haar
eigen auto."
„Met Odette komt het ook goed
als wij er niet meer zijn. Ze heeft
een fantastische broer met een
geweldige vriendin. En anders
zijn er de mensen in de zorg. We
hebben laatst bij een sportevene
ment voor geestelijk gehandi
capten staan kijken. Odette deed
mee. Fantastisch, zoals de bege
leiding was. Die mensen hebben
een roeping, zullen er altijd zijn.
Ook over vijftig jaar. Ik heb wel
zorgen voor de toekomst. Voor
kernenergie. Het milieu is sowie
so een zorg. Voor mij wel."
„Ideologisch had ik niemand.
Nog niet. Ook in de jaren zestig
niet. Tuurlijk was Drees een ge
weldige man, maar voor mij is Jo-
han Cruijff de persoon van de
eeuw. Anders Fanny Blankers-
Koen, wat een vrouw! Of Pele; in
1954 op een zwart-wit tv'tje. Ik
houd van sport, heb zelf gevoet
bald en doe nog veel voor mijn
club. Den Uyl vond ik een goeie
kerel, kom zelf ook uit een rood
nest. Vandaag de dag loopt er
geen politicus rond waarvan ik
denk: Ja!"
Gezondheid
„Ik neem mijn gezondheid en die
van anderen mee naar de volgen
de eeuw. Zou willen dat er snel
iets tegen kanker wordt gevon
den. En de economische welstand
gaat natuurlijk ook mee. Voor te
veel asielzoekers ben ik niet
bang. Truus werkt in de kantine
van de voetbalclub. Zo'n jongen,
asielzoeker, vliegt haar altijd om
de hals. Wie het slecht heeft of
niet veilig is in eigen land, mag
van mij hierheen komen. Als ze
zich maar een beetje aanpassen
aan onze normen en waarden.
Niet gek doen, geen criminele
dingen bedoel ik. Extreem
rechts, die Haider in Oostenrijk
bijvoorbeeld, die laat ik achter in
deze eeuw. En mijn werk. Als ik
morgen kan stoppen, doe ik het."
Hans Leber
Kor Visser: „Voor te
veel asielzoekers
ben ik niet bang."
foto Phil Nijhuis
Wat voor betekenis
heeft 2000 voor u
Een jaar waar te veel ophef
over wordt gemaakt 82
Een datum als iedere
andere 62
Gev jde
eeuw g
Wat zijn uw persoonlijke
gevoelens bij de eeuwwisseling
Hoop 22
Nieuwsgierigheid 41
Opwinding 3
Bezorgdheid 16
Vrees 1
Ontzag 0
Hoe gaat Nederland de
eeuwwisseling vieren?
Een grote minderheid van de Nederlan
ders is optimistisch over hoe het Ne
derland in de volgende eeuw gaat. 'Neder
land kan wel een stootje hebben', redene
ren velen. De economische voorspoed is de
basis voor dit vertrouwen. Toch is er een
klein deel dat de toekomst aanzienlijk
somberder inziet. Bang voor het aantal
buitenlanders in ons land. En er is even
eens grote vrees dat ons cultuurgoed ver
loren gaat.
Voor een kwart van de ondervraagden
overleven de instituties als het Konings
huis, de Nederlandse Staat, de Kerk en
het Leger de volgende eeuw niet. Het toe
komstbeeld voor onze jonge, het water
managende kroonprins Willem Alexan
der is dus droevig. Althans als het aan een
belangrijke minderheid van de onder
vraagde Nederlanders wordt overgelaten.
De zogenoemde culturele marginalia als
het Nederlandse lied, klootschieten, korf
ballen en de Elfstedentocht is een beter lot
beschoren. Een ruime meerderheid (80 tot
95 procent) denkt dat die fenomenen wel
zullen bestaan en bestand zullen zijn te
gen de Europeanisering.
Anders dan we vaak denken of misschien
willen geloven zijn Nederlanders weinig
kosmopolitisch. De Nederlanders identi
ficeren zich vooral met de eigen stad of het
eigen dorp. Daarna pas voelen ze zich N? tft
derlander. Met de regio, streek of provit
cie, hebben de ondervraagden ooknietz* «r
veel op. Om nog maar te zwijgen over#
Wereld of Europa als referentiepunt.
De ondervraagden vernachten dat in df te
toekomst het kerkbezoek zal afnem®
Daarentegen ziet de meerderheid weidt
Islam in Nederland enorm groeien. E®
verder uitgekristalliseerd toekomstbeeld
heeft men niet. Men dicht hooguit nogs® jj'
grotere rol toe aan de wetenschap
techniek. Pijnlijk is nog wel dat dt
van de Nederlandse bevolking verwal i*n
dat er in de komende eeuw opnieuw t®
wereldoorlog zal uitbreken.
!de
Slechts een kwart van de Ne
derlanders zegt nooit tijd te
kort te komen. Maar 40 procent
antwoordt dat ze vaak tot zeer
vaak tijd te kort komen. Vooral bij
de jongeren speelt het tijdgebrek
een overheersende rol. Ook al gaat
het dan niet alleen om studie of
werk maar ook voor de wat meer
aangename dingen van het leven.
Nederlanders zien niets in een
verdere verhoging van het le
venstempo. De oordelen over de
24-uurseconomie zijn dan ook
niet positief te noemen. Meer tijd
voor bezinning staat vooral bij
ouderen hoog op de agenda. Ook
de ouderwetse, vrije zondag
scoort hoog. Aan winkels die
's nachts en op zondag open zijn is
geen grote behoefte. Alleen jonge
ren zijn daar weer wel meer voor
geporteerd. Zij zijn ook een grote
voorstander van de 24-uurssa-
menleving.
Meer dan de helft van de Neder- r
landers (55 procent) meent dat de 11
scheiding tussen werk en vrije tijd l
vervaagt. Maar slechts eenderde 1
van de ondervraagden is ook be- 1
reid om genoegen te nemen met
minder inkomen als dat meer vrije
tijd zou betekenen. En eveneens 1
een derde van de ondervraagden
is daar zelfs helemaal tegen
Nederlanders kijken niet verder
dan hun neus lang is. Dat is het
beeld wat uit het CentErdata on
derzoek naar voren komt. De on- 1
dervraagden kijken niet ver voor
uit in de toekomst. Niet in hun
persoonlijk leven, maar zeker ook
niet als het de toekomst van de j
maatschappij betreft. Van zowel i
vooruitgangsdenken als van
doemdenken is bij de meerder-
heid van de bevolking geen spra
ke. Het is dan ook niet verrassend
dat de meeste Nederlanders den- et
ken dat het in de komende blijft a;
zoals het nu is. 1 's
'stc
Bent u optimistisch over
Nederland in de volgende
eeuw?
Zeer optimistisch
2
Optimistisch
39
Neutraal
38
Pessimistisch
11
Zeer pessimistisch
1
Nooit over nagedacht 10%
Nederland springt niet massaal uit de band om 'het historische :io
moment' van de eeuwwisseling te beleven. Het merendeel van de be:
Nederlanders (63 procent) viert de eeuwwisseling gewoon zoals elk de
jaar 'in huiselijke kring'. Voor de gelegenheid wordt het 'glaasje bier ve
verruild voor 'een goed glas wijn' of nog gekker:'een glaasje be
champagne'. Alleen jongeren (onder de 20 jaar) zoeken het grote Dtj
vermaak. Of hebben speciale plannen. or i
„Ik ga helemaal uit mijn naad en ga drie dagen feesten", antwoordt aei
een 18-jarige scholier. nt
Nederlanders zijn 'moe' en doen vooral 'heel gewoon' blijkt uit de fPc
GPD Millennium Enquête. Het representatieve onderzoek is iK
uitgevoerd door CentERdata, onderdeel van de CentEr Groep van de ffit
Katholieke Universiteit Brabant. Bij na 1400 Nederlanders werd naai on
hun mening gevraagd, thuis met een personal computer konden zijld
zelf de vragen invullen. De betekenis van de eeuwwisseling, te
tijdsbesef, beeldbepalende figuren uit de voorbije eeuw, oordelen lei
over de eeuw, toekomstverwachtingen voor de nieuwe eeuw zijn aan Ier
de Nederlanders voorgelegd. Voor de begeleiding en de interpretatie wc
van de antwoorden zorgden Professor Dr. Peter Ester (hoogleraar ia
64%
14%
23%
Zoals elke jaarwisseling
Gaat iets bijzonders doen
Niet over nagedacht
